1
B
f ö
■
iS
D. Primaß Comm, in Epiß.
Audit aliquif vefirum habens negotium aduerfus alterum. Au-
(us cftaliquis contra præceptum Domini venire, dicenrisi !
Si quis tecum volueritiiïdicio contendere, & tunicam j
tuam ^ôllete,dimitteilli&pallium? Hic intelligitur quod I
maxime propter fornicatiônes accùiàrentur iniudido fe-
culari: quia illud hic in media cauià fornicationis hnmiiît.
ludicari aoud iniquos, & non apud fanâos? Hic probatur iùdi-
ces gentiles foilfe,quod iniquidicuntur.il» nefcitis,qudniàm
fantti de mundo iudicabunt? Sicut Saluator ait : Scdebiris >
fuper duôdecim fedes,iudicantes duodécim tribus Iftaél.
Quod aittê illis dixit, oranib.dixit,quieos fuerint imitari.
Nam de illis duodécim vnus periit ,8c alius qui ilium non
audieratjèius lofco foccelfit: & Pàulus & Barnabas Apofto-
li fuerunt. Et fi in vobis iudicabitur mundus, indtgniefits qui de
minimis iudicetis? Siue per vos, fiue veftro exemplo. Uyfatis
quoniam angelos tudicabmus. IlloS angeioS qui contra natu-
ram peccauer unt iudicabunt i j, qui (upra naturam caftitatë
cum Deiaüxilio feruauerunt. Quantomagisficul.rta? De rebus
feculi. Secular ta igttur iudiciafi habuentis,cdtemptibilesqüi
funt in ecclefia, illos c*nftituite adiudicandum. Polïimtdehis
etiam illi iüdicare,qui font minimi in ecclefia,aut certe qui
iniürîas foas côntemnunt. N otâdum quod minimosdicatj:-
qùiinDeileginô fontinftm6ti,lêdin leguli.dd vtrecundiam
vefirâm dico.Quod di&urus fom,vt erubefcant qui' font talcs.
Sic non eftinter vosfaptensquifquam, quipofiit ludicare inter
fratrem funm\ Nunquid non eft? Sedjrater cum filtre tu- i
dicio contendit,& hoc apud infidèles. Duplicant peccatum 8c
quod litigant, & quod apud infidèles litigant, lam quïdem
omnino deliftum eft in vobis,quod iudicia habeas tnter vos. Pri-
mum,quia præceptum Chrifti contemnitis,iam peccatum
habeas. Quare non magis iniuriam accipitisï Quart non magis
fràudempatiminïi Illis loquitur,qui fàciebant, non quipa-
tiebantur : Suftinere debeds fi quis vobis fecerit iniuriam.
Sedvos iniurwnfacitis & fraudatis, & hocfratribus. Annéfittis
quia iniqui regnum Dei non pofiidebunt? Quibus nec vicem 1k
cetreddere inimicis. N oh te en are, ne que forntcari: neq3idolis
firuientes, ne % adult eri,neq3 molles, rteque mafiulorum cubit or es,
neifcfuresynetfeauari^ne^ ebnofi, nefa maledict, ne± rapaces regnum
Dei pofiidebunt. Nolitefeduci, exiftimante$ de multis,
& non etiam de vno peccato puniend u m. Et hècahquando
quidemfuiftis. Nolite timere depræteritfc : tantumnepoft
baptifmum criminofom aliquid cômittatis. Sedabluti eftis,
fedfanftificati eftisfed iufiificati efiis in nomine Domini lefu Chri-
fii,&Jpiritu Dei nofiri.Abhizi in nomine Domini lefu Ghri-
fti,làn<ftificati per foiritum lànâum .Hic to ram Trinitatem
intellige. Omnia mihi licent, fed non omnia expediunt. Q uia de
fomicationetra&atvult materiam fornicationis oftedere.
