A
luJ.i.d.
A g a tth . ij.
abfinthiuc
legi debe-
rèc & abfin<
thio.niliar
checypa re-
pugnarenr.
Itr e .x .
Uh. IT.
lfm
Pfal. 1x8.
D. Primaf. Comm.in ó ifo t
fidera feduttionis. Sediicuntenirti fupcrfide ipfinicoris.
Hofe Dominus etiäm parictibus & fepulchris comparât
dealbatis. E t quiaruina maiorumfolet vexarccomplures,
ideo fuper pattern fluminum & fontiUm ftellam memorat
décidillé,cuius ftomen abfentium,prOgrandi amaimidine
ponic .Talibüs cnim cadétibus, plures nouimus infirmai! y
ôeôélfima dottrihçimitaubne corrumpiHos autem rette
abîèmio comparauit , cuius fi amaritudo rhodica dulci
pbriortifaSßearari'ofanisih arnarimdinem vertitur, Hoc
lciipturaalibiqüoquefignificans, talibus dicit:Plantaui tc
quafi vineam elettam. quomodo verla.es in amaritudiriem
Vins aliens ? Hane autem pony: tertiam partem malöräm,(-
currialii quicàdèHtiü'debuerwfexperimento réddi catftio.
rèSj^prum incurrunt imitàtione dèfettü. Et quartus angélus
tuba cec nit, & pereußa eft tertia pars folie» & ter fut pars
luna,&tertia parsftellarum,vt minus luôérfenc, & dies eandé
partemamitteret,& noxlfaüliter.Sol, fana, ftellæ, èedefia
fioni tur. Aptius lane quarto angélo niemorato. horum vo-
uit faceremcntioné, qusijuartbdieîn.conditiône mundi
fatta narrant u r , vt præelîènt d iei.& n o tti, &diuiderem
lu cem ac tenebpas, vt cum iftimali,quorum vnü eft corpus
6x"terii»ajfermin$usq; latés, ab ecclelfafepkratur,minusq;
iucej^nrfs trahlgréffionibus eccleliæ faciunt dignitatem,
a jm i tertiam partem*fôlis,& tertiafa pärteni luns,& tertia
pàrtem ftejlaruni fuis obfeüritaribus kdimentes, contra
oëdfaâtionera cphüüicahturfaceré cteàtoristqfaficutfolé,
lühàm,fteflas loco'vel fpeciecsteris eminerevoluit vifibi-
Utër cbnditis, ita ecclefiam fuam, quam dignitate & gloria
per totummUndum döminari p rè c èp it, velle obfeurare
notantur* nomen enim D e i, inquit Apoftolus. per vos
eos in orani fejfattiôrié faiquitaris,‘eoq^hàrifatëm yën-
tatiS non reçeperunt, vt Ciîui fierénf. ÊVidéo mittitillôs
Deus in opefationéin erroris, v^çfad&t m’èiîdàciby Sc iifai-r
çentür omnes q uinou credidetunt veriftiti, fed cohfentiüt
iniquitati. Conuenit- autem in eo attionis qualitas & no-
mjnis expfeflà propriçtas , id eft>^xtynnfaahs.*F*v»«w
abijt , & eue alia Dsi», va iëqunrur. Et'fçxtus angelus fuba
cecinit. Primump væ dîcic abiifle > '&içxti angfli tubam
perfona^e. E ic noüiflima pfsdîcatio- feftæ ktatis
denunciatur.Ef audiui vnum ex quatuor ornibits aræ Dei,aræ
q u s fub oculis Dei eft > âicentém Jèxto angeloqûitubam
portabat : Salue quatuor angelos quijjmt vintti fiiperflumen
illud magnum Enphraten. Hic oftendit edfacmfignificari
'vfehtös > qdos^tengëlöi!.. diierat enim fuperius ventos
teneri ab angélis, riuric. angélo s didt ab dngelq Iblu^, qnàs
eft eedéfia, falüièindique & Iigandi açcèptam re tinetjîote-
ftatem. Idéo habet,inquit,tubâm,id eft, prædicanai pocen-
riam. Hinc; dfidtür : Quali tutte exalta vocem tuâm1. Soltte
quatuor angelos qui funt vintti fuper flumen Eüpbraten.
