led large 8c quodam modo improprie, prout fcilicet
dicit quandam corporalem alterationem , leu animas
affcdionem. Deledatio vero appetitus'intelledivi de
fefempereft line tranfmutatione corporali 3 quia pro-
prie nihil aliud eft quam fimplex motus voluntatis fe
ad aliquid complacenter applicantis 3 8c hinc dicit ^
Auguftinus quod cupiditas & Dtitia nihil aliud eft quam
voluntas in eis confentiens qua volumus.
Primes deledationes fcilicet corporales- 8c fenfiti-
vec, licet a corpore 8c fenfu denominentur , font
tamen deledationes totius com pollti: nam in eis eft
tarn corporis quam animas deledatio. Corporis qui-
dem , propter apprehenfionem fenfus qui eft virtus
in organo corporeo, 8c qui non nifi mediante orga-
110 corporis apprehendere poteft, ex qua apprehen-
fione diim (uttadum eft) fit de bono8cconvenienti
fecundum fenfum, fequitur qusedam virtutis appetit
iv e quies, in eo quod amat feu optat, 8c hinc creatin'
ilia deledatio corporalis. Animas verb, tarn ex
eo quod omnes hujufmodi vires appetitive 8c appre-
henfivas in eo confiftunt, quam etiam propter apprehenfionem
ipfius rationis , quas fimiliter illud idem
quod per fenfum tanquam fibi bonum 8c conveniens
apprehenlum eft , etiam tanquam bonum 8c conve-
niens toti corpori apprehendit. Si enim ratio nihil *
apprehenderet, tunc proprie non efiet deledatio , ut
elfet dare exemplum in infantibus 8c in infenfatis,
quorum licet feniiis founl objedum tanquam fibi bonum
8c conveniens apprehendere poftit, 8c ex hinc,
u ftadum eft , fequi quasdam virtutis appetitive in
eo quod amat 8c defiderat quies 3 quia tamen in eis
ratio nihil apprehendit nee dijudicat, 8c fic nec fe
deledari intelligunt aut cognofcunt, ideo proprie
deledari non dicuntur. Et hoc eft in effedu quod
per aliquos dicitur, quod adpropriam deledationem
tria habent concurrere, fcilicet duo quomm eft con-
jundio feu applicatio deledabilis , utputa appeten-
tis 8c illius quod appetitur 5 8c tertium eft hujufmo-
di conjundionis feu applicationis cognitio,: ex quo
inforgit quod communiter dicitur deledationem proprie
non fine cognitione f ie r i, nec proprie deledationem
elfe, ut jam exemplificatum eft. N ec mirum
fi in hujufmodi deledationibus totius compofiti leu
totius hominis, dicantur fenfus8c ratio, quamvis di-*
verfae fint eorum operationes, circa idem deledari:
nam certum eft quod ficut idem poteft per fenfom
8c per rationem apprehendi, ita contingere poteft jl-
lud idem fecundum fenfum 8c rationem confiderari,
8c ex hinc provenire quod fenfus 8c ratio circa illud
idem deledabuntur 3 fed non fit eodem modo: nam
fenfos in eo in quo deledatur, folum deledatur inquantum
illud apprehendit tanquam bonum 8c conveniens,
8c fic aeledabile in fenfu : ratio verb in il-
lo eodem deledatur 3 fed folum inquantum illud apprehendit
in ratione boni vel convenientis ad regimen
8c fuftentationem totius corporis. Et intelligan-
tur prasdida de. inferiori parte rationis feu de infe-
riori ratione 3 quia luperiori rationi deledatio non
attribuitur, fed folum confenfus in adum qui deli-
berationem fequitur, ut latiiis infra tangetur.
Secundte verb deledationes fcilicet Ipirituales 8c
intelleduales font deledationes folius animae 5 quia
in eis nulla eft neceflaria apprehenfio feu operatio
fenfos, ut facile eft confiderare.
De alia divifione deleftationis.
AL 1 a divifio reperitur, quod deledationum ali- ^
quas font fpirituales, alias carnales. Nec hicac-
cipitur fpiritualitas 8c carnalitas prout ftatim fopra,
inquantum fcilicet folum animas vel corporis deledationem
importet3 fed ut capit Apoftolus, diftin-
dionem faciens inter hominem fpiritualem 8c carna-
lem 1. ad Corinthios in. 8c in pluribus ajiis lods.
De deleftatione fpirituali.
