LXII G E R S O N I A N A . L I B E R III.
pis hfeipfo reftitutus. In eo Opere , quod peculiare ipfieft, inftituitur comparatio inter voces
phrafes , fententias , 6t dodtrinam libri , De Imitatione Chrifii , cum libris Thomae a
Kempis ut mira inrer hunc 6t illos confonantia demonftretur. Adduxit nihilominus pras-
tereä veteres editiones vetuftolque teftes. Quod quidem Opus etfi cceteris, qua: in gratiam
Thomte a Kempis hue ,q{c]ue compofita funtj eligantia inferior fit j nihil tarnen illis cedit,
quantum ad argumencorum fidem. , ,v . ,• r -v
Fronto quoque duo nova argumeiitorum genera in medium protulit > unum ex limilitu-
dine libri De Imitatione Chrifii, cum aliis libris Canonicorum Regularium hujus temporis :
altcrum e nomine Devotorum, quo non femel utitur- Scriptor libri De Imitattone Chrifii, 6c
quo hujus tempore Canonici Reguläres deflgnari fötebant. Nec filentium tenuit Launoius $
fed Fromonis Refponfum aggreflus eft. ■ : . .
Eodem fere tempore Pater Vancalvis ea quoque refutavit , qtise Marillaius in Praslatio-
ne tranflationis libri De Jmitatione Chrifii in Gallicum , dixerat in gratiam Joannis Gerfen.
At Canonici Reguläres cum id judicum Sententiä confecuti dient , ne liber De Imitations
chrifii, fub alio quam Thomas a Kempis nomine deinceps1 cuderetur, triumphum ca-
nere 6t libros confidentiä plenos Latine 6c Gallice in vulgus fpargere cceperunt. Uni Latino, cujus
Autor Pater Defnotius , titulus erat , Thomas a Kempis de adverfarits fuis triumphum: alteri Gallice
confcripro, Controverfia De ImitationeGhrifti elncidata per rationesärBenediüinis&CanonicisT^egu-
laribus proIm m , cum arguments jus Thom* ä Kempis afiruentibus. Caret iftud Opus Autdris
nomine : at ignotum non eft illud a Patre de Boifly Canonico Regulari Sandte Genovefb
fuifle compofitum.' Tres diftributum eft in partes. ^
Prima continet argumenta quibus Opus Thorns ä Kempis vindicatur. In fecunda refpon-
detur argumentis quibus iftud jus impugnatur. In tertia Gerfenii jus affertur 6c rejicitur. In
fine Operis Colledta iunt ea inftrumenta qua: Caufam Thoma: juvant. Hie liber refumit, fed
meliori ordine , quaxumque hue ulque dicta fuerant, ut ortenderetur libri De Imitatione Chrifii,
Thomam a Kempis Autorem eile. Nihil huic a Bencdidtinis refponfum. At Launo'ius notis
quibufdam ea qua: ad ipiiim pertinebant repulit , in Diflertationc Gallica , quas Montmaurio
dicata eft. .