»quos dixetat in ‘ quatuor àngùlis te rræ , vt ô’ftehderet
Euphratis nomine mundani regni pdtentiam&pçrfèquu-
torum multiriidinem delîgriarî , in quo mdboli; qöxia
,’voluhrtas idebli^ata dicitur, 'qüiànon qu'ahtum vult nöce-
!rc penmittitur. Euphrates enim fluuius eft BabyloriiS,
quam in diuiqis lcripturis in malo poni frequentet^imus.
leremiasquoquèdicit.-Dies illedottiino D eo noftrpdies
vltionis vt vllcifcaturûiimicos luos^ & deuorabit.eos
gladius,& implcbitur làngûiné eotum, quoniaiti fecrificiü
idomini làbaoth ih terra aquilonis, in flumen Euphfatàn.
Sacrificium hic non placacionis, lediugulationis annunblâïphematur
in géntibüs. Per quos enim bkfphematur • ciatnouilTima quippe perlèditio idéo cæterjs vehemen-
bbnum nbftruilümcn yidentur obfcurâregenumüm. Verü tior filtura prædidtur. quia tuneçpm fais miniftrislbluto
neprolibito hoe fieri polïc & fine m odo ab hominibüs 'diabolo,amplius àutnôcere'aiit cxcrcere permittitra. Se-
putarétur,meîlfaræ quodàmmodo têrminum praefigit, il!â j quiturdehiqi ÉéfiHttpJkntquammlUkngeliiïtiéiouéjkm^
ijftâm hialorum partem diuèrlà narmtibmeftgnifiçàns,Quâ j fcuribnem figmfiéar.yai étant par aim horam& diem & tuen-
cftrm in tertio angelo vnam rtiemorauetàt te rtiam h ic in- J fem & annum, vt occtderent tertiam partem hominum. Quâtuor
tripartitombdo commémorât ,' dicéns tertiam pàrtem fo- j ’hictempora, quibÛs perfeditio ipfrgraflàbicur, côngrua
liÿ, tcrtiam'lun3è,& tertiam fteflarum Füillè diminuas, vtvi» J fenlùum lignificationc prænuncjat,ideft, triennium 8cfex
delicet iniftis luminaribus duæ partes intégré in faoftaiji riiertlès.Propferea'aütem dixit , tnhoram & diem & menfim
pcrmanlerint,nec quenquam de élettoru numéro perditr© & annum, quia & horis gradatim dies, & diebusmehns, &
^ütoblcuritas illâcôugerit. N o n en im p e riit, inquit,nili j mèn(î|»us certüm e ft^ n b s'im p len - Pm ^ a u c e iÿ tld ic » '
films p'erdùiomsÈit, NoùitDbmin9 quifantèius. Aliterî
ie t, proprietâéém diaboli & ahgelotum eius exptelfit, qui-
Regni c u ii^ u e pérfèttio in duodecim vnciaftiny famlna
contra ecclefiam Chriftimextricalsiles inimideias^erêtés,
çonfiftebidcircO terriaim fblis, tertiam fans,St çerriâftellà-
nocendi habént iugiter vofantatem,fcd diuina po®ilfiâ,ne
iùm d id t 6blcuratàs,id eft,quatemas ^hcîas,ex quib9 con-
Quantum volünr nbceant, refircnantur.merito & primifit
fidtur corpus omnium malorum » multisle pôtius varie,
jdeioeuftis, fimrlefeellè ëquisbaratisad bellum. Nam cpm
defignatum. In bonis attrem datur intelKgi,otto fa fingülis
dîc.’ t âgelbs fbfatôsequbs fe dicirvidiflè.Ef »«werw,inquit
vfidas remanfifle.ter ottoni,vigiritiquatubr,tanqüâm pér-
militantium equitum illius, ottogintamilia. attdm nume-
fétticihem quæ in præpofitis confiât & populis.Tertjahic
rum illprum , vEocciderent tertiam1 partem hominutn.
nomen partis malôrü, id eft,duæ partes, vna diei, altera no-
Illud corpus omne maloru, mulris modis rurfas inlïnuat.
