339 H cnim ifta immoderata Sc indebita acquifitione utitur
quis vi,vel dolo. Si utatur vi,tunc eft violentia: ft utatur
dolo, hoc iterum tripliciter fieri poteft, vel enim fit ipfe
dolus in verbo, Sc fiquidem verbum fit fimplex tunc eft
fallacia,fiautem ipli verbo addatur confirmatio juramenti,
W Ê Ê Ê Ê Ê L , ■ '3 4 0 etiam fic ad avarmam pertinere videntur : poteit enim
aliquis illiberalis feu avarus dici ex eo quod deficit in
dando. Et fiquidem quia parum dat, vocatur pareus : fi
autem quia nihil dat, tunc dicitur tenax 5 fi autem quia
cum magna difficultate dat, tunc vocatur kimibilis qua-
fi kimi venditor, quia fcilicet de parvis magnam vim fautpatetdejudaqui
tunc eft per jurium: fi autem committatur ipfe ,_ ^
dolus in opere, tunc velerit quantum ad res,Sc fic eft ^ cit.Quandoqueetiam diciturilliberalis velavarus,qui;
frausjvel erit quantum ad perfonas Sc fic eft proditio, exceditinaccipiendo. Et hoc iterum* dupEciter. Uik
per avaritiam prodidit Chriftum.
Ifidorus autem novem ponit filias avariti«,qu« Hint
mendacium, fräus, furtum, perjurium , turpis lucri
appetitus $ falfum teftimonium, violentia, inhumani-
tas, rapacitas. Et fic apparet quod Ifidorus tres ponit filias
avariti«, quas etiam Gregorius ponit, Sc fex de qui-
bus Gregorius nullam tacit mentionem. Sed qui deoite
confiderat, ifbe fex filice, quas fic aflignat Ifidorus re-
ducuntur Sc comprehenduntur lub illis quas aflignat
Gregorius: nam mendacium Sc falfum teftimonium
qu« proprie non differuntab invicem nifi ficut genus
Sc fpecies (etenim falfum teftimonium nihil aliud eft
quam qu«dam fpecificatio mendacii) continentur fub
fallacia,ficut furtum,quod eft qinedam fpecificatio frau-
dis, continetur fub fraude. Appetitus autem turpis lucri
pertinet ad inquietudinem, Sc fub ea comprehenmodo
quia turpiter lucratur ,-vel fciEcet vilia Sc fervifia
opera per illiberales operationes exercendo : vel quia
aliquibus vitiofis a&ibus lucratur, ficut de meretricio
vel aliquo hujufmodi : vel quia lucratur de eo quod gra-
tis deberet concedere, ficut ufurarii : vel quia lucratiir
parum cum multo labore. Alio modo quia injuftè lucratur,
vel de vivis, vim inferendo, ficut latrones , vel mor-
tuos lpoliandoj vel ab amicis per deceptionem auferen-
d o , ficut aleatores. Et intellige hæc omnia juxta fupra
tacta, quando fcilicet ex immoderato amore lucri fiunt
feu procedunt. Et fie patet concordantia eorum quæ
ponit Philolophus cum illis quæ ponit Gregorius,
l)e vitio feu peccato gulæ.
U n c dicendum elt dc vitio gulæ. Quæ fic fecun-
dùm Auguftinum deferibitur. Gula eft immoderaditur.
Rapacitas autem cum fit fpecies volentiæ, lub B ta cibi aviditas.Vel fic. Gula eft vorax edacitas, natura;
violentia continetur. Inhumânitas verb idem eft pro'
prie quod induratio contra miiericordiam.
