rcmittendi in eo cm remittitur, duplex eft fcilicet co-
gnitio veri 6c amor boni 3 contra primuni quorum
peccatur per impugnationem,veritatis agnita:, contra
fecundum per invidentiam ‘fraternae gratia:: 6c acci-
pitur hicfinalisimpoenitentia, prout in fuperioribus
dedaratum eft, non quidem prout importat conti-
nuationem in peccato ufque in finem 3 nam in quoli-
bet peccato mortali contingere poteft fed negative,
prout fcilicet dicit feu importat propofitum non pee-
nitendi. Et ifto modo eit fpecies peccati in Spiritum
fandtum.
Breviter ut jam tadtum eft, ifte ultimus modus po^
nendi in effedtu, reincidit in ea qua: fuperius didta
6c declarata funt. Sed ideo hie inl'eri placuit, ut le-
gentes capere poftint, quod cis magis fedebit 6cpla-
cebit.
D E P E C C A T O
A C T U A L I VENIALI
Et circa ipfum in generali occurrentibus.
EX p e d i t a igitur juxta incoeptum hujus odta-
vi Tradbatus præfentis libelli ordinem decla-
ratione duomm principalium membrorum pri-
mæ diviftonis peccati liipra tadtæ 6c politæ fcilicet'
peccati originalis 6c peccati adtualis mortalis : nunc
de alio tertio membro principali ejufdem diviftonis,
fcilicet de peccato actuali veniali aliqua dicenda ve-
niunt 3 6c primo quid fit 6c unde dicatur. Secundo
de diverfis cjus nominibus feu appellatio-
nibus. T ertio de aliquibus ipfius peccati eftedtibus.
Quid Jit peccatum veniale à- unde dicaturi
D E c c a t u m veniale fecundùm Auguftinum eft
quod licet pcenam mereatur, non tamen homi-
nem ufque ad reatum perpetuæ mortis gravat feu o-
bligat > fed facilè indulgetur. Pro quo ad majorera
declarationem feiendum eft, quod licet definitio Au-
gullini in luperioribus peccato mortali attributa, fei--
licet quod eft didtum vel factum vel- concupitum contra
Legem Dei feu Legem æternam, peccato adtua-
li in generali feu tanquam generi ab aliquibus attri-
buatur, 6c fie fecundùm eos poflet etiam peccato veniali
(fecundùm tamen majus 6c minus ) competere
feu convenire 3 fecundùm tamen Beatum Thomam C
1. 2. lùæ Summæ, ilia definitio fic fupra peccato
mortali attributa, magis proprie ipfi peccato mortali
convenit : nam in eo eft perfedta ratio pec-
eati quam propriè didta definitio importat. Nam ut
dicit idem Dodtor : quod peccatum veniale dicatur
peccatum, hoc folum eft lecundum imperfedtam ra-
tionem peccati 3 immo in ordine ac refpedtu ad peccatum
mortale poteft eo modo peccatum veniale di-
ci peccatum, ficutaccidensin ordine ac refpedtu ad
fubftantiam dicitur ens, id eft fecundùm imperfec-
tam rationem entis: peccatum cnim veniale exfenon
fit feu committitur contra Legem. Nam homo in
quantum venialiter peccans, non facit quod L e x pro-
hibet, nec prætermittit illud ad quod Le x exPræ-
cepto obligat, quia jam non peccaretvenialiter, led
mortaliter 3 fed facit præter Legem , quia fcilicet
non obfervat modum rationis quern Lex inteodit
6c ideo ut dicit idem Beatus Thomas „ Divifio
=i peccati in mortale 6c veniale, non eft divifio gene-
„ ris in fpecies, quæ æqualiter rationem ipfius ge- r\
, , neris participent, fed folum eft divifio analogi in ^
,3 fpecies, fcilicet rationem generis fecundùm prius
,, 6c pofterius participantes. „
v. Pro quo adhuc notandum, quod duplex eft régula
humanæ voluntatis. Una propinqua, qua: eftipfa
humana ratio : alia eft prima regula fcilicet Lex
arterna 3 qua: eft quafi ratio Dei. Et pér compara-
tionem ad iftas regulas fumitur 6c attenditur redti-
tudo voluntatis, 6c omnis commenfuratio cujufeum-
que adtus, quastalis debet efie ut voluntas non de-
clinet a fuis extremis, fcilicet ä Deo principio S e i
A Deo fine 3 ut videlicet omnia a Deo fe habere- co-
gnofeat, 6c in Deum omnia referat. A qua redtitu*
dine 6c commenfuratione fi divertat, incommenfu-
rata 6c deordinata erit. Et ex hoc habet adtus humanus
quod fit bonus vel malus, ex eo fcilicet quod
debitam habet commenfurafionem vel ea caret ^ &
quanto plus recedit ille adtus ä debita commenfura-
tione, tantb efficitur pejor 6c deterior. E t hinc (ut
tadtum eft) fumitur ratio peccati mortalis 6c peccati
veaialis, fecundum fcilicet diverfitatem inordina-
tionis quee complet rationem peccati. Duplex enim
eft inordinatio. Una per fubftradtionem principii
6c finis ordinis fcilicet D e i , 6c h;ec inordinatio tacit
peccatum mortale, quando fcilicet anima per peccatum
deordinatur ufque ad averfionem ab ultimo fine,
qui etiam principium ordinis eft , 6ccuiper cha-
ritatem uniri debemus. Alia inordinatio eft qua fal-
vato ipfo principio 6c fine ordinis, fit inordinatio
folum circa ea qua: funt circa ipfum principium 6c finem.