Omnia mihi licet,fed egofiib nullius redigar potefiatéi.icei nobis
manducare & bibere, fod fifobiecerimus nos comelïàrio-
nijhocipfomlicitum perducetnosad illicitum: hoc eft,ad
fornicationé. Sic & de nuptiis, & de diui tiis, & cæteris hu-
iufinodi rebus poteft intelligi, quæ non font peccatum,fed
ad occafionem poffontperdùcere dehtftorurri.Éyta vëtri,&
venterefcis:Deusautem & hune, & bac defiruet. E tn a c d u o ,id
eft,& ventrem,&efoam,&ipfom hominem, qui in lus eft.
Corpus autem non fornicationé, fed domino, & dominas cor port.
Deus vobifcum eft,quam diu vos eftis cum illo: Si auté de-*
rfcliquerids eum,derelinquet vos. Deus vero&Dominum fu^
fcitauit, &riosfufcitabit pervirtutem.Sifa£citz\iit Dominü,&
nosquoq; eadé virtute fufcitabit. Sieius membrafumus,
ergodebemus mcbranoftra fânûificare, vtin eomanere
mereamur. Nefcitis quoniu corpora veflra membra Chrifti funt?
OmriisEcclefia corpus Chrifti cftrfinguli autem membra.'
To liens ergo membra Chrifti,faciam membrameretricisÏAbftt.N 6
dixit fornisatoris, fed mèretricis: vroftenderet eum eiufdë
eflècriminisj&nôminis, cuius meretrix, cum qua forni-
catunquia hominibus minus videtur peccaire vi r, c[ m ulier.
Sîmul notandüm, quia ante tollit membra Chrifti, qui fà-
«fturus t f t meretricis: in eo fornicator maioris eft criminis,
quiâ tollit membra Chrifti, & fàcit ea membra meretricis.
Annefctttsquoniam qui aiharètmeretrici,vnum corpus efficiturî
Erüntenim duo in carne vna. Quomodo cuifi vxore licite, fie
& cum meretricc vna caro efficitur per amorem illicitum,
i QUtduteàdbàret Domino,vnusJpir'ttus eft. Quomodo qûi car-
[ nis operafacit caro eft,ita& qui Dei opera fàcit, vnusipiritüs
eft. Fugitefornicationem. Videntesquam grauis fit. Omne
feccatüquodcunéfofecerit homo,extra corpus eft. Omne peccatu
àb vno pot fieri, qu i corpus diet no poteft, fed.membru: in
forriicarionèauté duopereunt,&duo poflunt dici corpus;
grauiusergo eft vbi duo pereunt vbi vnus : quia reliqua
peccatapoifunt & fine corpore fieri.Qui autem fornicatur in
corpusfuitpeccat. Quidâde corporeËcclefiæputant diiftui
led,in corpus fou peccat,ait:fiue fie grauioré dicit elle for-
nicarionem,quam feitin illis efie,quç apud illos leuis vide-
batufj'qui'a in côfoetudinëiera'r. a n nefettisquoniam membra
Veftra templum funt ftiritttsfanâi qui in vobis eîli quem h abêtis k
Deo,&noneßisveftn. Empti enimeftis pretiomagno. Q u i non
eft fiius,nô débet fibi viuere, fed ilfocuius eftiànguine cô-
paratus. Q u i vult,inquit,poft me venice,abneget fe fibi. Si
homo à leruo parua pecunia comparato continuü feruitiu
quærit,quanto magis file , qui plüs pro nobis q> daret non
habuit,quamfemetipfom? Glorificate. Id agite, vt glorifice-
tu r per vos Deus,& per opera veftra. Et port at e Dominum m
corpore veftro. Vt porteraus imagineni cCeleftCm. Notandü,
quod hic Deuni quem portare iubemur, foiritum faneftum
dibit: cuius fopérius membranofti a templum elle teftatus
eft,dices: Vos eftis templum Dei,de ipiritUs Dei nabitat in
vôbis.Et nunc, Glorificate,inquit,& portate Deutri in corpore
veftro , vrique Deum foiritum /anâum.
