4 T5 Compendium Theologioe 416 inventam apertam, vel per foramen mûri non obf- Nam (ut fiepe m fuperioribus tadfcum eff) pro hoc
truétum intrare. Refpedfcd q u illt i fcilicet cur fèu pro- nnomip etiam etinm clariüs rlîirins dando rlnnrin intelligi infpllicri hic Kïr de <4*. ipfarum ;r>rn.-,~
natura
pter quid, certum elt quod latitare in nemore vel a-
6c qualitate circunftantiarum principaliter adtum
lio loco fufpeóto, feu conducere focietatem aliquam
eft. Ex concurfu alicujus aut aliquarum circunftan-
intentione aliquem vel aliquos occidendi , ceteris a-
tiarum adtus qui alias de fe ex fuoque genere feu natura
liis paribus, eil; gravius peccatum quam prædidta fa-
non eflet nifi veniale pecCatum, imrno forfan a-
:ere intentione fola deprædandi. Refpedtu fexti, fciquoque
dtus meritorius, efficitur peccatum mortale, ut pluccidere,
6c gravius, ceteris aliis paribus, veneno
in convivio, quam gladio aperte invadendo occidere.
Refpedtu feptimi , icilicet quando, certum eil quod do-
mum ad pr&'dandum de nodte intrare, ceteris aliis paribus
, eit gravius peccatum quam de die intrare: 6c
fornicari die fandto Pafcha: velalio Solemni, ceteris
aliis paribus , gravius eft peccatum quam die non Solemni.
Refpedtu verö odtava: circunftantia: per Phi-
lofophum additic fcilicet circa quid, certum eit quod
machinamenta 6c deceptiones tendere 6c parare ad
inducendam mulierem Religiofam vel uxoratam in for-
nicationem, ceteris aliis paribus , eit gravius peccatum
quam machinari ad inducendam unam aliam om-
nino folutam, fic de fimilibus.
Addunt aliqui ultra omnes pra:didtas circunftantias
unam aliam, fcilicet, quotiens. Circa quam dupli-
citer dici poteit, uno modo, quod cum juxta pri-
mum trium modorum adtum humanum attingendi
fiipra tadtorum , ipfa circunitantia quo tuns, videatur
adtum in fe attingere per modum cujufdam coinmen-
, M M M H meritonus.
Quibus fi addatur 6c concurrat circunftantia
ilia , relpedtu caufie finalis feu intentionis adtus, de
qua fupra fuper illo verbo Cur, utputa quodfiantad
provocandum feu inducendum mulierem in fornica-
tionem, efficiuntur peccata mortalia; 6c fimiliter de
aliis juxta fuum genus 6c naturam. Et htec quoad
naturam, qualitatem 6c numerum circunftantiarum
quantum huicTradtatuicongmere judicatum eit, dicta
fufticiant.
D E D I V E R S I S
N O M I N I B U S
Q Peccati aBualis & venialis.
U o verb ad diverfitatem nominum qua; peccato
adtuali veniali per nonnullos fecundum
dtus attribui folentjeft advertendum quod ficutinfu- temporis , poteft rationabiliter intelligi 6c B perioribus ubi de ipfo peccato veniali agi inccepit, di-
ndi iiib crrrnnttanrifl. .auando-nrr rmrr> dtum eft 3 definitionem Beati Auguftini qua: peccato
diverfas ejus proprietates, operationes 6c effe-
adtuali mortali ( fupra ubi etiam de ipfo peccato moi -
tali tadtatum eft, ex eo quod in ipfo eft perfedta ratio
peccati) attribuitur3 folere per aliquos peccato in ge-
nerali, 6c tanquam generi attribui, 6c fic quodammo-
do, fecundum tarnen magis 6c minus, polfe ipfo peccato
veniali competere 6c convenire 3 ita de nominibus
nominumque diverfitate dici poteft, quod fcilicet in
fuperioribus peccato mortali in fe plura 6c diverfa
nomina attnbuta funt, quae bene comuniter peccato
in generali, 8c tanquam generi attribui folent, 6c fic
quodammodo fecundum tarnen magis 6c minus pof-
fent etiam ipfi peccato veniali attribui 6c convenire.