Pofth^c fopita aliquamdiu controverfia, dum Benedictim manufenptos codices undique con-
quirebant, ut de novo jus fuum vindicarent. Ex Italia Padolyronenfem , Allatianum , Ca-
venfem, quos Naudseus fal-fi arguerat, deportari curarunt, aliofque ex Belgio 6c Germania :
quibus muniti, hos anno 1671 Lamonio Proto-Pradidi Senatus Parifienfis obtulerunt, in Col-
latione habiia cum Patribus Lalleroantio , & Molineto S. Genovefae Canonicis , qui manu-
feriptos iftos codices ad Caufam luam minime pertinere contenderunt. N a c multo poft Pari-
fienfem Archi-Praifulem Harla-um adiei unt, rogaruntque ut manuferipti codices quos habebant,
coram eo ä viris litteratis excutercntur: confenfit Archi-Prasful. In hujus ergo domum die 14
Augufti anni 1671 deferuntur duodecim manuferipti codices, 6c veteres qutedam editiones
Gerfenii nomen pneferentes. M. Faure Sacrac Facultatis Theologie Parifienfis Dodtor, Coin-
tius Congregationis Oratorii Presbyter, Vio Herovallianus , Valefius , Baluzius , Cottelerius
advocati venerunt. Ab his manuferipti codices coram Archi-Epifcopo infpedfci funt 6c examinati,
ac Inftrumentum relationis confedtum. Inter alia Padolyronenfis manuferipti qara&eres, quos
falfatos efle putaverat Naudasus , finceros efle judicarunt. Hoc Inftrumento ffeti Benedidti-
ni, librum De Imitatione Chrifii , Litteris Regiis munitum, Parifiis in Typographia Joannis Bil-
laine eximiiscaradteribus anno 1674» Ihh nomine Joannis Gerfen Abbatis Sandti Stephani Ver-
cellenfis, recudi curarunt, 6c cum eo Inftrumentum illud de quomox didtum eft. Acceflit 6c
Diflertatio, quam feorfim ediderunt, cujus Autor Pater Delfau, in quo nullum eorum argu-
mentorum pr«termittitur, quse eorum fententiam, qui Joannem Gerfen hujus Operis Autorem
eile exiftimant, aftruere pollunc.
Haud ita multo poft Benedidtini San-Germanenfes alium codicem manuferiptum ä Slufio ac-
ceperunt, qui in fine joannis Gerfen nomen habebat alcriptum. In eum inquifitum eft ä^vi-
ris iftarum rerum peritiflimis Ducangio, Herovallio, Baluzio, Valefio, Launoio, Cotelerio,
8c Cointio , ac integrum 6c vetuftum ab iis judicatum e ft, cujus rei Inftrumento autentico dato
23 Augufti anni 1674 fecerunt. Anno 1679 Canonici Reguläres in lucem edidere
Refponfum ad Dilfertationem Patris Delfau , fub hoc titulo , Vmdici* Kempenfes cujus Autor
perhibecur Pater Teftelletius Canonicus Regularis : hxc brevi quibufdam obfervationibus
repulla eft.
Tandem Canonici Reguläres , ut Inftrumentum aütenticum Bcnedidtinorum Inftrumento
opponerent, manuferiptos codices , aliaque Inftrumenta,quibusnitebanturcollegerunt, eaque
examinari voluere coram Archi-Pra*fule Parifienfi ä viris Dodfcis, Faurofcilicet, Baluzio, Herovallio
, Ducangio, neenon Garnerio 6c HarduinoJefuitis, Bofco aut Bofio Oratorii Presbytero, 6c
Alexandro Dominicano. Confecerunt eä de re Adtum die 4 Martii anni 1681. Tandem Joannes
Mabillonius 6c Michaël Germain Benedidlini, ltaliä revei fi , hinc detulerunt manuferiptos
codices tres. Primum quidem Aronenfem , fcilicet illum. celebrem i alterum Monaftèrii Bo-
bienfisi tertium Ecclelite Sandli Joannis Parmenfis', in quibus Joannis Gerfen nomen habetra-
tur alcriptum. Tum verö Faurum , Ducangium, aliofque complurcs harumcc rerum peritos,
inter quos aferibere me dignati funt, accerfiverunt die 28 Julii anni 1687, qui, examinatis
hifee manufcriptis codicibus, declararunt Gerfenii nomen in iis prima manu feriptum elfe , 6c
primi manuferipti caradterem non videri inferiorem annis trecentis-, fecund um ejufdem elfeasta-
tis y tertium, praeter librum De Imitatione Chrifii, compledti Regulam S. Bencdidti , cujus de-
Icriptio ad umbilicum pervenerat odfavä die Augufti anni 1466.
