*
ficut eft forma corporis organici phyfici n 9
I ftkione fu i, hoc eft E propter plotiisinfepores il- coitoreo , SB S — B B B B
lim duDlicisvoluntatis nihil uipiim mali agit quoddi- ho/nmem m efle conitituem.
tius myiiasvoumt«» y , & i , Verutn fupereft alii perfcaior opeiitio ra&onalis
I M W I quid aeet pauperculus , Sc infelix ffiiimse fupra brutales, m qua convenit cum Angelis;
viator venundatus fub peccato, fentiens cum Apof- quam
tolo aliam legem in membris fins repugnantem tern
mentis fine, & eaftivantem fill? peccato , qua-
km Philofophi experti funt | Qu« B 8 vtvens
expers efle poteft ? fed originalis caufa tantse cor-
niptionis fuit eis incognita,_quam Thcologia revey
lavit. Nonne dumconauir iinimusaflur
quafi paralyii diffolutqs. aut debihtatus ; coluber r
labitur ? V x nobis viatoribus quos fttigat & fæpius
interturbat voluntas inferioris rationis enitens ad fe
trahere fitperiorem reftrieem voluntatem, pondéré
«ravi i'omitis originalis , graviori peccati actualis ,
graviflimo invetemx çonfuetudinis , & taper omnem
modum ingenti mole obdurationis, quabter in Chnl-
to nec fuit , nec elfe potuit, nec limiliter eft in
polucer. Exclamemus , Monice , cum Apoftolo :
Infelix e*o homo cjuis me liberabit de corpore mortis bujus.
Subirideirefpondeamus : Gratta ‘Dei per ?efum Chriftum.
Rom. 7. 2.4. Dicamus eidem : fiat nobis Domine iedicatur
libertas arbitrii, qua; libeitas eft fecultas
tionis Sc voluntatis , quia nec voluntas fine rar
tione eligeret, nec ratio fine voluntate vellet \. libei>
tas idcirco compleblitur utramque vim. Rurfus
hcec operatio inteiieblualis quamvis in fe non fit or-
illico . ganicaj prefiapponit tamen difpofitionem organicam
m fenfibus pneiertim interioribus, perfebliorem, lu-
cidiorem Sc quietiorem quam aliqua fit aliarum : om-
nem enim intelligentiam, licut dicit Ariftofeles, necejfe
eft phahtafmata Jpeculari. Quamvis Avicenna Sc.Alga-
2el cum limilibus, tradidermt intelleblum defuperil-
luftrationes ab intelligentiis, fine fenfii prasviovelin-
fpebtione phantafmatum, pofle fufcipere j hinc pro-
phetias Sc divinationes tarn in vigilia quam infomniis
falvare nituntur, ficut aliqui tradiderunt phantafias
omnes brutorum Sc hominum a cceleftibus eorpori-
bus exoriri: longum verb profequi eflet opiniones fin-
gulas. Redeamus ad compendium Sc dicamus, ut
ccepimus, quod intelligendo primitiis Sc fpecies intelncut
in ccelo tu , uoi muiua itgut« » p ?3jS , .
tahquam rationalis temperat obvias refolutiones orbi-
um interiorum five planerarum. Porro contramta-
mur, ut pofliimus, retinentes faltem in fulpenio quo-
dam liberum arbitrium, ne præcipitanter eliciat actum
liiurn, quoniam in hac vi fufpenliva , fit velle,
fit nolle, lit adus médius, falvatur præcipue libertas
arbitrii Sc lua in nobis utilitas : alioquin finelul-
penfione tali vel rendu, voluntas inferior foitificatur
alfidue, rebellior quoque Sc indomabilior ejficitur ,
ufque adeo quod fimilis fit jumentis inlipientibus ,
quæ carent arbitrii voluntate fuprema, immo vero
plui*imum differtj quia fubfternit Sc fervire fecit luæ
libidini dominam voluntatem, deterior eftectabruus,
quo fæviflima eft injuftitia ferens arma. g ig
Omittamus eos quosadhaiicfervitutemmalitiaper-
trahit, loquamur illos qui judicium rationis ( quo filiuiuima
ut-Ut.ai.uiv. j/t-i lu-tuui , uaunt
Sc integrum. Cum autem mille modis immo innu-
meris contingat iftam quam ufus.liberi arbitrii præ-
requirit harmonicam difpofitionem, nunc totaliter
impediri, ut'm infantibus Sc fetuis, ebriis Sc amen-
