Ve quatuor generibus feu divifionibiis pec-
cati mortalis.
L I cf. t plures peccati mortalisdiverfisrefpe&ibus
& caufis polfent affignari divifiones feu genera j
quantbm tamen ad prxlcntis Traétatus compendium
attinet, quatuor folummodo tangcntur. Circa qua-
rum ad hue folam quartam diffufe infiftetur } quia per-
ejus declarationem aliæ tres dare Sc faciliter pote-
runt intelligi, immb iplas tres effebtualiter compre-
hendit.
Traélatuli cónfiftit Sc dependet. Ideo de ipiis fep.
tem peccatis capitalibus hic fiet quoddam fpeciale Ca-
pitulum, Sc juxta divifionem in principio hu jus prin.
cipalis Capituli, quod elide peccato a&uali politam
de his fcilicet quæ in eo videnda funt. . |
A L I Q U A C I R C A M A T E R I A M
feptem vitiorum capitalium pranotanda.
‘De prima Divijione»
I'y R r m a igitur di&arum quatuor divifionum eft ,
. quod peccatorum mortalium aliqua funt carnalia,
alia fpiritualia. Carnalia autem majoris funt info-
• m ix ,. fpiritualia verb majoris culpx.
De fecund a cDivifone.
SE c u n d a divifio eft , quod peccatorum mortalium
aliqua funt commifli, alia delibti •, quod in
effebtu eft dicere. Aliqua committuntur in facicn-
d o , alia in omittendo. Prima peccata funt prxva-
ricatio feu tranfgreftio Le£ ‘
tiva, utputa, Ipon occides
da funt prxvaricatio feu tranlgreftio Legis quoad Prx-
cepta anirmativa, ficut funt: Diliges Dominum Deum
tuttm ex toto corde tuo, Sec. Honor a cJ>atrem tuum ,
Sec. Et fecundum hanc etiam divifionem dicitur
peccatum mortale efie Sc fieri contra duas partes juft
t itix , quarum una clt declinatio a malo, alia eft fa-
cere bonum.
Ve tertia Divifione.
J^ T " 'E r t i a divifio eft, quod peccatorum morta-
A lium aliqua direbte committuntur in Deum, a-
lia in proximum, alia in feipfum. Peccatum autem
in Deum itemm fubdividitur: nam quandoque pec-
catur in Patrem, quandoque in Filium, quandoque
in Spiritum fan«5bum. De quibus. latior fiet fpecula-
t io infra in fine declarationis quartx divifionis; pec-
catur enim alio refpcbtu in Deum quadrupliciter
Primo male de ipfo per infidelitatem lentiendo} fe-
IN t e r i m antequam ad fpecialem feu particu-
larem declarationem ipforum feptum vitiorum
capitalium veniatur , aliqua funt circa ipfo ad-
veitenda. E t primo notandum venit quod peccatum
veniale, five fit quantum ad abhim , five quantum
ad maculam , nullo modo poteft fieri mortale j fic
fcilicet quod illud idem fecundum fubflantiam quod
prius fruit veniale, fieret mortale. Et ratio eft, quia
nulla res poteft mutare l'peciem. Peccatum autem
mortale Sc veniale flint dux diverfx peccati fpecies.
Vcruntamen aliquis abfcus qui de fui natura eft de généré
peccati venialis, bene poteft fieri mortalis, Sc
hoc quatuor modis. Primo modo ratione confcien-
tiæ quæ de illo abîru fieri poteft , quia quidquid fit
contra confcientiam fbrmatam , ædificat ad gehen-
auoad Præce ta e r»nam> briam fi lit contra confcientiam erroneam. Et
° haberis ^ Secm ^ iæc mt^° j qi,ia cum bi peccato duo fint, fcilicet
averfio & converfio: pênes primum judicatur qua-
litas fiue gravitas peccati 3 quoniafn averfio àDeoeft
in peccato quafi formale Sc converfio ad creaturam
quafi materiale. Quamvis ergo levare feftucam de
terra videatur leve vel indifférons} fi tamen fiat contia
confcientiam, eftpeecatum: quia tune jin animo
fpernitur realiter bonum incommutabile, Sc ita fit
averfio à Creatore. Secundo modo ex complacentia
quæ in illo ablu poffet capi 6c caperetur. Unde
Auguftinus. Nullum peccatum adeo veniale efl, quoi
non fiat mortale dum placet. Tertio modo ex difpo-
fitione feu proclivitate quæ exinde contrahitur -, quia
per frequentem lapfum in venialia difponitur homo
ad mortale. Et fecundùm hoc intelligitur illud di-
blum Gregorii. F ’itafiigrandi a, vide ne obruaris arena.