De quibus autemftripfiftis. Interrogatus refoondet. Bonum
efthomini mulierem uon tangere.B&numerat illud,quod optimum
proedicaùi : fi ergobonum habenti non tangere,qua-
to magis fi non duxeric meliüs? Incontinentia & tempore
8c ætare,infirmitate prohibetur: caftitas autem femper poteft
Deo adiutore,&cuftode fèruari. Illud ergo magis quæ-
rehdum eft,quod æternu eft. Qùare ergo,Crefcite &mul-
riplicamini & replete terram? nunc autem etiam ipfeterra
iam non capithomines. Sed potuit,inqliit,omnes de terra
facere:potuir,fed nol. lit: porui t enim &pinnatos 8c cornu-
cos homines fecere. Sedomniafecundü rarionem fibi nota
oprime fecit. Ipfemdeniqj Euam noluit de terra fàcerë,fed
de cofta. Si autem putàs modo id elfe in omnibus» imitate
Caim,&cæteros qui proprias forores duxere. Si ergo
hoc fie erat, omnia Deum lecundum præfeientiam, qua
Deus eftjtemporibus ordinaflè credamus. Illud etiam cre-
dendum,fiveî modo fecundüm legem nubant nonpecca-
re: leX'énim propter filios nubere permiccit, non propter
luXuriam. In hoc fe etiam animalib. dbteriore$ faciunt homines,
q> quum necprçgnatis parcunt,oftenduntfe homines
vxoïes n on prçpter filios acccpifte. Q u i autem fola fi-
iiorum cauià’, poftquam peperit mulier abftiner fe, & dum
laftarùr infans,& per ætatem forte iam parcu ceflinte, ccf*
fatur 8c ab opéré nuptiali: non tangere,fecutldüvfom,non
fecundum taâ um fimplicem. Propter fornicaiionem autem
vnufiju'tfifefuam babeat,& vnaquacfefuüm viril habeat. Vxorivir
debitum reddati/îmiliterautem & vxor viro. Fornicatoribus
coricelfitvtnubant, incontinens ne fornicetur : ficut fidi-
citmedicus ihfirmot Bonum ribi erat non manducare po-
ma: 8c ille non fe poffit continere,vt velit manducare ficus:
poftea mèdicus côcedat illi dura coena tantum nemandu-
cet,vnde moriatur. Vnde prædicanda eftperfeâio: quiaüt
non poteft,dandum rem edium nuptiale. Mulierfui cor ports
poteftatem non h abet, fed vir. ^ u ia foonte fibi abft ulit liber ta-
tem. Similiter autem & virfai corporis poteftatem non habet ,fed
mulier. Agnofcant viri non fibiiicerealiampræter vxorem
agno feere, qu ia æ quali forte fibi inuicem font fobditi & de-
bitores 1 Nohtefraudare inuicem,nififorte ex confenfu, ad tempos,
vt vacetis orattonU&iterum reuertimini in idipfûm.N o n poteft
vacare orationi quiincôntihens eft. Non folum autem cô-
tinénriâin nquo teftaméto laudabilis eft,fed 8C in vetpri te-
ftam ento.defeenfurus Deus in monté Sinai,fànâificari iu-
bet populum à mulierib.triduo, quanto igitur magisDeum
viderepoterit qui femper caftus elfe voluerit? Simihter&
làcerdos Dauid prohibuit là n â u paneni quoulq; mundus
à mulierib. elfe cognofeeret:&Petrus iubet etiam à licitis
temperare. Ne tentetvos fatanas propter incontinentiam veftra.
N e vno fe retrahente,alius fornicetur, &iàtanaslocü ten-
tandi inueniat. Hoc autem 'dico fecundum indulgeniiam, non fe-
cUdum imperium. Voloaut omnes homines effeficut meipfkm. Hoc
i infirmis indulgeo,nonperfedtis prçcipio,qui o ei homines
velim
Cap. vu.
A
k A d Corinth. 1.
