curant atiimarum habentibus ac aliis viris litteratis;
uc magis perpendere fic attendere poffint proprias fa*
dices fic origines fingulorum peccatorum, fie fic fa-
ciliùs fie meliùs tam in refpeéfcu fui quam refpefifcu eo-*
rum quos in Confeffionibus audiunt poffmt tentationi-
bus refiftere, radicefque earum principales ac fomen- .
Rr P.t ifl-a ta .evellere 8t diffipare, Et ifta Vhnire- ïaiHd Ilonnnfgmumm Hdepcrllaa-re
non patitur intentahujus Tradtaculi compendiofa
brevitas. Qui verb amphora ac magis particularia vif
dere voluerit,recurrat ( ut jam fupra tabtum eft) ad Se-
cundam fecundsBeati Thome nec non adillamSum-
mani notabilem de vitiis quae ä nonnullis Summa Le~
git nuncupantur.
Quod non femper vitia feu peccata capitalia, eo-
rumque filia & Jpecies peccata mor-
talia exißunt.
ES t tarnen circa fupradiäam fepeem peccatoram
len viüorum capitalium declarationem adverten-
dUm, quod Ucet ipfa feptem vitia-capitaliadumfuis
filiabus 8c fpeciebus fupra etiam lpecificatis pro pec-
catis mortalibus affignentur, 8c trequentius in natu-
ram 8c aftum peccati mortalis tranfeant: non tarnen
348 :ft quale e it illud propter quod a p p e titu r; alio modo
J atione operis in fe in quo ipfa laus quEeritur.
: Circa primum modum advertendum eft quod qua*-
drupliei fine laus appeti poteft. Primo, ad vitandum
maluni infamia:, quod poteft homo per fufpicionem
vel detradtionem aliorum aut alias incurrere, ficuc
Samuel fe laudavit. i. Reg. xii. Secundö, propter u-
tilitatem aliquam fpiritualem, ut effet gloria Dei vel
sedificatio proximorum, ficut Paulus fe commendavit.
T e r tiö , propter lucrum aväritias, vel aliquem aliuni
finem feu adtum peccati mortalis ficut Pharifei qui
devorabant domos viduarum, fimulantes longam ora-
tionem, ut habetur Matth, xtfiv. Quarto, propter aliquem
finem feu adtum venialis peccati, ficut quan-
do quis laudari appetit, eö quod vane in laude dele-
dtatur. Primum eft providentise, fecundum eft charitatis,
tertium eft mortale peccatum > Et idem in-
telligendum eft de omni opere & adfcu cujus finis qui
principaliter intenditur, eft mortale peccatum j quar-
tum eft veniale, fi illa deledtatio quas in laude habetur
, fit venialis-
Circa fecundum modum, ratione fcilicet operis propter
quod ipfa laus quEeritur, eft advertendum , quia
1HU1 VV a v iu m m o t —-------- ---- ------------------ -rj t--r-i-a- - -f--u--n--tQ g en. era op» erum Xp er qiu. Ee laus i*p fa q■*u asri 1p,ofemper
peccata mortalia exiftunt-, immö nonnun- 15 teft : vel enim funt opera lllicita, vel funt opera virquatn
fecundum aliquas circumftanti,as 6c qualitates
committi poffunt, quod non nifi peccata venialia funt.
Et licet per nonnullos iftud amplè declaratum f it, Sc
fpecialiter bene, diffuse 6c eleganter per Beatum T ho-
mam Secunda fecundae fuas Summas, ex qua multa in
hoc odtavo Traftatulo dictorum fumpta lunt, ac e-
tiam bene 6c fuccin&è in quodam folemniTra&atu,
qui Compendium Theologie, nuncupatur; cujus initium
veritatis Theologie fublimitas, ad quos, attenta bre-
vitate hujus didi Tra&atuli , rationabiliter venie-
bat facienda remiflio: tarnen quia non omnes libros
habent, interdiimque non facile ab aliquibus repe-
riuntur j ne omninö iftud quod poterit confcientias
plurimorum ä multiplicibus ferupulis relevare, hic in-
determinatum prEeteriretur > expediens vifum eft ac
congruum hic aliquo modo explicare 6c pro majori
parte dicendorum juxta efteftum eorum qu:e circa
hoc in fupradi&o Compendio Theologie, ponuntur,
l um i ’ i B S H i
tuofa, vel funt opera indifferentia. Si per prima opera
fcilicet illicita quxritur laus, tunc vana gloria eft
tale peccatumquale eft illud opus illicitum per quod
quEeritur : nam fi illud opus illicitum; fit mortale,
tunc vana gloria erit mortalis, fi fit veniale, tunc vana
gloria erit venialis. Si quEeratur laus pér fècundao-
pera, fcilicet virtuofa,hoc iterum poteft contingere du-
pliciter: quia vel appetitus laudis adjungitur feu fuper-
venit operi virtuofo tanquam incidens 6c non principal»?
