ttiticum mifi,& ordeum,quod velille fumeiet, vel aliis mini
ftraret. At iUi dicebant, Noftri g en e ts homo effed9 .eft;
noftrifluminis aquas hau fit, noftraeum terra ccelo tranfi
mifit. Aequujnne ergo eft vt tu,de terra aliéna veniens; ra-
pias eum de manu rioftra.?Noueris enim qui non hoc lufti-
neret quilquanoftrum,fed hic fepelietur.Matronarelpon-
dit,Si germen ftirpis eius inquiritis, €k aliis hic regionibus
aduentauit: Si aquasHum in is ingeritis, parumnrimeîus
m ollieru nt,quam potius è coeco manans fons ille reftinxit.
Cumque hæc & huiufin odi inter fe verba proferrent,&Li-
pidiacénfes, eftblfe humo & depofito fercophago,euni fe-
pelire niterentur : conuocatis matronaauxiliis, fugatis Pa-
geniibus, rapuit fendum corp9, ac ferre ccepit in pheretro
ad vicum Tranfeliacenfem, depofitis initinere pfiulehtium
turmisjcum crucibusçæreis,atque odore flagrantis thimi-
aruatis,qùod illi cernentes,poenitentia moti .mifèrunt poft
matronam,dicentes:Peccauimus, refiftédotibi : profedo
enim cognolcimus,in hoc elfe domini voluntatem. Nunc
autëpetimusvt non abiiciamur ab huius funeris obièqutiS;
fèd admittamur officiis eius:illaquoque permittente vt fe-
querentur, confondus eftvterque populus, & fie pariter
vlq; adT ranfeliacenfem vicum venientes,celebratis milfis,
beatum corpus cuiummo honore,gaudibq;,fepelieruntin
quo vicofiepiùs fe béatilfimUs in virtutibus dedarauit.Sed
& Lipidiaco, vtfiipra præferifiimus, plerumque opus eius
fandum oftendinir : V cerque n.locus vnius làndi præfidiis
communitur,& fortaflls quorumdam incredibiliurn latra-
tus de his conaturobftrepere; Noueritàme vifiim Deoda-
tum presbyterumfumçnam odogenarii æuiferentem,qui
mihihæc,vtferiptalunr,contulit; cohfirmans fecraittento
nihil fe de his admixto mendacio enartalfe.
DefanttoMartioAbbdte.
C A P . V I II.
\ Kagnumnobisdiuinapietaslargituraugmetum, cum
l v l d e l i a i s nbftrisfieripræcepit deremiffionerefugium,
negligentibus ignolcamus, fi iridulgeamus lædentibhs,fi
odientibus nos è contrario commodum benédidionis im-
pertiamusDicente domino Iefii Chrifto, Diligite inimicos
veftrosjbenefâcite his qui oderunt vos,& orate pro calum-
niantibus&perfeqûentibusvos, ytfitis filii'patris.veftri
qui in cælis éft. Ecce quam magnum thefeutum congregat
contemptus iræ, rcconciliatio damnati ,remiffio iudicati,
filiurade Deipatrisfacit, cohæredem Chrifti adle ;bit,cæ-
leftibus régnis habitatorem ftatuit. Vndc manifelhim eft
oblitadelida eius in cælo, quidelinquentibeneficiüve-
niæimpertitur in iàeculc. Sic enim dominici oris fèntèntia
prolatateftatur.:Si(inquit)dimiferitishominib.peccàta eo-
rûjdimittet &patervefter cælèftis peccata vcftra. Çum veto
lupplicésfemulos docêt orare,ait,Sic enim dicetisad pattern,
Dimittenobis débita noffra, quemadmodum & nos
dimittimus debitoribus noftris. Hic igiturfehdus Martius
beatus Abbas.feuditate præclarus,diuini s eraditus ftudiis
huius fententiæ bonum r et i nui t cordé,vt libenter dimitte-
delinquenti.&non folü ignoüit noXam,verum etiä mu-
nere præbuit gratiam, n e in aliquo vilem redderet culpari
perfonam. Sedante de conuerfetione.eius paucalççuturi
iumus p riufquam ad huius gratis beneficium accedamus.
