I 7 1 '■ föcinrits Gerfbnn
PROSA SEC U N D A
i t T i/ jJ L I B R. I. „
M O 2^ ƒ C V S.
■ I , 1 7 1
quodlibet eft vel non eft. Poiuerunt&in conclufi0.
nibus demonftratis, 6c in evidenti conlequentia deducts
per talia priflcipia', quemadmqdum dixerunt
Matliematicam icienciamefle certiflimam. Academic!
verb in"quibus Socrates, CarneaHes 6c Cicero
dehinc .poftepiores /aliqui novam vift-iunt induxifle
feientiatn, -nihil lcire, iminb nec hoc fefre qQod nil
E d cavetida funt, 6 Volucer, fcandala, va^feimus: ita tollere voluenjnt e medio certitudinem
enimhomini per quem fcandalum venit. Match. 18.7. omnem, dicentes dc onini read utramque partem
ex aequo difputari: pofte |; 6c ita neque primam de
qua locuti fuinus certitudinem fupernaturalem , neque
naturalem putabant ullam elfe: Denitjue cer-
titudo qua; moralis dici poteft vel civilis-tangitur ab
Ariftotele una cum prascedenti certitudine Ethico1-
rum fuorum principio. Cujus fententia eft: DijcL
plinati ejfe in una quaque re certitudinem quarer¥e juxta
na. ALque enim vitiofum eft, inquit,
Obfervandum eft prætereain colleétione zizauiorum
ne fimul eradicetur 6c triticum. Tolerari dehique
mala jubentur, quæ ft tolli quærerentur, détériorés
afterrent exitus j fic Efchnici, fic Sarraceni, fic hæ-
retici plerumque dimittuntur ? nec impugnantur, im-
mb fic agere confilium eft , ubi communitas. ell in
culpa, ne detèrior fcifl'ura fiat.
Volucer. Scandala Pharifieorum contemnenda do-
cet veritas. Sin it e eos, inquit , caci fient & duces caco-
rum , Matth. 1 f . 14. talia quippe vitare nec poflumus
nec debemus. • Sed neque deferenda eft veritas aut
vitæ aut doârinæ, vel jullitiæ, dum certum habe-
mus quod periclitaretur noftro filentio, 6c oppofita
falfitas firmaretur, juxta regulam : Error cni uon re-
Jiftttur, approbatur.
Montons. Redit ecce fermo nofter ad materiam quæ
de zelo tra&ata eft. Cadit præterea in aliam diffi-
cultatem, quando 6c qualiter ce:
fenfio Cathoftcæ ventât:
quàm utilis ædificationi quoniam ft plus officit,
nonne tenenda erat juflfb Chrifti liiperiüs indubta?
Noltte fanttum dare cambus. Matth. 7. 6. Cui parabola
de zizaniis non tollendis confona eft.
Volucer. Adhibenda eft fateor pro dillolutione dif-
ficultatis iftius, qua; plurics incidit, doctrinalis una
diftindlioj cujus vel ignorantiavelinadvertentiamul-
tos etiam Philolbphorum atque Theologomm conturperfuadentem
quærere Mathematicum 6c moralem
demonftrantem ; non enim conlurgit certitudo moralis
ex evidentia demonftrationis, led ex • probabi-
libus conjedturis , groflis 6c figurahbus tnagis ad
unam partem quam ad alteram. Talem certitudinem
ft penitus negaverint Academici, ft non earn præ?
terea fufficientem dixerint ad aliquid mpraliter ope-
rari y viderint qua ratione prælumplèrint aliquid vel
agere bonum, vel omittere malum, "conformiter ad
certi erimus quod de -Bjudicium rationis , quale debec elle certum, .ficut
a plus offert nocumenti certa eft in fe virtus, alioquin virtus non eft.