ter intentus, ficut faspe in cantu 6c aliquando, immb frequenter
in pr^dicatione, aliifque fanétis operibus, 6c
tunc vana gloria non eft nifi peccatum veniale : vel
ipfa laus eft finis principaliter intentus in opere-virtuofo
, ipfique a£hn virtuofo prasftitus, ita quod illud
opus virtuofum operans ibi conftituit finem ulti-
mum fui opens', 6c fic eft vana gloria peccatum mo-v
tale, quia tuncinh^ret ei ut fini ultimo-
I ■ __|__ __ . o i Circa quod adhuc advertendum eft quod majus
Et qui in fimili (ut fupra^difitum eft) ampliora 6c fpe- C eft peccatum gloriari de bonis fpiritualibus, quam
cialioravidercvoluerit, ad alios Dodtores fpecialiter de bonis temporalibus : quia bona fpiritualia mi-
ad ipfam Secundam fecundse Beati Thorns recuirat. nüs habent motiuum vanitatis 8c vanm deledcationis,
Q . U A N D O S U P E R B I A
Sit peccatum Mortale.
PR o c e d e n d o igitur juxta ordinem coeptum
hujus Tractatuli fecundum quern infequendo
Beatum Gregorium fit diftin&io inter fuper-
biam fic vanam gloriam -, eft feiehdum quod fuperbia
prout accipitur hic 6c ponitur Regina 6c Mater omnium
vitiorum cum fuis quatuor fpeciebus, quas e-
tiam, ut fupratadtumeft, ponit Gregorius , eft de
flio genere peccatum mortale j quia eft inordinatus
6c perverfus appetitus proprîæ excellentiæ , fibi in-
debitè attribuens quæ non habet, vel alio modo 6c
intentione quàm habeat. Quæ omnia tarnen intel-
ligenda funt, quando ex délibéra
rato judicio feu coneo
feafu rationis procedunt.
quod minds apparent ab extra quam temporalia.
Si quEeratur laus per teitia opera, fcilicet indifferentia,
ut eft habere divitias vel vefles pretiofas> tunc fi ilia
opera ulterids non pregrediantur in detenus nifi in fo-
lam laudem habendam, vana gloria non erit nifi veniale
peccatum: fi autem talia opera ultra in deterius
progrediantur, de feque ordinata ut fint occafio mortalis
peccati, utputa quando mulier ornatu meretri-
cio ad alliciendos homines animafque capiendas fe pra;-
parat j vel fint ilia opera de fe indifferentia éx prohi-
bitione fuperioris effedta illicita, ut torncamenta 6c
hujufmodi, 8c tunc vana gloria eft peccatum mortale.
Quando invidia Jit peccatum mortale, &
quando non.
I Nvidia ex fuo genere eft peccatum mortale: cum
enim invidia (prout in fuperioribus didfcum eft)fit
dolor de felicitate feu bono alterius, gaudiumquc
de malo alieno, darum eft quod diredè contrariatur
Quando vana gloria fit peccatum mortale.
A n a gloria ex fuo genere eft veniale peccatum, ^ charitati, ut i .Cor. xm. Charitati autem nihil elt
m quiam genus oiperis -----fcilicet ;. mortale fumitur c x u
objedto. Vanum autem fecundum fe, non eft obje-
dum mortalis peccati, fed venialis. Unde cum vana
laus fit hujus peccati objedum, patet, quod non
femper vana gloria eft mortale peccatum 5 fed aliis
refpe&ibus elt vana gloria mortale peccatum, quod
dupliciter contingere poteft. Uno modo ratione finis
propter quern laus ipfa appetitur j opus namque tale
contrarium quod non fit peccatum mortale.
Eft tamen advertendum quod interdiim illud peccatum
quod ex fuo genere eft mortale, poteft fecundum
aliquas fui qualitates foltim effe veniale, utputa
quando in folo primo motuconfiftit: vel propter
aliquam aliam intentionem extra fuam rationem
trahitur. Pro quo feiendum eft quod quadrupliciter
poteft dolor de alieno bono homini accidere.