Ideo ad clariüs femper naturam 6c qualitatem peccati
venialis cognofcendum , recitabuntur hic aliqua nomina
ipfi peccato veniali attribui folita. In quorum
aliquibus (cum ipfo peccato mortali convenit) incomprehendi
liib ilia circunftantia, quando : nec enim
débité 6c fufficienter poteft five in Confeflione five
alias, quantitas feu gravitas peccati per illam circun-
ftantkm quando , perquiri 6c haberi , utputa fcilicet
quo tempore, qua die, qua hora 8cc. peccatum
fiadtum fit 3 quin etiam effedtualiter didti peccati quan-
titas 6c gravitas per didtam circunftantiam quotiens,
perquiratur 6c habeatur, ut gratia exempli. Contingere
poteft, immo frequenter contingit quod homo
pluries idem peccatum utputa fornicationem vel fur-
tum committet, una vice tempore Quadragefimali 6c
die folemni, 6c alia vice alio tempore 6c die non fo-
lemni, 6c fie de fimilibus valde quotidianis. Siigitur
débité 6c fufficienter ab ifto perquiratur 6c feiatur,
quando tale peccatum commifèrit, fatisetiam feietur
quotiens ipfe commifèrit. Alio modo dicitui- quod
propriè ifta circunftantia quotiens , non eft nec dici
debet circunftantia r , . c ,, q. uia .p roVpr.iè. nec. a,d tum . in fe., telhgantur per priùs 6c principalius ipfi peccato mornec
caulam ipfius actus, neceffectumïpfiusadtusre-C tali competere, cum in eo, ut tadtum eft, perfedta.
fpAcit, immo nec peccatum in fe quoquo modo ag- ratio peccati confiftat, 6c fecundario ac minus pringravat,
fedfblùm 6c.propriè quamdamreiterationem
peccati 6c pluralitatem peccatorum d ic it, ut clarè
apparere poteft per exemplum quod de ipfa, juxta
fimilitudinem præcedentium circunftantiarum
poni poteft. Certum eft enim quod , ceteris aliis
paribus, gravius eft peccatum ter aut quater mulierem
de fornicatione.-vel adulterio follicitare, quam
femel ; 6c gravius ter aut quater inlidias ad aliquem
occidendum tendere 6c parare-, quam femel. Sed
propriè ifta non unum 6c idem peccatum funt, immo
plura 6c propriè quædam reiteratiopeccatorum. No-
tanter autem in præmiffis exemplincationibus addita
flint ilia, verba, ceteris aliis paribus : nam circa ca-
fus præmiflbs 6c fimiles pofTent etiam. alias circunpaliter
, immo perquamdam largam acceptionem
ipfi peccato veniali, cum fecundum Beatum Thomam
non confiftat in eo perfedta ratio peccati; immo fold
m quædam imperfedta.
Poteft igitur primo peccatum veniale nominari, &
interdum ab aliquibus nominatur macula, 6choc quia
maculat animam. Quod quidem juxta Beatum Thomam
intelligatur non propriè loquendo 3 fed folum
fecundum quid, inquantùm fcilicet peccatum veniale
impedit nitorem qui eft ex adtibus virtutum 3 quia
non diminuit nitorem habitualem j nec enim habi-
tum charitatis _6c aliarum virtutum diminuere habet y
ficut facit peccatum mortale. Poteft etiam nominari
reatus, ex eo quod adpeenam obligat, fed hoc
ihmtia!: contingere leu occurere, quæ de ic aliter qua- etiam (ut jam Halim taâum eft) inteffiaa'tur largo
fttatem.w gravedmem peccatorum ptædiâorum di-.^modo & quafi impropriè, quia ad poenam æternain
fpónerent 6c caufarent.- Nam (quod bene ad verten- præcifè non oblieat ut facit oeccatuëi mortals : fed
gum elt; ex concuriu plunum circunftantiarum circa
aliquem adtum , poteft.major ejus bonitas vel malitia,
majufque meritum veLdemeritum caufiiri. Per præ-
didtas etiam exemplificationes poterit faciliter difere-
tus 6c intelligens de cafibus, qui fibi vel in propria
pe-rfqna vel in peribnis aliorum, utputa in Confeflione
aut:-alias contingere pofllint dijudicare6c difeernere.-
praecife non obligat ut facit peccaturh mortale3 fed
fblum fub disjundtione, vel fcilicet ad pcenam aster-
nam vel ad pcenam purgatoriam, vel ad pcenam pre-
fentialiter fatisfadtoriam. Quod capitulo immeditatè
fequenti ubi de didti peccati venialis effedtibus age-
tur, latius declarabitur.
Potell etiam. nominari prtevaricatio , inquantüm
fcilicet Mandatum Dei refpicit quod tranfgrediendo
p'rs-
D e diver fis nomlmbus cJf c. peccati aBualis & ven. 418 4.17 . . . prævaricatur : fed fimiliter ut prius intelligatur largo pectu iflorum trium diutius .in igne manet, fignifi-
cat majora : ftipula quæ citiffimè comburitur , minima
odo& quafi impropriè 3 quoniam peccatum veniale
non facit diredtè contra Legem Dei 6c Mandatum fed
benè præter, ut latè in fuperioribus expofitum eft.
