'Abbatis
percuflbr
examina-
C A P . I J .
C
Arrianus
- «xcaecauit’
quem illu-
nüiTare
promitteïib
z. hift.
cap.j.
C o fr . 14.
D
CoMentiö
Catbolici
ü hqretico.
fup. L 2.
hin. cap. 3.
GregoYtiTuronenf
inipfàaquapoft quatuor annos adhuc viridia perduràre;
De ceraveroquant d e fipulchro tulerat jadiecic; ïurda&
muta quar vt credo daimoniiim h^bebat ; ad eutri accefltt.
In cuius aure de ipfa cera pofuit : alia vero die veniens,gra-
tias pro accepta fanitateretulitfàcerdoti. _
• Intra terminum autem Ternodorenfis caftri Lingoni-
cæ ciuitatis erat presby tet greflù debilis, cumque per y iam
pergeret, quæ adDci Ecclefiatnducit, obuium habuitfi-
nem cum puero. Erat autem yterque clçricus, datoque fi-
biinuicemfalutationis occurfu, dixit fènex ad preshytc-
rnm, Vis (anus fieri; cuiille, Et quid humanum genus am-
pliiis concupiicit habetej nifî vt fbfpes viuat in corpore? &
fenex fa&o%eatæ cfucis fignaculo friper poplitem, dixit
ptësbytero ; In nominé domini noftri Iefii Cnrifti, exten-
de pedem tuum : qùefn presby ter fine moraextendens, fa-
num ad fi reduxit ; & grarias agens,iter quo pergebat agere
coepit:-vocatoque eo puer qui cüfene erat, ait, Etfiis presbyter,
quis eft qui te reddidit fanitati? Ignoro, ait, cui ille,
San&üs Martinus Turonicæ vrbis antiftes, ipfe te virtute
fuafànitatireftituit. T u vero in loco in quo fandum ftare
vidiftijOratorium fine morà ædifiça, erit enim populis fàlubre,
fi quæloquorexpleueris.Neçmoratuspresbyter,oratorium
in eodc fitu conftruxit. In quo nue nuper multi pa-
ralytiei grefium,calque vifiimrecipere meruefunt.
In Hifpaniisautem nuper fà&um cognoui,cumLeuui-
eldusrex contra filiumfiium ambularet,atque exercitus e-
iüs, vt adfolet, grauiter loca fan&a concùteret, monafteri-
umeratfàndi Martini inter Sagunthum arque Carthagi-
nemSpartafiam. Audiences autem monachiquod hic exercitus
ad locum ilium deberet accedere ,fugam ineunt,&
fe, reli&o ab baieiène,in infulam maris aWcondunt. Adue-
nientibus autem Gothis Tac diripientibusres monaftërii,
quæ fine euftode remanfirant,abbatem finio incuniatum,'
fed fanditate eredum offendunt. Extradoque vnusgk-
d io , quafi amputaturus ceruicem eius,refripinusruit,ac
foiritum exhakuiri Reliqui vero hæcvidcntes,timoré per-
territi fugerunt. Q u o d cura régi nunciatura fuiflet,cum
teftificarione præcepit omnia quæ ablata frierant,monafte-
rioreftaurari.
CertieftS autem præfàtus rex tanta miracula perferuos
dei qui noftræ reBgionis erant,fieri, vocauit vnum epifeo-
porum friorum:dixirque ficretius ad eu, QuamobrejU vos?
ifti qui fi Chriftianos dicunt,non oftenditis figna in populos
fecundum fidem veftram.? Dicitei epifèopus, Sæpius e-
go cæcislumenreddidi, &fiirdisauditüni;nuncaurem hçc
poilrim facere quæ dicis.Etvocatoadfe vnode hæreticis,
clanculo ait ad eum, Accipe quadraginta atïreos, & claufis
oeulis refide in loco vnde nobis eft tranfitusrôç prætereuii-
e cum rêge,exclama in virtute. vçqferditü lumen riiea
abbas requiefiit,vir magnifies fandicacis»qui multis infir-
mis,in corpore pofitüSjOpem accommodauit:qui impleto
tempore a {eculo migrans,iugiter fe iii sternum viuere vir-
tutibuspropriis manifeftat. Nam fi quitypps frigoriticos
incurrens,node vnaad eius tumulu deprecans vigilauerit,
mox compreflo acceflri adipifcitiir medicinam.Nam inter
reliquaqux ibidem gefta vel vidimus,velaudiuimus,muli-
erem quandäa quarcano typo correptam., fanatam aipexi-
mus.Qu$ diuturnotepore abhocdetentacontagio,neque
cibum ,neque fomnum capere poterat,fed ita oni corpore
deciderat,vt vixin ea vel illud vitale fpiraculum remaneret.
