f f Ü L T I M U S. ' ’ .•> .v
De flylq Operum Gerfonii & AlUaceni'Judicium*
ATèmporibusD. Bërnardi hulIumhabuitEcdefia Chrifti Scriptorem majorisàGerfoniofa*
mæ, profundioris.fçientiæ, folidioris pieta.tis, Stylus ejusinæqualis. In quibufdam'Ope-
tribus ftudioelaboratis fatis accuràtus} in aliis feftinanter compofitis 5 vel vulgo deftinaçis
neglectus : quod non folo Gerfonio, fed 8c omnibus ferè «hujus tempoiïs Scriptonbus contigit.
Erar enim tune linguæ Latinæ velut duplex Idioma : aliud terfuin & politum, quô utebantur in
Orationibus publicis ad apparatum compofitis, vel in Operibus rtudio .elaboràtis* aliud horri-
dum ôcopicuro, quô in familiaribus ad populum Çoncionibus > in fchôlis 8c in Commentariis
juvandæ memoriæ^aut ad rudiüm inftitutionem compofitis.
Utriufque generis Scripta-videre eft in Gerfonio, Alliaceno aliifque hujus ætatis Autoribus.
Quod ad feribendi rationcm pertinet, Gerfpnius accurate, plenè 8c ordinatè admodùm res
traéVat-j fanum ac reôtum fert ferè Temper judicium 5 ac nihil eorum quæ in rem dici. poffunt
omittit. Sententias Tuas ècertis deçlucit propofîtionibus & placitis facraium Littetarum, aut ra-
tionis :haturalis autoritate fubnixis.
Qiiæ ad mores pertinent, nunc dogmaticè, nunc affeétivè 8c myfticè pertra&at. Veri Defenfoi*
Temper fuit acer 6c intrepidus, æquitatis ôc juftitiæ patronus integerrimus , quarum caüsâ
multa partus eft 8c in èxilio rtiortuus.
Tanta fuit de eo in Conçilio Canftantienfi opinio,ut àCardinali D e Zabarellis-in eo, tanquam
præftantiffimus Ecclefiæ Do fto r, nullo reclamante, laudaretur.
Fatendum tarnen eft cun&aejus Scripta non efle ejufdem pretii,nec Tempereum, inquæftio-
nibus quas agitat aut folvit, verum fcopum attingere. Stint nihilominus inter ejus Opera, non pau-
ca optima & utiliflima, in quibus legendis Theologi non mediperem profeébum fàcere poflunt.
Et nefcio an ullus alius fit Theologus porterions ævi, è quo plura 8c utiliora placita 8c dogmata
peti poffint
Quamobrem optandum efle videtur, ut ejus Operibus legendisincumbant, quiTheologiædant
operam, dolèndutnque Operum ejus leétionem quæ frequens blim erat, ab aliquotannis itaà
Theoldgorum vulgo elle negleétam, ut plerique Gerfonium de nomine tantum noverint.
Multos forte ab hàc le&ione deterruit exemplarium ejus raritas 8c pretium ; alios Operum in
vulgatis editionibus confufioj quofdam etiam thefaùrus ifte latebat, 8c quantam ex his Operibus
rerum utilium fupeileâilem fibi comparare portent, nefeiebant. Quibus incommodis hanc
editionem occurfuram, viamque faciliorem ac planiorem legendis Gerfonii Scriptis paraturam
efle fperamus.
N e c eft fine elogio dimittendus Petrus de Alliaco'Cardinalis Cameracenfis, cujus plurima
Opera nunc primùm edimu§. Major in eo quàm in Gerfonio ftyli divefitas j 8c Opera ejus inter
fe comparata, funt etiam longiùs à feinvicem diifita. Sunt enim ex iis, in quibus facundus
videtur, ut in Orationibus coram Sumrtio Pontifice 5 funt alia in quibus diâionis gravitas materiæ
dignitati refpondet, ut Commentarii ad reformationem morum pertinentes j funt nonnulla in
quibus fubtiles quæftiones movet, quas ut Theologum decet refolvit} at funt alia multa levia8c
ludicra, quæ vel juvenis fcripfit, vel curfîmac feftinanter. Eruditioneßc inagendis peritiâplu-
rimùm ille valuit, nec infâcundus fuit. At Gerfonius judicii acrimoniâ» doôtrinæ conftantiâ, vi
ratiocinii, 8c pietatis ienfis fuperior eft. Ille in Curia , in rebus agendis , in declamationibus
melior. Hicfcholæ, rudium inftitutioni, quæftionibus traôandis & folvendis, informandse
pietati 8c accendendo afïeétui aptior. Atque hæc de Gerfonii 8c Alliaceni Operibus.
D 1 S S E RDISSERTATIO
1) E
Autore Libri , cujus inferiptio eft
D E
IMITATIONE CHRISTI.
