Credentibus in eUm,quifüfcita- lluturorüfn. Ùiffufaeflin cbrdibüsnbflriipetfi irltu)nfanäu,qtd
roorfHK.Videamus quo I datus eil rfofô.Magnltudobendficiorû excitât iri fe magnitùeotum
veftigia fubfeqûamüt.
uit Iefum Chriftumdommumnoftrumd....M • « ...
ordine hoc loco adChrifti naiifierit referre<âioném:id eftj dinem charitatis,quæ pèrfeoà tirtiere non nouit,nèq*, conge
nobis reputabitur.fi tatti perfe&e ctediderimus Cbriftu fiinditur : qüæ ramé inriobis non per proprifi mëritutn.led
àmortuis reftirrexilfe : quomodo ille credidit corpus Sara» »cr fpirituro finétùm d o^tùri$iflaij>fe^^^
emortuum poltè ad concipiendum viiiifiçati. Qtùtr'adiW | legiseflècogn6rcitut.ÈÉideonemoinfë,Ted-inpeo^uius
eïlpropter d l fia noftra. In tracfitione mifepcordia,. infefur- \ donqm eft,glorietur:nécdicat:|go nâfuralrlegicredidi,&
re âione potentia demonftrata eft : & vt nouæ ex refuç- ficàccëpifpiritumf^âiim;quianemoprçuènitDeùmded
re&ione vitæ,quçeft iuftificatio noftra, nobis daretur exe- j iÜiusiempermireficofdiaprçuenimttr.P'fquidenint Chriftus
plum.vt pecçata noftraportarct, mortuus eft:refurréxit,vt j quum adbucinfirmiejfemuSJVult bineoftendere,quia pro imerrëfurre&
ionern fiiam gloriam noftræ iuftificatioiiis o-
fttftideret. Etrefiirrexit propter iuttificatiohem mftrarn. ftfeo
mortuus éft,vt vitam mor|uis redderet. Idëo in ipfo cor-
ppre,quo eft crucifixus,apparuit, vtfidematqueiuftiriam
credcntium confifnïarefeum in plenitudine promiffiqpis
Fru&um fiuecredulitatis aggpfceret. §
Iuftificati igitur. Quum Iudæi & gentes m ter fe difee-
ptarent ? & illi d e antiquæ legis operibus™ hi de noua
Chrifti vpcaçione præfumerent : pertraâata e a u » , quia
iiemo eorum eft: ex merito fiio iuftifîcatus : fed omnes
per gratiam , quæ fidem infundit & veritatem, often-
dit:ôçquod nec genüs,nec circuncifio,fed fides faciac filios
J^branç,quihnte eircuncifipné ex fi>la credulitate iuftifica-
tu s eft.;qua rationçconclufa pacemeos habere hortatur ad
Deu.quia nëmàmis meritis,ied omnesDçigratia& mife-
ricordia fiintialuati.kvfide.Qn^cx Deo eft,vt crcd^jp9 : fij:-
ut & ad Galatas dicit : A t ybi venir fides, iam non fumuS
fiib oædagogo, Et ad HebræqjS : Aipicientesin autorem &
coruupmatorèni fidçj Iefum C h p ftum ^ c ew habeamüsad
De«.VeIfubiedifimusDeo: veipacé Dei,nofeculihabea-
mus^P«- domïnum mfirum Iefum chrifium.Non ex operibuS.
