licet coiitemnit vel nègligit attendère ea ex quibus rectum
judicium procedit. Quarcus autem rationis adtus
eft præceptum quod ipfa ratio facit de aliquid agendo.
E t îite etiam adtus per cqncupifcentiam luxuriæ im-
peditur, in quantum fcilicet homo ex impetu ipfius
concupiicentiæ impeditur ne exequatur illud quod ratio
— 1 344 — concupacentia luxuriæ inconfiderationem
mentis, quamdam caufet, confequens eft quod re-'
dfcum judicium debitamque gravitatem in verbis im,
pediat., ex quo fit ut luxuriofus in ftultiloquia pro-
rumpat, utpotè verbis l'uis deledtationes quas appétit,
quibulcumque aliis rebus præferens feu præpo-
decernit elle faciendum. Et fecundùm hoc ponitur ^ __ ^
nens. Eft etiam advertendum quod amorftii noncater
fiiia luxuriæ inconftantia, quæ prout hie fumitur,^ pitiii* hic;fub quadam fui generalitate quantùm ibi-
importat receflùm à bono propolico 6c coeptoprop- licet fê extendit ad quæcumque bona quæ aliquis fibi
aliquid quod inordinate placet -, quod maxime cau-
lat vehementia luxuriæ , „per quam homo trahitur ad
repudiandum quod rectè pnùs acceptaverat, quod ex
fui detedtu venit -, quia cum poflet iili impuifui luxuriæ
relilt ere J non refiftit, eo fcilicet quod non tenet
firmiter 6c confiante!* fe in bono coepto. Ita quod c,æ-
’ citas mentis eft defedlus circa adtum limplicis inteiii-
gentiæ. Præcipitatio eft defedtus circa actum conliiii.
lnconlideratio elt defedtus circa adtumjudicii. Inconftantia
eft delectus circa adtum præcepti : qui Hint quatuor
principales adtus rationis circa agibilia, qui maxime
per deledtationem quæ in adtibus venereis elt, quæ
totam animam ablorbct, impediuntur, ut tadtum eit.
Ex parte autem voluntatis duplex eft adtus quem per
concupifcentiam luxuriæ deordinari contingit. Unus
eft appetitus finis. Et quantum ad hujus aetus deor-
dinationem ponitur fiiia luxuriæ amor fui, in quailiph
appetit, quia ilto refpedtu amor fui non eft fiiia
luxuria;, imrnb commune omnium peccatorum prin„
cipium: led capitur hie quadam lpeciali acceptione
leu confidcratione, in quantum Icilicet aliquis propter
luam complacentiam 6c deledtationem inordinate appetit
&c concupifcit deledtabiha carnis venerea, &
tunc eft proprie fiiia luxurne. Similiter inconftantia
in qua ntum opponitur conllantiie, prout ipla coifftan-
tia eft pars fortitudinis 6c circa ardua& terribilia ver-
fatur, non eft fiiia luxuria; j fed hieponitur fiiia luxuria;
in quantum opponitur eonitantia;, qua; habetur
in abitinendo a Ueiedtationibus venereis, qua; proprie
pertinet ad continentiam, qua; ponitur pars tem-
peraatia;. Et ifto modo inconftantia ponitur proprie fi-
iici iuxuriaun quantum fciiicet ex ipfius luxuria; concu-
pifeentia oritur 6c caulätur, 6c per earn emollitur cor
hominis 6c effeminatum redditur. Et ita de aliis fiipra
turn fcilicet homo pro venerea deledtatione quam in- g tadtisluomodo:quia,ut fiipra tadtum eft, non relcrt
ordinate appétit 6c concupifcit, feipfiim inordinate aliqua vitia ex uno vitio oriri fecundùm appetitum finis
diligit, 6c ea quæ ad didtam deledtationem feu com- c -- J- 1 :i- *“
placenriam conférant j fibi procurât 6c quærit. Et per
oppofitum refpedtu ipliufmet adtus voluntatis ponitur
alia fiiia luxuriæ, odium Dei.Quod importât quamdam
Dei ac fuorum Mandatoram in animo dilpiicentiam 6c
contemptum, in quantum fcilicet ipfam deledtationem
veneream fie concupitam non prohiba. Alius adtus
voluntatis eft appet .tus eorum quæ funtadfincm. Et
quantum ad hujus adtus deordinationem ponitur fiiia
luxuriæ afïedtus præfentis fæculi j in quantum fcilicet
homo pro ampliùs 6c diutiüs venerea deledtatione
ad fui libitum fruendo , præfens fæculum 6c ea quæ
in eo funt, inordinatè diligit6c in eiscomplacet. Et
per oppofitum refpedtu iitiufmet adtus ponitur alia
fiiia luxuriæ defperatio futuri fæculi, quia dum homo
ut præfertur nimis deledtatiombus carnalibus de-
tinetur , non curat ad deledtationes fpirituales quæ
propriè ad gaudia futuri fæculi pertinent 6cdifponunt
pervenire, immo eas faftidit 6c quodammodo defperat.