Poteft etiam nominari peccatum prout 6c de fadto
nominatur, in quantum fcilicet eft converfio ad bonum
commutabile-3 fed ut etiam tadtum-eft, hoc largo
modo 6c minus principaliter : quia ilia converfio ad
bonum commutabile, non eft cum total! 6c habitua- A p L u R e s pofTent peccati venialis effedtus enumerari
3 6c foenum quod inter ifta duo fe quafi medio-
criter habet, fignificat mediocria.
D E D I V E R S I S E F F E C T I B U S
Peccati affuahs •venialis.
prout piures exiftunt 3 ex quibus tarnen per Doc-
li averfione a bono incommutabili, ficut eft in peccato
mortali. Nam in ifto peccato veniali neque plus
neque tantum diligitur ipfum bonum commutabile ad
quod fic fit converfio, ficut bonumincommutabile ä
quo fit averfio, ut benè, amplè 6cpluries infuperio-
ribus declaratum eft.
Poteft etiam nominari nefas, in quantum fcilicet
eft illieitumperfonae perpetranti. Sed (ut frequenter
dictum eft) hoc etiam eft largo inodo fumendo 6c
quodammodo impropriè.
Plura alia poflunt. ipfi peccato veniali fecundum
diverfas ejus operationes 6c effedtus nomina attribui
3 interdum etiam per aliquos attribuuntur: fed fupra
didta fatis fit tetigiffe 6c declarafïè 3 funt enim ea
qua; magis propriè fibi convenire videntur 6c commu-
niüs affignantur.
Peccata venialia intelligi per lignum, fcenum,fti-
pulam aliqui volunt, inter quos fiepe prasfatus Beatus
tores communiùs affignantur qui fequuntur.
Ünus quidem quia ad pcenam obligat 3 non autem ut
ftatim fupra tadtum eft, quod ad aliquam trium poe-
narum pro peccatis infiigi folitarum fcilicet æternæ
vel puigatoriæ, vel in præfenti fèculo fatisfadtoriè,
præcisèôc determinate obliget, fed benè fub disjundtione
ad alteram fcilicet earum. Nam de peccato veniali
hîc,ideft in hoc fèculo,vel fàtisfadtione hic non fac-
ta,inPurgatork>ifi cum eo peccatum mortale non exif-
tat, vel in inferno fi cum eo etiam peccatum mortale
exiftat, fatisfieri oportet. Et fi hic, in foro fcilicet
Ecclefiæ præfentis homo fatisfaciat, leviter fatisfaciet 3
fi vero in foro Burgatorii fatisfacere expedtet, graviter
valde punietur 6c fàtisfaçiet 3 fi vero in foro In-
ferni eum fatisfacere oporteat, pro ipfo etiam veniali
graviffimè punietur, quia æternaliter, fi tamen, ut
tadtum eft, mortale cum ipfo veniali exiftat, idefl quod
Thomas lùper iiloquod 1. ad Cor. ni. dicit Apoftolus ß homo cum ambobus decefïèrit. Et ad propofîtum ifquod
aliqui fuper fundamentum fpirituale adificant aurum,
argentum, lapides pretiofoS. Alii vero Juperadificant lignum
, foenum & jlipulam. E t quod ille qui fuper fundamentum
fpirituale fic lignum, foenum 6c ftipulam æ-
dificat falvus erit ,fic tamen quafi per ignem, id eft pa-
tietur poenam fed non æternam, intelligi per ifta*tria,
ultima volunt peccata venialia 3 quod tamen fècun-
dùm eundem Dodtorem propriè intelligi habet de ipfis
peccatis venialibus quæ admifeent fe procurantibus
terrena. Nam aliqua interdum peccata venialia fc ve-
ris fpiritualibusadmifcent3 fed quia leviflima funt non
purgantur per ignem, fed frequentiffimè per ipfum
Fervorem charitatis. Talia igitur pec-cata veniaha ,
fe terrena procurantibus admifeentia , ideo per lignum
, foenum 6c ftipulam fignificantur 3 quia ficut
prædidta tria in domo congregantur, nec tamen ad
fubftantiam ædificii pertinent, immo comburi pof-
funt, ædificio nihilominùs integro rémanente : itaetarum.
trium punitionum feu fatisfàdtionum dari folet e-
xemplum de menfura vini, quæ in uno forfan loco va-
lebit folidum unum, fi progrediatur iilteriùs reperietur
valere folidos duos, Il verb adhuc ulterior fiat pro-
greflus, t eperietur valere folidos tres. Poena tamen
in Inferno pro veniali illata, incomparabiliter minor eft
quam ibidem pro mortali illata. Unde dici folet quod
poena in Inferno pnfmoitali illata, eft ficut foliditas}
illata verb ibidem pro veniali, eft ficut fuperficies ; in
Purgatorio autem pro veniali illata, eft ficut linea :
in præfènti verb fèculo pro veniali illata , eft ficut
punétus. Unde ficut ifta quatuor funt ad invicem
improportionabilia , ita inter quatuor poenas fupra
diólas impropoitionabilis eft differentia.