tibus multis} nuiic imperfédam haberi, ut in puerisj
nunc inftabilem Sc vai-iam, ut in feminis Sc in omnibus
generaliter qui variis paflionibus affedi funtj
tandem integra vix habetur hujufmodi ddpofitio ad
quæque inteiiigibilia, propter defedum confui-gen-
tem ex natui-ali vel accidentali complexione. Quo
fit ut diverfi vigeant ufiis liberi arbitrii, quidam in if-
tis, alteri in'aids , Sc nequaquam in Utrifque. Quid
dicimus de diverfis hominibus, cum varietatemilhm
diverfis temporibus, immo eodem die Sc fere, de mo-
mento ni momentum cognofcat homo qui fe, difcuf-
• ferit acriter in fe ipfo -,tramt, ïoquuimu 1 m ------------- t v 1 0 111 3 mdumm Mfem—elic us al;it er J.j udircat
bertas radlcatur) vel nullum habent ut infentes Sc^quam repletus, fobnus quam ebnus, manluetus quam
ffeettuuii vveell iimmppeerrffeebdtuumm uutt ppuueerrii,, vveell iinnvvaahhdduumm uutt ^iirraa nfuicccceenmfuuss,, vviiggiul qquuaàmm lfuojmuunuicmulioufiuuss,, amans quà™
feminæ namque variumSc mutabile Temper femina. invidus, continens quàm libidine ftimula
^ __„„Cxi-...- mi- nnprorum fit imper- liafusnnàm exaltatus;fi
temmae, nauwut- ----------------------------r
Ouod li caufa cognofcitur cur puerorum fit imper
febtum Sc mulierum invahdum judicium credi non
poteft quantam turbam hujulmodi pueromm Sc puel-
lamm inter barbatos homines ^penmur. Multi
multa fuper hac re locuti funt Aftrologi , Media ,
Philofophi, Sc hi vario modojPoetx, Magici,Prophet*
é l f i vel idolatrx. PropheU verus tandem dikit
de D eo : ihufinxit figUUtim corda eorxni w-
telliqit omnia opera eomm. Pf. ■ ■ E t Sapiois :
C.or regie in mane, Dei eft, qeeomme,™ miner,, eUclena-
m Prov. I I . I. Qni fecundum Apoftolum.
Cajne valt miferemr, & epeem vult indurat. Rom. p.
18 Theolosia veto recipiens ex omnibus priorum
diftis id quoa probabilius eft , & improbabilia reu-
ciens, confiat Sc colhgit pro ftatu v ix & naturx 8c
deftitutx cau&m talem. Itaque ficut amma rationa- p
fis dependet a corporali dilpofitione vel harmoma
non quidem in effe, cum fit immatenalis Sc immor-
talis led in operari in corpore ; ita fecundum va-
rias operationes fuas prxfupponit & requint iverlas
difpofitiones harmomcas; unam habet ut informet
& fuftentet corpus, alteram ut vegetet & augeat ,
alteram ut moveat Sc fenfificet. Ethoc quidem non
amo modo , ficut nec unus eft tantum fenfus carms,'
fed eft exterior 8c eft interior multiplex , quas mter
'harmonias non dubium quin prunam m perfeaio-
ne fecunda excedat, fecundam tertia, Sc ita de re-
-liouis. Neque negat aliquis qum m prxdiöis ope-
rationibus utatur Sc egeat anima mionahs organo
humifiatus
quam exaltatus ■, Sc ita de reliquis line numero.
Neque tamen adhuc attigimus melancholicas phantafias,
quas infiriitas Medici tradunt ex humorumcor-
ruptione varia generatas, format enim, gratia e-
xempli, phantalia fumis groflis obtenebrata, phantafmata
terrbrisSc horroris, ficut puerfolus in tenebris
inde damans Sc fugiens. Qua ex re fcmper trifles
funt aliqui: aliqui e diverfo joculariter heti.
TERTIUM METRUM
S E C V N D I L I B R I.
Da&ilicum, Pentametrum, Sapphicum. Et
currit cum carmine feptimo quarti Libri
Boëtii.
SDlendidi Jolis radii videndos
Exhibent fefe tnitu fideli
Dum ferentts fit medioejue punts
Aer immo perfpicuo refulgens
GuttuU roris, pluviave den ft ,
Rarus*aut nimbus vel opaca nubes
^Pendulum fi fe per inane librant,
Trangitur circa radius cathecum ,
Vifibus f alfas tribuit figuras
Mille protendens ocults colores
Jridis micans pluviofus arcus.