Ad huius iepulchrum,in gemitibus & oratione pernoÖas,
viq;lucisaduentum perdurauit immobilis. Mane vero io-
porife collocansjcum expergefada fuiflet,nihil mali fenti-
ens, ianata diiceflit. Huius autem fan&iyitam nos Icrip-
fimus. ' ' •
Fuit&beata Pappula valde religiofa,quae cum fiepius a
parentibusflagitaretrein monafterio locatipuellarum,eo
quod in domoparentura, curisfeculiimpedieritibus,Deo
feruire non poflet,& illi pra: amorenollent earn a fe iepara-
rijtotondit comam capitis fill, indutaq; virili habitu, T u -
ronicam dicpcefin adiens.in congregationem fecontulit
monachorum vibique in ieiüniisiorationibufque degens,
virturibus deinceps multis emicuit, erat enim tanquam vir
inter viros,necvlu erat cognitus fexuseius.parentesaute
requirentes earn, nunquam enim reperire potuerurit.Inte-
rim abbate mbnafterii ad quod venerat defun6I0, Mona-
chi propter virtutesaifiduas,hanceligunt,ignorantes iexü:
quod ilia totis viribus renuit.Trigintaautem annos in mo-
nafteriofuitanulloagnita quid eilet. Ante tertium autem
diem quam ab mundo migraret, id monachis patefecit: &
ficderan&a ab aliis mulieribusabluta, fepulta eft, multis
ie deinceps virturibus manifeftans eile ancillam Dei. Nam
& firigoritici,& aliis mbrbis oppreifi,f?pe ad eius trimulum
fimitati redduntur.
In alio autem pago Turonico, erat inter vepres & rubos
iepulchrumpofitum, in quo ferebaturepifcopumquen-
dam fuiile iepuitum,nomen ignorabanr. Contigit vero vt
cuiuiHam pauperis Elites moreretur :quo iepulto, cu oper-
toriumlarcophagi noninueniret,adhunc locumacceifit.
A blatoq;de hoeiepulchro cooperculo,quod tarn immane
erat vt tribus duceretur paribus bourn, texitcorpuiculum
filii fulto alterius iepulchri. Quod cum feciiTetjfurdus,
mutus,caecus ac debilis efteffedtus: manfitq;in hoclup-
plicio integrum fere annum. Dehincadparuitei quidam
iacerdos per visu dicens, Quid, inquit, tibi tuilque vim in-
tuli, 6 vir,quia detexifti me,auferendo opertorium tumuli
mei.? Vade nunc,fi vis fan us fieri, iube ipfiim velociter re-
_______ -f—o-»________ ______ qocari:quodfinolueris,protinus morieris.Egoenimfiim
tibi credulitare reftituam.Cumque hje accepta pecunia fe-* "Benignus epifcopus,quiinhanc vrbemperegrinus adueni.
ciller quod fibi fuerat imperatum, proçedit houus Cirola
xcgis ad dexrèrâmiCôtiftipatüs hærericorum cateruatexclâ-
mat & îfte c^catus peciiniajvt fide epifcopireciperetocu-
los iuos.Atifte cumhömitiiitia arrogantia imponens ma-
nus fuperoculos eiüs,ait,Seciihdiim fidem meam fiat tibi;
Hæc eo dicentc,ita>obierati lunt oculi hominis cumdolo-
re,vt non iolum viium perdere t, veru metiam dolum quem
aufritia impellente finxerat, publicaret;
R etulit alius vir fidelis, ipe&âlfè iè Chriftianum cum
harretiCo pro fide noftra cërtantem: altercantibusquedid
de diuinis feripturis , cum fleéri non poilet hæreticus
V t agnoiceret veritatem, ait« Si noftræ religionis, fi feriptu-
rarum teftimonia te ad credendum minime mouentj vel
virtutem indiuiduîe trinitaris miräeulis experire. Eftdigito
meo an ullts aureus:ego eum in ighëm iàcio.tu candenterd
collige, Proiedtum que inter prunas atiulum,ita igniri per-
mifit vteis fimilis cemeiretur. Coriuërfùiqüeadhætetieum
ait,Si vera eft profecütio tua, firme èüm ab igne.Illo aütëm
refiftente,ait vir, Immenlà trinitas Deusj fi aliquidindigriû
te credo,oftéde. Gerte fi rebta eft fides meä,nihil mihi pr£-
ualebunt hæc incendia fæua: ôt ablatum ab igné anulurn
diuti lîime palma fitftinuit,& nihil eft nocitusîled magis cô-
fuio hæretico catholicos reliquos fèruore iuæfidei röbora*
uit. habtenus hæc.