Velim me in omnibus imitari, quifeio quatfi poftlt caftitaS
apud Deiim.Sedvnufquif \ueproprium habet dona ex Deo, alius
quidefic,alius verofic.Vtopnix donü,quia Deus diuidens fin-
gulis p rout vult,qa nec omnés capiunt Verbufioc. Cseteru
n omnes pofsut,quomodo dicit feriptura, quod nemo elfe
po.ilir cotinens, nifi tu dëderis ? Donum ex Deo alfos qui-
dem fic,alius veto,lie. Audis donum,ceifet prefomptio,Dico
autem mnuptü,&vtduisïlndpit de’his qui vxores non ha-
bent,& de viduis.Bo»« eft illisfific maneant, ficut&ego. Quis
poteft dicere no élfe bonüjfoipfe dicit efle bonuPQuis ro-
go pqlEt, nifi for.tji fouinianusPgfwdfinon fe cotinens,nubat.
Aut in cótinenterpatieris,aut nubere no dcbes,fic6rinens
elfe vis. Melius eft n. nubere qua vri. Fornicatio igne punitur,
ficut dicit Iudas de nurufoa."Producatur,inqt,&inccdatur.
Ad coparationë ergo fornicationis, eft melius nubere. His
aut qui matrimonio iun ftiJunt,practpio non ego,fed dominus.Hie
prpprie loquitur a<|ft5iugatos,ne dimi t ter ét vXores, &alias
duceretautpulchras,autdiuites,ficutIud3eifaciebat.Fxpr?
a viro nodifeedere. Si quis dimiferit vxore, ex cep ta caufii fornicationis,
facit ea maschari. Qgodfidifccffcrtt, maneret innu-
pta. N o ita di feed ere;, vt alij n ubatifi obaliq caulam dilcefi
ferit, alij non nubat.; viro fuo reconciliari. Et vir vxorem no
dimittat. Nam caterisego dico, non dominus.Melias eftfi ad vi-
rum fuum reuertatur, quam alij nubat. Si quis frater vxorem
habet infidelem , .& bac confentit habitare cum illo, non dimittat
ilia. Etfiqua muiter babèt Viruinfidelem, & hie cofentit habttafe
cum ilia, »0» dimittat virum. Si quis vnus credidit c duobus:
non quopermiferit infidelem fidelino iungi, fed de ia co-
iumftis loquitur. Santttficatus eft enim vir, infidelisin multere ft-
deli. $a:pe cotigit vtlucrifieret permulieré. Ideoait bearus
Petras,vt fi qui non credunc verbo, per mulierü conuerla-
tionem 4 fine verbo luerifiant, 8c cu viderint'exebriofis fa-
brias,ex foperbis humiles,dicant* VerelexDei e ft, quae fic
potuit mu tare mores inolitos. Credo ia prouenerat vt nó-
nullae faeminae per virosfideles, & viri per vxores fideles in
fidem venirent: & quamuisnondicens nomina exemplis
eft ramen h o rtatusad confirmandumconfiliumfuum.Et
fan&ificataeft mulier infidelis per virum fidelem. Alio quinfilij ve-
firi immundi effent, nunc autem fanïïïfunt. Si ambo infideles
elfetis: ncceflario filij vos imitarentur: nunc autem forfi-
tan fidelem imitantur, 8c lan&i Hint: quia etiam fi de duo-
bus fidelibus nafeantur,ficnafeuntur., tanquafi oleafter ex
oliua. Oleaftrum efipo propter originale peccatum , 8c
propter hoc font fob diabolo, nifi renafeantur in Chri-
fto: quia diabolus culpx autor eft, non nature. Iam credo
quoderant paruuü Chriftiani, quifiueautore vnoexpare-
tibus, fiue ytroque confentienteiandificari erant: q> non
fieret, fi vno credence diftociaretur coniugimn. Quodfiin-
fidelisdifceditydifcedat.Non. eft enim maior marirus, q Deus.
