" ’ * " fis triftatur, non eft vitium fpeciale ab aliis uùtinc-
i lilud vel fit in Deum ant San&os, Sc tunc eft blafi
phcmia, aut fit in proximum , Sc tunc eft contu*
meiia. Qioad tertium modum, fcilicet in quantum
ira oitenditur in opere, fcilicet quando procedit ul-
que ad factum, Sc tunc oriimtur rix®, per quas hie
intelliguntur Sc accipiuntur omnia nocumenta, quas
tum: fed tune folum fpeciale vitium dicitur, in quantum
homo contriftatur de bono divino feu fpiritua-
li j Sc tune darum eft ad rationem acediæ pertine*
re, quæ fe ex eo ad quietem indebitam convertit, in
quantum fcilicet bonum divinum feufpirituale afperfiiéta
occafione rixæ proximis inferri folent, ut luntA natur. Et fecundum hæc duo nomina, habetur
pulfationes, percuftiones, -Sc hujufmodi.
E t inluper advertendum quod (ut fiipra aliquali-
ter ta&um eft) aliquod vitium poteft efie filia unius
vitii capitalis, Sc nihilominus interdum ex alio vi-
tio capitali procedere ; Sc hoc diverfis refpeStibus Sc
eonfiderationibus , ficut in hoc prasfenti propofito
blafphemia in quantum aliquis in earn ex deliberata
mente prorumpit, tunc procedit ex fuperbia hominis
contra Deum fe erigentis. Unde Ec cl.x. 14. Ini-
tium fuperbia hominis apojtatare a Deo. id ell, ab ejusve-
neratione feu honoratione recedcre. In quantum verb
homo non ex deliberata mente, fed ex quadam com-
motione feu furore ammi in blalphemiam prorumpit,
fic procedit ex ira Sc eft filia ir®. Similiter tumor
mentis non aedpitur hie pro vana Sc fuperba exco-
gitatione propria: excellenti®, qua quis animum fuum
implet ; quia tunc idem eflet in eftedlu quod fuperbia
; fed accipitur hie pro quodam; exteriori coiaatu,
five ex cogitatione hominis vindi&am ex ira appe-
tentis, Sc in animo excogitantis. Similiter poffet diside
pro*
pria ratio acedia, quia in quantum eft averfio a bono
divino, ex eo quod grave asftimatur, tunc dici-
tur triftitia: fed in quantum e ft, fpreto ipfo bono divino,
converfio ad creaturam, fcilicet ad quietem indebitam,
ex eo quia levis asftimatur Sc placens, ra-
tione hujus dicitur acedia. Ex quibus patet, quod
hoc vitium in quantum eft vel dicitur triftitia, op-
poi^fur l®titi® ipirituali : fed prout eft Sc vocatur
acedia , opponitur virtuti fortitudinis, qua: confiftit
in arduis aggrediendis Sc in fuftinendis adverfis. £t
denominatur acedia ab acedine, quia per earn ani-
ma quamdam habet acedinem, quamdamque guftus
fpiritualis indifpofitionem de bono divino feu Spiri-
tuali difficili. Sed fecundiim Beatum Grcgo-
rium x x x i. Lib. tJfyCoral. fex aflignantur acedia
filice, fcilicet malitia, rancor ,. pufillanimitas , di
fperatio, torpor circa pr®cepta, evagatio men
Us circa illicita; quarum numerus feu fufficieji
tia fic accipi poteft : cum enim juxta Philofo-
phum in Ethicis nullus diu abfque dele&atione po]
........ ....... ........ .... Ci.__ - sl *
odio quod ex iranaici poteft ; cum tamen po- B cum triftitia manere , Sc ut tadum eft , ace*
natur ex invidia nafei, Sc ejus filia f i t , ficut fiipra
declaratum eft Capitulo immediate pr®ccdenti.
Utrum autem teneatur quis injuriam fibi iaSbim
inimico requirenti remittere, diftinguendum eft. Ex
injuria enim tria oriri folent. Primum eft rancor in
aftectu. Secudum,rancoris fignum in effedtu. Tertium,
eft aStio contra injuriantem. Primum tenetur
quilibet ftatim remittere etiamfi non rogetur. Secundum
tenetur quis remittere, fi rogetur, fcilicet
veniam petenti, Sc juxta fuam facultatem emendare
parato. Tertium non tenetur quis remittere.
An autem ille cui fa6la eft injuria, debeat amici-
tiam qu®rere; feiendum eft quod duplex eft debi-
tum, primum eft neceffitatis, fecundum eft perfec-
tionis. Quantum ad primum, fcilicet debitum neceffitatis
, fine quo fcilicet non eft falus, injuriatus non
tenetur ad reconciliationem Sc amicitiam quasrere.