ttis,cui Icrçmias dicit: N o tti adumilaui matré veftram.Ad
Ottoginta porrô milia', ficut à fenarii numeri perfettione
hoc ergo pculTa eft, ytapparéret tertia diei & terrianottis,
fexagénarlus, bonorum nobis fpécimen pringfitat'i vnde
qüæ Ghrifti & q u i diabpli,Nô aüt dûdÉ,Percuflà eft &.ob-
Icriptumlç^nfas, Sexagînta font régime ;ita o ttogenariu s
feu rata eft tertia corum,&apparuit tertia dici¬tis,fad,
fa malo nônunquâ poni lolet. Surgit enim à qüaterhario
oblcüraretur & tebpareret. quia nô vtperCuflà^: apparuit,
propter quatiior notiflimas corporis qùàlitates,frigidâ &
led ad hoc percüflaeft, -|deft, luis voIuptatiDUS traditâ,vt
calidam. numidam & ficcaml velpropterquaCliorpertur-
redundantibus peccatis, infab tepore rcuèlarètur. Poteftas
bationes, quibus imtriane lie pé vita vexatùr, metuiî!, cupi-
ih taudis eariieratlçdcdi Homines fnenfibus quïnfo Scripnim
ditatem, dolorém &gaudiû:qUi. propter fexufflgeminuih
meminimus in lfaia : Longæuus & honorabiliS # ipfeeft
duplicata ottofaçiür. Hic numerus per denariumfifaiïitet
caput: Scpropheta doceoe mendadüm, ipfe caulàeftEt
fargeSjOttbgenariû conficit.in quo malorumqiïodâ fabdb
e r u n t, qui bearificant populùm meum, ftdacentès : & qui
partem oftendit milirantiu equitü côtra corpus Chrifti, q>
beatificantur , præcipitati. Ynde elatttiiftos ex ea parte
eft eedefîa. îddrco & illic fèquiwjrï E t ottoginta fanfeon-
dbmiriari ^glle, quam omnes làntti Vcrifatisqùe dottores
cubinæ, tang nô legirimo lôdarÉ côiugio, fed potiu s frau-
ftudeâtma^nopcre præcauere,ideft, gloriam lecularem &
dulentoiQüod omnib. prbprfehærerids cbngruir,gfic té-
|noxiæ p rædicationi s erro rem. Ideo in capdis earü,poteftas
poraliterfidei lacramenta, Chrifti nomine pàlliati, berria-
earum quinqj menfibus.lunc vitam rurfas inlinuat.vbi po-
ttanr, vt ficut concubinæ non fefaperin domo mâfaræ,fic
teft valere mendacium , veladcapiendum inutiles,' vélad
5c ifti momentané um yel comraoduni Vel prfacipatüm vel
cruciandum temporaliter ipiritales.hinc legimus : Vidiin*'
huiiianæ laudi s plâufam de CHriflS nomMe fiabéfc defî-
jfipientës',& tabeKebSm^&taedium dennuit me à peceato-
derent. Neç iaboiiséft inter mérita reginaru & éoncubi-
ribus. Et balebant fup'èr fe règem angelum Obyfii, eut nomen
narumrettaràtioiie difeerriere»quftïpfis quoquè^rominrb.
bebraite A r m ageddom,græca aut tlingua Apoltyon,& Latina
reginarum eluceat dignitas , èc concübihariUn^
lingua nomen hahens j Exterminant. Deus famme bonus,
pareat. Alia p otro translacio, quam Ticonfas expoluir,
licet ocçultis ;, iiiftjs tamen iudiefis congrufim talibüs
nàbetyÉtHumérus*eÿuefttiïéxvrcttasbis myriàdismyriadum.
angelum præeflè permifit. A qùo enim quis deuitttfSeft,
Vbiexpofitionempraeteriens,fibctamum adiedt,nbn dixit
huic 8f- ferùùs addituseft , ïdeirco Apoftolus d id t tyadi
q u o t myriadum# Vifietur aütem. nobiseiaamfnifta
L _.tran&
: E j
X .T h e .x . >
M a tth . iS ,
&I8-
J eh a n .x o.
I fa ia s 8.
c \ F
Itri. 4«.
G
C a n t i, 6 .
H
C a n ti. 6*
VPfAl.)9.