DE l e c t a T io fpiritualis prout hieaccipitur,eft
quas eft in Deo Creatore vel propter Deum. In
Creatore quidem, quando fcilicet homo in eo diredè
deledatur , confiderando fcilicet 8c contemplando
foam immenfitatem, majeftatem 8c virtutem 8c bo-
nitatem, 8c hujufmodi : juxta illud Pfalmi lxxvi. 4.
Memor fui Dei & dele clawsfum. Et illud. xxxvi. 4. De-
leftare in Domino 3 & dabit tibi petit ignes cordis mi. Propter
Deum vero, quando fcilicetaliquis in aliquobono
alio à Deo , five fit intelleduale five corporate,
débité deledatur 3 non tamen illic fiftendo,. led deledationem
illam pure in Deum refledendo : ut fi
quis exempli gratia , in feientia fibi data deledare-
tur, inquantiim fe per earn in Deum , ad laudem-
que foam 8c fui nominis exaltationem proficere poffe
fperaret, vel in aliqua re magna , pulchra vel admi-
rabili, manuducendo per illud intelledum ilium in
admirationem 8c deledationem infinités potentiæ, fa-
pientias 8c bonitatis Dei. Juxta illud PI aim. x c i. 7,
Deleftafti me Domine in faBura tua , & in openbus ma-
nuum tuarum exultabo. Et de hujufmodi deledatio--
' nibus non eft hie longior protrahendus fermo , turn
quia materiam præfentem proprie non concernunt3
nifi inquantiim fpeciem diverlam à carnalibus con-
ftituunt, de quibus hie tradandum venit, tiim quia
hujufmodi deledationes ipirituales non folum pecca-
ta non fon t , fed meritorias 3 immb tantæ die pof-
fent quod ad magnam perfedionem hominem duce-
rdit.
De deleftatione carnali.
Ca r n a l i s verb deledatio quæ prout hie fumi-
tur, 8c à fpirituali, de qua ftatim tadum eft, di-
ftinguitur , poteft juxta fupra tada tarn de bono in-
telligibili quamde bono fenfibili efle 3 duplex iterum
quantum ad hunc Tradatumfufficit reperitur. Una
naturalis, alia voluntaria. Naturalis, prout à vofon-
taria diftinguitur 8c llrid è capiendo ( nam large fu-
mendo, deledatio etiam voluntaria naturalis dici po-
) teft) eft cum unaquæque vis animæ in foo objedo,
quod tanquam fibi,bonum 8c conveniens apprehendit
deledatur , utputa ratio in cognitione ve r i, vi-
fos in coloribus maxime mediis, auditus in fonis me*
diocribus, 8c fic de aliis : 8c licet talis deledatio vix
unquam haberi poftit, quin in ea fit aliquis concur-
fus rationis 8c voluntatis, immb ut fopra tadum eft,
non propriè alias deledatio dici deberet 3 tamen ut
in fimili foperiiis de primo motu in fenfualitate didum
eft, in fe confiderata , nullam importât feu refpicit
rationis vel voluntatis operationem , immb proprie
nihil aliud eft quàm quædam naturalis virtutis appe-
titivæ quies in aliquo bono fibi convenienti amato feu
deliberate 3 ut poftit poni exemplum -de deledatione
quæ habetur in calefadione poll magnum frigus, vel
potu poftvehementem fitim. Et hujufmodi deledatio
fic confiderata, de fe nec laudabilis nec vitupe-
rabiliseft : quia ut frequenter fupra tadum eft 3'quod
adus dicuntur virtuofi vel defedivi, hoc habent à
ratione 8c voluntate , inquantiim fcilicet ab eis im-
perantur vel confentiuntur.
Voluntaria verb deledatio eft proprie quæ apprehenfionem
rationis confequitur : cum enim ratio ali-
quid tanquam bonum conveniens apprehendit, cau-
matur in ea quidam motus feu appetitus ad illud fic
apprehenfom , quern confequitur deledatio , quæ
proprie nihil aliud eft nifi quædam voluntatis compla-
centia in eo quod fic ipfa ratio apprehendit. Et hie
motus feu appetitus rationis , eft ille morns feu ap^
petitus qui rationalis nominatur , de quo fupra ubi
de primis motibus fenfualitatis adum eft , nebat a
motu feu appetitu naturali 8c à motu feu appetitu
fenfiienfitivo
diftindio-j 8c licet hujufmodi deledatio voluntaria,
ut ftatim fopra tadum e f t , poftit etiam lar-
ee fomendo naturalis dici 3 hie tamen folummodo con-
fideratur inquantum ä ratione. quas voluntatem re-
gulare habet (juxta quod infra latiüs declarabitur)
imperatur aut confentitur, 8c inquantum ipla voluntas
in cujus libertate erat apprehenfionem 8c motum
rationis fequi vel non foqui : propter quod hujufino-
di deledatio voluntaria appellatur , ad ipfam etiam
■ , 374 turn mortale ex iftit, eft 8c fertur , in triplici differentia
reperitur. Una quidem'non morofa, necmo-
ra temporis, nec mora confenfos: alia morola mora
temporis, fed non mora confenfus 3 8c alia morofa
mora confenfus, quod tamen intelligendum venit de
confenfu deliberato.