Quantum verb ad fecundum debitum , dicit Chrydia
fit triftitia de bono divino tanquam de gra
vi Sc laboriofb ; evenit quod acediofus tendit Sc
laborat ad hoc quod à fua triftitia fe eximat Sc li-
beret feu recedat. Duplici autem via poteft aliquis
à triftitia recedere. Uno modo ut a contriftanti-
bus recedat : fecundo modo ut ad alia in quibus de-
lecbari polfit tranfeat ; ficut fecundiim eumdem
Philofbphum communiter videtur quod illi homines
qui non pofliint in deleftationibus lpiritualibus gam
dere, fe transferunt ad delèStationes corporales. Ref-
peblu primi membri in receflii feu fuga à contriftan-
tibus talis procefliis attenditur. : nam primo homo
ipfa contriftantia fiigit. Secundo interdum ultra pro-
greditur, ita ut ipfa quæ triftitiam ingerunt im-
pugnet. RefpeShi iterum primi iftorum duorum, fcilicet
fugæ contriftantium bona fpiritualia, de quibus
acedia triftatur, funt vel ipfe finis fcilicet Deus,
vel ea bona qua: ordinantur ad ipfum finem : fuga
foftomus quod talis injuriatus debet reconciliationelnC autem ipfius finis fit per defperationem. Eorum autem
Sc amicitiam quasrere, Sc hoc maxime utexinde du-
plicem coronam -accipiaf. Unam quia injuriam paf-
fus eft, alteram quia prius rogavit.
Notandum poltremo quoad hoc Capitulum: quod
reddere malum pro malo eft ffagilitatis, reddere malum
pro bono eft perverfitatis , reddere bonum pro
bono eft ®quitatis: reddere bonum pro malo eft cha-
ritatis..
*De vitio feu peccato Acedia.
O U b s e q u e n t e r dicendum venit de acedia ,
^ qua: fecundum aliquos fic delcribitur. Acedia eft
de viitutum laudabili exercitio , utriufque hominis
languida dejectio. Alitei* fic deferibitur: acedia eft
diffidentia de propriis viribus Sc Dei auxilio quoad
ardua bona implendo. Secundum alios fic : Acedia
eft torpor mentis bona inchoare aut perficere negli-
gentis.
bonorum quae funt ad ipflim finem , fiquidem fint
ardua, utputa ea quae liibfunt confiliis Evangelicis,
fuga fit per pufilanimitatem. Si verb non fint ardua,
fed folum quae pertinent ad communem juftitiam,
fuga fit per torporem circa pnecepta. RefpeShi fe-
cundi iftorum duorum dupliciter fit ipforum bonorum
fpiritualium impugnatio : quandoque enim fit
indirecte, contra fcilicet homines qui ad ipfa bona
fpiritualia inducunt, Sc tunc eft rancor; quandoque
verb ulterius fe extendit, direkte fcilicet ad ipfa
etiam fpiritualia bona quae contriftant. In quorum
deteftationem aliquis ex ipfa triftitia adducitur, Sc
tunc eft proprie malitia. RefpeStu fecundi membri
principalis , in quantum fcilicet aliquis propter trif-
titiata bonorum fpitualium fe ab ipfis bonis fpiritua-
libus ad deleStabilia exteriora transfert, ponitur filia
acedia:, evagatio mentis circa illicita. Eft tamen
hie advertendum, ut clariüs praediSta intelligantur,
quod malitia non capitur, hie in fua generali accep-
Notandum autem quod Ifidorus acediam à trif-£)tione, fecundiim quam eft quoddam genus omnium
titia diftinguit, diçens triftitiam eß'e in quantum homo
recedita bono ad quod tenetur , tanquam à gravi &
laboriofo. Acediam verb dicit effe in quantum homo
ab illo bono divino feu fpirituali fe convertit ad quietem
indebitam. Gregorius verb acediam triftitiam
npminat, Sc ut videtur convenientius , quia triftitia
de fe fecundiim quam ahquis à gravi laboriofo o-
pere recedit, vel fecundum quam aliquibus aliis cauvitiorum;
fed capitur pro quadam particulari malitia
qua quis, ut taStum eft, Dona fpiritualia impugnat,
in quantum ex ipfis contriftatur. Similiter rancor
non accipitur hie , ut communiter accipitur, fcilicet
pro odio; fed pro quadam animi radicata indigna-
tione, qua quis contra homines ipfum ad bona Ipm-
tualia inducentes movetur, in quiuitum fcilicet ilia
bona fpiritualia ipfum contriflant. 11
^ Pfr etiam notandum quod Ifidorus aliam diflFeren-
tiamquam ut fupra taStumeft, ponitfeu affignat inter
triftiam Sc acediam : alias etiam ipfius triftitia: Sc