Monicus. Animadverto, Volucer, quoniam ex prima
certitudine multa poflumus 6c debemus nos fidèles
ftnefcrupulo, corde, credere ad juftitiam 6c ore
confiteri ad fiflutem , profequi , detèndere 6c tueri,
priulquam vacillet vel auferatur à nobis hujufmodi.
certitudo. Intelligo prætere&quod in agibilibus hu-
manis, quæ tantam habent varietatem, dicenteAri-
ftotele 6c experientia telle, ut cafu magis quam arte
bavit. Itaque certitudo una eft lupernaturalis, alteva conftare videantur, fufticit tertia certitudo qualis non
tertia moralis vel civilis. Certitudo fuperna-
1;" “ — 1:5-~1 r. Temper Tcrupulos omnesabjicit, lufficit utcontemnat
vel lhperet, fic operando quafi non fint. Sed qua
ratione poflit hoc fieri feire Cupio quid advena nofter
in his agat.
yduc er. De ferupulis ficut prædiximus judicat aliter
agendum efle dum oriuntur ex præteritis, aliter
dum in eis quæ agenda funt occurrerint. De præteritis
quidem. operibus jam ampledtitur Gregorii fen-
turalis ita fe habet quod non ftat aliquem fic aflentire 6c
fiilli: 6c htec iterum certitudo dividitur: quia qu£edam
eft evidentia clarse 6c intuitivae in patria beatorumj
altera evidentia; revelatte in illuftratione Proph eta-
rum j tertia fofins adhxrentia: in Ipeculo 6c in tenig-
mate, qua; non evidential rationis innititur, fed au-
dtoritati divina;, qualem certitucjinem Fides habet 6c
præftat in cordibus fidelium: eft enim quælibet hu- p tentiam : Bonarum mentium efi ibi culpam agnofeereubi
jufmodi certitudo tanta,quod per nullam potentiam ^culpa non eft. Conformiter 6c ad illud : fuftus inprinnaturalis,
etiam divinam 6c abfolutam làîiax elle poteft , alioquin
Deus negaret femetipium. Hanc Philolbphorum
fchola nonvidit, neque Stoïcorum, neque Pe-
ripateticorum , neque Academicorum. Hæc certitudo
pro tertio lûæ diftinéHonis membro fidelibus
omnibus dum peregrinantur in via convehit, quos
\tanta certitudine nedum duodecim articulis Fidei,
fed toti facræ Scripturæ credere neceflb eft , actu
vel habitu, implicite vel explicite, qualiter creden-
do certi lun t, neque falli pofliint. Alioquin juxta
quod prætabtum extitit, dubius in Fide inftdelis eft. Certitudinem
hanc in Martyribus talem vidimus ut abf-
que ulla dubitatione mallent relinquere vitam quam
Fidem. Ceterum Paulus hac fubnixus, exprelfurus
vehementiam certitudinis , afleruit conditionalem,
cujus antecedens feiebat impolfibile. Etiam inquit,
f t Angelus de Oslo vobis evangelizAverit prater id quod evan-
&ehzjttum eft, anathema fit. Gal. 1.8. Neque tarnen-
. faftu, t
Cipio accufator eft fui. Prov.. 18. 17. Conftituens ita-.
que fe corarp tremendo tribunali diftridti judicii
D e i, confcientiam propriam audit 6c fuftinet accu-
fantem eum , quanto majori feveritate feit 6c poteft
j quatenus fiat eifpiritus contribulatus 6c ingens
confulio, contritio 6c humiliatio cordis, ita ut ca-
dat a fe per omnimodam proprite defenfionis defl
perationem y neque enim vult cum divina jufti-
tia contendere, neque confcienti« pro juftitia te-
ftimonium ferenti contra fe reum filentium im-
ponere, fuadet potiiis ut clamet vocibus magnis. If-
te eft xqufipmeJudex, Deus, ifte qui projuftoju-
dicio tuo ‘damnandus eft j peccavitenimintalibus&
talibus fuper numerum arenas maris , ita ut peccata
fua vix totus caperc poflit mundus y funt enim J?
byflus multa, 6c tenebrofa nimis , qu« altam fibi
damnationis abylflim meruerunt6c invocant : 6c hoc
Domine Deus, in voce catara&arum tuarum, hoc
negandum eft,quin Paulus ultra certitudinemadhas- eft viarum tuamm inferutabilium 6c judiciorum oc-
rentiae per Fidem , certitudinem habuerit evidenti« cultorum , in quibus homo conftitutiis videre non
per revelationis illuftrationem 6c quodammodo in poteft an odio vel amore dignus fit , neque cognoftranfitu
feu raptu per gloriam. Porro certitudinem
alteram quae naturalis dicitur invenimus, quas talis
eft , quod non ftat per naturam quod aliquis taliter
aflentiat 6c fallatur. Hanc Ariftoteles 6c Peripate-,
t ic i, hanc 6c Stoici Philofophi poluerunt nobis pof-
fibilem in primis principiis per fe notis, cognitis videlicet
ex lola terniinorum apprehenfione, ut quod
cere de fuis operibus quantumcumque jufta videantur
, quo tenpinentur fine, aut qua diftridHone ju-
dicentur. Accufatus inter talia reus non defenforis,
fed accufatoris, teftis 6c juflicis in fe partes agit e-
xaggerans quantum potelt. Qiii etiam fi totius po-
puli Chriftiani fudiflet fanguinem, fperat in illo Apof-
toli. verbo , f i nos dijudicaremus, non utique judicaremttr.