Eft jnfoper advertendum , quod communiter per
omnes Dodores peccatum deledationis preecipue mo-
rofie, rationi attribuitur, 8c in ea dicitur efle : cum
inovetur 8c inclinatur , quia fob ifta confideratione A enim, ut fiepe fopra didum eft , ratio dirediva hu-
6c non alias venit hic de hujufmodi deledatione, an
fcilicet peccatum fit 8c quod inveftigandum.
Nunc igitur ad propofiti coepti declarationem ac-
cedendo, hujufmodi rationis apprehenfio 8c exindè
deledatio voluntaria confoquens , aut eft débité re-
gulata, debitèque menforata , ut fcilicet fit in rem
licitam 8c quantum debet 8c quomodo debet, ut ex-
emplificari poffet de deledatione etiam in fe bona-
ram operationum , immb etiam ad magis materiam
declarandam in adu venereo, in legitimo tamen ma-
trimonio, 8c cum debitis circumftantiis 3 vel deledatione
cibi 8c potus, 8chujufmodi, etiam poft apprehenfionem
rationis contingentibus 3 8c talis deledatio
non eft peccatum : nec enim poflibile effet ali-
quem humanitiis fine aliqua fenfibili 8c corporali de-
ledatione vivere. Aut hujufmodi deledatio voluntaria
fic rationis apprehenfionem confequens non eft
débité regulata 8c moderata, immb defediva 8c in-
ordinata , utputa quia eft in rem illicitam, vel quia
debitam menforam aut debitum modum excedit, quod
ex vitio fomitem movente procedit, propter quod 8c
manorum aduum, 8c non folum exteriorum, fed
etiam interiorum paffionum , quotienfcumque ratio
illarum interiorum paffionumdiredione deficit, me-
rito dicitur peccatum in ipfa ratione inquantiim ea-
rum dirediva eflet, ficut etiam quando deficit in diredione
exteriorum aduum. Cum igitur ( ut etiam
fupra tadum eft) deledatio fit qujedam animae paf-
fio 5> 8c per confequens ejus diredio 8c regulatie? ad
ejus* rationem pertineat, 8c fic; circa ipfam deledationem
non poffet propriè indiredio contingere, quin
ex defedu rationis procedat 3 darum eft omnem in-
diredionem quie circa deledationem contingit, rationi
debere imputari. Et hinc dicitur peccatum deledationis
in ratione efle 3 immb amplius cum deledatio
licet fit in vi appetitiva tanquam in primo 8c
proximo principio , fit nihilominus etiam in ratione
tanquam in principio motivo, habeatque ipla ratio
( ut jam in effedu tadum eft) non folum diredionem
circa feipfam, fed etiam circa omnia objeda inferiorum
anima: virium quas per earn dirigi poffunt 3 confequens
eft indiredionem 8c irregulationem, quas cirCa deledavitiofa
dicitur3 8c hoc iterum contingere poteft d u -ß tionem contingit, cum non nifi rationis confenfu vel
pliciter : aut enim ilia rationis apprehenfio , 8c ex
hinc deledatio voluntaria ex ipfa confequens eft, 8c
fertur circa aliquid quod ex foo genere folum eft peccatum
veniale , 8c tunc five ratio foperior vere vel
interpretativè (juxta quod infra latiùs declarabitur)
confentiat five non, hujufmodi deledatio de fe non
eft nifi veniale peccatum, ut effet in verbo otiofo vel
rifu foperfluo, 8c hujufmodi. Notanter dicitur defe,
quia ex circumftantiis poffet effici mortale , utputa
propter nimiam libidinem aut contemptum, aut quia
cum intentione in aliquod aliud quod de foo genere
effet peccatum mortale , prout fupra in pluribus lo-
cis, maximè ubi mentio fada eft quomodo peccatum
veniale poftit mortale effici, fatis declaratum eft.