per quera babetnus acceffum perfidem tngratiamiftam .Per quem
accefli mus prqpe,qui eramus longe.I«^qudftamus .Quia ‘àn-
te gratiain iacebamus.Ef^/o^wwj«r infpegloriafiliorumDei.î n
hoc quod îrtcrëdibile videtur, nos p et fidé gloriamur filio-
rum Dei Iperare nos adoptionem: tatumq; eft quod ipera-
mus^ujmtum ex iè prælumere nullus auderet : quia in foîa
Dei virtuce eft,vthonio in filiôrü Dei numéro poffitafccn-
dere, oftendit & no? habere \rpdë re d e V &fine përiculo
gïoriéur.Magna enimgloria eitper fidem acîpë in numéro
filiortimDeiadiciici.Inipegloriç fiiiottimDeiilludnobis
promittitur3quodjficut diâum eft,iperare nullus audebat:
juodfiFqrteinmentc^cuiusincidiflèt, poterat çftinïare
.e inblaiphcmiamincucfiilè : quod adeo magnum eft,vt à
multis pro ipià mîfgnitudine incredibile videatiir ; eo quod
iperamus gloriam nliorum Dei nos coniècutüros. N on folié
au te,fed etiaglortaurin tribulationibus.ldço in tribulationibüs
gfôriatur,quia'per eas pariétiæ vircus oftéditüt, &dêpatié-
tia fidêi apprôbario naftitùr : ipes vero de inqidH animi
ptobîatione nutritur. Glorianrür ergo iàndfci dé tolerantia
tribulatiôis fine periculô uanitatis.Non fold enim in gloria
ipci, fedctiâin îàluberrimisnobis rcibularionibusgloriamur,
ioeres quanta haoeant réunerationé.ficuc air Iacobus:
Omne gaudium exiftimatg fratres mei »cüm inj ientacionefs
uariâs indde?itis.Etillud:Beatus vir qui iufFert tétarionem;
quia cum probatus fuei ic,accipiet corona uitæ. Detribula-
tioneènimglorio^permittiturnobis vtglofiemûr : quod
& fifecdrimus:taleeft,quale fi quis nummo çnepr, aütplur-
beo contempto, gérnmam regiam confequatur. Quanquâ
no fit digna compiitatio : quia hic quamuis precium diftec,
manet tâen vtriüiqj Corfüptio : ibi derogancparuis magna,
& caducis fuccedunt ærerna. Scicntes quodtribulatio. Sciri iî
dicitur.qaodfirmiifime credicur. Fuùehtiam ooeratur. Intri-
bulatione apparetpatientia,fiueaugetur. Optât fidcles ali-
quid pari pro nomine domini, vt acquirant de tribuBStione
finiéda præmia fine fine manfura. Patientiaauteprobationem:
probatio verofpem.Qüiin cfmnibtts patiens fuerit, probatus
eft.Va(àenim figuli probat forfiax^& hommes i.uftos,tenta*
tio tribulationis. Spes dutem non confundït. Spes futurorum
oranem cemfimonemexpellit prijiëntium; vnde probatur
nonhabereipem,quipracceptis Chrifti confiinditur. Orna
chantas Dei- Quomodo nos Deus diligatex hoc cognoîci-
mus quia non lohimrtobis per morte filii fiti peceata dimi-
fi tried etiâ den u i h nobi s lan&i (pif 1 tus co ntulit,qui purgaE
& illuminât occulta cordium, & iam nüncreuelat gloriam
piiè mortiiüs e ft, &beneficiorüeiusmagnitudinem corn-
mendare ,<Vt indebite abëo tântum dileâi i quantum eum
diligere debcamus, yideamus, aüt fi tâiànâ:o & tard bene-
ficio aliquid prÇponédum fit, curh ille îiobis impiis nec vitam
iuam prçpoiuerit, nec denegauerft morteihl SetundutÀ
t emplis pro impijs me rtuus cft.Siùe quia in vltimo ieculi paiïus
eft Chriftus, fiue ad prçiëns, vel ad tridui temptis,vtprçdi-
cabatiir,eft rriortiïtis. Q u i ergqpro impiis mortuus eft, di-
cens^)ft:èndit,qüod piùm dominü viqjad mortem di igert i
debeamus, que pro impiis lèruis cruciatQ mortisexcepine |
cogno(cimus:fimulqi notaridû,quod ait,pro implis,vt prç-
fiimptio humana reprimatur , ne fuis mentis aliquid tri-
buat. Vix enimp tuflo quis moritur. Hoc cotraPelagiü radt qüi
negat originale pbccatum, quod fi ho miné non obligalïet,
mors Ghrifti non fuiflet neceftaria- Dignum autem eft, vt
homo pro conféflîôè bohidomini vitam incuniftanter ef-
£undâl,qui non pro iuftisjlèd pro impiis mortuus eft,& vel