In qua contrôler Jta de eo excitât a narrantur ; rationes , in eorum quibus
attributes eft gratiam, allatoe referuntur -, Aianufcnpti Codices., Edi-
tiones ÇF Teftimonia ad unies cujufque jus flabiliendum allegata difeu-
timiturr, & oequum ac ab omni ftudio partis alienumde eo fertur ju dicium.
Ullum fortafle unquam Opus fuit aliud â Libro De Imitatione Chrifti, de cujus Autore
aut acriùs certatum fuerit, aut pluresLibri confcripti. Quis ejus Autor fuerit in-
m m m quirere, res haud magni videtur efle momenti, nec digna , quæ virosr eruditos diù
diftineat. Nihilominus quæftio hæc Celebris evafit } tum duarum Congregatio-
num Regularium ftudiisj tum Dodlifiimorum hominum in diverfà abeuntium opi-
hionibus ; tum reconditarum rerum utrimque fàéta inquifitione j tum argumentorum & tefti-
moniorum quæ in hac Caufa adduéta funt numéro ; tum certantium inter fe eruditione 8c
cundia •, tum denique turbis proptereà excitatis. His rationibus impulfi , de ilia penitiùs in
hac Diflertatione agere nobis propofitum e ft , in quam ea omnia contulimus, quæ circa hanc
rem ab initio hujus fæculi vel adta funt, . vel in quadraginta 8c ampliùs lucubrationibus con-
feripta.
§ . I .
Hißoria controverßa de Libro cujus inferiptio eft> De Imitatione Chrifti initio
Saculi decimt feptimi , ad hoc ufque tempus.
L iber De Imitatione Cbrifti cùm primùm Tub D. Bernafdiinfcriptusprodiiflet, multoties fub
Joannis Gerfonii 8c Thomæ à Kempis npniinibùs editus eft. A t port: Badii Editionem
anni' 1520, poftremo longe freqüehtiùs aferiptus eft, êc ejus vulgo creditus, ufque
ad fæculi decimi feptimi initium , quo tempore quibufdam in mentem venit, hoc Opus
hujus Auéloris non efle. Hæc fufpicio in Hifpaniâ primùm nata eft , ex eo quod liber
De Imitatione Chrifii laudetur in Collationibus quæ Beato Bonaventuræ aferibuntur, qui Bo-
naventura ante ortum Thomæ à Kempis exceflit. Petrus Manriquez omnium primus, feri-
pto negare aufus e f t, Opus De Imitatione Chrißi alteriuseflè à Thoma Scriptoris ,in libro Hi-
fpanico , cujus titulus eft j Appareios para adminifirar el Sacramento de la Penitentia, qui ty-
pis mandatus eft Mediolani anno 1604.
Hanc fententiam , quam Hifpani quidam in Italiam advexerant, Pater Roffignolius Je-
fuita confirmavit, autoritate manuferipti codicis libri De Imitatione Chrifii, in quem incidit
in domo Aronenfi Patrum Societatis Jefu, quæ olim Monafterium fuerat Ordinis S. Benc-
di£ti : quo quidem in codice quatuor in locis hic liber aferibitur Joanni Gerfen , Gefen,
aut Geflen Abbati. Opinatus eft ille , manuferiptum hunc codiccm fuperftitem efle ex an-
tiqua Bibliotheca Aronenfium Benediftinorum ; 8c rem Poflevino ac Bellarmino aperuit, qui
propterea in hanc fententiam inclinarunt. E contra Rofweïdus unus ejefuitis Belgis , anno
101 f epiftolam compofuit, in qua Thomam à Kempis genuinum libri De Imitatione Chrifii Au-
torem elle contendit, 8c Collationes quæ Bonaventuræ afcribuutur hujus effe negat. Exaltera
parte Conftantinus Caietanus Abbas Monafterii fan6ti Barunti Congregationis Gartinenfis
Ordinis S. Benediäri, vir in extollendo Ordine fuo immodicus, cùm à Nigronio Jefuita manuferiptum
codicem Aronenfem accepiflet anno 1616 , librum De Imitatione Chrifii juxta ilium
codicem edi curavit, fub nomine Joannis Gerten Abbatis Ordinis Sandti Benedi<5ti , adjedtä
Diflertatione , in qua Collationes Beato Bonaventuræ vendicat} contenditque Aronenfem codicem
indubiè oftendere , libri De Imitatione Chrifii Autorem Ordinis fui Abbatem
fuifle.
In Cafetanum ftatim infurrexit Rofweidus , libro edito , cui titulum dédit} F indicia Kern-
penfes: in quo Caïetani argumentis refpondet, 8c Gerfenii nomen pro Gerfonii nomine in codice
Aronenfi irrepfifle ait -, qui quidem codex non erat, ut Gaïetano perfuafum fuerat, anti-
7 om. I. h z quæ