Et etiam notandum quod avaritia quæ proprie eft
immoderata cupido circa divitias Sc fpecialiter pecu-
niæ, ex eo quia per pecuniam omnia alia habentur Sc
recuperantur, juxta quod dicitur,pecunia obediunt omnia,
Eccle.x. ip. dupliciter poteft confiderari. ' Uno modo
circa acceptionem Sc acquifitionem pecuniarum, in
quantum fcilicet aliquis pecuniam acquirit ultra debi-
tum, aliéna furripiendo vel indebitè retinendo. Et hoc
modo opponitur avaritia juftitiæ. Alio modo eonfi-
derari poteft prout importât immoderantiam circa in-
teriores affeétiones divitiarum, puta cum quis nimis a-
mat vel defiderat divitias, aut nimis dele&atur in eis,
etiam fi forfàn non velit capere aut retinere aliéna. Et
hoc modo avaritia opponitur liberalitati quæ hujufifinibus
non contenta. Et eft advertendum quod gula
non dicit feu denominatquemlibet appetitum edendi
vel bibendi, fed foluminordinatum ; quia ex eo inor-
dinatus dicitur, quod recedit à dobito ordine rationis.
Nec vitium gulæ in fubftantia feu quantitate cibi proprie
confiftitjfèd in concupifcentia non regulata ratione:
Sc ideo fi aliquis excedat in quantitate cibi,non proprer
concupifcentiam,fed quia illud fibi necefiarium elle exi-
ftimat,hoc non pertinet âd vitium gulæ, fed ad aliquam
imperitiam. Sed tunc pertinet ad gulam quando aliquis
propter concupifcentiam cibi deleétabilis feienter ex-
cedit menfiiram edendo. Et fic accipitur cibus etiam
pro potu.
Notandum infuper quod Gregorius xxx. Lib. Moral
quinque elle fpecies gulæ aflignat fub his verbis : Sciendum
eft, quia quinque nos modis vitium gulæ tentât.
modi affeSHones moderatur. E,t licet uterque iftorum Q ,, Aliquando namquè indigentiæ tempora prævenit.
modorum hie accipitur, magis proprie tarnen ava-
ritia iecundo modo accipitur.
Eft etiam notandum quod Philolophus in Ethicis
multa ponit genera hominum vitioforum vitiis ad a-
varitiam fpecbantibus,qu« fub filiabusfiipra enumeratis
non videntur comprehendi, videlicet parcos, tenaces,
kimibiles, illiberales operationes operantes, de mere-
tficio paftos, ufurarios aleatores, moituorum fpoliato-
res, latrones. Sed circa hoc tam pro jam didtis quam
pro dicendis eft advertendum, quod licet in com-
muni ufu loquendi idem reputetur aliquod peccatum
efle filiam alicujusalteriusvitiifeupeccatiSc efle ejus
fpeciem; eft tarnen magna differentia, ita quod aliud
eft peccatum habere nlias, Sc aliud peccatum habere
fpecies j fpecies enim alicujus peccati feu vitii capitalis
„ Aliquando ordinem temporis fequitur, fqd cibos lau-
,, tiores quærit. Aliquando etiam quælibet furtienda
„præparari accuratius expetit. AEquando autem
,,Sc quaUtati ciborum Sc tempori congruit, fed in ip-
„ fa quantitate fumendi menfuram refèdtionis excedit.
„Nonnunquam verb Sc abjedtius eft quod defiderat,
„ Sc tarnen ipfo æftuimmenfi dèfiderii deteriùs pec-
cat. „ E t continentur in hoc verfu.
Pr&propere, lame, minis, ardenter, fiudiose.