Haud procul vero à bafilica beari M artini, VenantiuS
At ille fuis innuens, acceffit ad monumentum filii lui. Ele-
uatumque lapidem plauftroimpoluit, reportatumque vt
kreophago reddidit, illico iànus efFedus eit-naminrede-
undoitalapis leuis erat, vt quèm tria paria boum euexe-
rant, boues deinceps,duo rèuocarènt;
Infra ipiùni autem terminum Turonicum erat mons
paruulusjièntibus,rubis,vitibidque repletus agreftibus,&
tanta denfitate labrufeæ contextus,vt vix aliquis intro pofi-
fe t inrumpere: ferebat énim fàma,duas D eo keratas Virgines
in illo loco quiefcére,icilicet cum vigiliis dieriiin fefto-
rum , luminiljus accenfiim diuinituS a fidelibus iæpiüs
cerneretur, vnus audacior & anirrii fretiiS au6toritate,ad
locum accedere fubobfcuranodté don tüetuit. ÀtqUece-
rëum miri candöris immtnfo ltimine fulgurantem aipici-
ens.âdmiratüiqUe diü, diiceifit, aliifijué quæ viderai riùri-
ciauit; T une vni de iücdlis lociiè Virgines per viiuiti ollert-
dünt; expo nürit iè ibidëtfi elfe fepultas, âcfine tedto, irül
brium iniuriam diütiûs ferre non polie, hic vëro fi fibi Vel-)
lét eilè eoniùltiimdndfis vepribus tegumen tümulis âdhi-
beret. Expergcfa6tns Veto inruentibus aliis COgitationi-
bus,tradidit obiiuioni quæ viderat; Alia Vero nodteadpa-
ruer unt ei itemm,Vu]f U minaci térribiliter cominantes, ni-
fi locum tegéret,anno præiènti ab hoc ièculo migraret.
Territus igitur vit ille vilu* accepta fecure ftirpe fiicciiâ tu-
mulos detexitïinuenitque Validas decereis guttas inmo-
Benigni fi
pultuca r<
A
EußO“****’
B
Maura
Bricra.
przdicit régis
obit um.
C
Cap.-»«».
Altarisfjn.
öificatio.
D
^ “J s o r c oe - Uftis.
D'egtoru tànftjj&rum. f 6 3.
1 menti de çapite globus ignis egreilùs vique adcælos viiuS
I ëft cobiçendiile: & ideo ne teiiçamini, ièd ipfum nas cum
fanétisreliquiis crédité vifitaife. T une timoré poftpofito,
magmficauimus Deum dicentesj Benedidtus qui venir irt
nomine domini, P eus dQminus,&inluxic nobis. Sed illud
anterius miraculum Vifum eftpaucis : iftudadparuit
populis vniuerfis. In illo fuit virtutis indicium, ïn ifto gra-
tix liipplcmeiitum; illud fuit tune occultum propter iadfcâ-
riam, iltud manifçftum eft cunâ is ad gloriami ibi de more
feftiüa fidelitçr adfa dauiiqoqunciantur, hic in nouitate o-
fatorii quod ad laudem domini proficeret, inluftratione
fanârorum pignorum corifècratur. Ergofideliter vtopor-
$ét,a nobis quçrendus eft & orândus vj: ille vifitet hune po-
pulum ^ qui plerunq; ora bonis Vota per hune làcrû ignem
iiiftulit in excelluni. Hune enim ignem vel eum de mona-
cho orante narraui,vel cum Brachionem abbatem àpigno-
ribus knëtorum vidifl« egreflum ignem expofiai,myfticum
eftè puto ea quad non exurar, fed mluminet : fed nec diui
t\x maieftatis vacare putem gratia, quæ velfeprodcre vel
adparere quibufdamporeft.
Et licet de Turonica vrbealiquaiàmfcripfèriihus, ta-,
men quoniamnupçrlànûi Solenuis fepulchrum afpexi,
mus, filere nequiuimus quod apud Malliacenfè monafte-
rium con}perinuis, qupd in cacuminë montiseftconftitü-
tum, ah antiquis vallatum ædificiis iam erutis. Nam fèrunç
quod in eo loço eu crypta adhuc haberetur occulta,& nufc
li Chriftianorumlocus illeeflètreuelatus, per fingulas do -
miHiçaram (olemniratum noétes ab habitatoribus lumen
eernebatur accenfiim, fèdnulius feiebat quid fibi hoe vel- j
let myfterium: tantum fiifpicioretinebathommes aliquid
ibidem retineri dmimim. Intçrea aduenertmt duo eneigu-
meniçx bafilicafànéti Martini, qui conlifis in iepalm,is c!a- j
marecoeperuntj dicentes.HicrequiefcitSolenms beariffi- !
