23 5 Compendium Theologie
Pater eft bonorum quam mälorum', fecundum illud
Deut. 32. Numquid non ipfe fft Pater tuus qui pojfedit r*,
& fecit, & crcavit'teV' Omnipotentem , appropriate 5
quamvis enim Filius fit omnipotens, 6c Spiritus fan--
äu s omnipotens, tarnen quando ponitur appropriate
, artribuitur Patri, ficut fapientiaFilio, 6c bouitas
Spiritui fänblo.
Creatorem cceli & terra. Ad litteram, fiimmte naturæ,
quam defignat nomine: coeli 6c intima:, quair
defignat nomine terne , 6c fie exincfè collige Creatorem
mediorum j pofitis enim extremis çolligun-
tur media: vel per coeluin 6c terrainintelligaturtam
fpiritualis quàm corporalis creatura perfebtè formata,
ut coeltim fit invifibilis 6c Ipirituàlis creatura, terra
autem omne corporeum 6c vifibile. Unde aliud Sym-
bolum exponens, dicit, FaBorem coelï& terra, vifebi-
lium omnium & inviftbilium. Et nota, quod create five
creatorem efle, potiîis fonat potentiam quàm fapien-
tiam, vel bonitatemj quia operatio egreditur à poten-
tia, 6c maxime virtuolà. Unde Joan. 1. Omnia per ip-
fumfaBafunt. Et in P f 10 3. 24. Omniâinfapientia fe-
ciJH. Ideo appropriate attribuitur create Pati'i, ficut 6c
potentia 3 cum tamen Pater omnia creet per Filium,
coopérante Spiritu ïanbto , quia indivifa finit opera Tri-
nitatis, 6c tofc£ très perfonæ, unus finit Creator.
E t advertendum hic , quod per hoc quod dicit
Dèum fengularitër, deftruit errôres qiiorumaam Gen-
tilium, qui fingunt plures efle deos, quod manifef-
236
c e t Jefifis, exprimit ejus Deitatemy in terpretatur cniin
Salvator y 6c in quantum Deu£, fpecialiter Salvator
eft. E t rêliquûm nomen , fcilicet Chriftus exprimit
humanitatem, quii\ interpretatur unbtus, ô£in quantum
homo , unctus eft præ confortibus luis. Fihum
ejus unicum, id eft naturalem, non adoptiviun. Unde
aliud Symboluin determinando , dicit. Et ~ex pa.
. tre natum, &c. V e l unicum d ic it, quia non eft unus
A Filius in quantum D e u s , 6c alius Films in quantum
h om o , fed idem Chriftus in duabus naturis, fcilicet
De ita te 6c huinanitate, 6c tribus fubftantiis , fcificct
D e ita te , an im a , 6c came unicus eft Films': Unde
Auguftinus in Ecclef. dogmat.,, N o n duos filios fateniur
„ ( ficut feperando naturàs N cltoriu s tradit) fed Deum
„ 6c hominem unum Filium credimus, manentem in
„ duabus fiibftantiis, non tarnen confufis naturis: quam-
„ vis enim duas habeat nativitates, unamqua nalcitur
„ de Matre 6c unam qua nafcitur e x D e o P a tr e , ta-
„ men eft unicus Filiu s , non duo Filii. Quando ego
„ in conceptione per viam generationis proceiîî àPatrc,
„ 6c fic quadam nativitate natus film in u tero , fccun-
, ,d o natus fmn de Matre ex u tero , nec tarnen prop-
„ ter iftas duas nativitates dicendus fum duo F ilii, led
, , unicus.