Hoc autem dicit, quia fæpe de minimis peccatis, dum
frequenter fiunt & fic quafi contemnuntur, venitur
ad magna j ficut de modica fcintilla furgit quandov
. . _v . --r que magnus ignis. Quarto modo ex progreflù} quia
undo ipfum blaiphemando} tertio ejus Sacramenta ^ quando infurgit veniale, fi non prohibetur, pofîit
indigne miniftrando Sc trabhmdo 3 quarto eum ten-
tando. Rurfus Deum tentando peccatur tripliciter :
nam tentatur vel ejus potentia, figna fcilicet ab eo
petendo} vel tentatur ejus juftitia, per humanas fcilicet
probatiönes , utputa per candens ferrum vel
duellum vel fimilia judicium ejus exquirendo} vel
tentatur ejus mifericordia, fuam fcilicet quafi exa-
minando bonitatem, fe ftultis perici.lis committen-
do. In proximum verb peccatur etiam tripliciter.
Vel bona fua ei indebite auferendo} vel bona propria
fibi in fua neceflitate non communicando } vel
mala perfliafione, aut malo exemplo eum in peccatum
trahendo Sc inducendo. In femetipfum autem
peccat quis etiam tripliciter. Vel fibiipfi neceffaria
flibftrahendo, vel fuperflua fumendo, vel ultra vires
äc debitum moderamem quippiam aggredrendo.
progredi ufque ad mortale. Non quod ipfum venia-
le (ut fupra tabtum eft) in fua fubifantia fieret mortale
} fed quia ex ipfo occafionaliter fieret progredien-
do mortale , ut patet in primis motibus., qui inter
venialia computantur : fed quando delebfatio conva-
lefeit in tantumquod confenfus accedit, jam eft pec-
catum mortale.
Unde fumatur numerus & fufficientia feptem
vitiorum capitalium.
"NTOt a n d um infuper, quod( utaliqualiter fupra
tactum eft) feptem funt peccata feuvitia capita-
De quarta Vivifone.
A U a r t a divifio peccati mortalis fumitur per fcp-
v ^Lem vida capitaJia. Qiiæ funt fuperbia, invidia,
ira, acedia, avaritià, gula, luxuria. Et quia
(ut fupra tabtum eft) de ifta quarta divifione expe-
diens eft diffiifiorem hic facere declarationem 3 turn
quia per earn fupradibtæ très aliæ divifiones clariùs
intelligi poterunt, immo eas cffebtualiter comprchen-
dit 3 turn quia propriè loquendo in ipfo Sc ex ipfo principalis
effectus principalifque interitio hujus obtavi
lia, fcilicet fuperbia, invidia, ira, acedia, avaritia*
gula, luxuria) quorum fufficientia feu numéros poteft
co lîig i} voluntatem enim humanam frequenter1
contingit deordinari : aut ergo deordinatur,quiaap-
D petit quod non eft appetendum , aut deordinatur,
quia rcfiigit quod non eft refugiendum. Si primo modo
3 aut appétit quod non eft appetendum interiiis,
Sc tunc peccatur peccato fuperbiæ feu vanæ glorix}
aut appétit quod non eft appetendum exterius, Sc
tunc peccatur peccato avaritiæ} aut appétit quod non
eft appetendum inferiiis , quale eft corpori delebta-
bile, Sc iftud iterum eft in duplici differentia. Quia
aut illud delebtabile quod fic inordinate appetitur
tendit ad confervationcm individui , Si tunc peccatiit
tur peccato gulæ 3 àut tendit ad conlervationem fpe- Notandum infuper, qtiod prædiblorom peccato-
ciei ut coïtüs ) Sc tunc peccatur peccato luxurke. rum ununi ex alio nafeitur , quod fic apparet : fii-
Si fecundomodo, quando fcilicet voluntas deordina- perbia enim, quia omnes prxcellere vult Sc appétit^