Quarum fpecierum numerus Sc fufficicntia fic furai
poteft. G ula ,-ut diccum eft, importât inordinatam
concupifcentiam edendi.In efu autem duo confideran-
tur, Icilicet vel ipfe cibus qui fumitur, vel ipfa ejus fum-
ptio. Refpedtu primi, fcilicet ipfius cibi qui fumitur ,
triplex poteft concupifcentiæ inordinatio contingere
oportet femper ad idem genus vitii pertinere, filias verb D fcilicet vel quantum ad fubftantiam cibi , vel quailnon
. immb ad finem alicuius vitii nnflunt etiam nprroM tnm a A nnolirarpm r non,alicujus poflunt peccata iKi niiomùm nA
alterius generis ordinari Sc exeooriri: ilia autem peccata
quas fic ex alio oriuntur Sc ad ipfum ordinantur fe-
cundum appetitum finis, proprie dicuntur ejus filke,
ficut gratia exempfi in materia praefenti. Proditio Sc fallacia
ponuntur Sc debitb filias avaritia;, quia ex ipfa 0-
riuntur, praxipue fecundum appetitum finis: ut quando
fciEcet fit proditio vel fallacia ad pecunias Sc divitias
acquirendas j Sc tamen proditio Sc fallacia per fe confi-
deratx non fiint proprie fpecies avaritia: nec proprie ad
genus avaritia: pertinent. Ad propofitum igitur rever-
tendo ilia quae (ut tactum eft) ponit Philofopus funt magis
fpecies avaritia: quam illiDeralitatemvocat, quam
lint ejus fili«, licet tamen aliqui eorum poflintad filias
fupra enumeratas reduci, ut fub ipfis effedhialiter com-
prehendantur, utputa latrocinium fub fraude, parcitas
Sc tenacitas fub obduratione contra mifericordiam,
turn ad qualitatem cibi, vel quantum ad quantitaten
cibi.'Quantiim ad primum contingit concupifcentia: inordinatio
quando Icilicet quaeruntur cibi lauti,ideft pre-
tiofi: Sc tunc eft fecunda fpecies fupra pofita, denotata
per illud verbum verfus fupra pofiti, lame. Quantum ad
fecundum contingit concupifcentia: deordinatio, quando
fcilicet cibi nimis accurate Sc delitiosè prteparantur:
Sc tunc eft tertia fpecies fupra affignata, denotata per
illud verbumfludiose verfus pra:nominati. Quantum ad
tertium contingit concupifcentia: deordinatio, quando
exceditur in nimis comedendo. Et tunc eft quarta fpecies
fupra affignata, denotata per hoc verbum, nimis.
Refpebtu fecundi membri principalis, fcilicet ipfius
fumptionis cibi, poteft dupliciter concupifcentia: inordinatio
contingere, fcilicet vel quantum ael tempus
ipfius fumptionis, vel quantum ad modum. Quantum
ad primum contingit concupifcentia; inordituritur
ex inordinata fumptione cibi Sc potus, Sc ilto modo
aflignatur filiagula.. Similiter eft quædam feurri-
Etas quæ ex voluntate, feuappetituluxuriæ, Sc quædam
quæ ex appetitu inordinato lucri feu pecunia; pro-
ceditjdum fcilicet quæritur perfona perquamdam va-
nam jocularitatem ad rifum feu complacentiam promo-
veri, vel ad ipfam faciliiis ad abtum venereum ;pro-
movendum, vel ad aliquid commodi ab ea- confe-
quendum j Sc iftis modis magis pertinent ad ilia vitia,
fcilicet luxuriæ Sc àvaritiæ. Sed ilia fcurrilitas quæ ex
3 4 1 mnatio, quarido prasvenitur debitum tempus feu debita
hora comedendi. E t tunc eft prima fpecies fupra af-
hgnata, denotata per hoc verbum praproperè. Quantum
ad fecundum contingit concupifcentia: inordina-
tio, fciEcet quando non fervatur debitus modus in
edendo^ Et tunc eft quinta fpecies fupra affignata,
denotata per hoc verbnm, ardenter.
Notandum infuper quod Gregorius xxxi. Lib. Mor.