mils in crypta^bdita. Refèrate igitur fepulchrum annei
Dei. Qijod cum repereriris, veiis tegiteJümcn acccndite,
cultumque debitumei exhibete. Eric région! huicklubre,
fiquæloquimuradimpleueritis: &hæcdicences cum ckr
more magno, effodere tellurem vngulis nitebantur. Tune
videntes mcolæ quægçrebantur, accepto farculo cfFodi-
çnçes aperuerunt cryptam,in quaperkriëmgraduùm ds-
feendentes, reperetunc fepulchrum magnumdequo tc-
ad^ucraeteinfirrpl, (vqç'eflcfepulchrum So.
Libaniodore heéfareo e^ragare, tuile deputatis bo-
-bus & plauftro,lapides congregat,&data æftate QratoriÜ
fiiperædificat ; explicitoque opéré beatum Eufronium,
qui tune Turonicam regebat ccclefiam,ad beüedicendum
imutât. Sed illeiam-defeflîis fènio, exculàt abire, dicens,
Vides ( inquit ) fili quod fçnuerim, & hiems folito alperi-
oringtuat: defcçduntpluuiæ, ac veiici cumftaturbine pet-
flant: inflantur flu mina,& ipfç qaoque viæ à fréquentation
ne imbriüeffufæ pene inlutu lunt diflolutaj. E tnunçaon
conuenitætati mex, iftomodq properàte ititieta. Hæcau-
diensvirilledifcelfitàçonlpçdtulàcerdotis, abiens valde
moerens. Verum vbi fâcerdos membra quieti laxariitj vidri
duas virgines ad ftare fibi : quarü fini or triftivulcu ficinfit,
Quid tibi irtgratæ exiftimus,beatiffime pontifex?quid,mo-
leftæintulimus regioni tibi d Deo commiflærÇur nos defi
picis? cur ad conlccrandum locum, quem nobis vir fidelis
ædificauit venire dilfimulas? Vcni nunc pbficramus per
nomen omnipotçntis Dpi, cuius nos fumus ancjllæ. Hæc
effara, genas lachrymis tigabatobortis Expergefaiftus ve-
ro finexj voçatecclefiâfticæ domus reétorem,dîcens,Pçc-
caui,noneundoeum hQmine; eçceenim vidi duas virgi—
nés me oh id in crêpantes, & vçreor Dei olfenfàminçurre-
re, fiillucdiftulero ambulare: accçleranfque itçrviam in-
gred itut. Igitureunte illo quieuitpluuia, aufttorumq; vio-
Ïentia fæua fuccubuit.Ipfi quoque feliciçer confiçiens icer,
beusdiifto loco cum pace regreflîis.Nam refèreb^t plerütiT
que vultum inceiftmque virginum:& vnam quidem dice -
batprolixiorem, alteram minorem ftatii j non meiito : v-
tranq; taméniue Candidioremcquarü vna Maura, b ri tta air 1
terâ vocitabat,dicés fiab earu ore hçc nomina cognouiflè.
Ipfi quoq; pontifex cum à multis eebriùs vrgerettir vc
adoccurfum Chariberri regis deberet accedere, 8c inne-
<ftens moras iredifferrçc, tandem çommotùs à fuis ak,Ite*
præparate iter vt camus ad Qcçurfum regis, quem vifiirinô
fumus. Igitur imponens plauftris neceflâria cahallis ad iter
præparatis,damqueinhocftante ratione vt deberet viam
incederej ait, Reuertantur plauftra,laxentur éqtiimon modo
lennisbeatiflîmi.quimoïfeniùdifcefleruntreccptp^cift
hæcaïuc coepermuadeumdiuerlocum morbornai ç .ro d !r
connuere.deacceptaûnitattrediteincolumes.Seditel.it-
thoigerus vrbis Piftauenfis indigenaicum ab quartani typi Pcn!i| i!iü-
ægrotatconefatigaretur,accepcisexhoipitioio fu o c erd ï, j
iurrexit cum vno tantum puero, acceffitquead loeum.'fuia
vero oratione, accenlis cereis manuque propria per totam
noârem ae tends, vigilias cclebiauic. Dato igitur manere+
durit ad prQptia, neç vitra ab hoc m prbo fngoifiionis vel
confradioms vllius pertulit grauiracem.