tur refugiendo quod non eft refugiendum , aut illud ftatim quando aliquem fibi æquari videt. àut timet,
lion refugiendurii refugit fecundum pèi*verfum in- in fe dolere Sc conturbari incipit, ac exinde contra
itinbtum potentiæ rationalis, Sc tunc peccatur pec- ilium ad ipfum fuum bonum, quo fie eum fibi æqua-
cato invidiæ} aut illud refugit fecundum perverfüm ri timet ) impediendum ac diminuendum niovetur 3
inftinbtum potentiæ irafeibilis, Sc tunc peccatur pec-A Sc fic ex fuperbia nafeitur invidia. Invidus verb quia
cato irx ; aut illud refugit fecundum perverfum inftin- de facili ei cui fic invidet irafeitur ) Sc contra eum
bbum potentiæ concupiicibilis, Sc tunc peccatur pecca- quafi toto fpiritu commovetur, ideo ex invidia nafei-
toacediæ. Et fic patet quod quia funt quatuor prin- tur ira : cum autem , fit contra alium commotus Sc
cipalia appetibilia , in tjuibus voluntatem humanam iratusj vindibtam de illo appétit, Scfe vindicariquæ-
deordinari contingit, Sc très folùm funt vires feu po- rit j in quo fi eum deficere contingat, in animo fuo
tentix animæ, fecundùm quarum inftinbtum eft fu- contabelcit Sccontriftatur ') ideo ex ha nafeitur quæ-*
ga, ideo tantummodo funt feptem peccata feu vitia bâm mentalis triftitia, quæ à Dobtoribus acedia nun- ’
Vuplici niodo feptem vitia capitalia fe aßen-
dunt, nunc palam, nunc palliate.
VT O t a n d u m infuper , quod ifta vitia feptem
feu peccata capitalia quandoque palam Sc publiée
fefe oltendunt, ut quando direbtè fiunt} quandoque
verb fub quadam ipecie boni palliata feingcrunt
Sc decipiunt. Unde fuperbia qukndoque fic*fibi per-
flndet : volo præefl'e ut poflim prodelfe. Invidia fic
fibi perfliadet: bona aliis non cupio , nec opto, neBpuihat in libidinem j "ideo ex gul:
j| profperitate fucceffuum nimis extollantur. Ira verb
fuadet : non debco mala mihi illata tolerare,
cupatur. Cum verb fic animo triftis Sc cóntabefcens,
confolationem Sc quamdam fui exaltatioriem, quam
in feipfo non habet, in rebus exterioribus quxrat}
quanto plura congrcgare poterit, majorem fe habi-
turum fperat} ideo ex acedia nafeitur avaritia. Ava-
rus autem qui bonis tempüralibus abundat, Sc fic ea
qux ad delectationem in cibis Sc potibus faciunt,
faciliiis comparare , Sc ad fui libitum habere not ell}
ideo ex avaritia nafeitur gula. Gula verb propter
ventris repletiónem variafque ciborum Sc potuum
delebtabilium fpecies quibus reficitur, facillimè def-
naicitur luxufic
per
nc mihi inferri confuefcant. Acedia fic fibi perfua-
det, ad hoc mihi in laboribus parco , ne ingiferete
illiquid aggrediens deficiam, Sc indiferetionis arguar.
Avaiitia fic fibi perfuadet: mihi multa adhuc cori-
.greganda veniunt, ne propter cafus fortuitos qui fuper-
ve;iue polfunt, in inopiam incidam, Sc fic furtum,
rapinam, vel aliud injuftum eommittam. Gula fic
fibi perfiiadet, corpus meum cibis Sc potibus deli-
catis nutrio, quatenus in fonitate eonfervetur ) for-
tiufque efficiatur, ut fie aptius fit Sc valentius ad Deo
ferviendum. Luxuria fic fibi perfuadet: non elt malum
aliquanto tempore ad libitum Sc complacentiam
vivere, Sc poftea fortiter poenitere.