* Pri-
Primo modo prout eft primo primus motus ex na- dum poteft etiam fibimet quis irafei
tura proveniens j qui interdum etiam ex ipfius natu-
ræ corruptione in aliquibus plus 8c frequentiùs pro-
venit : funt enim aliqui ex corruptione inordinatæ na-
turæ magis proni ad motus invidiæ, quam alii, ut
in fimili eft videre inter diverfos canes.; fic ifte dolor
feu motus invidiæ nullo modo eft p eccatum, quia tales
3.50 Quid enim (ut
dicit glofîa fiiper illud Pfalm. iv. r. Irafctmini & mlite
peccare) efi homo poenitens, nifi fibüpfi irafeens. Alio
modo poteft ira confiderari prout dicit fie importât
quamdam erga proximum affefibüs remiffionem, per
quam fcilicet homo nec de malo proximi dolet, nec de
ejus bono gaudet ; licet etiam non doleat de bono nec
motus primoprimi, nonfuntinpoteftatenoftra. Et ^ gaudeat de malo ejus, fed elt ei 6cerga eumindiffeita
intelligendum elt refpefitu quorumcumque aliorum
vitiorum lèu peccatorum de omnibus primo primis
motibus naturalibus ubi tamen delefitatio feu confen-
fus non fe adjunxerit ; quia tunc poffet in peccatum
vel veniale vel mortale tranfire.
Secundo modo, poteft file dolor feu triftitia de bono
alieno elle fecundo primus motus, quando fcilicet fit
in fenfualitate , fine tamen compléta deliberatione,
etiam fi tali dolore feu paffione amcitur; quod pro-
priè contingit quando ille fecundo primus motus non
ita cito ab initio removetur ficut poflet ; removetur
tamen ante plenum confenfum, immo quodammodo
difplicere incipit, 6c tunc invidia non eft nifi veniale
peccatum: .ficita (quod beneadvertatur) intelligen-
dum eft etiam generaliter in omnibus aliis vitiis feu
peccatis. Qui autem dicantur primo primi motus ,
6c fecundo primi motus, declarabitur aliqualiter infra,
ubi de pèccato veniali agetur
rens : fie hæc fpecies iræ non eft mortale peccatum ) fed
eft imperfefibio qusedam charitatis -, nifi tamen ubi pro-
ximus d iet in extrema neceffitate, quia tunc fub poena
peccati mortalis tenetur homo ipfi fuccurrere fi poteft:
Alio modo poteft ira confiderari prout dicit 8c importât
quamdam impatientiam a<5tualem,abfque tamen
reali appetitu vindiftæ j fie talis motus etiam délibéra*
tivus eit fblum peccatum veniale : quia ficut patet ex
fupradifitis iræ deferiptionibus 9 non habet completam
rationem iræ. Alio modo poteft ira confiderari prout
dicit fie importât afitualem impatientiam, etiam cum
appetitu vindifitæ. Et hoc tripliciter contingere poteft:
quandoque enim hoc à naturali complexione feu difpo-
fitione procedit, (ficut eft in melancholias fic fenibus )
in quibus fecundum Philofophum, continue movetur
natura, propterquod femper turbulenti exiftunt : fic talis
ira nullum eft peccatum cum fit motus naturalis :
quandoque, etiam eft hoc fic procedit ex appetitu fubi*
Tertio poteft ille dolor feu illa pafiio in animo ac- ß to fic non perfecte deliberato, fictalis ira non eft nifi vecidere,
quod nihilominus propter aliquam aliam intentionem
trahitur extra fuam propriam rationem, fuam-
que propriam naturam ; utputa quando dolor ille feu
triftitia de alieno bono confurgit alicui ex bona ratione
feu caufa, ficut quando aliquis de bono feu prof-
peritate alterius d o let, ut quia efficitur potens, vel
alias quia illud videt in alterius detrimentum 6c præ-
judicium redundare , vel fcilicet animas proprièmet
illius qui illud bonum habet, vel Reipublicæ , vel
aliquarum bonarum perfonarum quæ affligi non me-
ientur Et talis dolor feu motus bonus eft, nec peccatum‘
eft, cum majus bonum magis fit appetendum.
Quartp modo, poteft ille dolor feu triftitia de bono
alterius accidere fic haberi ex certa feientia confen-
fuque deliberato voluntatis 6c fine juftaac rationabili
caufa j 6c ifto modo invidia eft femper peccatum
mortale.