6c eadem vitia ad genera aliorum vitiorurh pertinere.
Species verb luxuria; communiter aflignantur feptem
, fei licet {implex fornicatio, ituprum,adulterium
facrilegium, incellus, raptus, peccatum contra naturam:
quarum fpecierum numerus feu fufficientia fic
fumi poteft. Peccatum luxuria; in hoc proprie confif-
tit quod aliquis deledtatione venerea utitur non fecun-
dum redtam rationem 6c debitum modum 3 quod qui-
dem contingere poteit dupiiciter. Uno modo refpe&u
materia; in qua hujufmodi deledtatio quatritur, feu fu-
mitur, prout in ca eft deordinatio: alio modo refpedtu
ipfius materia; , qua; licet debita exiftat, non fervan-
tur tarnen circa earn debita; circumftantia;.Et quia cir-
cumitantia de le, in quantum fcilicet circumfiantia nomen
dat leu imponit fpeciem adtui morali,ideo ejus fpecies
non communiter ä circumftantiis,immb fumiturab
objecto quod eft materia adtuss ideo oportuit fpecies
luxuria; aifignari ä parte materia feu objedti, in haben-
do fciiicet refpedtum ad ipfam materiam vel obiebtum;
Eft tarnen advertendum quod Ifidoms quatuor po- C circa ipfam autem materiam in qua exercetur adtus Venit
ex ipfa luxuriaorientia, quæ fub prædidtis filiabus
comp.ehendi non vjdentur, fcilicet turpiloquia,
verba fairrilia, veiba ludicra, ftultiloquia. Sed qui
bene conliderat, prædidta quatuor fub præcedentibus
continentur : nam ipfa quatuor quæ fic ponit Ifidorus
non funt nifi quidam inordinati adtus exteriores 6c ad-
huc præcipuè ad loçutionem pertinentes, quæ ex ipfa
vi concupifcentiæ luxuriæ oriuntur. In qua locutio-
ne poteft ex vi ipfius luxuriæ aliquid inordinatum
eftc quadrupliciterj vel propter materiam, vel ex parte
caufæ, vel quantum ad finem, t el quantum ad len-
tentiam. Si quantum ad materiam, tunc funt tur-
piloquia: cum enim ex abundantia cordis os loquitur
, luxuriofus cujus cor turpibus concupifcentiis
eft plenum, de facili in turpia verba prorumpit, quod
propriè pertinet ad inconfiderationem. Ex ’parte verb
eaulæ : cum (utdibtumeft) concupifcentia luxuriæ
maxime inconfiderationem 6c præcipitationem caufe
t, confequens eft quod ptorumpere faciat in verba
Jeviter 6c nconfideratè didta, quæ fcurrilia dicuntur.
Quantum verb ad finem : cum luxuriofus ex vi fuæ
concupifcentiæ deledtationem quærat,
nereus,poteft aliquid non convenire redtx rationi dupiiciter.
Primo modo refpedtu proprii efle ipfius materia;,
fcilicet recipientis,qua; proprie in adtu venereo pro
materia reputatur 6c recipitur, in quantum fcilicet ipfa
materia repugnantiam habet ad finem debitum,propter
quem adtus venereus.exerceri debet, eo fciiicet quod
per earn impeditur generatio prqlis, 6c tunc eft una fpecierum
luxurias, fcilicet peccatum contra naturam,
quod fiic accipitur feu fumitur pro omni adtu venereo,
ex quo non poteft generatio humana fequi : vel in
quantum ipla materia repugnantiam habet ad debitam
educationem , diredtionem 6c promotionem prolis
jam nat.e, in quantum fcilicet per cam impeditur debi-
tus ordo educationis, diredtionis 6c promotionis ip-
’ fius prolis fufeepta;, 6c tunc eft alia fpecies luxuria; fcilicet
fimplex fornicatio. Secundo modo in quantum ip-
fa materia in qua exercetur adtus venereus, poteft clfe
non conveniens redtte rationi, non quidem ex clfe fui
feu de dircdto3 fed per quemdam indiredtum refpedtum
eorum qua; circa ipfam materiam fiunt tarn in le quam
in comparatione ad alios homines. E t hoc iterum poteft
nfequens eft p contingere dupiiciter 5 guia aut pro didto adhi venereo
guod propriè ad anaorem fui pertinere videtur. Quantum
verb ad fententiam feu gravitatem verborumi
violentia. Et hoc iterum contingere poteft dupli-
cirei-. Primo quidan modo ex parte ipfius materiæ,
icilicet femina: cui aliqujs .commifcetur 3 quia fcilicet
non fervatur ei, debitus 6c congruus honor, 6c
tunc eft alia fpecies luxuria^ Icilicet inceftus, quieft
concubitus cum confanguinea vel affine, in quo ip*
fins femina; tarn refpedtu fui fuseqne, fama; ac nominis,
quam in refpedtu Hue. progeniei honorificentia
quarnplurimüm la;ditur> ex quo apparet quod graviiis
fit peccatum inceftus quam peccatum fimplicis foir^
nicationis. Alio modp ex parte illius in cujus po-
teftate eft ipfa femina. Et hoc iterum tripliciter. Vel
refpedtu femina; qua; eft in poteftate V ir i, 6c tunc
eft alia fpecies luxuria; fcilicet adulterium, quod com-
mittiturcum violatione matrimonii } aüt refpedtu fe^
min« qua? eft in poteftate Patris, 6c tunc efl ltuprum,
quod committitur in deflorando 8c corrumpendovir-
ginem qu« communiter in poteftate Patris eonfiftit}
aut refpedtu femina; in fpeciali (ut ita dieatur) Dei
poteftate exiftentis, tanquam fcilicet fuo cultui 6c fer-
vitio fpecialiter deputat* 6c dedicatee, 6c tunc eft
alia fpecies luxuria;, fcilicet facrilegium, quod committitur
cum perfonareligiofa 6c Deo facrata.