quinque aflignat gula; filias, qua; funt ineptaketi-
ria, fcurrilitas, immunditia, multiloquium, hebepropriè
tudo fenfus circa intelEgentiam : quarum numerus feu A immoderata concupifcentia Sc fumptione cibi Sc potus
fufficicntia fic fumi poteft. Gula, utfupra taóhim eft, procedit juxta modum fatis lupra declaratum, eft pro-
confiftit circa immodcratam concupifcentiam
quæ eft in c ibis Sc potibus : Sc ideo ilia vitia quæ ex immoderata
concupifcentia cibi Sc potus confequuntur
feu oriuntur computantur inter filias gulæ. Ipfa autem
vitia quæ ex immoderata concupifcentia cibi Sc potus
infurgunt feu oriuntur, confiderantur dupliciter. Vel
infurgunt ex parte animæ, vel infurgunt ex parte cor*
poris.'fi infurgunt ex parte animæ,hoc poteft contingere
quadrupEciter,fcilicet vel primo quantum ad ratio-
nem, cujus acies ex cibi Sc potus immoderantia hebe-
taturj propter fcilicet ciborum Sc vmi fumofitates caput
hominis perturbantes j Sc hinc poniturfilia gulæ
hebetudo fenfus , feu mentis circa intelEgentiam,
ficut Sc c contrario abftinentia confert ad fapientiæ per-
ceptionem : vel fecundo quantum ad vim appetitivam,
quifopitogubernaculo rationis per ipfam cibi Sc potus
immoderantiam multipHciter deórdinatur , Sc in varias
prie filia gulæ.
*De vitio feu peCcato Luxuriæ.
C E q u it u r de luxuria, quæ fic deferibitur. Lu- \
^ xuria eft ex immundis defiderns veniens lubrica
mentis Sc carnis proftitutio. Secundum àEos fic deferibitur.
Luxuria eft libidinofæ voluptatis appetitus^ Et
intelligas hunc libidinofum appetitum quando eft ex
confenlu rationis, fic fcilicet quod ipfa ratio cum cohi-
berepoflet, non tamen cohibet j quia tunc tàlis libi-
dinofiis appetitus eft peccatum mortale* Adhuc fecun-
dinn alios lie deferibitur. Luxuria eft corporis incontinentia
, ex pruritu carnis originem contrahens.
Notandum quod, ficut fæpe fupra didfcum eft, magna
differentia eft poner.e aEquod peccatum fiEam alterius
vitii Sc illud ponere ejus fpeciem. Quod mani-
feftè apparet in ifto vitio feu peccato luxuriæ; namut
tranfit diflolutiones 5 Sc hinc poniturineptalætitiafi-B clare videbitur, iftud vitium aliqua habet peccata tan-
1l i* agulas, ex eo q_u_od] o_m_n_es_ i:n_o_rdji:n a t—a; paffiones _a Jd- nimm fiUo« _ pa CriWcpv niin> po nrinnfnrj nra’nVin/»
lxtiriam Sc triftitiam inordinantur , ■ ut dieit Phi-
lofophus: vel tertio quantum ad inordinatiönem dif-
cretionis circa debitum modum proferendi verba, qui
fiequentiffimè ex immoderantia cibi Sc potus contingit
} Sc hinc multiloquium affignatur filia gulae. Juxta
quod dicit Gregorius in PaftoraE. TS^ißguU deditos immoderata
loauacitas comitaretur, dives tile qui epulatus
quotidic fplendide dicitur, in lingua, gravius non arderet:
vel quarto quantum ad inordinationem diferetionis
circa geftus Sc adtus éxtériores: nam ficut ex immoderantia
cibi Sc potus provenit in ipfa difcretione defeébus
& inordinatio circa debitam Sc moderatam prolatio-
nem verborum, ita fimiliter provenit in ipfa difcretione
deordinatio circa exteriores geftus j Sc hinc pbnitur
quam filias, ea fcilicet qua: ex eo oriuntur, praecipue
fecundum appetitum finis, licet tamen fecundum pro-
prium efle ad ipfum vitium non pertineant. Habet
etiam fpecies qua: proprie ad ipfum luxuria: vitium
pertinent,
OSto igitur,fecundutnGregorium x x x i . Lib.Moral.
aifignantur filias lux u rise, fcilicetjcjecitas mentis, in-
confideratio j inconftantia, prxeipitatio, amorfui,
odium D e i , affefhis priefentis fe c u li, .horror feu
defperatio futuri. Quarum numems feu fufficientia fic
fumi poteft. Certum eft qupd fecundum do&rinanr
Philoibphorum quando inferioresanim« vires feu po-
tenti« ad fua vehementer objedta afficiuntur Sc fe applicant
,'confequens eft quod fuperiores animse vires in
fuis a&ibus impediantur feu deordirientur
fcurriEtas filia gula:, qu«eeftqu<edam vana joculari-Q autem per vitium luxuria: appeticus concupifeibilis.