Noneft enim feruitutifubieüusfrater,aut/iwf.Nuquid fic quis
nubet, vtferuiat &pereatpro peer alteram infidele?Et no-
tandum,quia inuicem ferui font./» eiufinodi.ln eiufmodi re,
aut caula, In pace autem vocauit nos Deus. h i hbqrtate: non ergo
debemus nos vitro diftere. Vnde enim fits muler , f i virum
faluum facies?Aut vndefiis vjr.,fi mulierem faluafacies? Ntfivni-
cuiqfficut diuifitdominus: vnumquenq-,ficut vocauit Deus.In dll’-
bio pofoitjfed femper, fiqiiidambiguü eft,in meliori parte
intelleétus ducedus eft. Ita & ambulet: & ficut in omnibusec-
clefiis doceo.Siue cum vxore, fiue fine vxore, Siue circücifus,
fiue in prxpatio:üae1èra.as,Cmeliber.Circumcifusaliquis vocaties
eft: non jdducatpraputium. Siue cum vxore vocacus eft,
non dimittat'earn fiue fineyxore, non ei opus nubere, fi in
eq con filio acquiefeit, & lï po teft co tin ere. Na circumcifos
quonia jiabuit prxputiu, reuocare non pQteft fe fiiperfluo
circumcifom,quod foo tempore opus foitmo dicac,melius
foe rat fi non fujlfem eircöcifos,non Viuat genrihtcr.I»pr<-
putioaliquisvocatus eftlnon circuncldatur. Non putet fide do-
mini caulam efle dufi di).EtCficumcifipn\bileft,&praputium
nihil efifed obfiruatio mandatorum Dei. Vnufqtptfque.in qua Voca-
tione vocatus eft,in eapemaneat apud Dm. Necobeft, nec pro-
deftin hoc tempore. Seruus vocatus es?nonfit tibi curlp Aliq
feruitutem coiugiu volunt in telligi. Sed&fipotes liber fieri,
magis vrftf.Quia.Deus condi tiones no refoicit,fed mécé,&
vofontateminec dicas,quomodo poflum Deoplacerej qui
feruus fom? Qui enim in domino vocatus firuas -.libertus eftdomi-
P
feruus, apud Deû liber eft: & qui apud homines eft liber,
eft feruus Dei: Ergo ambo vnuni fonn Non eft enim açcè-
ptio perfonarum apud Deü.Vretio empti eftis j nolite fieriferui
hominum. Vnufquifque in quo vocatus eft fratres, in hoc rnaneat
apud Deum. Nolite jppter homines feriiire ad oculfoytho*-
minibus placeatissled omnia propter Deurn,credentes vos
mercedem confecUturosàDeo. De virgintbus autemprace-
ptum domini nonhabeo.lScriptis re foondic: quia illi dicebant,
Vbi praecepta êft virginitasî vt foperfluum demonftrarent:
quia ç fob præcepto eft,non impletum punitur,impletum
autem præmiü non habet.Gorifilium dat, laluatoredicéte*,
Nonomnes capiunt verbumiftud: fed quibus datum eft.
Nam fi generale elfet,quod poteft Vnus,& omnes polfent.
Occafio caftitatis eft abftinétia : Occafioautem incontini-
tiaiiluxuria eft; DatürautemàDeo} quiaipfiusproprium
donum eft, dicentePropheta, Cum feiam .quia nemo eft
eontinens, nifi cui credidcnsiConfilium autem do. Impletil-
lud doming q> ei in figura ftabulatij dixit: Si quid fopercro-
gaueris,ego veniésreddâ ribi-, Taqua mifer’tcordia confecutus a
domino vtfim fidelü.Ommu ad Dei mifericordiâ refert vt foo
exemplo doceat, nifi in Deo elfe gloriâdum. Fidelis feruus
eft, qui omnibus pfaetermillis dçmini fui femper .feraitio
occupatur ,.ad quod eos foo exemplo prouQcat, vtipfi foli
defiderentfenure.Etnemodefuismeritispræfumat,qua-
doillevcfidelis fit, mifericordiam dominifeadeptu tefta-
tilr i Exiftimoergo hoc bonum effe. Exiftimo* hoc non eft quail
i dubium fed certu:ficut efti Puto quod & ego foiritum Dei
habeam. Propter inftantemnecefiitatem.Siue cuftodiendiiu-
ftiriam,fiue carendi mundi folicitudine. Quoniam bonum eft
homtnific effe.Alligatus es vxori : noli quarere filutionem.Malum
eft ergo ficnon elfe j quia primitus perdit præmiû caftita-
tis, non quodpeccer. Soluttts es ob vxore, noli qustrtre vxorem.