Igitur beatimmus Martius,Aruernæ vrbis Abbas,eiulHém
territoriifuifleincolafertur : & àpueritiafuarehgiofema-
gens vitara, totum fe Dei operib.dedicauit.Eratenimparr
cusin cibis, largus ineleemofinis, promptusinvigiliis,in
orationib.valde deuotusjT otis viribus luxuriam abftinen-
iæ freno, ac parcitatis agone coercens, nefibi aliquid fiib-
epere poflèt. Nonimmerito Martiu? vocitatus, q Marte
triumphali pullulantes adionum mortalium cogitationes,
gladio Ipiritus fendi, in ipfo dimicatipnis ëxordio iuccide-
bat,non fiirde auditor apoftoliaéexhortationis d id a com-
memorans. Accingite vos armatùràDei ôç gladio Ipiritus.
fendi,vt poffitis ignita diaboli tela contenere.Cumqjadil-
lam aetatis legitimæ petfedioné veniflèt, & tanqua fyduse-
gregiuminhacVrbefulgere ; adhucaliquidfibideelïêpu-
tans haudprbculab eafeceffit: Acceptoqiferculo montem;,
lapideum casdere coepit,inquo cellulas feulpcs, habitacula
fibi paruula fecit:Scilicetvtardtipsibbrietatis cathena cô^
ftridus,faciliusDeo omnipotenti preçura thura,laudation
numq; holocaufiomata mper cordismundialtare.profer-
tet,recolens dominum dixifleper euangelium : Intra in eu-
biculu,& claufo oftio orapatrem tuum,& pater tuus^qui vi-
det in abfeolo,redder tibi.Scièbatenfm & angelicæ fibi vifi-
tationis conlolationem adfore.fi 'fe afc» hümanis alpedibus
longius amouiffet.In hac ergo rupe cauati môtis habitatic
nis,vt diximus,neceflaria praeparabat }formansinantris,ex
ipfo lapide,feamnü &cellulam,fiue ïedulû in quo poftla-
borem multum feffi corpufcüli requiem indulgeret : fed e-
ranthçc jmmobilia,quia ex ipfo lapidé incife mafiæ ipfi pe-
træ inhærebant:nihil aut fuper eam cum quiefcerétfterne-
batmifi tantum cum veftimento,quo indutus erat,decum-
bebat:nec alios hàbenstapetes,plumellas,autfiragula quo
hæcpperirentur,nifi cum ipfe defiiper confediflet : nihil n,
habebat propriu,nifi Dei cultü,in quoindeficiens perma-
nêbatiVidum ei interdü deuotorulargitiominiftrabat.De-
niq; & ietemus,dominus,quiiugiter glorificat fendos luos
coepiteælefte femuli meritum terrigenis dcçlarare,yel quails
eliètcultor fine diuinic^tisoftendére, dtun eicurationü
gratiamdignatus eftimpercire. Num dæmonesde obfeffij
corporib.in nomine lern Chrifti,verbo fugabat : Venenum
malæ puftulæ.crucis fignaculo.opprimebaf.quartanis, ter-
' tianiiue febnb.infiifobenedidj olei liquore medebatur:&
multaàlia benefiefepopulis, annuente largitore bonorum
omnium tribuebat. Ad tanti viri famâ coepei unt quidam ad
eum conj9uere,gaudentes eiiisinftrui diiciplinis.Quid plu-
ra.?Collegitviros format monachos, efficit ad ©pusDei per-
fedos:Èrat n.ei magna patientià,tantamq;aduerftisluftiné-
darum iniuriaru tela,iumpferat bonitatë vtputares eumlor
rica dülcèdinis elfe vallatuiji-Erat aüt monachis hortus,d ir
uerforum olerü copia ingérirefettus,arbotumqvfruduum
&amoenus vifib.&fertilttateiocundus iiùbquarû aibona
vmbraculo,fii{urràntib.auræfibilofolife, Beatus fenex ple-
rumq; fedebat Quidam aüt imprudenS & fiue timoré Dei,
gulae circumfcriptus defiderio , effradafiepe, horri.furtuto
eft ingreffiis afcenfii,ficut dominus exprobracin euangelio
quia quinon intrat p ianuam,hic fur eft i&latro. Porrpaüt
eratnodis tempus,nèc n.poterant hæc, nifi in n o d e , per-
petrari :quia omnis,qui male agit,oditlueé. Hic vero colle-
dàsolerib.cépilq;,&aliis,fiuepomis,oneratusfefeefraudis
iniquæ,adaditü quo ingrelïusfuerat pergit, fed nequaqua
repperit vt egrederetur.:grauatus onereconfeiênti* terre-
tur,& inter labores ponderû altafiiipiriad.ucit: fuftentatur
interdum fiiper columnas arborum.Circuit iterü.iterumq;
omnemabitum hqrri,& non modo oftium no repperitive-
rum ètiam nec iplum que inter nodurnas tenebias patefe-
cit aduertit ingreflumttorquetur n.dupfici Cruciatus dolore
ne aut tèneatUt à monachis,aut à iudice capiatur. Inter has
cogitatiorium fecesnox ei elongatur : Iubar lucis defid era-
tæ non redditur: AbbaS yéro in plàllenrio n o d em ducit &,
vt credo,reuelante Deo, q gerebantur agnofeit. Etenim al-
befeente iampolo,vocat præpofitum,dicens, Acçurre yé-
locius ad hortum : Bos enim petulcus ingreftus eft in gum,
fed nihil læfit ex eo. Accede nunc,&impofitis necelferiis di-
mitte eum : Sicn,legitur, boui trituranti os non colligabis.