Siequitur, 'Dominum npftrum, unde ip fc dicit Matth,
ultim. Data eft m‘bi omnis poteftas in coelo & in terra,
&c. P e r ho c etiam quod d ic it , fefum Chrifium, quod
interpretatur Salvator 6c unbtus 3 deridetur hebetutiffimus
eft error 3 quia illo p o fito , clarè patet quod n do Judæorum, qui fuum M e lfian i, id eft Sal
it . T\ I* * 1 Ce IS t• ^ ..aw. ti.t-iii.iint fivlnAAnnt-nullus eorum f i t D e u s : fi enim plures fu n t, diffie- P n r ItAr Pft*tm
runt inter fe per aliquid quod habet unus, quod non
habet alius3 fic nullus eorum erit fiimmum b o n um,
quia fic nullus eorum habet omnia b o n a , 6c fic nullus
eorum erit D e u s , quia Deus eft fiimmum bonum,
quod continet omnia bona. Ad Rom. 1 1 .
Item per ho c quod dicit Patrem, deftruit obftina-
rem adhuc futurum exfpeblant. Per hoc etiam quod
dicit , Filium unicum , deftruit hterefim Sabelliano-
rum, dicentium eamdem perfonam efle Patrem 6c Filium,
tionem J u d xo rum , qui non attendunt diftindlionem
perfonalem P a tr is, 6c Fihi. Item per ho c quod dic
i t , Creatorem cosli & terra, deftmit errorem Philofo-
phorum , dicentium mundum fiiifle ab x t e r a o , 6c
D e o coasternum, ficut dicit Auguftinus Ariftotelem
pofiiifle 6c Platonem. Item per lllud idem deftruit
errorem Manichasorum, qui dicunt omnia corpora-
lia creata a deo tenebrarum. Sed ex iftis oritur du-
b ita tio 3 fi enim credere in Deum , eft tendere in
eum Fide operante per dilebtionem, ut dicitur fu-
pra 3 cum in peccato mortali exiftentes, non habeant
iftam Fidem fic in Deum tendentem, .videtur quod
non credant in D e um , 8c ita mentiuntur 6c peccant q ‘
quod apertiflimum apparet mendacium j quia
fecundum decurfiim naturalem, oportet quod inter
Patrem 6c Filium perfonalis fit diltindtio, licet con-
formitas fit nature 6c fimiiitudo : quales enim Turnus
n o s , tales qui a nobis generantur. Unde de
ipla divina Filiatione dicitur ad Roman. 8. Accepiftis
Spiritumadoptionisfiliorum, &c. Et poftpauca. Statt-
tern Filii , & heredes , heredes quidem Dei, coheredes
autem Chrifti. Et ad Ephef. I . Pradeftinavit in adoption
nem ftliorum per fefum Chrifium: nullus enim feipfum
gignit. Unde cum idem fit Pater quod Filius.in
lübftantia, oportet quod alteritas fit perfonarum.
Per hoc etiam quod dicitur, Dominum noftrum, de-
ftruitur huerefis Arrianoiiim , qui ponunt. incequali-
tatem perfonarum. Unde Joan. 10. Ego & Pater 0-
num fumus. Et ad Hebr. I . Qui cum Jit fpleudor glo-
fubftantia ejus. Et fecundum Athanalium
quaiido dicunt Symbolum , quod grave eft dicere. ^tÆtjualis Patri fecundum divinitatem. & c\> Sicut
Ad quod dicitur fecundum qupfdam, quod iple pec-
cator dicit. Credo, &c. non in perfona- lua, fed in
perfona Ecclefire. Sicut 6c illud: Lavabo per ftrigu-
las noties lettum meum, &c. quod nifi in perfona Ëc-
clefiae, qux in aliquibus membris per fingulas noc-
tes lachrymatur diceretur , eflet mendacium in ore
malorum, imo etiam 8c multorum juftomm. Et
fimiliter cum mulier dicit Plalmum 121. Lett at us fum in
his qua dlEia funt mthi, &c. incongrua eflèt locutio ,
nifi in perfona jufti generaliter foqueretur, five Ec-
clefiac. Similiter, hie in perfona Ecclefise dicitur,
Credo in Deum, 8cc. 8c fic non peccat, nec menti-
tur. Alii dicunt, quod exiftens in peccato mortali,
non dicit qupd credat in Deum cum dicit, Credo, &c.
fed profitetur Articulos Fidei. Et eft fenfus, Credo
in Deum, id eft profiteor credendo efle Deum. Et
ita large fumitur hie credere. Auguftinus vero fupra
fumit magis ftriélè.