Ita didt, non hgandum, quomodo non foluendfo Si autem
acceperis vxorewonpeccafti.Qm liber es,fi non vis elfe maioii
efto velminor.Er/* nupferit Virgo,nonpeccabit. Nuptiæper fe
non habent peccatum, led per follicitudinem feculi fiepe
peccatum incurrant. Tribulattonem taw en carnis babe bunt
huiufinoduSiib maledi&o fe Euoe fobij cien tes, q ideoin par-
tu maledidionem accepit,qupniâfeiebat Deus incôtinen-
teS futuros homines, vt vel metu doloris àlibidiné fepera-
rent. Adijciunturetiâvagitusinlàntum, filiorum mortes,
necnon 8c aborfos. Ego autem vobisparto. Idcoquia fecuiidü
ilidulgenriamconiugianon omnino prohibeo; Hocitaquè
dico fratres. Hie omnes ad continentiam cohortatur. Tern-
pus breueeftiReliquum efiyVt &qui habent vxores, funt tanquam
non habentes. Vitamoftrae tempus breue eft, quia cito aut v-
nius,aut ambôrum mprte foluentur.Sic intelligendü, pro*
pter brèuitatë nulla elfe pu tanda ad côparationéfuturorü.
Et qui fient, tanqüa nonflentes.Et qV.igaudent, tanquamnongaur-
dentes. Et qui emunt, tanquam nonpofiidentes. Et qui vtuntur hoc
mundo, taquanon vtàntur.In hoc feculo j quia omnia inhre*
ui finientunTemporambceuitaté d e f ribit SalomôjTcm-
pus & tempora, nôs autem quotidie videmus homines
morientes, & aEternos.futurqsnos credimus, quafialteri-
us fimus naturæ. Nam làpiens aliorum cafibus emendatur,
Ideo Salomon, Cor, inquit» fapientis in domo luétus ; cot
autem infipienris in domo conuiuij. Prater it enim figura bu-
ius mtmdi,Hÿc feculû figura futuri eftSi figura talis eft,qua-
lis erit veritas ? Sicut ftellà figuraeft folis-. Voloaut em vos fine
fellicitadineeffe.ldeo nô nubit quis, vtmüdo folicitudo dif-
cédât, ne foinæ foffocent femen : & ne dfeant villa côpara-
ui,boues emi,vxorem duxi: 8c non pollîtcoenare cüfoofoi
Quifînepxore eft follicitus eft qua domini funt, quomodoplaceat
Deo. Qui autem eu vxore eftfoüicituseftqaafunt mundi, quomodo
placeat vxori. lnterrtfgandum cui exped ;at placere, Deo, an
mulieri morituræ. Et diuifuseft. Mulier innuptd & virgo cogitât
qua domini funt. Si diuifos, eflè non poreft vnü:Nam uniras
diuifionë non recipir.Kf/frfanclx,&tcrpore,&Jpiritu. Cor-
pore, ab vfo:foiritu,à'foflicitudine, vel conaipifeenria co-
gitationum. Qu&autem nuptatfl,cogitât qua funt munit. Qiue
nuptaeft,fi qu* fontmundi cogitât, cui placere defiderat,
incipiet illi praeponi nupta, quæ habet excuferionécogita- ;
di quæ mundi font,oçcafione mariri. Quomodo placeat vira.’'
Iftanec corporenecfoiritueftlànda.Perre hocadvtilitatem
_______veftram