Præpofitus quoq;, non intelligens quæ narraret, abiitim-
plere iullionem.Quemcum vidiftet homoappropinquan-
té,ptoiedis in terra quæ fiimpferat, fugere ccepit: ac, inter
Ipinas & rubos caput immergit & , in modumporcorum,
aditum vnde egrederetur,idufacili conatur aperire: quem
mo nach us apprehendens,ait, Ne timeas,fili,qafenior no-
fter mifit me,vt ducâ te ab hocloco. T une colledis mona-
chus qilleproiecerat, tam pomis quaolerib.impofiiithu-
meris eius,& aperto oftio dimifit eû.dicens : Vadeinpace,
& ne vltrâyëpetas,quæ,ignaufe comitate,geffifti.Ipfe quo-
que fecerdös, velut iu^aryeri luminis in orberefolendens,
infirmitatumorbidavirtutü éfficacia pellebat amduc. Ni-
uar dus quida diuturna febre detétus, dum aquas, æftuas ab
ardore,hauritallidue,ab hydrope intumuinita vt ta venter,
qftomachus,in modum vefic* çerneretur extenfiis. In de-^
Ip e ra tio n e e rg o tali infirmitate,pofit9deferri fe ad fendu
beneficio plauftri, depofeit. Denique eleuatur àledulo:
imponiturfupervehiculum,,atqiadcellulamfendimartyris
perdueitur, deprecas humiliter vt fibi fecetdos Déi ma-
nusimponerer.Atille,proftratus in oratione corâ domino
conuerfiis eftadinfirmùm; Taduq-, blandiftimp eiusmc-
bra contredans eum,in contemplatione adftantiu, reddidit
feniim : Nam ita fcrtur tumor omnis* ante digitos eius
aüfugilfe de corp'ore obfelfo, vt nullum in eo vl'terius ægri-
tudinis huius remanere tin dicïü. Hæcautemà meigenito-
dis relationecognoui;ëo cpei fuerat hic Niuàirdusin âmi-
citiæ côiundionedeuindus ; Àlferebat aüt idem vidiflè fe
fendumhis verbisj Cum elfet adhue puer quafiannorum
vndecim, -ab illo tertianarum acc en fa febrium occupaturi
Tunc amici apprehen fum pûerumduxerüî ad virumDei.
Erat enim iam fenex & proximus refolutionis diei, caliga^'
bantq; oculieius.Pofitavero manufiiperpuemmait,Quis
•ft hic,vel cuius eft'filius.?Relponderunt, Fàtnulustuus eft
puer Florcntius'jGeorgii quondam filiusfénatonVEt ille,
Benedicat(inquit)tibidomin'us Deus, fiii, & fànare digne*-
turlanguorèstuos. Atille,.o{culans manus eius,•&grattas
agéns, abfeeffitfenus. Adferebàt n.nunquam deinceps fe^
in omni vita fua,ab hoc contagio fuilfopulfetum. Ipfe aùté
iam çtatenonagenariajbono deiudanscerfamine,Gonfiim-
matoéiirfiivitæ, feruansin Deofidem,adiliamcoronam
iuftitiæ, quam in illaaretributionis die redditurus eftei do-
minus,commigrauit.Dehinc cum fumirio honore ablutus
dignifquéveftiméntisindutus,infra Oratotiuln monaftërii
eft fepultus. Quodautem beatum eius tumulitm diuinis
virtutibus illuftretur, ipfe, quæ affifti t catertia pôterit conte-
ftari; Quæ cum infirmos mùtitad tumulum extemplo in-
Columes îemittit ad domüm : Nam cum dinerfis partibus
confluentes, deferentelq; morborum generainibi capiant
medicinaffl frigoriricorumtamenvibranttatremore membra
ftepius ad folidiratem integram reftaurantur. Tribuen-
te hoG dominqmoftroïelu'Chrifto,qui glorificacilluftribus
miraculis fendorum nunctumuloSiquondam mortuos re-
ducens ç tumulisj Ipfi gloria in (æcula.fæculorum.