Hie ftetit haec controverfia, quae huc ufque fub Judice manet, quamvis lis ex utraque par-
të ebnteftata fit, 6c Judicio parata , ex Inftrumentis6cargumentis utrimque toties allatis, examinatis
, agnitis 6c verisjudicatis ä viris de quorum probitate 6c peritia dubitari nequit. Excer-
pamus ergo ex Scriptis 6c Inftrumentis partium, ea quae ad rem pertinent j 6c videbimus pofteä, an
Judicium aliquod ferri polltt, 6c in quorum gratiam , fecundüm aequitatera ac veritatem ferri
debcat. §,2.
G E R S O N I A N A, M l M M R :IIL L X I I I
g
fuerint Script ores ? quibus Liber De îmitâtione Chrifti aferiptus efl.
D. Bernardi non effe liquido probatur.
QUatuor funt Scriptqres, quibus liber De Imitatione Chrifii vendicari poflît : D. .Ber-,
nardus y'. Joannes Ger foil U niverfitatis Pari lîenfis Cancellarius j Thomas à, Kempis , 6c
Joannes Geflen leu Gerfen Abbas. . ; Ludolphum. ,Saxonem omittimus , Tub cujus ,nqmi.-,
ne in unoJVlSS. codiee reperitur, non'feçus.ac inveteri tranflatione typismandata j cuius quidem
.Scriptoris ad hunc librum jus adeo.leve.e ft, ut,cum aliis tribus conferfiiiequeari '
D. Bernardus primus pofiçdiflëvidetur • ejus faltem nomine prima quam habeamus libri De
Imitatione Chnfii prodiit èditio ?typis excufa Brixiæ anno 148y , ex manuferipto haud dubiè
codice aatiquiori qui nomen ejus.præferebat. Sic enim habet : Incipit Opus T>. Bernard! falu-
benimumDe .Imitatione Chrifti,«: contemptu omnium yanitatum mundi , quod fourni Çcrfoni
CanceUario aitribuimr. Ejus quoque nomen habet prima tranflaiio libri De Imitatione Chrifii : nam
in Catalogo librorum Joannis Comitis Engolifmenfis anno 1647 confedlo qui in Camera Com-
putorum habetur; fub hoc titulo, Inventaire des livres trouvez, en larmaire de feu Monfeigneur ,
le premier jour de fanvier 1467, id eft, Invent ar itim librorum inventorum iti Armario demortui, Domini
, prima die fan narti anni 1467: in fine is : alcribitur, La Imitation deS. Bernard , avec p Infi cursor
ai fin s & devotions, en papier: & lettre commune bien caduque : hoc eft, Imitatio S. Bernardi , cum
multis orationibus & precibus, cart ha & caraSleribus communibus multum caduça.
Quæ verba peculiari animad ver fione digna funt: indicant enim hunc codicem MSS. anno
1467 jam vetuftum fuilîë , ac proinde jampridem fadlam fuiflè hanc verfionem è manuferipto
qui nomen Bernard i præfcrebat. Hinc in prima editione Gallica libri De Imitatione Chrifti
quæ Parifiis ex Officina Lamberti prodiit anno 1493 , obfervatur huc ufque librum hunc fuifle
alcriptum D . Bernardo, autGerlbni, his verbis ; Ci commence le livre tres falutaire,intitule'De
Imitatione Chrilli , le quel aefie' par aucuns jufqua prejent attribué à S. Bernard, ou à Maître fean
Gerfon. Et in alia editione Parifienfi anni 1500 e typographia Lenoxii^: Le livre de l’Imitation
de notre Seigneur, attribué à-S. Bernard , ou a fean Gerfon, tranflaté de Latin en François. Sunt
etiam codices quidam manuferipti, in quibus D. Bernardo tribuitur iftud Opus , inter alios-
unus extat in Bibliotheca San-Genovefiana m. n. 413.