Et h x c inordinatio facit folum peccatum veniale,
quia tunc anima non deordinatur per peccatum
ufque ad averfionem ab ultimo fine , qui (ut
B jam didtum eft) etiam ipfum principium ipfius ordinis
eft. Et dat ipfe Beatus Thomas exemplum
de inordinatione complexionis, qua: contingit in a-
liquo animal!: nam fi ilia inordinatio procedat ufque
ad deftrudtionem vitalis principii, tunc fequitur
mors 3 fi verb falvo principio vitali fit folum q u idam
inordinatio humorum, tunc folum quidam eft
«gritudo.
Dicitur autem peccatum veniale ä venia, ex quo
infurgit quod aliqui rationem hujus imponentes di-
eunt tripliciconfideratione feu refpedtu aliquod peccatum
dici veniale , fcilicet ex eventu, ex caufa, ex
genere; E x eventu quidem , quia realiter veniara
confecutum eft, Et hinc eft quod dicit Ambrofius
quod omne peccatum ( intelligendo etiam de mortali )
pcr>po;nitenttarn fit veniale. Sed ifta confideratio feu
acceptio peccati venialis larga eft , nec propofito
coepto bene conveniens. Ex caufa verb, quia illud
peccatum licet forfan exfuo efie mortale exiftat, habet
tamen in fe feu importat aliquid unde veniam
Y confequi pofiit, non quidem ex fe fimpliciter , fed
, ex quadam caufa indjredta 3 quia fcilicet habet ’in fe
feu importat aliquid fuam culpam diminuens, ut funt
peccata qua: ex infirmitate vel ignorantia committun-
tur refpedtu eorum qua: committuntur ex propria
malitia : 6c ifta adhuc confideratio feu acceptio non
congruit noftro propofiro. Ex genere autem, quia
mud peccatum de fe non tollit ordinem ad ultimum
finem, 6c fic non meretur poenam asternam : fed
quia aliquam inordinationem 6c obliquitatem a redta
regula importat, meretur poenam fed temporalem,
ut jam fatis fupra expofitum eft. Et fecundum if-
tam acceptionem intelliguntur ea quae jam hie de
peccato veniali tradtata funt 6c tradtabuntur: nam fecundum
ipfam cönfiderationem feu acceptionem dif-
tinguitur 6c dividitur peccatum veniale contra peccatum
mortale , dum communiter dicitur quod pec-
catorum adtualium aliud eft mortale , aliud venia-
le. Quae differentia feu diftindio inter peccatum
mortale 6c veniale fumitur ex objedto feu ex parte
objedti: cum enim (ut jam fupra aliqualitertac-
tum eft) voluntas peccantis fertur in aliquod quod
fecundum fe repugnat charitati, qua: eft principium
vitae fpiritualis, 6c per quam homo ordinatür ad ultimum
finem fcilicet Deum 5 tunc illud peccatum ex
fuo objedto feu ratione flii objedti habet quod fit
mortale ex genere>five fit contra'Deum diredtè,ut puta
conconti
a eius prOpriam diledtionem 6c honorem , ut
fimtinfidelitas,, hxrefis, blafphemia, 6chuiufmodi3
five fit contra Deumindiredte, utputa contra dilec-
tionem proximi'quam vult 6c praecepit, ficuthomi-
cidium, adulterium, 6c fimilia. Gum verb voluntas
tatis committitur, quod non fic eft in peccato ori-
ginali, ut fatis in fuperioribus dcclaratum eft.