Ve Jànclo Venantio Abbate.
C A P . IX.
C Olitarîum atque multiplex donum ecclefiis, populifq;
^ terrigenis coeleftis poteritia præftatcumlargitor iugiter
Iæculo,r.on modopeccaturumluffragacores,verum etiam
vitædodores æternæ quod vnicum cernitur, dum à maie-
ftatediuinatribuitur:multiplex, quiacundis, quiexpetere
voluerint, affluenter indulgetur, iüxtaillud : Petite & acd-
pietis, &feliqua. Vndevigilanterinceflànterquedebetin-
ueftigare meûs humana fendorum yitam,vt hocprouoca-
ta ftudio,ar cerna exemplaj ad ea femper extendatiir, quæ
Deo nouit elle acceptabilia vt ab ipfo vel mereatur erui,vel
polfitàudin. Hæc aütemabeiusmaieftatequærebantfen-
d i percipere,pofcentes iugitervt ipfe infinuarétcprdidpfe
perficeret in opéré,ipfe loqueretür in ore. Quo feciii9 pur-
gatamens, cogitatione, eloquio, adione cogitaret ferida,
foqiieretur iufta,opeiàretlfr honefta.Vnde fadum eft vt,dü
in nis,qüæ diuinitate finit placita, femulabantur, obtinerét
fibi rem itti peccati debitum , eruerentur à coeni fordentis
contagio, coelcfte pro meritis inuitarenturad regnü.Pone-
banf etiam & præccflbrum exempla ante oculos fiios; atqj
omnipoten tem dominum,pro eorum affedibus,coIlauda-
bant; Quorum (vtdiximds) exempla fequi meditabantur.
Vnde &nos in prçcohio,déuotiDeofamuliVenantiabba-
tis effàri hitentes,diuinitari potius dona Iqa referimus,quia
dexterjm éius manifeftum éft effeeiflè, quod fendos con-
ftitit operates elfe; deprecantes vt apériat os rnuti adpub-
licanda opéra antiftitis fiii.quia ficut elfe nos recognolcim9
feientia tenues; ira nouimùsconfeientiapeccatoreg. Igitur
beatus Jfenantius Biturigi rerritorii incola fuit,parentibus,
fecundnm fieculi dignitaté, ingenuis atque catholicis. Qui,
dum elfet iuuenili ætateflorensfàparentibus Iponfeli vinculo
obligatur. Cumq';,Vtætàti'huicconuenit,amori fe pu-
ellari præftaret aftabilem, & cum poculis frequentib.etiam
caldam en ta d efe rret, con tigit vt ad vr tlaai bem T uronicam,doliiro
balili:
b info irartte, veniret.Eratn.tunctemporis monafteriü
icæfendi Màrtirii propinquum, in quo Siluinus Ab-
Jùblioib. Vet. Patr. Pom.fyParsz.
bas gregem Deb deuotum regulari fe'eptro regebatjâd hoc
vir iftp deuotiis accedens, virtutelq; cemens beati Marti-
ni^aitintrafe (vrconiïcio) melïus eftferuire impollutum
Chrifto,,quam per copulam nuptialem contagioinuolui
mundano. Relinqualponfem territorii Biturigi &annedar
Càtholicæ, per fidem ecclefiæ; vt, quæ credp corde, & iam
opéré mereâr effedui çondonare. Hçc intra fe voluens,ad-
uenit ad intedidum Àbbatem.Prouohitulq; ad pedes eius,
quod intimo corde gereret,cum lachrymis patefedt. At ille,
gratias agens Deo pto fidé pueri i a ddi ta priâm prædica-
tione fecérdotali, iuuenem totoridit; &gregi monafteriali
âdfeiuit.Ex hocfeinhumihtatefratribuscxhibéns, chart-
tatem cum omnibus diligens,in tantum fenditatis apicem
euedus alferitur ; v t ab omiiibus, tariquam iparens proxi-
mus,fommo ftudio coleretur. Vnde fedum éft vt, decedé-
te abbate iam d id i monafterii,ijpfe in loco Abbatis eligen-
tibus fratribiisjfubftitueretür; Dènique quadam dominica
ad millariim celcbranda folennia inuitatur : Dixitq; fratri-
bus, Iam n . oculi mei caligine obteguntur, nec polïum li-
bellum afpicere. Presbytero igitur hæc alteri agenda mandate.