fie de nobis ncçmmere défihamus.Namfi vix pro iufto quis
mori^ir, quispiniquo&impiojnifiifléqüi Veneratiàluü
facere quod perierat:cui nullus prior dédit,fed ab illo acce-
pit, vt,crederet.N<*»»/wo bonoforfitOn quis audeat mori.T â fàd*
lp:r\^tn bonû hoc eft/duod iuftum, fecundtl illud mandatû,
iuAum & bonu.Conmfeytdatitautetÿ^amcharitàtem Quandô
indebite aliquid reddi tuf, tuiic chàritas cÔmendatur.Quid
ergotam indebitu,quam vt' finepeccatodominuspiüs pro
ferub impiô moreretur? Deus in iiùbis. Qüantu rtos diligat eX
morte fua,cognofcimüs. QuoniaquÜ ddhücpiccatores ejfemtisi
Chrijhspro nobis mortuuseïl. Multo igiturindgis iujlficaù nunC
infanguirie ipfiufalui ttrimus. Si peccatores tâtu dilexit,quâto
magiviâ 'quos iuftosTecît euftodiet J&fijp extrahêis inter-
ce flit. mültomagis lüdsperirënonpatitur.Si femetipfum
dédit p rd impio, qiwmodoiua poterit denegare? Non iam
peranimaliû'çruotOTîjficütïn lege, fed perianguihéïftfilii
Dei débitoreSelTe nos admOfiet.Et v t intelligamus quanta
diligat receptos,qui reconciliauit inimicos. Ab'ifa.h^mixi^
dicii Per ipfum^tt ipfiim ialuabimur,Ùori per ftosrhoc eft.fi
membrùm eiüs fhërimus: cüm enim omniaatdebunt, iolÛ
corpùs faluâbitür iudicantis Si enim quuirt inimm effeinui.
Inimici èïarh'uS ante donum gtatiæ ipfiu's, & ahteDaptifmî
fiicramentum i fed S iilli inimici éflè nofcuntôr, qui poft
baptifinumflagitiis & fceieribUS feinüoluunt,nec poenite-
tiavol xemendare erroreâ, ficütdidtlacobtis : Àmicitia
huius inundi iriimicïria eft De|. ï nimîci ergo' nô nafura, fed
.ContrarialroIütafe.R^tf»ofi^îy&>w«J.Quiaaliëati,&inimici
fadfci fueramus per tranigrèflîonem. Nemo enim recortci-
liatur,niifcxiriimiéitiis.Inimicàis autem rtoé primi patentis
tran (greflîo fecit. Permrtternfitÿeiur.ihultomdgisrecùncilîati
faluierimus invita ip/ùsSl pèr môftern Chrifti fülaati furtius,
Quanto magi s in vifaïpfius àlorificabimur, 6 & vitam eiüs
^jmitemur, & mortem in praèceptorüm eius adiurorio
ipfius ftuducrimus permanere euftodia. Norffolumauterrt,
fed & gloriamur in Deo. Noniblumnobis vitadabitpr Chtife
d in ilia refiureëtion S immutatione, fed & glorra,ficütdicit
Ioânes apoftolus : N ondü appâruit quid erimus:fcimus
quoniam quü appartient,fimiles eierim üs^Pèrdomiriurtoftrü
iifitm cktiflüM t per pfius gratiam fimihlüdiné eiüs meteÿ»
mur,& finiüs in gloria De i painsiPer quem natte rePbnciliatio-
ntm accepimus. Nunc reconcibationem/turic gloriam.pfvp-
teredficutper pnunfh >mtnem in hune mandant. Hmc oftendëre
Uult propterea Chriftum palïiim, vt qüi d Deo per Adam
difeefleramus, per Chriftüm TecÔciliaremur.peseatum in~
trauit. Traduce 6c exemple, qüomodp énim quü non eflètr
peccatum,per A dam aduenit-ita & quümiam apfld nullura
eflëtiuftitia, per Chriftum reuocataeft: tfeqUomodo per
illiüs pecûatinti morsiità p er huius iiiftitiani vica.Er pet
peccatum
peccatum-.ln hqc loco contra abrfiptum Pelagianjqimpiera-
tis errorem mortem ftudet oftendere no aDëoJ^iftam, fed
per eulpam tranigreffionis illatam: quia ficut pér primi A-
dx peccatu ialus amilla eft: ita per fecundi iuftitiani repara-
ta eft. Hie Apqftolus hqGintenditaiïerere,quid magna fint
Adse tranlgreifio, fed ditiór eft Christi rederöptiq i &in-
d? dixit: Et non ficut per vnum hominem peccatum ,ita &
dqnum- Exvnopeccato ille intuiitmortë: hfeexmultoru
ab olitione reddidit vitam. Et ideoplus prxualuit iuftitiain
viuificando, quam peccatuinpccidenao. Mors. {lfedëqua
dicit, Quum mortui plfetis in peccatis, conuiui.ficauit vo$
Christo. Mots a morlii ferpent^ ftomen accepit. Etjta.