B
M a t. x o
lo h a n .z i
Liber IIL *7 }
t^n ila tjo n e tot^pl.perditorufa hpjninum pa^jpetn n o n in
congxue figurafle. Bismyriaaes8eilifa, vi^farimilliafäciut.
Hunc^utem nükierum dornlnus in euangelio ponit dc^e-
ge habente yiginii m illia, tanqUarA rtialottun duplicitas
Chriftian^ fimplicitati refiftat.v>SecUndum hanc igftur
incelligetijeregula, quafimplicidertariovicertarius duplex
obiibitur, fabiecit dicens, myriadüm:& filehdö,qüantor u,
multosfasern umetaringuraufaguafi cohgrègati,h6 tame
fuerintrepUtatij de quibus Propheta : AnnunefeubinqUitj
&locutus fum j multiplicari fant faper nümèrüril. Huius
multitudinis irtdifereta coftfufio > in prima ‘quoqüé
pifeatione dilcipulotüante Domini fighificata eftpallione,
per quam & liiuigia premebantur, 8 ae tiä exciudebantUr,
vtpropriè haretiqis-falfisqUe Cht^lianis, X'contcntioni-
bus tantum, quia&inteftinis contentionibus ecdefia ple-
tunq;.gtauatur,& hxreticöru impUgnatiohibus exercetur,
vt rctia fcifla, fehilmatacogh0lcantui?fuiire cómifla. Inhac
pifeatipne numerus ftmiliteriiletürj ficuthic bis myri^deé
myriadüni. Ac-fidicereti yocatiqfadem^nectämen intet
elettorupleUitudfaecömpütaridiiMulti enirii fiiftt vocari,
inquit,. paüci yètb efatt1* In alia denique 'pifeatipne poft
Domfai rèfatrettibnem,Sc numerus die itur?& m ^ n itu d q
pifeiuni pr^dicatür,& illéfartt fete nar ratur.'Q^Ociragficut
bis myxiadésfayriadu hjereticis.filfisq; Chriftianis cohue-
nitagplieandum,fic refiduisfnalörü, quos etiäingfentibus^
eile mperior expofitiö continets te fubfequéti nunc ordinè
memora tur, vt eXiftis omnibüs perfonis diaboli.corpus
omjne confifta,t, imocohfifterè dertionftretur. id eft j Iu-
d^orum&h^reticotUm, felforum Chriftianorum &genti-
lium. Poftpaululumdenique fequitur, iplbruminfinuans
gentilitatis errorem: Et cateriyituqaiésyhommes quihis plagis
non funt mterempti, neque egerunt pcenitentiarh fettorum
faorum malorum, ncadorarem d&m nu & fimulacra aurea
& argent ea , c7 ana & Upid/a &lignea. Sc cet|ra quibus
oftenditür, in pleno circunfcriptumfac infinüäre corpus
omne malorum. Bt vidi equos in vifionti & fedentes fuper
Mfhabentes lortcas igneaseHpjrteas & fulpbureas y & erant
eis capita vt /eö««m,Equi,homines furttfelTbres hie in malo*
lpiritüs nequamiSicüt enim in bo,no legi prayiiifimus,Qui
aicendis faper eqdbsrUos,id eft,pr2dieatéres.& eqqitatu^
tuus lonitus > i.tahicécbntrario malis lpiri^ibus eqüitanis:
adiunguntur, D e capitibus leonurh^fetis fapque i|rdittum
,eft.verun>quqd pra:teriri non debel, etfi aliqua ftmilitudo.
locuft^fnmin equis, tcequorum no inuenitur inlpeuftis,
ficut & fa ieonibus,V traqs tatqen per %nification^m h j& k
rieprum cqngfUunt addubfa- perlbnis. Vftam eilim tem
^ffirniliterdiferefatdiuinieloquii latitudo. Indeferiptib-
neaut yel qüalitatibus loriCarum, pcEnx fignificatie funt
impiofUmjvr legimès cis quiadoratbeftiäj prqmitti ilgnu'
&;falfur & fujnuS de tormentis eörUm in Feculafeculorpm
afeenditiEt quiahxc translatio ad iecit IpmeaS ,prxcedcns
monftrauit meritum totmeiicorum,lpinis fighificansyitia,
Cuiüsintéïfigëhti^ ordiné Sc Apoftolus exprimit,dicens de
fimili terra,eo cp Fpinas & tribulos germing,tttaleditta eft,
cuius Confamnjatio in cobuftipnem.Vnde dicitur & in ma
ofigirtdis pce%p)eCcati:Spinas & tribulos gefminabit tibi.