Dicente igitur presbytero,ipfe proximus adftititrVen-
tumqueeft vrlandummunUs, iuxtamorem catholicum,
figno crucis fiiperpofito,benediceretur.Atiileintuitus, vi-
dirquafiad féneft ram abfidæ fealampofitam, & quali de-
Icendetem per eam virum fenem,clericatus honore vene-
rabilem, atque oblatum altario fecrificium dextera extenfe
benedicçntem.Hæc enim age^anturin bafilica fendi Martini,
quod nulliis videre meruithifi ipfe tantum.Réliqüi vero,
cur non viderint, ignoramus.Ipfe tamen deinceps fra-
tribus retülit : Nec enim eft dubium hæc fideli femulo do-
minum demonftraflè;cui etiam dignatus eft arcanorum fe-
crèta coeleftium rèuelare. Nam idem,dumdebafilicisfen-
d orum die dominica expleta orationeteuerteretur, lùp er
bacillum fiiften cams,in medio confeflbris atrio,eredis au-
ribus,odiililquead coslum diutiflime attends,fttritimmo-
bilis; Dcinde,motusà loco,ccepit dare gemitu s, ac lulpiria
longa produeere. Interrogatulque à luis quidhoc elfet,aut,
fi aliquid diuinü fuHfet intuitus, enarraret. Relpondit Væh
nobis inertibus &pigris.Ecce iam in ccelo miflarumfolen-
hid expediuhtur:& nos fegnes,nec iiichoare coepimüs huius
myfterii feeramèntum/Vcre ( inquit ) die© vobis, quod
egbaüdiui vocesangelorü incoelis fendus in laude domi-
niproclamarites: & , d id o citius , i n monafterio miflarum
folenniaiuflîcexpleri. Sed nec illud præteribo quod quadâ
vice,dum iuxtaconluetudinem(vc luprà diximus) de bafili-
eis quas,brationis gratia,adierat,repedaret,& in bafilica ad
niiflas dommicæ orationis verba decantarènmr; cumilli
dixerunt,Libera nos àmalo,au4iuit è cumulo cuiulHam vo-
cem dicentem lùnilitertLibera nos à malo. Q uod non fine
perfedionis méritocenfctur,vc hæc méruilfet au dire: fed &
ad Palfini piesbyteri tumulum veniens, & qualitatem eius
meriti& quantitate refrigérii.iplb docente,cognouit:& licet
hæc magna fint, ad illam tamen fehitatum gratiam,quâ
per eum dominusinfirmisprotuIic,li^caccedere. Non n.
ambigicùr quodper eü,ficut fiipra diximus,operata fit dextera
Dei; cuiiftaquæmemoràuimûs tanta voluit reuelare.
Puerulus n.quidam,Paulus nomine,crurum poplitüq; gra-
ui dolore vexatus,fendum adiit : Proftramlq; genibus eius
exorare ccepit,vt ei medicinam, oratione fua, à domini mi-
fencordfe obtineat impertiri.Quiprotinus oratione fada,
oleo benedido palpas membra inhrmi, eum fiiper ledulü
fuum requiefeere fecit Q uo paululû quielcente poft vnius,
horæ curriculum fiirgereiubet.Qui confiirgen$,fenus marri
fuçfendreft manibus reftitutus. Pharetri cuiufdam fer-,
uus;infenfixS domino hui9 fecerdotts,oratorium expetiuic:
Sed ille elatiis fuperbia, abfente beato viro,feruüabftrahit,
cetidirque : lêd mox à febre correptus, Ipiritum exhalauit.
Quartanarum,tertianarumve, vel reliquarum accenfus fe-
bxium,oratione fecla.fiepius mitigauit.Venenum malç pu-
ftulx, impoli to falutari figno reftrinxit.Obfèlfos dæmonib.
inuocato Trinitatis nomine,emundauit : Nam (urgente eo
quadam n o d e de ftratu fuo ad reddendü officiü, vidit duos
arietes magnos fuis foribus alfiftentes, quafi præftolantés
aduenturn eius : Quovifo furibundiad eum cum impetu
valide diriguntur. At ille,fignü crucis opponens, illis eua-
F f f 5 nefeea