I. Cor-
173 D e confolatiom Eheologi^e.
i . Cor. tt- 31 . Quo contra fit in humanis judiciis ,
quoniam confitenti crimen mors infertur : apud Deum
verb apud quern eft milericordia 6c copiola redemp-
tio, mifericordia hie dum vivimus fuperexaltat judicium
> quo fit ut damnandus in Curia juftitiæ ha-
a qua ficut mulcæ morientes perdunt luavitatem o-
doris id eft devotionis 6c amorisfentimentum. Evi-
gilare demum compellunt 6c exfufeitare dile&am
priufquam ipfa velit.
beat aditum cum fiducia ad Thronum gratiæ ejus,
quæ falvat damnantes fe, abfolutionem conférais in ^
auxilio oportuno, præcipuè fi dimiferit homo ex
corde debitoribus luis, ut participes velit eos fieri
gloriæ, neque vindiétam quærere cupiat y fed oret
pro falute fua j quo fit ut fidenter dicat Deo Bullas
veniæ fuæ præftandæ habens, dimitte nobis débita nof-
tra , ficut & nos dimittimus debitoribus noftris. Matth.
6. II.
Monicus. Talia frequenter audivi, Volucer. Sed
qualiter ablque mendacio vel fictione poteft in multis
taie aliquid agi, non fatis apertum elt. Efto nem-
pe quod de præteritis operibus ferupuli fint in con-
lcientia, non idcirco ream fe judicare habet : eft
enim Icrupulus vacillatio quædam, dubitatio vel for-
mido conlùrgens ex aliquibus conjedturis debihbus 6c
incertis.. Alioquin fi ex vehementibus argumentis 6c
probabilioribus pro hac parte quam pro altera dubitatio
conlurgeret 5 jam non fcrupulus lolus vel le-
Vis trepidatio did deberet, fed moralis de tranlgref-
fione certitudo. Mirum verb neque cautum videre- «
tur fi propter hujufmodi fcrupulos confcientia teftifi-
cationem vel damhationem ferret certam. Numquid
interrogata ab hominibus vel acriter à feipla, neque
mentiri fibi volens, refpondebit propter folos fcrupulos
fe in veritateream,fe criminofam,fedamnandam
exiliere ? nonne magis in hoc caïu de merito quam
de peccato, 6c ita potiùs de làlvatione quam de dam-
natione præfumit ? Quo pabto fert igitur contra fe-
metiplàm damnationis fententiam? Augetdubitatio-
nem Apoftolidictum. M ih i, inquit, pro minimo eft
ut a vobis judicer vel ab humano die 5 fed neque meipfum
dijudico, i. Cor. 4. 3. qui tarnen alibi fe primum
fatetur inter peceatores. Venit, inquit, Deus fitlvos
facere peccatoresquorum primus ego fum. 1. Tim. 1.
f. Oro qualem ad iftam refponlionem advena nofter
I m m 174
Volucer. Accipito confilium.
SECUNDUM METRUM
L I B R I Q_U A R T !
D ico lon 'T e tra ftrop h on . Primi tres verfus funt
T ro ch a ic i Alemanii Dimetri Acatalectici :
ficut primus in fecundo M e tro quarti d e
co n so lATioNE p h i l o s o p h i c . Q u a r tu s e il
D aftilicu s Pherecreatius T rime ter Acalecli-
cus ficut fecundus in fetundo M etro fecundi
L ib r i: T on t us v e r f at arenas. A d finem fit
Diftrophon.
C I tuum tabefeit in te
Scrupulis exagitatum
Cor, gemens & an x nit um,
Perfta fortius in fpe.
Filiis fuis quid obeft,
‘Provida cura patris feit.
Pane filiorum fervus
'Ut quandoque cibatur.