-icediæ filias affignat: nam triftitiæquatuor ponit ef-
j- fiiias, quæ funt rancor,pufillanimitas,amaritudo, def-
acediæ verb feptem ponit efie filias, quæ
TJe vitio feu peccato Avaritia. Et quare dicitur
Idolorum fervitus*
~VT U N g tranfeundum eft ad declarationem avari-
tiæ, quæ fic fecundum Tullium deferibitur : A -
varitia efl tmmoderatus amor habendi. Secundum
otiofitas , fomnolentia, importunitas mentis, a to Bernardum fic deferibitur. Avaritia eft quarumlibet
curiofitas , verbofitas , inquietudo, corporis inft;
bilitas. Sed ifta: filia: fic per Ifidorum affignat® redu-
cuntur Sc in effeStu idem funt cum illis, quas Gregorius
affignat. Nam prius Gregorius ponit ran-
corem efie filiam acedi® , quam ÖC triftitiam nomi-
nat, Sc fic quoad hoc Ifidorus cum eo concordat;
limiliter Sc refpeSlu amaritudinis, quia eft proprie
quidani affeclus rancoris. Quo verb ad pufillanini-
ratem Ifidorus fimiliter cum Gregorio in effeStu concordat
, licet vario modo. Otiolitas autem Sc fbm-
nolentia quas affignat Ifidorus filias acedia:, compre-
henduntur Sc reducuntur ad torporem circa pnecepta,
quam-affignat Gregorius filiam acedi®:nam otioi’us
in bono fpiritualipr®cepta pnetermittit, fomnolen-
tus verb ea negligenter implet. Alice verb quinque filia:
quas affignat Ifidorus ex acedia' oriri, pertinent
Sc reducuntur ad evagationem mentis circa il-
iicita , quam ponit Gregorius filiam acedia:, qua:
quidem evagatio fecundum quod in ipfa arce mentis
refidet volentis fe importune ad diverfa diffundere
rerum infatiabilis & inhonefia cupido. tAvantia, fecundum
Apoftolum dicitur, idolorum fervitus Ephef v. y.
quia avarus proprie in effeétu Sc opere exhibet creatu-
ræ,fcilicet pecuniæ illud quod deberet Creatori,8c præ-
cipuè finem \ fpem 8c dileStionem : nam ibidem tanquam
in eo unde fibi fpeciale auxilium proventurum
credit, fuam principaliter fpem conftituit, exinde in
ardorem dilectionistranfit. Et in hoc fpecialiter re-
prehenduntur avari, quia rci viliffimæ, fcilicet pecuniæ
quæ de terra venit 8c accipitur Sc proprie terra eft,
quam natura infimam ordinavit, tantum amorem fuum
exhibent Sc impendunt. Et hinc in Ecdefiafiico x.
p. dicitur quod Avaro nihilefifcelcfiius. Et hoc propter
quatuor caufas. Prima, quia vix eft fcelus feu vitium
ad quod perpetrandum avaritia non inducat, utfunt
furta , homicidia, proditiones, perjuria , 8c cetera
hujufmodi. Secunda, quia eft contra Legem naturæ
feu humanitatis qua quifque alteri tenetur tâcere quod
fibi vellet fieri. Tertia, quia eft contra Legem uni-
verfalem in omnibus rebus exiftentem, per quam fe
:atur importunitas mentis : fecundum autem quod B d'ai'i Sc communicafi volunt, immo quodammodo
compellunt : avari verb eas captivas detinent ne com-
municari poifint. Quarta, qui eft contra Legem Divi-
nam feriptam. Unde Luc. vi. Eflotemifericordesficut
& Pater v efl er mifericors efi.
Utrum autem liceat cuiquam thefauros conderc.
Notandum quod dupliciter thefaurizari poteft. Uno
modo ex affedtu avaritiæ abfque omni intentione neceffitatis
propriæ vel alien®, Sc hoc modo thefaiu-i-
zare eft omnibus prohibitum. Alio modo thefaurizari
poteft ex providentia, Sc hoc iterum dupliciter. U-
no modo vel confideratione neceffitatis; 8c fic con-
ceditur Parentibus fæculaiibus , ob neceffitatem filio-
rum educandorum vel filiarum conjügio tradendarum,-
non tamen ditandarum, fed debito fervato modo juxta
ftatum perfonæ. Alio modo ex confideratione public
® utilitatis, utputa Regni defendèndi, vel cultus
Dei ampliandi, Sc fic- conceffum eft Regibus Sc
Dominis temporafibus thefaurizare. Perfonis verb
Ecclefiafticis particularibus proprie nunquam thefau-
1 evagatio mentis* pertinet ad vim cognitivam, dicitur
curiofitas; in quantum autem fe vagando dif-
fundit ad locutionem, dicitur verbofitas; in quantum
verb refpicit vagationem corporis, per quam communiter
indicatur vagitas mentis, hoc Contingitdupliciter.