Halo lunar is, varia vel or tu, .
1 53
Sol vil occafu fpecie nitefcens
t objeblis (peculis videre
propter cujus tabfciim ficut nec propter mdtura, 11a-
turalis appetitus non deferit locum fuum quo ad-
lia;ret Deo -, ponens in eo fpem fiiam, fidcm atque
dilebtionem. Quod fi juxta Sapientis verbum , ficut
parturient'is cor fuum phantafias patitur, ut fit
in fenfualitate, non dat illis cor fuum intelle&uale,
nifi ab alto immifia fuerit vifitatio-, fecundum quam
regitur, agitur atque dirigitur 5 non quidem fatali
necefiitate feu fliibluationc foituita: 1 colligimusenim
ex immenfa divine cognitionis Vivacitate,1 longe fuper
noftrum cogiiofcendi modum fimul Sc ex voluntatis
libertate , quod apud earn nihil eft fortuitum , ni-
Jn cjuibus diftant color &. figura
Pro fitu tali variaejue forma.
Eft agens virlus anima fuprema
Qua relucejcit radians in ima
SParte paJfiva Jpecies in ablum
Ejfcax ducit r fed Jpeculatur,
Per priusgrojfi fimulachra fenfus %
Spiritus efua fert cerebri medullis,
Cum cjuibus fumosrecipi putato
Hos vagos, turpes ,■ feetides & atros,
Alter is, mulcens nitorefl dr or do
cPukher, aptatus numero placenti,
£n habes caufas fapienter aptes
Cur fit elufus rationis ufus
Arbitrans plen'e nec inefi facultas. .
PROSA Q^U A R T A
& E C U N D I L I B R I .
' M O N I C V S.
^ h il cafuale, nihil infiiper ad extra necefFarium vel fatale.
T N t e Ll i g ö ,. Volucer, quam latè pateat ifta de A phantafiis cordis, de fellacibus judiciis animas per-
ferutatio, fecundum 'quam meminiffe debet homo fra-
gilitatis Sc imperfectionis fiiae : nam qualiter inveni-
Ratio primi eft,quoniam nihil agitur in mundo quin
abasternp prasviderit illud Deus, cumtotaferiecau-
farnm etiam minimarum. Secus apud homines, pra;-
teir quorum intentiönem prodeunt effeclus ex varia-
rum ignotai*umque! eis cauferum cqncurfii 5 quem-
•admodum videre eft in inventione thefeuri dum terra
fbditur ut excolatur , non ut aurum. inveniatur.
Hinc oftum habuit fortaflis illud Ariftotelis cpiodubi
magis eft de inte liebln, ibi minus de fortuna. Reble
quidem adeö ubi totüm eftprasintelieblum , nihil eft
fortuitum. Si vero föitunam quis transferat ad cau-
fem producentem effeblus qui dieüntuf in ördine ad
nos fortuiti, fic primam caufam dicere pbflumus effe
forcunam y quoniam principalitcr Sc immediate
cöneurrit ad omnem effectum. Dediflet hoc modo
Virgilius verum epiteton fortunasdicens: fortuna omtiir
aliquis qui'prx&tis incommodis vef in aliqup non „ipoum~ Sc'Sdufcbs V “ t ó t y X 'mZ u
fit obnoxius; 1^. qnemadmodum de vltny HpratiusBd^»i r, dominàtur. Gkterum, dèfati neceffitate lidicit,
optimus ille eft qui minimis urgetnr ita liber
file dicendus eft qui non ultra communem hominum
modum melancholicis phantafiis irretitur. Redeat
verb fermo nofter unde fumpfit exordium ut confo-
nus fibi fiat.
Vilucer. Redeat volo, prasmifimus quidem invef-
tigando confolationem advent noftri fuper contri-
tione gentis fliie, quod eum Theologia ad confor-
mandum voluntatem fuam divine voluntati primitüs
anhelat: ita eriim. habitüms erat cor reblum, ac pe-
rinde lasturn, pacificum Sc tranquillum; fed-quoniam
de qua voluntate fermo fieret ignorare poterat,
diltinblio trimembris de volunntate' fiibjunbta eft.
Reddita proinde ratio , cur in voluntate praspeditur
libertas arbitrii, quo facilius appareret qualiteradju-
vatur. Progredientes igitur dicamus , quöd intelquet
ex præmiflis , quod nihil in rebus creatis tale fit*
febla ad primam caufam comparatione quæ nulla
ablionis neceffitate conllringitur j neque refpebtu
cceli, neque relpeblit terrx Sc omnium quæ in eis funt.