Et Salofaó:Spihaejin q d k jriafedtur in manibtls temuléti, Et
de ore cor«»» exiebat ignis irfuihus &fulfur. Bene jhiefignifi-
pätür qUódprocurhturieo qui ^pcurat.llli cniininducuntut
,liac habere;& ex ore prqferre, quotum noxia prißdicat jóne
8i-falFure:q> exiepat
éx preeoXum. Verbis ergocapitumfaorum jiiieft,prk\ci-
pum4ottrfais , has p la ^ s incilitere perhibentur. Nant
poteftas equorum m ore & caudis eorutn trat, id eft, fa fermpnis
pffipiq.,Q^g4a|en^m prajdfeatoresrepfabos'^oiiit. tytm
caudaeorutniQtznt.ßmiles f irpembabentescipi t i dfäeö-
dé^faÈttsiiócebanCi ßenehicin fanditüditiem pr*f
uaricatfaj^,a.ifaiqua;fetpéntufa mpmfaif, cuius ubilo
inconcefia e g it, 8iiufteperdidit
qupdaccppit,Lficutifti capita draConumi-id eft / ' mündi
.prfacipc,s » .d^%cpnesemm fantialia fant tertena * fiepe in
adfasfiafapapjt'ia^mpfap.s p.epe bpftiis ^anfaofa.Prihcipu
ergp patrocinio noxia pr^dicantes, amgHus rio$?nt, qfi
FoloFemioneruadefenUdeoajt, capitadtäCö.flüfa’de quiy
.hus.^oicenc^Iant nuü^ dègentibus d id t l Eic&ieri homi-
Biblisth. Vet.Patr.TOm 6.Pars
. nes qui in hispldgis bonfunt fa te rem p ti,« ^ egeruntpaUtitcHii*
am fedtpruin Fucfanti faalocUin , neadormt (Uti.onu, dp
JimUlacra |tufed &argenie* & area & tapidea & ligtiéa}qua He*
qtiè videreppjfunt neque audire, neque ambulate, &pmitentiam
n n egerunt abbomicidi/s^neque a veftejiciisfu is* HaJ c pr&occ U-
pahs ante pramifit, Vt omnes ad fauftrtffa futüros circun-
ferfaendp pScfaderet. Veneflcia hïcfa malo cömfaèmorat.
Veneficps énim fepe-inaléficos appellamtis« Narrationis
porinde cóhderanduseft textus. délcripitö enitttnoüilumó
cértamine Sc gentium more,pr^temiiutFeptimtifa angeluj
fab quo npuilfifaa perfecutiodcdominimanifeftuslpera-
turaduentus, & prifenris temporis ecclefiam m emörat,
vt diuerfis hoc modis infinuaiis5cum ea qtué Omiferat reca-
pitularef, duos fines harfaré viderétur. MemihétimUs itaqj
cum prationé ad finem vfa; pèrduxerit, deberi finem ordi-
hi cpcflb fabiungi.Pr^ter Iplitu fenim fecit, ahibas pariatip-
ties non vno fine cocludertdo.DiFcréüitènim prxdicatipné
future pacis,qua fit fortisi quam terra: mariqüè perlpicua.