Circa qu s peccata omiffionis quantum ad prasfen-
tem materiam fpedtat, eft adveitendum quod omit
fio eorum fcilicet ad qua: homo tenetur , quia alias
proprie non effet omillio, akquando contingere poteft
peccaritis fertur in id quod in fe continet quamdam
inordinationem , qu£e tamen non contrariatur teit ex fola 101a inadvertentia inaqvertentia feu leu oblivione. Utputa grarifus
gra-
diledtioniDei6c proximi, ficut funt verbum otiofum, * tia exempli. Cum aliquis hora debita qua tenetur
rifus hujufmodi 5 pec- ire ad Ecclefiam oblivifeitur ire : 6c talis omiffio
■ MT |||||»~ ~ ——— - nullum vel modicum eft peccatum , quia jam extra
adtum voluntatis eft. Adhuc fi ilia oblivio ex aliqua
alia caufa vel occafione , five propinqua, five
fuperfluus, 6c alia hujufmodi5 tunc illud peccatum
ex fuo objedto feu ratione fui objedti non ha-
bet quod fit mortale ex genere, fed folum veniale3
6c hoc eft idem in effedtu cum illo quod communiter
dicitur, quod peccatum mortale eft libidofeu vo-
luptas in creatura fupra Deum, id eft plus quam Deo
vel a:que ut Deo : 6c veniale eft complacentia feu
voluptas in creatura infra vel citra Deum, id eft quod
nonplus quam Deo, nec asque ficut D eo , quia fcilicet
non vellet quis illi finaliter adh^rere, vel propter illud
Deo difplicere, aut feienter contra eius Prascepta 6c
Mandata quidquam facere.
Pro ampliori infuper tam dicendorum quam etkm
jam didtorum 6c fpecialiter fupra ubi tadtum eft,
quando vitia capitalia moitalia 6c quando venialia
exiftant, declaratione eft feiendum 3 quod quia adtus
morales non folum recipiunt rationem boni 6c mali
-cx objedto feu ratione objedti 3 fed etiam ex aliqua
difppfitione feu intentione agentis3 quandoque contingit
quod ille adtus qui alias ex fuo genere fcilicet
ratione fui objedti eflet peccatum veniale 3 ex parte
difpofitioms ipfius agentis efficitur mortale, vel quia
ipleagensinilloconitituit finem fuum ultimum, vel
remota priecedente, circa quam homo providere po-
terat 6c debebat contingeret, eflet majus peccatum
circa ilia, quam circa ipfam omiffionem infe. Ali-
quando vero contingere poteft omiffio ex aliquibus.
aliis caufis feu occaiionibus, qua: tamen non flint in
poteftate hominis , utputa in exemplo jam co&pto.
bi aliquis propter gravem infirmitatemvel alias contra
fuam voluntatemdetentusfeuimpeditus, noniret
ad Ecclefiam hora qua tenetur, 6c tunc ipfa omiffio
non habet rationem peccati, immo nec proprie in
ifto cafu debet dici omiffio. Aliquando autem contingere
poteft omiffio ex caufis vel occafionibus quse
fubjacent voluntati hominis : 6c tunc omiffio habet
rationem peccati, quia tunc femper oportet quod ilk
caufa feu occafio in quantum eft voluntaria, habeat
aliquem ad minus interiorem adtum voluntatis, quod
poteft contingere feu confiderari dupliciter. Uno
njodo quando ille adtus interior voluntatis diredlè fertur
1 • iH M H a M M M — ------ “ r “ 1“ “ » v'-1 in ipfam omiffionem ,, uuitppuuutai min eexxeemmppiloo jjaamm
quia pn illud eercecaattiuimm ad aliquid mmmo-ri-ttai lIep aliud e<=xviif ordinat,UT Tttp- muiit-quod ao gnrmaftiioa ex generer> tadto,, aliquis hora debita qua tenetur, omittit ire
ffuiioo tit. exem0
nA ~ — :____i l ____i f
pli. Si juxta fupra tadfa aliquis de diledtione ali-
cujus boni commutabilis quam citra Deum haberet, in
tantum tranfiret quod illi tali bono commutabili tanquam
ibi fuum ultimum finem conftituens adhsere-
reret 3 jam illud quod alias ex fuo genere non eflet
nifi veniale peccatum, ex ipfius agentis difpofitione
feu intentione fieret mortale. V el in alio exemplo-
met fuperius pofito, ubi quis verbum otiofum quod
de fuo gbnere non eft nifi veniale, ordinaret ad adulterium
committendum , tunc verbum otiofum eflet
peccatum mortale; E t fecundum hoc proprie habent
intelligi illi quatuor modi quibus peccatum veniale
dicitur effici mortale, fiipra ubi de peccato mortali
adtum eft, fpecificati. Similiter etiam ex oppofito
contingere poteft quod ille actus qui alias ex fiio ge-
--. ƒ —-- 1----- - ” --- j VllJiLUAL 11C
ad Ecclefiam, folum quia vult non ire, vitans laborem
vel hujufmodi, 6c tunc tails adtusvoluntatis proprie
6c de fe pertinet ad omiffionem : voluntas etenim
cujuflibet peccati proprie 6c de per fe ad illud peccatum
pertinet, eo quod voluntarium eft de ratione pec-
cati, in tantum ut dicat Auguftinuspeccatum adeo voluntarium
eJJ'e quod f i non fit voluntarium, peccatum non efi.