Sic cibo fervi frequenter
Parvus vejcitur heres.
Glorietur ut nequaquam,
Et Jp eret cor utrinque.
‘Proximum filet juvamen
Fieri contribulatis.
Nome fluSlus & procellet
Expur gant mare crebro :
Par tur it filium mater,
Sed non abfque dolore.
Latus alacrifque fies
Morum proie beatus.
Si memor Dei reeufis
Hic filamen habere.
daret.
Volucer. Qualem nimirum dat Apoftolus, dum
fubdit. ad præallegatum quoddam verbum , qui me
P R O S A
judicat Dominus eft.T E R T I A
1. Cor: 4. 4. Et alibi. Scioquod
in me non habitat bonum , Rom. 7. 18. conformiter
L I B R I
Q U A R T I.
ad illud Chrifti. Qui expropriis loquitur, mendax eft. ^
Certilfima igitur non fcrupulola ratione tenere debet •
J M O N I C V S.
omnis homo vivens, quoniam fine gratia Dei dam-
natus e f t : - quapropter humiliet fe homo quantum R o quis blandimenta mundi fuperaverit, quis
potuerit, fibi vilefcat,-fe dejiciat, fe conculcet in ^ adimpleverit Propheticum votum : Latetur cor
recogitatione Ilia, quia non haberet quod Deo dam- meum ut timeat nomen tuum ? Pf. 8f. 11. Quis adla-
nanti refponderet j quid objiceret dicenti : Amice non crificium Tahitis offerendum accedere præfumpferit,
facio tibi tnjuriam, accipe quod tuum eft & vade. Matth. fi fuerit alienus àdulcedineDei ; fi aruerit ficut mons
20- 13. Quid eft autem illud tuum nifi peccatum nifi
niendacium? Legilli quod fanótus Abbas Agathon mo-
nens, fratribus interrogantibus an timeret, 6c an in
operibus luis confideret, relpondit: In veritate timeo,
neque confido in operibus meis j quoufque venero ante
Deum, quoniam alia funt judicia Dei , alia hominum.
Monicus. Totus crede mih i, Volucer , horrore
concutior, totus moerore tabefco, totus in defola-
tionem $c in quamdam velut defperationem dejicior
ha;c audiens, nec quid de prarteritis nec de futuris
agam feio.
Gelboe, in quo necrosdefuperrefi-igerans, necplu-
via rigans 6c fbecundans cadat j fed fit fibi ccelum te-
neum 6c teiTa ferrea, deferta 6c inaquola.
Volucer. Plurimos, crede mihi, fefellit nimia fen-
timentorum hujulmodi conquifitio feu cupido: hoc
in Turelupinis 6c Begardis, hoc in quibufdam devo-
tis non fecundum feientiam expertum eft, qui deli-
ramenta cordis fui pro Dei fentimentis amplexantes
turpiter erraverunt. Alii fmftra conati funt ad nihil
paflionabiliter affici cum fentiret Apoftolus aliam
legem repugnantem. Alii ita Deo fe voluerunttra-
dere, quod omnia Deus Volucer. At verb germanus tuus hac confideratio- ageret in eis tantummodb
^ fic uti nititur, ut inter tot præmentia mundi ma- paflivè te habentibus. Alirper uiiioném apicis men-
iaj inter tot hoftiles carnis ac dæmonis moleftias, talis cum Spiritufanélo , tradunt habere feientiam
per îpfam, Domino propitio , fortiorem aflurgere myllicam de Deo y ita tarnen quod Deus non appre-
qCluUæîPrraatt- in ffUpe__m_i,l llo: l jid: _i_o_r_e_m_ cordolati_o_n__e_m_ , 6c in, ~tr_a__n - t î . r r . 1 , . .
quuliori pace quiefeere, cujus rationem 6c modum
eollocutio diei prioris expofuit.
Monicus. Memini y per defperationem enim ad
.Pcm venire docuifti : caufant nihilominus ferupu-
fi tales''inquietudinem mentis quam fluótuare faciunt,
hendaturfub quacunque ratione vél entis vel verivel
boni. Sed ab iftis 6c a prioribus inquiritur ubi meri-
tum erit, fi dileélionis voluntariæ nüllus habeatur
aélus ? A t verb qua ratione debeat cor tuum médias
inter fcrupulorum ac tentationum agitationes fe ge-
rere, te doceat exemplum palpabile. Utuntur Qau