Quomodo in illo. In omnes homines mors per tranfitt. Mors t£
anima:, quam’CorppriSpertranfitxëxoïiginali peccato &„in
Abraham ,8c in Iiaac,& in Iacob, fed Dei iunt viuificati gra-
tia:de quibus diciturrNÓ eft Deus mortupru, fiëüt & Apo-
Itolus dicit etiaminê'QS,qui non peccauerunt:id eft,capita-
lepeccatumfic in homines pertranfiit: quia non foluin ille
moftuiis eft,qui:tr*hgreiliis eft,fedetiailli,quiex tr^grefi
foribus Hint procreati, per nature vinculu tenen tur obno-
xijtid eftipër omnes mmosvitiu fiium radix corrupta^ranfi
mifit. Ada occidic,. Chr jftus-yiiuifisauit. In quo despeccduer'ut
Siuepeccatoiilobedientiä»;fiue in Adäiqomniüpecqautiü
poena pr^móftrata e fayffoad legeenmftBatum er at in mu do.
Kequirëdum eft quod pë'ccatum: id eft, illud loluni pe^ca-
tum vfij; ad fegemviguit,qi\ml prsuaricatiqprimiparentiS*
inuexiüC^fiabat enimtrahigiplfionis deljófc^m aiftè legis
aduenbim.In primo feculo peccatóres libe|ratc.pr$fentis
vit^ fecürjus fepebantur.Erat quidem ante legem eM>pera-
tionepeccatum, no itaimputabatur:quia iam pene ob-
literata fu^rat feietiaaiaturalis, cuius intelleótus quail mortuus
reuixit ex lege.jLex ¥ vindex peccati a^enit. leccatum
autem non imputabatur, quum lex no effeti Erat:fed agreftish o-
minibus non imputabatur,necabaliis;credebatiir eife peer
catum Sed regnauit mors ab Adam vfque ad Mo^w. Id eft^nors
ex originali majo venieris viqjiad legem fola^ egnauit.Ideo
dixit,Regnauit: qui,a totü mundu gengrafiter o^cup^uerat.
Alia vero peccata,nequaquam regnare videbantur,quia n5
p vniucrlbs generaliter, regnabat iniquitas. Natufelis enim
aliquantulaiuftitia vigebat in pludmis, ficut in mhltis phi*
lo(ophis:& aetqradeli&a quamuis ex vitiata natura, tarnen
voluntaria erant. Sequutum efiraliudnoiium, id eftjprsua-
ricationis cotemptalcge deliiflu. Ergib obligatio fola primi
hominis viqjadMoyfen perfe mortem operatarégnauic.A
legis autem tempore genus aliud deffdtorum-in reatum nè-
gledhe fegisaccelfie, qu'od^nte eius prqqiulgationem non
poterat im pu tan. Ac fic introeuntibus nbüis prsceptis ini-
qui tas niultiplieata eftXex enim non vt rolleret peccatum,
fedvt deinonft:raret^veUudicatgt,aduenit:^ide#hicabundantiam
gratis Apoftolidoëlrinacomendatrquianon tantum
Adae debitum, quod fblum viq; ad lègem,velut tyran-
nica dominationeregnauerat:fe<letiaminnumeras offene
s prjEuaricationis & reprob.^conueriationis redemptoris
bonitas redQnauit.Propterea dixit: Nam iudicium qui^emi
exvnoincondemnationepi. Quodautem dici^Vfquead
^ioyfen:id eft,v)ma4 finenjlegis & initium grat^' deliitum...