V el refpeStu cörporis in eodem loco ma-
nentis, fed per varios Sc inordmatos niembromm mo-
tus fe vage Sc inftabiliter agentis , Sc tunc eft inquietudo
corporis: vel refpedtu corporis fe per diverfa
loca vage agitantis feu difcurrentis, Sc tunc eft in-r
frabilitas, licet etiam inftabilitas poffit fecundiim va-
gam Sc inconftantem mutabilitatem Sc Variationen!
propofiti accipi. Et fic patet quod Gregorius Sc I-
fidoi us in effeblu concordant.
Eft tarnen pro clariori di&orum intellebhi advertendum
, quod non omnis motus acedi® -eft pecca-
uim , immo frequenter in viris SanStis inveniuntur
aliqui imperfebti motus acedi®. Motus enim ace-
li® quandoque eft in fola fenfualitate propter repugnantiam
carnis ad fpiritum, Sc tunc eft folum pec- C rizare licet, nee etiam pecuniam tenere intentione
catum veniale: quandoque verb pertingit ufque ad
rationem qu® confentit in fugam Sc horrorem Sc
deteftationem boni divini, carne omnino contra fpiritum
pr®valente, Sc tunc acedia eft peccatum mortale.
Eft etiam advertendum quod ubi in fuperiori-
bus diSlum eft acediam efie triftitiam de bono fpirituali,
non eft accipiendum bonum fpirituale communiter,
quia tunc acedia non ivaberet rationem
fpecialis vitii, cum omne vitium refugrat fpirituale
fconum viitutis fibi oppofit®. Smiliter etiam in quantum
acedia refugit bönum fpirituale, prout eft la-
boriofum vel moleftum corpori, aut deledfationis im-
J’editivum, non deftinguitur ab aliis vitiis carnali-
bus, quibus aliquis quietem Sc delebtationem corporis
qu®rit: fed proprie acedia, dum vitium fpeciale
ponitur, prout hie, ,eft triftitia mentalis de bono fpi-
tituali divino, vel in bonum divinum ordinato, ea
tola ratione qua in bonum divinum ordinatur,cum con-
fenfu rationis in ipfius boni fuga, horrore Sc detefta-
tione: nam mentem hominis adeb oportet bono divino
de neceffitate inhierere, ut non contriftetur,
lugiat, horreat feu deteftetur ea qu® fibi propter
Ueum imminent facienda
fervandi. Unde Ambrofius Aurum habet Ècclejîa
ut fervet fed ut eroget.
: Ex prædictis patet quod duplex eft amor pecuniæ
Sc temporalium. Unus refpeStu neceffitatis. Alius ref-
pechi fuperflui. <3ontra primum prohibet Dominus
præfocantem follicitudinem. Contra fecundum prohibet
thefaurizationem.
Avaritiæ autem per Gregorium xxxi. Libro Mora-.
Hum, feptem aflignantur filiæ, quæ funt, proditio,-
ffaus, fallacia, peijurium, inquietudo, violentia, contra
mifericordiam obduratio. Qiiamm numerus five
fufficientiafic fumipoteft. Avaritia, ut dirifum eft,
eft fuperfluus amor habendi divitias. Ifta ergo fiiper-
fluitas feu exceflus aut eft in ipfas divitias retinendo,
Sc ex hoc oritur obduratio contra mifericordiam, qua
fcilicet cor hominis mifericordia non emollitur ut de
divitiis fuis fiibveniat miferisSc inaigentibus ; autifte
exceflus feu iuperabundantia eft in accipiendo feu in
acquirendo pecunias. Quod iterum poteft confiderari
dupliciter : vel fcilicet in quantum eft in affedtu vel in
quantum eft in opere feu effeSlu. Si primo modo, ;
fcilicet in quantum eft in affedtu, fic ex avaritia oritur
j-j inquietudo, in quantum fcilicet avaritia ingerit ho-
mini nimiam follicitudinem. curafque fiiperfluas : A -
varus enim, ut dicitur Eccle. v. »0» impletur pecunia.
Si fecundo modo fcilicet in quantum eft in opere feu
effeStu, Sc hoc item dupliciter contingere poteft : vel
Temi 1. Tars 11L Y enim