fikEtvidiiinquit, angelumaliUmfprtem, defcekdeHtemdetalo
nubeamittüm, e^arcus fapet capiite ii^^yultuseius'irdtvt
pedes eius vt columnae ignis* Dominum Chriftum defeen-
dentem de cxlofaubearhiiftum, id eftj’écclefia, fihcuube
camis indutum ^ quaenoua nupta alibi dicitur de caelo de>
fepndcre. Vel ficut, Daniel dicit fihum hominis vèhifte in
nubib. caeli,&arcus faper capüt circa bonos propiciationis
promiffio perfeueransj fed etiaiii illpsfignificaS j qiios ante
dprhini addentUm martyrip. contigit dficPrafi j vt Abei'&
cateri.Bene autem fapértaput arcum dicitiquod aliatranfe,':
latio i rim pofitit, quo ecclcka circUmaihitta defcribittir,
rauquam membra lie.tempore prajnifta, vtcamen Capiti
ephirentia .d.e^pnftrentur. Èrvültüs eitts erdt w/ofattanife-
ftatoper remfretti'onis glóriam domino IefuGhriftó, dê
quo legimus: In lole pofait tabernaculuni liiUm, ybi feili-
cet clareret* In vultü ehimfaaiiiféft^tip bfsfentié' defigna-
tu r, qüamexpetens , dicebat: Oftendefacienuuam, 8c
laluiefim9 .Eiuspedes,idcft,apoftoli eloquiisDei&lpititu
lantto ad pr^dicandum igniuntur: Nonne cpf hoftrum*
inquit,ardensêfat in via, dumloquetetur dcaperirèt nobis
feripturas ? Columns autem proptet firmitatëm dicuiifuf
ecclefis.de his perpfophefam dicitur: Ego cpfamaui colü-
n§s eius. & ,Q u am pulchri fapet morite^pédès anttünci-
ahtis& prsdicantis pacem ?'& Appftofas, Quividebahttif
Columns efte ecclefis, inquit. Éihdbebatjn manufua librdm
apertutiïi&pofuitpedem futim dextrumJit per mate, &ftniftrum
fupertefram. Si fuperius iii hbfo fignato veteris taftafaenti
profunda cógnofeüntür latuifte fecrêta,-faitius hie in libro
Caperto noui teftamenfi teiielata claruil® creditur gratia»
itaVtconfidentef Apoftolus dixerit: Nofa.Uterti ieuelafa
facie gloriam doittfai facculantes, in eandém imagiiieitl
trans roxtpamur a claritatein clari tatem. tanquam k d om ini
Ipiritu. Ideo vtiqüe & vultus eius Vtfal dicitur rèfulfille,
Pedem porto dextrum faper mate^fortiaqusqiié itiem-
braad fuffcrédos perfecutiohis impetus, tanquam marina
diferimina prudenter milifte probarur. Siniftrum autem
faper tetram, illos qui non funt periculis •faaioribus COiii-»
. mittendi.Non enim patiturnos Dcus ten tari fapet id; quod
polfuitius, fedfacietcumtentatione etiarnprouehtulii, vt
ppfafaUsfafanerevCerMm tarnen quod terfaihdriq;eiu|
prsdicatio prbpagetur, & exclamauit voce Magna tanquam
fatöUgiënS.id eft,pet fefaos fiiOSptim fortitudme fidudalfa
téfprsdicatuS ofainuit. inde prophera: Ét pofait, faqtiif,
chantatem firmamfortitudinis fas. Et cum clatnajfet^ locutd
funt feptetn tonitriid. Propter cognitartxfeptetlafn liumeri :
pperationem , feptem tonitrUis ligtiinCari putOjpmniferii |
prsdicationis ec^efiafticsrnodifiotioncm.QUam PaiiltiS:
apoftolus feruanj,alus dicebat: Tanqua paruilli s ih Ckriftd
iacyobis potumo.edhnoii4!fcam. D ealilsfaté,Pérfettorü
eft falidus cibus.'fed^ dealiis,Hsreticum hoitainetp póft
brimarn Sc fecundarn adttïönibonetfadeuita Ecclefia^gitur
loliris r e tts prsdicationis officiis dicitur proclalnare. Et
cpixlocuta Cüntfeptept tonitrua, fcrtpturusérams &audiuivö-
cem dec aio , dicentem: Signa qua ioctfta funtfeptem tonitriid,
lie feripferis éa* IubetUf ne ficut aüdiüit in apqrto deferi-
beret, ftddiferete fignafa modifidahstempetaret, HèaUt
omnibus irtdiferete pacerent,aüt facile intelletta'faftidiüm
P ' j _______ gehéta-.
Apoixi.
Dan.y.
Pfal. 18.
Pf*l.74.
N a h u m , j
G a la t. X.
G
H
îi Cor. J *
H t i r . y.
T im . } .