naturale regnauit^fidüt dicimus^erbi gratia:Fuerunt Hun-
nivique ad Attilam. Noii-vtique principuift regni eius^
fedfinem defignamus:fic &, yique ad Moyfen, d eft,vfq;ad|
fineiii leds,&priucipiüm gratis.Reliqua deli(fta?qu2 n p i?
intelligebantur peceata eile viq;ad principiu legis,quouiq^
diceretlex, N on concupifeds, per legem reufxerunt. Naih ‘
originale hodieq; vique ad baptifmum regnat, fed feêhoris
iui per^iditvium, poftquam Chriftiianguis chirographu
originale deleuinSed dfeetaliquis: Quareadhucin multis
gentibus t.egnat originispialum^Cüi reipondet: Tue verê
peftis late diiFuia regnabat, quanap medicus deerat,quädo
generalis opines vaftabat. Vbi vero portam pa-
radifi remiifio deccelis mifla paté faei t,m o r s perdidit pote-
%jcm: ^cficnppregnat, quiäregnum efiis deftruiftum eft,
pergranam Chrifti. Etiam in eos qui non peccauerun t., infemili-
tudinempr£uaricationisAda,qui eßformafuturi. Formafuturi:.
forma e cptfarip,quomodo ill^ e c c a ti, ita hic iuftitix: fipp.
•“ ein anima viuéteiiftcpi ipiritüvipificantei Chriftiforraal
Adam filit: quia ficut Adam finp commercioconiugaliDei
~Bmntb. Vêt.Pair. toni,d.panzT
manibuseftfadtus, ira & Chriftus exvirgine, Deo opérante,
prôceifit. Sednvn fictif deliäum, ita & donum. Si enim vnius
delifâo multi mortui fun t: multo magisgratia Dei, & donti tngrar
tja vnius hominis lefit Chriftiin plures abundatût. Et non ficut per
vnum peccatum, ita & donum. Id eft, plus præuâluiriuftiria ip
viuiiîcando,quàmpeccatünvinoc.idendo:quiaAdæpec-
catum 6c fe, &fiiospoîterqs hiterfécit : ÇhiiftSs aptem &
quos in corpofô- inuenit, .& fuupi hominem,A: pofteros
iàluauit. Sed forte diçit^|iquis : Caro, quas,ex,tran ferëftbré
venir, iufte trahit driginale peccatum: Anima ^ero, quæ ip-
nocens^paicitur, vnde trahit originale peccatum,, vefi non
bagtizarus ipiànsmoriatur,in ç,ternum damnétar.^ptjiat,
6c agnofçat.quia ittagis anima primû in Adampro appetitu
diuinitatis, quant Éaro peccauit. ïfto vero Ioot o m n it^ a -
uenda eft opipio quæ dicit,Siçtit caro excarnc Adæ,ita arîi-
ma noftra èx anima AdævoccultaDei operatione creatur^
Sicut qpi.dam dixit:,Lege latenti rundet opus natura
iuüm,quæ toifi hic fuerit ^ b er^ ap er gratiam,^ecpenla p(oe-
nainætcrriudamnabitur.N4wn«<ifefe»;.Subauçbtur,mor-.
ris. ‘Exvno imdndemnatione. Subauditur, peccâtç fiue pecàü
toyïitaxxm.Gratiaautem ex multtiffelittis iniufiificàtîpne.Âç fi
primabbligario yeteris offeniæ vfijpd (jhriftumdbjminata
eft. Alia vero delidfcaaptë interdiâü legis non v|depantp8|.
vel nonintçlligebantur eflè grauia : aduenifsergo grg?
ria,npn iblupt originale debitum, fed ér ajâualè donauit
per baptifin,u. E,tideo éx mwlt1s>4eli^shrilifiça,uir. Si enim
vnius deliâo mortregnautper vifini. Id eP^ e rA ^ itp in ig fë fi
fionem. Multo ns agis afutndantiagratia. Ivlaior çfttedemntip
^ÊluatPris, quap<çjditio tranigrclTofis: quiaper ÇhriftpHrn
pmnia peccata dimifià finir, non iolum priginalia, , vetum
gnabuntper vnum, lifuntChrißum. Qùia& vtiuîie viuapius,&
vtcum ipfo re|ne\iiusVhiurîeris ipfius largitate donatûeft.