Et advertatur hie pro intelledtu pra;miflorum quod
fpecies fiipradidta; luxuria magis e x parte femina; di-
verfificari ponuntur, quam ex parte viri, quia in adtu
venereo femina fe habet quafi patiens 6cper modum
materia;, vir autem per modum agentis. Et, ut fiipra •
ta£tum eft, fpecies luxuri^jien poftunt convenienter *
nifi fecundum difierentiam fdu diverfitatem materise
aifignari, quiadiverfitas materise habet annexam diverfitatem
formalem objedti, qua; accipitur fecundum
di v erlös modos repugnantia; ad rectam rationem, debi-
tumque ordinem 6c modum qui in adtibus venereis
commmittuntur. Eftetiam advertendum quod licet in
fupraferipta fpecierum luxuria affignatione meretri-
cium non tranfiens in graviorem fpeciem, intelligatur
fub limplici fornicatione comprehenfum; aliqui tarnen
inter ipfa duo realem differentiam aflignant: dicentes
fornicationem limplicem eflefoluticum foluta, quodammodo
fibi invicem determinate aflociatis 6c appro-
pnatis: meretricium verb dupiiciter fieri dicunt. Uno
modo per vagam libidinem hinc inde cum diverfis,
nunc cum ilta, nunc cum alia peccando: alio modo
cum publice venali concumbendo. E ft etiam advertendum
quod aliqui non ponunt facrilegium de per fe prö-
priam fpeciem luxuria;, quia ut dicunt, non proprie de
per fe pertinet ad luxuriam, fecundum feipfam} fedC
folum poflet pom ejus fpecies inquantiun ordinaretur
ad finem ipfius; fed nec adhuc ponunt tunc iplumfa-
crilegium fpeciem detenninatam luxuria; > quia ut dicunt
poteft concurrere cum diverfis aliarum fpecierum
luxuria; fupra taftarum, ut gratia exeinpli. Siquisa-
butatur perfona fibi fecundum fpiritualem cognatio-
nem conjundta , committit facrilegium per. modum
inceftus, feu quemdam fpiritualem inceftum.: fi autem
abutatur Deo facrata, tunc ec refpedtu quod eft fpon-
la Uhrifti committit facrilegium per modum adulterii,
leu quoddam fpirituale adulterium. Eovero refpedtu
quod eft fub fpiritualis Patris cura6c poteftate, committit
facrilegium per modum llupri, feu quoddam fpi-
utuale ftuprum: & fi violentiam inferatur committi-
tur facrilegium per modum raptus, feu qiiidam fpiri-
jwalis raptus, qui gravifiimd etiam in foloconatuper
Leges civiles punitur. Communior tarnen ufiis6copi-
mo habet quod facrilegium ponitur determinata
fpecies luxuria; 6c committitur ut fupra declaratum
Eft etiam advertendum quod peccati contra natu- C
Um q^atuor communiter fpecies feu modi affignan-
tur. I rimuseft, quando abfque omni concubitu caufa
neicctatioiiis venerea; pollutio procurat|i-, 6c voca-
tut proprie mollities, pertinetque ad peccatum im-
nunditi« venerea; feu lubricofa;. Secundus modus eft,
iat per conyubitum ad rem non ejufdem fpeciei, 6c
catl*1. Propi‘ie bellialitas. Tertius modus eft, fifiat
• ncubitus ad rem ejufdem fpeciei, fed nonaddebiturn
fexum, utputa mafeuli ad mafculum, vel teminæ
ad feminam. E t vocatui proprie peccatum fodomiti-
cum. Quartus modus eft, fi fiat concubitus ad rem
ejufdem fpeciei 8c debiti fexus, fed non fiat in debito
inftrumento, vel alias fit monftruofa quædam deordi-
. natio 6c vilitasiii modis concumbendi.