Fuit autem qtiidàm religiofiis, & virturibus & nomine
Maximus, §ç y.c liber vitæ eius docet, quam verfij conlcri-
pwm iegimus» noftri fuit Martini difcipulus. Q u i occiilere
quoderarcupiens apud infulam Barbaram monaftërii Lu-
gdunélis peregrinari experiit.Manifeftatus autem & ibi ad
patriam redire dilpofiut. Denique dum Ararim fluuium
tranlire cuperet, naue impleta demergitur aè ipfe fâcerdos
pelago operitur, habens ad collum cum euangeliorum lib
re minifterium qtiotidianum, rd eft, patenuiam parüam
cnril calice. Sed pietas diuina non pertulit perire quod
fuum eft : iia de hoc periculo domino iubehrereftitu tus
eftlitoti, vt nec YÎtæ damna perferrec, nec rerum detri*
mentalugeret Impletumq;eftiüud quod pfalmographus
fpifitu fanifto influente cantauitt Cum cectderit lufius, non
conliditur, quia domitmfirtnat matmm etus.Et itèmrri, Non 'nedum
hoc iter incedimus.Diccntibus autem lîiis , quæ çflèt
hæcleuitas, ytquæ tam inftanterparari iulferat, tam fiçile
deturbaret:aitlecretius, Princepsad quem nos ire-çom-
pellitis, obiir: nec viuentem fi abierimus, iniieniemus.Sru-
pefaôti aùdientes, diemnotanç, & fàndti verba taciri fir-
uant: aduenientibus autem ab vrbe Parifîaca hominibus
eahoraregem aanfifiè nunriant, quafàcerdos plauilra de
itinere iuflerat reuocarh
Dé oratorio autem noftro in quo reliqiiiæ kh<5H Satur-
, niai martyris ac Martini antiftitis ciiiti Illido confeflbre,
vel reliquomm fànéforum çôlocatæ fiint prôinftruëliône
credentium narrate a jjqua non pigebic: qualicer fe virais
beati,Martini reuelatione rçuelauiji.- ita vtadpareret multis
ignitus globusille terri bilis, qiri {juon^am folennia ce»
Iebrante emerfèrat paucis vifibifis, a eapife arçæ prorum-
pens.Concepir enim infpirantcdiuinæ pieracis ir,ftin<5hi a-
nimus, vt cellulafn valde elegantem quam fândlus Eufro-
nius ad vfum promptuarii habuerac. ad opus orationis fî-
deliterdedicarémî qua diligenter comporta, &]altariex
more locato, ad bafilicam fànéfam vigiliis no&gm vnam
ducences; mane vero venientes ad cclluiam, altare quod;
ercxeràmus, fànëlifîcauimus. Regreffique ab bafiliepm,
fânâas eius reliquias cum Saturnini Iulianique martyrum
vel etiam beati lllidii exinde folenniter radiantibus cerejs
crucibufqtieadmouimus. Erar autem fàcerdotum ac Le-
uitarum in albis veAibus non minimus chorus , & ciuium
honoratorumotdopræclatiis;fid& populifèquentis or-
dinis magnus çonuentus. Cumque fàcrofànâa pignora
palliis ac mappis exornata in excellùm defèremus, peruenimùsad
oftiumoratoriivIngi.edienribusaiuem nobis,fiir 1 4 ^ y....... .........
bito rcpleuit-cel'ulâ illam fijlgpr terribilis,itavtprç timo- j cabitdowiniistnimamiuJli.Dçindc ad eaftrum Caiinonen-
re & fplendorc nimio, adftantium peuli clauderentur.Dik fi vrbis Turonicæ veniens monafterium çonlocauitiquod
currebatautemper totam cellulam tanquam fiilgur, non j eaftrum cum abEgidioobfiderecur, & populuspaeiillius ' ° ■
paruum nobisingerensmecum. Necquifquamfi/repotè- ! ibidemefetmclulùs , hoftisaduerfus eftqflum d latere
rat quid hoc eflètî nifi omnes pauore proftratifoio iace^- . montispuerum,quemobfilfiadyfiimhabebant bibendi 1
bant. Tune ego, Nolite inqiiam cimere: vircus eft enim j obturât. Quod cum antedicius Dei famulps, qui tune cum !
fanâorutn q cernitisi & prælertim rememoramriu librum reliquis intra çaftri munitioné coclufiis erac,cerneret vide- 1
vitæ beati Martini, & recolite qualiter verba fàcrata p ro r 1 ret ; populum çpjifumi iniufia, oratione n o d e tora fuditq;
1, _ , ( - 1 t i l . , ........................ _ ad d ç-
H
m tèruat