Coagit tarnen difterenter in ablionibus quæ dicuntur
natui-ales, quibus non eft annexa ratio propria, nec
ex confequenti ullam habent libertateih feu contin-
gentiam in agendo ex principiis fuis ilitrinfecis ; a-
liter in habentibus conjunblam rationem quibus ill-
trinfeca fecultas eft, Volendi vel nölendi, fecundum
judicium propriæ rationis. Nihilominus fi ad primam
caufam naturaliter agentia retuleris ilia non neceffiirio
fèd contingenter èfficiunt motus fuos: hoc in mira-
culis feblis circa folém, circa ignem, circa niare Sc
bellias perfpicuum fidelibus eft. Datur itaque régula
quod in pmni produblione fi concurrit ahqua caude
fpecies intelligibles ehcere, denudando quodam-
modo eas à naturali conditione Sc in eis effodiens a-
galma fpirituale, hoc eft fimulachrum vel conceptum
nunc univerfalem nunc fpecificumj quo feclo, intellcc-,
tus taliter abluatus, jam poteft ratiocinari,no.n infpeblo
phantafmate, jam fyllogizat, difeurrit, régulas artium
fibi format generales Sc infelhbiles ad exemplar - artis
primæ. Neque neganda eft hæc vis intellebliva,
cum de virtute æftimativa feteamur quod ex fenfatis
elicit fpecies infenfatas, ut ovis inimicitiam èx figura
lupi. At verb dum femel abluata- fùerit per
phantalinata oitum habentia ex aliquo fènfuum ex-
teriorum, jam poteft alia fibi formare talis géneris
in fomno vel vigiha, aliter non. Cujus fignum eft
quod a natura cæci non fomniant neque phantafian-
tur de coloribus, neque de eis feientiam habent ulfaliter
coagentes, effebtus ille contingenter produci-
tur. Qua in re patet quod abtus elicitus creatce voluntatis
fortitur contingentiam ex duplici radice j ex fiia in-
trinfeca, Sc ex fuperiore divina.
Monicus. Caufam non invenio, Volucer, his qux
diblafuntrepugnandi, neque aliter Philofophia; verba
loquentis apud Boedutn de fetah necefiitate recipienda
puto: feis attamen conturbari nomiullos apud quos Deus
ita confideratur tanquam Rex fupremus qui unico fe'mel
imperio conftituerit univerfum mundum, dans unicui-
que rei proprium officium, quemadmodiim terrenus
Kex inftituit vel exercitum fuum, vel CuriamJuai-
eiorum Sc Legum, aut artifex aliquod horologium
ipfe- verb deinceps manet quietus , neque ibhicitus
per fingula. Nituntur hanc £dlimationem fuam ful-
M REM 7 — 1------mm------ ‘7 “ " .'31 Ul' ccuirce pei- vvuu^lgartluumiu milluuad /Auuigguuifttiimni vveerrbbuumm.. DDeeuuss fliice rreess
aUL ./in .‘i U? ? e! comemplationem(Ut alibi dicen - jfadmmiftrat ut eas proprios motus agerefmat. que & prophedum
eft ) venit mens ad intelligentiam puram Sc fim-
plicem fine motu vel difeurfu ad exemplar, licet
imperfebtum valde, fimplicis intelligentie divina:,
que unico comtemplatur intuitu prefentia, pra:te-
nta Sc futura > Sc inftar centri intelligibilis , llabilis
rn‘lnens dat cunbla moveri > fic unica Sc invariata
^ inte^ ^ c onnfia qua: motui fubjebta funt.
, bunc ftatum rI'heologia iuadet alpirare, cui quan-
10 prdximior tantoftabilior Sc liberior eft voluntas,
qu* velut ex alto jubet Sc imperat fenfuali voJuntati,
ttco ore dixit. Ego fum Deus & non mutor. Malach.3 .6 .
Vducer. Ita eft, Monice, redeunt tales ad fiiperius im-
probatam philolophantium opinionem, quam infec-
timtur multi fecularium fitterarum ac exiftimatio vul-
garium j quorum videbis aliquos fi ad Scripturam fe-
cram fe converterint nihili pendere aut irridere fim-
pheitatem ejus 5 eo quod maxima pars contexitur hif-
toriis j habemus, inquiuntaliunde narrationes hifto-
ricas, que Sc ftili fplendore Sc rerum geftarum ma-
gnitudine non inferiores exiftunt. Verumtamen hoc
K j intereft,