Attamen libri hujus Autorem efle Bernardum did non pot,eft , 6c ex.ipfo libro manifeftè
colligitur hujus non eflë : citatur enim in eo S. Francifcus , cap. yo libri 3. n. 8, ait humilis
S. Francifcus. At Bernardus obiit anno 1 i y g , S. autem Francifcus nonnifi anno 1226 natus
eft. Aliunde ftylus libri De Imitatione ^ longe fimplicior eft ftylo Bcrnardi, 6çdi£tio minùs Latina.
Dicendum ergo amanuenfium aut Typographorum incuriâ tributum fuifle ipfi hoc Opus,
eo quod fine Autoris nomine alicui ex Operibus Bernardi adjunétum foret, ut in nonnullis ma*
nufcriptis etiamnum reperitur cum Bernardi Operibus compadum. Hinc crediderunt Opus
eflè Bernardi, eique nomen,illius confidenter afcripferunt. Hinc intelligere datur , non iemper
manuferiptorum 6c editionum. etiam antiquarum inlcriptionibus fidem habendam. Atque hæc
quantum ad D. Bernardum. >0 ••■■■■ d
Si tres feliqui nihilo plus juris hafierent, vel fi daietur argumentum æquè evidens, quo ip-
fis abjudicari poflët, dirempta cito lis eflët. A t non ita fe res habet, longe plura adducunc
argumenta, multo plures producunt teftes, necirrefragabaliargumento jus ipforum aut aftrui,
aut deltrui poteft , ut lequentibus paragraphis intelligetur.
In his primiim examinabimus codices manulcriptos , quos finguli in fuas opinionis confirma-
tionem proférant. Deinde antiquas editiones, qüas adducunt, quæ MSS. codicibus ferè æqui-
parandæ videntur, cùm ars Typographica haud ita multo poft evqlgatum iftud Opus inventa
fuerit j atque aliundè manuferipti fint codices. editionibus typis exeufis recentiores. Tertio
agemus de teftibus quos adducunt. Quarto quibus argumentis fententiam quilque fuam defen-
dat oftendemus. Demum quid unusquifque aliorum objeétis refpondeat exponemus.
§• 3 >
CMamferipti Codices De Imitatione Chrifti qui nomen Thomæ à Kempis,
Canonici Regularis Zwöllenfis pr refer unt examinati.
PRimus Caulàm dieet Thomas de Kempis Cujus primum ac potiflimum ad jus luum aftru-
endùm Inftrumentum videtur efle codeX Z)? Imitatione Chrtfii, qui in domo Jefuitarum Ant-
werpienfium extat, ejusmanu(criptus anno »44» j üt fidemfaciunt fequentia verbaad fi-
nem codicis' aferipta. Finit u s & complétas anno Domini McGCCXLi per manus Fratris Thons* a
Kemp. in monte S. Agnetis prope Zwol: Continet/!hic codex libros quatuor De Imitatione Chrifii
fub quatuor titul is diverfis. Primum fub hoc titulo ; Admonitiones utiles ad vit am fpiritualem j aliàt
De Imitatione Chrifii. Secundum fub ifto , Admonitiones ducentes ad inferiorem. Quartum qui
præpoftcro ordine tertius eft in hoc codice, fub illo ; De Sacramento Altans. Tertium , qui ultimo
poniturloco, inlcriptum ; De Interna locutione fefus chrifti. Continet ifte codex præter hos
quatuor libres, aliaThomæà Kempis Opufcula : hæc nempe, Traftatum De difeiplina eorum qui funt
in Clauftro ; Èpiftôlam unius devot 1 ad Regulärem-^ Commendationem humilitatis vit* mortifie at* , &
vit* juftorum pacific* y Elevationem cordtLy Brevem admonittonem de exteriori. Hæc Opuicula inter
Thomæ à Kempis lucub rationes extant, nec de iis quifquam ipfis litem mover: unde infér-
tur quatuor priores ejus quoque eflè, idquë eô verifimiliùs, quod fi fuifientalterius Scriptoris,
hujus nomen fuiflèc aferiptum. Autenticus autem eft ifte codex : nam ejus initio oblèrvatur,
hune