Expofiio fecundi Articuli Fidei.
S É c u n p u s Articufos principalis, 6c primus eo-
mm quas attribuuntur Filip, eft ifte. Et in fefum
Chrjftum Filium ejus, drc. Et fopple , Credo in fefum
Chriftum, 6cc.: Qu£e duo nomina frequenter in novo
Teftamentp conjungunturj quia unum eorum, fcili-
Pater Dominus eft omnium 8c omnipotens, ita eft
6c Filius. Quod expreflius determinate in alio Sym-
bolo , ubi dicitur, Omnipotens Pater, omnipotens Piltus,
quod tamen intelligatur fecundum divinitatem : quam-
vis enim bumanitatiChrilti collata fit omnis feientia,
non tamen omnipotentia. ,
Expofiio tertii Articuli Fidei.
'*T*'Er t 1 us Articulus principalis 8c fecundus eo-
rum qui pertinent ad Filium, qui déterminâtu-
tramque ejus nativitatem, fcilicet in utero. 6c ex utero,
eft ifte", Qui conceptus eft de Spirit u Jan St0, natnt
ex tJWaria Vitgine. Die ergo, qui fcilicet Chriltus
conceptus eft dc Spiritu fan£to , id eft operatione
Spiritus fanéli : uno etenim eodemque momento lc-
gregata fuit ilia cam alfumpta à reliqua carne Virgi'
j ) nis, operatione Spiritus fanâi, 6c animata anima ra-
tfonali, 6c Deitas eis unita. Unde non eft. putan-
dum , quod fit conceptus de Spiritu .fanéto ficut
proles de femine paterno concipitur, quia fic tranlii'
let Spiritus fanélus omninb mutatuique fuifièt in car*
nem, ficut paternum leinen tranfit in camera1 pro*
lis, amittem propriam fpeciem, quod eft etiam lP'
lo cogitatu abhorrendiflimum. Unde h , dey non denotât
237 D e Artïculïs Fidei. notat circumftaiitiam caüfas materialis, fed potius
caufie efficientis: quamvis enim Incarnatio Filii Dei
fit opus totius Trinitatis ; quia quod operatur una
perfona, operantur omnes (eö quod indivilä fimt o-
pera Trinitatis) ipfä tamen gratia mediante, qua natura
humana unitur divinae, eft donum appropriatum A
Spiritui fanéto, quia htec gratia appropriate proce-
dit ä charitate, feu ä benignitate D e i, quas Spiritui
fimfto appropriatin' : non enim Deus, in quantum
potens, vel in quantum fapiens , fed in quantum
bonus 6c benignus, noftram redemptionem operatus
eft j per Incarnationem Fili Dei. Dicitur. igitur,
Qui conceptus eft de Spiritu fan Bo , non naturaliter,
Ted operatione Spiritus fanóti, 6c quafi fecundum ap-
propriationem caufie efficientis. In quo verbo, tan-
mtur nativitas ejus in utero, fcilicet qua natus eft de
Patre veniens, nec tarnen recedens. De qua Matt.
i cjnod in ea natum eft, de Spiritu fancto eft. Glofla.
natum, id eft, conceptum eft.
Dicitur poftea. Tfatus ex Maria Virgin e, fcilicet Nativitate
ex utero, de qua Luc. 2. Etpeperit Filium fuum
primogeniture, & c . Per hoc autem quod ait, Qui conceptus
eft de Spiritu fan Bo, id eft operatione Spiritus
länbti, 6c non operatione virili ; deftruitur has-
relis Hebionitarum, qui aflerunt Chriftum ex Maria
2 3 S
etiam error illorum, qui dicunt carnem illam in na-
turam Deitatis tranfifle, 6c ideo im paflibilem fu ifle ;
quos confutat Hieronymus in Epiftola ad Damalum
Papam.