Et per ifta poteft etiam clare videri quando de-
trafrio eft peccatum mortale vel veniale : nam fi
malum de aliquo dicatur ad bonum finem, pro im
niale peccatum j ficut alii primi motus. Quandoque autem
eft hoc fic procedit ex voluntate deliberata confen-
fuque perfefito,fictalis ira eft femper peccatum mortale.
Quando Acedia f t peccatum mortale 3&
\ C edia ex fuo genere eft veniale peccatum ; quia
fecundum fuperius tafita , acedia in effectu non
eft nifi tædium de bono fpirituali laboriofb : hoc autem
de fe non opponitur charitati j fed folum dicit
quamdam fervoris charitatis diminutionem , in qua
fervoris charitatis diminutione confiftit omne peccatum
veniale.
Multipliciter poteft tædium de bono fpirituali contingere.
Uno modo prout eft folus motus naturalis
laborem abhorrens, 6c talis motus nullum eft peccatum
j quia talis motus non eft in noftra poteftate.
Alio modo prout eft motus appetitûs de opere fpirituali
laboriofo contriftati j 6c talis motus etiam fi appediendo
fcilicet quod malum a lte n faciat vel p ro fu aC P fOtu sill^ itd elib era tiv u s , non eft nifi peccatum ve-
c__o_rr-e cfivt ione ve1l ratione ofrfr-i ci••i quod1 i• ncum1b •i t,vefl p erh. i•- niïil/». nnid rrnnipnlns in il Inn niinri nf» fin notnrt nr\rS
bendo teftimonium veritati, vel hujufmodi, 6c tunc
dctrafilio non eft peccatum, dum tamen perverfa voluntas
ex deliberato propofito non fe adjungit. Si
vero dicatur malum de alio ex quadam folum levitate
loqiiendi ficut faspe contingit, fic malum quod dici-
tur non vergat in magnum damnum feu prtejudicium
illius de quo dicitur aut fuEe famae, fic tunc detrafilio
eft peccatum veniale. Poffet tamen illud damnum
feu prEcjudicium tam grave effe quod ilia levitas lo-
quendi non excufaret, quia unufquifque , maxime in
talibus gravibus fic refpefitu aliorum , debet ponere
cuftodiam ori fuo.
Quando Ira fit peccatum mortale dr quando non.
I * ' ex, fuo gener. e eft .peccatum mortale. Quia
juxta fuperius ubi de ira afitum eft, ira eft immo-
deratus animi motus concitansad pcenam provocan-
ti infërendam. Hic autem motus contrariatur charitati
quæ ut habetur. t . ad Corinth, xm. AIon irri-
t cognat main
niale, quia confenfiis in illud quod de fui natura non
eft nifi veniale, peccatum non eft nifi veniale. Alio
modo poteft iftud tædium de bono fpirituali laboriofo
tale elle, taliterque ultra motum naturalem mo-
tumque appetitus tranfire, quod per illud homo ilia
adimplere dimittit quæfuæfaluti vel ex viPræcepti,
vel alias neceflaria funt, fic tunc eft peccatum mortale.
Poteft adhuc iftud tædium in gravius tranfire
fie tantum elle quod ex omiffione ipfius boni fpi-
ritualis laboriofi dimcultateque ipfum aggrediendi,
homo in quamdam fuæ vitæ difplicentiam inducitur,
fic exinde in defperationem cadit j fic tale tædium eft .
peccatum mortale ; acceditque ad peccatum in Spiri-
tumfanfihim, fic adhuc gravius, immo graviffimum ÿ
fi illud tædium iliaque difplicentia vitæ in tantum
crefcat fic procedat, quod quis fibiipfi manus injiciat
ac fe occidat: nam tunc talis fimilis eritjudæ qui fe
per defperationem laqueo fufpendit.
Quando Avaritia f t peccatam mortale.
p l R C A avaritiam autem, quæ juxta fuperius difita
U eft immodei*atus Eimor habendi, eft confideran-
Ira tamen, ut etiam fupra aliqualiter tafibum eft,mul- ^ dum, quod ifte immoderatus. amor confiftere poteft
tipliciter confiderari poteft. Uno modo prout impor- vel appetendo acquirendovelin retinendo. Si
tat feu denominatur per zelum quo quis contra vitia
movetur fic ipfa deteftatur : fie hæc ira non eft peccatum
fed magis eft perfeftionis, immo per iftum moappetendo
vel in acquu
appetendo , hoc iterum quinque modis contingere
poteft: vel enim âppetuntur aliéna appetitu comple-
to fic deliberato ac abloluto, qui etiam in afitum fic opus ft