Doaationes audimusrde npffeis meyiris t^amus.i^irwrjîp
ctâper vnius-deliftit ifliinnes hommes in cdndetiinatmëfii; &per
vnius iußittam in omnes hm ines ïniuflificatïonem varie. Mors tfr-
gnauit, fiibapdiendp. Qui ergo ex hac codemnàtione liber
ratur, gratiam ^iligapqui npn liberatujr,debitû agnofeat. Si
I in remitcéndplebitobopi^s, in exîgendo æquitasûtteîli-
gitur: Nufquam enim eftèüpud Deiun iniquitas inuenitur.
Sicut enim per mdbtdiintia vnius bomißkpeccatores conßituti funt
muj.fi:ita&per vnius obeditionem iufiMbnflituunturmulti.Sicùi
éxçplo inobédieptiæ Adæ pe.ccauer unt multi: ita & Chrifti
pbëaitioneiuftincanturmulri. Giâde crimeniriobedietiæ:
quanrqui habuërit Chriftianus,quodçunq^ bonifecerit,e-
uâcüat.ODedientiam,inquit,maloqlàcrificium Lexautem
fubin trauit,vt abundaretdeliäum. N i dfeerét nobis, Lexpeç-
çatajdimifi t:Non,inqiiît, vépit dimittere,fed moftratpsqua
côtepipt^ incepjt abundare delidlum per feientiam: quafi
diceret: vt video, fex peccata non minuit, fedâdiecit : non
tarnen fiio witio, fed iliorum.Lex,inqü: t, lubintrauir,vtab-
undaret d e li^ um ^ u o d fiiperuenientis gratiæ la^itatevar
cuatû eft.Apërteergcxex hoctéftibionio aduertifciis,Apo-
ftolum de aubbLislpqni geperibiispeccatorum, quæ vëlex
naturalüegis tranlgreiïîone veniPMt, vbi caufenj^explicufe
naturalémDegalpm, fiibdidit, dicens:ybiabundàuitpecc^
tum,fiiperàbundauitgratia.,Vbi autemabundauitpecpatu.To;-
|BS hic fehius eft : Vêtus Adam per vhum ddftûum. iptulit-
niortem:nouus Adam ex innumerabilm defidlpnim indul-
'genriadonauitfehitem.ybi, inqui«,ifiündauitpècçatuipî
quia acéepta lege peccatum no rilu ra ignorantià » fed cum
feiétia*erpetra^.ïdepjii,cip.it ^ ü ^ a r e d e h à tim . Super-
abundquitgratiapvtficutregnauitpeccatuin mo' te. Quoriiodo
dicituluatpr.- Çpi plus dinîûtitur, plus diîigit. M a i^ fta ta
eft quanritas peccati, vt feirdntmagrtitud i né gratiæ J ^ re d -
derent magnitudinem charitatis:& ex indulgedaremimo-
ni^refeerctdebitü çhanraiis.§td&gratiar^
invitamaternamperlefuïfi Cfaifiumdbminutqnofirum. Mani-
feftâtusbeheficia dum econtrario indignorpmmeritiscô-
paratqr:mors enim per Adam regnatwc, vitape'r Chriftum.
Vtfic,ufëonfii;matum cft: regnum riqccaci per legem coiir
temptam,quæ abftuhtexculationeßiignorantias ,ita& te -
gnùin gratiæ eôfirmenlr per multoru renifla peccatorum.
Quid er go dicemus? permanebimus inpetcafo,v tgratia abÜdetl
Illorumhic infer tufpbieûio,qui adhuc parumintelligétes
C i ~ dicere