Expofiio quinti Articuli Fidei.
/~v U 1 n t u s Articulus principalis in numero , 6c
^X *jnaitus eorum qui fpectant ad F ilium , pertinet ad
Redemptionis Sacramentuni eorum qi>i erant in
limbo inferni conclufi j fecundum quod prophetaverat
Zacharias p. cap. Tu quosjue in fanguine tejlamenti tui
emiftftirvinBos tuos de lacu in quo non eft aqua. E t eft
ifte, defeendit ad inferna, tertia die refurrexit a mortuis.
Defcendit, tantum fcilicet in anima Deitati unita,
quia corpus in fepulchro q u ie v it, 6c Deitas ubique
erat. U nd e fine ea defeendere non potuit ad inferna
, id eft ad limbum , partem fcilicet inferni fiipe-
riorem, quo detinebantrrr falvandi quo ufque debitum
primi parentis per mortem Chrifti folveretur. Quod
autem d ic itP f. 8 ƒ. 13. Eruifti animam meam ex inferno
inferiori, non eft contrarium. Dicitu r enim ibi limbu
s , infernus inferior refpebtu aeris caliginofi, in quo •
ut in fuo inferno affliguntur modo maligni fpiritus.
U nd e refpedtu illius aeris quoad fitum , limbus hoc
Jofeph nuptiali coïtu efle conceptum. Per hoc eft fuperior pars inferni, dicitur infernus inferior.
e:ttiiaamm qqiu od fubdit natus ex DMaria Virwg ine,, ut fcilicet “ Tertia die re.f urrexit a mortuis. , . .ut. per lynecdochen
de vera Matre, de qua materiam corporis affumpfitj pars ponatur pro toto, ut videlicet pars illius diei Pa-
deftruitur error Valentinianoram, dicentium de Vir- rafoeves quo mortuus eft, pro una die computetur ,
gine Chriftum nihil corporis affiimpfifle, fed per earn & nox fequens Dominicas cujus mane furrexit, pro
I ........ rrr~ die tertio.
Per hasc autem verba deftruitur error eorum qui
quafi per fiftulam tranfifle.
Expofitio quarti Articuli Fidei.
a U a R T u s Articulus principalis , 6c tertius eo-
n.im qui pertinent ad Filium , equidem deferibit
Paffionis ejus Sacramentum fecundum omniaqua;
circumftant mortem e ju s , ut eft fla g e lla tio cru c i-
fixio, fepulturaj 6c hujufmodi, 6c eft ifte 'Pajfus fub
Pontio SPilato, crucifixus, mortuus & fepultus: qui feili—
cet Chriftus, paffiis eft fub Pila to , id eft fub pote-
ftate P ila t i, Pilato didto Pontio , fcilicet g en ere ,
quafi dicat non R om an o , quod forte' dicit ad diffe-
rentiam alicujus alterius Pilati. Crucifixus, in quo
diftinguit paflionem fiiam a paflione ahorum, qui fiifi-
penduntur in pa tibuloj qiiia fecundum Ifidorum pa-^-.re, qua; completa
tibulum propriè dicitur libi homo fuffocatui-, 6c Ita- corporis,
tim moritur : crux v e r b , ubi diu tortus , tandem
languenti mo ite moritur, ubi mors gravior 6c pro-
ductior eft j tamen multotiens: unum pro alio ponitur.
Sequitur, mortuus, vera morte , per diilolu-
tionem fcilicet anima; ä corpore 5 Divinicas üunen
fern per conjunéta manfit utrobique. U nd e A ugulti-
nus fuper Joannem Verbum divinum, ex quo hominem,
id eft carnem & animam Juftepit , nunquam depofuit.