Notaiidmn infuper : quod plura prxdiftorum feptem
vitiorum feu peccatorum capitalium dreuntur radices
Sc initia feu caufæ aliorum , diverfis tameri
refpectibus .* Sup erbia enim primb dicitur radix & ini-
tiumomnis peccati , Eccli. x. i f . propter très çau-
fos feu rationes. Primb propter caufom quæ in
omni peccato invenitur j fcilicet contemptus Dei j
qui eft quædam caufa omnis peccati : ifte autem
contemptus eft averfio à Creatorej quæ in omni
peccato eft } quia in omni peccato præponitur bonum
edmmutabile bono incommutabili. Ifte contemptus
non nifi ex fuperbia procedit, Sc ex ea
quam-maximè} Sc ideo dicitur , quod ficut fine cha-
ritate aliæ virtutes nihil fu n t ,' ita fine fuperbia alià
vitia nihil funt. Abfirahe (upetbiam, c£* habebis <rra-
tiam. Qilia fuperbis Deus refifiit, humilibus autem dat
Qgratiam. Jacob, iv. 6. Secundo dicitur fuperbia radix
Sc initium oinnis peccati , quia fuit primum peccatorum
: hoc enim peccato peccavit primb ciabolus
in Ccelo, Sc primu^ homo in. Paradifo: Tertio di-
citur fuperbia radix & initium omnii peccati, quia exea
fecundùm prius Sc pofterius , hoc elt mediatè vel
immediate nafeuntur alia vitia Sc peccata, ut aliqualiter
fupra oftenfum eft in notabili immediate prx-
eedenti.
Libido etiam prout Auguftinüsponit, dicitur Call-
fa omnis peccati, fcilicet alio refpebhi, propter Icili-
e§t inordiriatam delectationem quæ ex ipla libidine
habetur in creatura , quæ deie&atio inordinate affi-
cit Sc attrahit animam , Sc avertit à fummo bono :
eft enim libido voluntas improba qua movetur anima
rationalis ad hoc quod inordinatè deleétetur in crea-
Septem vititu capitalia feptem ferocibus
befttis comparantur.
"VT O t a n d u m prasterea quod pra:di£ta fepterfi vi-
^ tia feu peccata capitalia feptem ram ferocibus
quam immundis beftiis compai-ari conllieverunt. Su-
perbia feu vana gloria, comparatur leoni. Invidia,
Gomparatur cani. Ira, comparatur lupo. Acedia,
comparatur alino. Gula, comparatur urlb. Luxu-
iia, comparatur porco. Avaritia, comparatur eri-
cio. Similiter etiam compararf conllieverunt feptem
gravibus infirmitatibus. Superbia feu vana glo-
1%, compai^.tur corporis inflationi. Invidia , com-
paratur lepne. Ira, comparatur ’phrenefi. Acedia,
comparatur lethargix. Avaritia^ compara-
tur hydropili. Gula, comparatur epileptix. L u xuria,
, comparatur __r ________ febri. _____ Eft infuper r __ notandum ....................Sc
tura} Sc ex hac libidine omnia alia peccata fecunbenè
confidcrandum, quod ifta feptem peccata feu diim prius Sc pofterius , hoc elt mediate vel im-
vitia capitalia) devota ac frequenti Palfionis Chrilli mediate , alia tamen via feu ordine qaam à fuperbia
ineditatione curantui-. Nam qui débité ea qfiæ -infitrgunt.
ipfe Dominus nolter Jefus Chriftus in fua focratii- - Gupiditas etiam ficut ponit Apoftolus , radixdi-
lima Paftione egit Sc fqllinuit contemplatin', repe-
net quod hæ leptem Inortiferæ peftes ibidenl>mira;
biliter curantur :"etenim fui Sacri capitis in Crucehu-
muliir£ inclinatio curat fuperbiam } fui Sacri -lateris
apertio curat invidiam} Oratio fua pro inimicis | cu-
ntt iram} portatio Crucis, curat acediam j traditió
citur omnium malorum , quafi eodem refpcélu juxta
fuum elfe,' ficut dicitur libido juxta fuum. Nan? ficut
libido ( ut ftatim diëtiim elfc ) dicitur caufa omnis
peccati, propter inordinatam deleótationem quæ ex
ipfo libidine habetur in creatura, quæ deleétatio in-
ordinatè afficit Sc attrahit animam. Sc avertit à fumfui
Spiritus Patri, fui Corporis Cruci, fux Matris Dif- mo bono} fic eupiditas in fuo efie dicitur radix om-
ciPulo, & fuarom veftium fuis crucifixoribus, ciirät nium malorum ex inordinato amore , qui ex ipla
avaritiam} potatio aceti Sc fellis curat gulam : Sc fua cupiditate habetur ad creaturam , qui inordinatus
Hagell^tio curat luxurfom. amor fimiliter afficit Sc attrahit animam, Sc afum-
Tomi li Pars I I h X r m’o