Aut ilia rationis apprehenfio , 8c ex hinc ipfam confequens
deledatio eft 8c fertur circa id quod de foo
genere eft mortale peccatum : 8c hinc magis adver- „ tendum venit j turn quia de hujufmodi deledatione
major eft difficultas quomodo 8c quod peccatum fit3
turn quia circa earn major eft diverfitas pofitionum
Dodorum , qui tamen, licet in fuis modis ponendi
diverfi videantur, eftedualiter coincidunt. Eft igitur
circa hoc diftindio aliquorum bene cummums :
quia fi hujufmodi deledatio non eft morofa , tunc
non eft nifi veniale peccatum : fi verb morofa fuerit,
elt peccatum mortale : intelligentes (ut dicunt) de
mora confenfus in deledationem 8c non de mora tem-
poris. Notanter dicitur in deledationem , quia de
confenfo in adum nullum eflèt dubium.
Sed iftud latiori indiget declaratione 3 turn quia
ifte modus ponendi innuere videtur aliquam efle dedefedu
contingere poftit, debere ipfi rationi imputari
, ficque peccatum deledationis in ea efle.
Eft infoper ad majorem foper propofiti ccepti declarationem
advertendum, quod licet proprie loquendo
peccatum deledationis prascipue morofa:, qua:juxta
fupra t^da dicitur ipfe confenfus in deledationem,
poflet etiam ad rationem foperiorem dici pertinere.
Tum primo, quia(utinfoperioribus fatis tadum eft)
licet ipfa ratio foperior Sc inferior fecundum rationem
foarum operationum 8c officiorum diverfificentui'3 font
tamen idem inre8ceflentia, 8cficvixpoflibile fit rationem
ipfam inferiorem circa aliquid 8cgratia material,
de qua fermo, circa deledationes concurrere,
quin etiam ipfa ratio foperior effedu aliter concurrat.
Turn fecundo, quia ipfa ratio foperior quas regulis
legis divinas 8c asternse quas foperior eft innititur, re-
,
gulare habet ipfam rationem inferiorem, quas folum
regulis legis humanas quam inferior eft intendit. Et
ideo vix eft poflibile ipfam rationem inferiorem circa
indiredionem deledationis deficere, quin vere fcili^
cet imperando, vel interpretative fcilicet reprimere,
negligendo ipfa ratio fuperior confentire dicatur. Turn
tertio, quia nihil eft de quo ratio inferior, quas (ut tadum
e ll) regulis legis inferiors intendit, judicare pof-
fit , de quo non eft etiam ipfa ratio foperior, quas regulis
legis foperioris, 8c ad quam leges alias reduci habent
innititur, judicare etiam valeat. Quidquid enim (ut
communiter dicitur) judicio rationis inferioris fubji-
citur,fubditur etiam judicio foperioris, 8c non e contra^
Et hinc (ut jam tadum eft) ipfe confenfos in deledationem
, fi fada inquifitione circa ipfom per leges divinas
ledationem morofam mora temporis , quas non eft p> 8c ieternas, homo in eo perfeveraverit; ad ipfam ratio-
irjorofii, mora confenfus. De qua tamen an fit peccatum
8c quod, non fatis videtur exprimere 3 turn quia
fic fimpliciter dicere confenfum in deledationem efle
peccatum mortale, non eft ufquequaque verum: ete-
nim ( ut infra videbitur) eft confenfum in deledationem
fub aliqua qualitate reperire, quod non erit nifi
peccatum veniale. E t ideo pro ipfa declaratione, quantum
ad prasfentem Tradatum fofficit facienda, eft ad-
yertendum , quod juxta pofitionis fopradidas effe-
j 11,11, pofitionemque communiorem, hujufmodi de-
Icdatio quas fic circa id quod de fuo genere pccca-
Tomi /. Pars II I .
nem foperiorem dici poftit pertinere. Tamen proprie
deledatio ipfa in ipfamque deledationem Confenfos,
folum rationi inferiori attribuuntur. Confenfos
verb in adum feu adus executionem, ipfi foperiori
rationi. Et ratio eft quia rationi foperiori (ut magis infra
declarabitur) propter fupremitatem legis cui innititur
, refervatur judicium finale 8c fupremum de
eo quod in adibus humanis ultimum occurrit, quale
eft ipfe adus feu ipfius adus executio: nam ultra actum
feu adus complementum, non eft ulterior pro-
greftus. Ipfi verb rationi inferiori qu£e non intendit nifi
A a 1 cir