tas qua;rens homines ad rifum Sc complacentiam com- ; onimo.
movere, ex defeStu diferetionis feu debit« provifionis
proveniens. Quantum autem, refpedtu fecundi membri
principalis, de vitiis fciEcet qua: ex parte corporis in-
liirgunt, certum eft quod ex ipfa inordinata Sc immoderata
cibi Sc potus concupifcentia Sc fumptione, fre-
quentiflime fequuntur emiifiones inhonefta: fuperflui-
tatum: Sc hinc eft quod immunditia ponitur filia Gul«.
Eft tamen advertendum qubd fi ex ipfa fuperfluitate
cibi Sc potus contingatemiflio fuperfluitatum per modum
feminis naturalis, tunc immunditia licet etiam ad
gulam pertinere videatur, in quantum fcilicet ma-
tcriam miniftrat, magis proprie tamen pertinet ad peG-
catum libidims feu luxuri«. Si contingat emiflio aliarum
fuperfluitatum, utvomitus Sc vacuationum foeti-
darum Sc hujufmodi, tunc immunditia proprie ad vri
tium gulæ pertinet.
Eft etiam advertendum quod hebetudo quantum
ad eligibilia non eft proprie filia gulæ, immbeommu-
niter in omni peccato invenitur. Sed hebetudo fen-
fiis circa fpeculabilia, maxime etiam ex gula provenit
propter rationem jam taótam, fcilicet propter fii-
mofitates caput perturbantes, Sc tunc proprie eft filia
gulæ. Similiter lætitia quæ eft de‘aSbu peccati, juxta
illud Proverb. 11. 14. Latantur cum malcfecerint, Sc
quæ proprie ex habitu peccandi procedit, non eft fi-
liagulæ , immb ad omne peccatum confequi potefb
Sed ilia lætitia quæ eft vaga, diflbluta Sc incompo-
Eta, quod importât hoc verbum inepta, maxime o-
Tômi I. Pars III.
qui eft una de inferioribus potentiis animæ, vehementer
afficitur, Sc intendit fuo objeSto fcilicet deleSta-
bili venereo, propter fuam fcilicet vehementiam delecr-
tationis. Ex quo confequens eft Sc communi ter contin -
git quod maxime per concupifcentiam luxuriæ ratio
Sc voluntas quæ funt fuperiores animæ vires, impe-
diuntur feu debrdinantur.
Rationis autem quatuor funt a£tUs in agendis. Primus
quidem adtus eft fimplex intelligentia , quo
ipfa ratio aEquem finem apprehendit ut bonum. Et
hic aétus per concupifcentiam luxuriæ impeditur.
juxta illud Dan.xm.f6. Speciesdecepit te. Et illud,Gwc«-
pifeentia convertit cor tuum. E t quantum ad hoc ponitur
filia luxuriæ cæcitas mentis. Secundus aétus ratio-
ms eft confilium de his quæ funt agenda propter finem
, Sc hie etiam aSfcus per concupifcentiam luxuriæ
-px impeditur. Et quantum ad hoc ponitur filia luxuriæ
præcipitatio, quæ prout hic fumitur, importât fiib-
ftraStionem confilii, quando fciEcet homo exluxüriæ
vehementia per impetum voluptatis feu pafhonis, non
adhibito confilio, ad aliquid agendum l'ubitb Sc in ordinate
fertur. T ertius actus rationis eft reétum judicium
de agendis. Et hic etiam a£tus per concupifcentiam
luxuriæ impeditur. U t de fenibus luxuriofis di-
CiUlvDm.xiU.p .Everteru ntJenfum fu um u t non r e cor dare n-
tur judiciorumjuftorum.'ïLi quantùm ad hoc ponitur filia
luxuriæ inconfideratio, quæ prout hic fumitur importât
defeShim reétijudicii, quando fcilicet homo ex luxuriæ
vehementia in reétèjudicando deficit -, quia fei-
'* Y 2 licet