Alio modo contingere feu confiderari poteft, quan-
do fcilicet ille adtus voluntatis non fertur cïircctè in
ipfam omiffionem 3 fed fertur in aliquod aliud , per
quod contingit omiffio illius ad quod quis tenetur :
6c ifte vocatur adtus exterior 6c de per accidenss
quod itemm dupliciter confiderari poteft. Quia vel
illud in quod fic fertur ipfa voluntas, eft ipfi omif-
fioni conjundtum, ut puta, continuando exemplum
jam coeptum3 afiquis omittit ire ad Ecclefiam horâ
debita qua tenetur, quia tunc vult ludere vel bibe
a. 1 iiuuuc qua: cic piimum actuum moraiium -______ _________ x____ LUL 1JOU CK
diredtivum feu regulativum principium deliberatus, ipfi omiflioni conjundtum, fed eft pnecedens 6c re-
ficut de fubitis feu primis motibus infidelitatis vel blaf- motum, utputa aliquis vult diu vigilare de fero 6c
phemite6c aliisexemplificari poflet: vel etiam juxta vigilat, ex quo contingit quod omittit ire ad Eccle-
funerionbiis Hp inviHia.nn- pv flam hora matutinarum 3 certum eft quod ipfe adtus
vigilandi de fero non eft conjundtus ipfi omiffioni.
E x quibus patet quod licet ipfa peccata omiffionis de
phemiæ 6c aliis exemplificari poflet. ^ 1 ^
111 fuperioribus tadta de invidia, quæ ex fuo genere
rationeque fui objedti eft peccatum mortale, cum fit
dolor 6c difplicentia de bono alterius quæ redtè
contrariatur charitati 3 fi tamen in motu imper-
fedto 6c non plenè à ratione deliberato confiftat,
manet folum veniale peccatum. E t fic de pluri-
nbus exemplificari poflet, de quibus magis in loco
jam allegato, ubi quando vitia capitalia mortalia vel
venialia exiftant, adtum eft.
Quod autem tàm in fuperioribus quam in fe-
quentibus ubi de peccato mortali 6c de peccato
per-le 6c fimpliciter poffint efle.abfque aliquo adtu
ab extra 3 refpedtu tamen adtuum tam interiomm ipfius
voluntatis 6c de per f e , quam exteriorum 6c de
per accidens non funt fine aliquo adtu , 6c exindc
adtualia dici poflunt. Per jam'hic tadta poteft quif-
que apud fe perpendere, quando peccata omiffionis
funt mortalia vel venialia, vel gravia vellevia, con-
„ ■ 1 • .— “ r;----- 1 --------- n fideratis fcilicet obligatione ^qu a quis ad rfaacciieenndauumm
m<111 ag ltu r3 additur hoc nomen adtuale, cumDaliquid tenetur, 6c neceffitate vel utilitate illius ad
amen plura funt peccata tam mortalia quam ve- quod fic tenentur, 6c caufis feu occafionibus ex qui-
malia qu« in non faciendo feu omittendo confi- bus omiffio contingit*
jtunt, qu^e communiter peccata omiffionis. appel-
Jantur 3 ratio principalis fuit ad clarius denotandam
difFerentiam inter peccatum originale ^c pec- , . _ ^ .
catum non originale , quod communiter per ac-i ^
Uale, ab originali dillinguitur 3 quia non nifi ac--
I extra vel ab adtu quodam interipri volun-
Z 3 p i