Eft etiam advertendum quod concubitus conjuga-
lis fecundum aliquas circumftantias poteft fieri cum
peccato vel moitali vel veniali. E t communiter di-
6ti conaibitus aflignatur triplex modus fcilicet lici-
tus4 fragilis,. impetuofus. Uicitus iterum fittriplici-
tet,. vel fcilicet caufa prolis fufcipiendæ adhonorern
Dei 6c cultum} vel caufa reddendi debitum dum exi-,
gitur} ycl caufa fbrnicationis vitandæ, non quidem
m fe , fed in corijugé. Primus eft pietatis, fecuhdus
eft ju ltiëæ, tertius eft cautelæ, 6c in his nullum di-
arnr effe peccatum. Fragilis eft quando fit caufa de-
leccationis. Et tunc diftinguitur, quia fi amor illius
delebtationis fit ita tèrvens' 6c pfæponatur D eo ,
tunc eft deccatum mortale. Si verb non præpo-
natui* Deo , tunc eft peccatum veniale. Quin-
que modis fit concubitus impetuofus. Impetuofus
eft- qui ex fbla libidine proveniens , metas rationis
6c honeftatis tranfeendit, quod fit quinque modis.
Primo modo per quafdam meretricias blanditias
g ad magis exfâturandam libidinem. Secundo modo
quando fit contra naturalem modum. T ertio modo
quando fit tempore prohibito, ut magnarum Solem-
nitatum Ecclefiæ 6c Vigiliarum. Quarto modo quando
fit in loco prohibito, utputa Ecclefia vel Coe-
meterio. Quinto modo cum ad prægnantem partui
vicinam, vel ad earn quæ menftruofà eft, acceditur.
Quomodo ex fpeciebus & filtabus feptem •vitiorum
capitalium, alia etiam peccata oviantuv,
( 2 Eneraliter autem circa prædi&as tam filiarum
quam fpecierum omnium fiipradidtomm feptem
vitiorum feu peccatorum capitalium affignationes 6c
declarationes notandum eft, quod licet cuilibet præ-
diccorum vitiorum non fint affignatæ nifi filiæ 6c fpecies
fupradictæ declaratæ, quod non aliter fieri de-
ouit} quia, ut fæpe fupra tabtum eft , nulli vitio capital!
debent peccata alia quæcumque pro filiabus aut
lpeciebus affignaii, nifi ilia quæ fecundum præcipuè
appetitum finis cujuflibet vitii primariè 6c magis prin-
cipaliter ex eo oriuntur 6c defeendunt} vel quæ ad
ipfius vitii genus 6c naturam magis immediate pertinent
: funt tamen alia peccata ex ipfis feptem vitiis
capitalibus orientia, 6c ad genus feu naturam eorum
pertmentia, -quæ tamen nec tanquam filiæ, nectan-
quam fpecies eorum aflignantur, ex eo quia nonpri-
marie 6c principaliter ex eis oriuntur 6c defcendui)t>
nec ita immediate ad ea pertinent, immo magis pro?-
prie ex ipfis' filiabus vel fpeciebus fuis oriuntur 6c
defeendunt, ita quod proprièloquendo poflunt magis
dici ramufeuli orientes ex principalibus ramis ip-
lbrum feptem vitiorum capitalium 3 ex quibus iterum
ramufeulis qui débité exquirere voluerit, reperiret vir-
gulas alias feu folia iterum nafeentia, fecundùm qua-
litates perfonarum circumftantiafque modorum facien-
di , nec non temporum ac locorum, ut gratia exempli.
Ex inobedientia, quæ ponitur prima fiiia inanis
gloriæ, nafeitur feu procedit rebellio. Ex jabtantia,
quæ ponitur alia ipfius inanis gloriæ fiiia, nafeitur
1 feu procedit faftus 6c pompofitas tam geftuum quam
veftium, quam hujufmodi plurium. Ex difeordia, quæ
ponitur alia fiiia inanis gloriæ, nafeitur feu procedit
fchifina 6c bellum, iterum ex bello homicidia, mu-
tilationes, incarcerationes, 6c hujufmodi. Excontu-
melia,quæ ponitur fiiia iræ , nafeitur feu procedit
fubfannatio, derifio, maledibtio, 6c fic de pluribus
aliis quæ promptum eft reperire} quæ omnia cog-
nofeere lion eft inutile, irnmo expediens permaximè
y 3 cùram