Mors ergo, ad tempus carnem 6c animam foparavit,
negant refurrebtionem noftram : negare enim n o ftram
refurrebtionem eft quodammodo negate refiir-
rebtionem Chrifti 5 fic enim arguit Apoflolus. 1.
ad Corinth. I f . Si Chriftus refurrexit, & nos refur-
gemus. Cum autem ad deftrubtionem confequentis
fequatur deftrubtio antecedentis, f t nos non refurgemus
neque Chriftus refurrexit. E t nota quod fecundum i f tam
diftinbtionem articulofum, h x c duo conjungun-
tu r , fcilicet defeenfus ad inferos , 6c refurrebtio a
mortuis j quia ifte articulus dicit totum quod C h r if.
tus nobis per fuam mortem meruit j ho c autem eft
redemptio in anima, q u x completa eft perfrabturam
inferni in defcenfii ad inferos 6c redemptio in corpo-
eft in refurrebtione per gloriam
porii
Expofiio fexti Articuli Fidei.
C ex t u s Artiailus principalis in numero, 8cquin-
^ tus eorum qui fpectant ad Filium, pertinet ad a-
pertionem loci beatitudinis, ubi pro nobis prxeur-
lor fabtus Chriftus afeendit, pandens iter ante nos-
Et eft ifte. Afcetjdit ad codos, fedet ad dexter am Dei
'Patris omnipotentis , Afeendit igitur ad ccelos fecunneutrum
tamen a verbo. Et fepultus, non tamen ut alii diim humanitatem vel in quantum hoifio qui ubique
rfHH“'“ “ °_ ’ ' ......- , r j - • - T“ ' 1 tit...' . j eft fecundum Deitatem. Afeendit, inquam, nonftatim.
poft Refurreblionem, fed poft quadraginta dies,
quibus apparuit per multas vices Difcipulis fiiis , ut
fidem eorum roboraret apparitionibus , 6c proba-
ret gloriofam Refurreblionem flii corporis quod
oculis fiiis paulo ante Difcipuli viderant extinblum.
. Sequitur fedet ad dexteram Dei 'Patris omnipotentis ,
hoc eft in æterna beatitudine, ad quam dexteram po-
fiturus eft elebtos fuos ut dicitur Matthæi i f . Et
fervata fuit uti'iufque naturæ pvo-Dftal^et oves quidem à dextris, &c. vcl ad dexteram Dei
' ' eft in jndiciaria poteftate , quia ut dicitur
Pater omne judicium dédit Filio. Et utrum-
que notât cum dicit, fedet, quia federe eft quiefoen-
tium 6c judicantium, quafi dicat: pacificè gloriatur,
6c omnia quietè ôc pacificè cum Patre judicat 6c dif-
ponit. Et ifte articulus deftruit illam hærefim, quæ
negat. æqualitatem Patris 6c Filii. Et fimiliter illam
quæ dubitat de Afcenfione cjug iq, ccelum,. 6c per
concomiptus
, 8c incineratus. Unde in Pfal. Non dabis
SanBum tuumvidere corruptionem. Per hoc autem quod
dicit, pajfus, crucifixus, mortuus, oftendit veram car-
nem , utpote fenfibilcm 8c paffibilem habuifle : in
quo eliditur error Apolliniftarum , qui dicunt eum
lenfu 6c carne fenfibiii caruifle j cum tamen veriffi-
uiam carnem habuerit, 6c optime complexionatam,
cc ideo maxime paffibilem-: nec abforpta fuit ilia paf-
fio per unionem Deitatis, qiiia in ilia unione (ut dicit
DamafcenU! |
prietas : nam quod paffibile , manfic* palfibile ficut Patris, id ei
huinanitas 3 6c quod impaffibile , manfit impaflibile Joan, f . P
ficut Di vinitas : quinimo , incomparabiliter poenam
graviorem fuftinuit, quàm poflèt punis homo fiifti-
ncrc, eb quod præbebat-ei ilia unio.robur 6c vires
,lt‘ ‘Uftinendam tam amaram paflionem, in qua pu-
nis uomo ^ qUi ejufdem teneritudinis effet, ut di-
cunt) in initjo palfionis defeeifiet. Defti-uitur in hoc