Secundus effeftus peccati venialis eft quod animam
maculat. Quod fie ( juxta quod ftatim fupra tra&avi-
mus) intelligatur, quod fcilicet nitorem ilium animæ
qui ex adtibus charitatis 6c virtutüm nafeitur fèu protiam
peccata venialia multiplicari in homine poffunt,C cedit, refpedtu illius in quo incidit impedit. Et fic
manente fpirituali ædificio. Et tunc pro iftis pati-
tur ignem , vel fcilicet temporalis tribulationis in hac
vita, vel Purgatorii, fi ipfis nondum purgatis décédât
3 fed tamen. falutem confequetur æternam. Di-
cuntur autem hujufinodi peccata venialia fuperædifi-
cari fpirituali fundamento, non quafi diredtè lüper ipfum
3 etenim fuper bonum 6c fpirituale malum propriè
ædificari non poteft, fed fuper, id eft juxta, ficut in fi-
naili ibi in Pfalmo.xni. 1. dicitur. Super flumina Babylo-
nis 6cc. juxta fliunina Babylonis. Notanter etiam 6c
benè ad propofitum aliquorum infra tangendorum di-.
cuntur venialia peccata, fieper lignum,, foenum 3c ftipulam
figeificata, fpirituali ædificio iüperædificari :
nam nifi lpirituali ædificio fuperædificata eflènt, homo
talia habens non elîètfalvus, licquafi per ignem. Unde
cum peccato mortali 6c veniali fimul decedens habet
quidem lignum foenum 8c ftipulam 3 fed non habet fpirituali
fundamento fùperædificata. Et ideo talis non eper
indiredtum maculam quamdam in animam inducit*
Prout (juxta aliquos Dodtores) poteft exemplum poni
de imagine pidta, qua: aliquando denigrari poteft in
tantüm ut nullo modo videri poflit; aliquando verb
fic fblum obfeuratur ut videri quidem poflit, fed non
plene difeerni. Propter quam fimilitudinem dicit
beatus Gregorius quod peccatum veniale obfeurat,
mortale verb obtenebrat: refpedtu autem iftius macula:,
dici folet quod in falvandis omne peccatum
veniale in pr^fenti vita a . gratia finali, ideft qua: in fi-
nem habetur (alias falvandi non efient) deletur, 6c
Kbc fecundum aliquos quantum ad culpam 3 fed non.
quantum ad pcenam 3 immo pcena ilia in Purgatorio
folvetur.
Delet autem gratia finalis,fcilicet qua: in morte habetur,
peccatum veniale in ipfa diffolutione anima: 6c Gor-
poris 3 quamvis etianf forfan non fit ad illud morns con-
tritionis pro tune diredtüs, 6c hoc ex virtute compleit
falvus fie quafi per ignem, quia fimpliciter fàhus _ xionis6cfuiftatus. Et fecundüm hoc intelligitur ver*-
non erit. Et important tria prædidta très modos fèu très ^ bum Auguftini qui dicit quod in Purgatorio poteft efie
jradns adhxrentia: 6c gravitatis ipiorum peccatorum
venialium, trefque modos feu gradus purgationis eo*
imp, propter quod generalitev omnia peccata venialia
compledtuntur 6c concernunt; quia nullum eft ^uod
non fit alterius pra:didtorum trium modonim feu gra-
ouum adhaerentiae 6c gravitatis-, 6c quod non per a-
nqucm didtoinm trium modorum feu graduum purgationis
etiam purgetur. Lignum etenim quod ref-
Tomi I? Pars I I I
abfolutio ä pcena 6c non ä culpa, quod etiam fimiliter
ab aliquibus Dodtoribus dici folitum eft. Sed modb
communiter tenetur, cum peccatum veniale abhinc
deferatur ä multis, quod etiam quantum ad culpam
in Purgatorio purgari poflit. Unde exponendo illud
quod Dominus de quibufdam peccatis d ix it ,
quod non remittuntur nec hic, nec in futuro, dicit
Gregorius quod venialia dimittentur in futuro.
D d Quod