Cap. 79.
C5temptus
Epifcopi
pleftitur.
D :
duccndi in-|
a meminit
Tyraquel-
lus lib.de
leg.conub.
parochiæ Nemaufenfis inuifus. Tune feruens feile contra
e um mißt pueros, dicens, Ite quantoéius , & ligatis pedi-
bus ac manibus, adducite eum cum vi, vt cognofcat quod
fim dominus regionishuius. At illinon intelligentes ar-
ch jpres byeer um,pu tauerunt quod archidiaconuna iuffiifet
addüci, Et afeenfis equitibus venerupt ad vrbem, interro-
gantelq; de archidiacono,digito eis oftenfus eft.Erat enim
hic Ioannes nomine , valde religio lus, & in archidiacona-
tu luo ftudium docendi paruulos habens: adprehenfùmq;
pueri ducis ligatis manibus ac pedibus.liib aluo equi addu-
xerunt eum.Sed non defiit virtus martyris alummo proprio
fubuenire. Pueriveroiuxta ipfâm portam cum eo manfio-
nem habuerunt, quia iam obferatis pro n o d e portarum
valuis, ingredi non potuenint. In iplâ vero n o tle , duce
obdormiente, adftitit ei ar chidiaconus per vifum3 dicen s:
Quid tibiô homo culpabilisexftiti, quod me in hanc hu-
mïïitatem redaétum cum tali iuflifti iniuria accerfîri ? vere
dicam tib i, quia non effugiesiudicium Dei. Atille exper-
gefaâus confternatufquemetu, e^clamat fuis, inquirite
li pueri quos Nemaufem direximus,iam venerunt.Interro-
gantefque de muro vrbis, refp'onderuntfe adefleeum homme.
Renu n ciant nun ci j quæ audieran t. C onfefti m que
duxait, Exhibetead me hominem quemadduxiftis. Quod
cum fàâum fuiflèt, afpiciens eum dux, timoré per te rr i tus,
ait Archipre sby terum ego adduci præcep eram, non archi-
diaconum » Et prpftratus ad pedes eius a it, Indulge quarib
iniuria deli£fci huius:quia non eft in confcien tia mea,vt hæc
paflusfuiffes. Etftatim dignis honoratum muneribus, re-
mifit ad vrbem, quem in tantoamore pro ipfà martyris re •
uerenriadilexit in pofteram ,v t decedente vrbis iiliusiâ-
cerdote, ipfum (àcerdotem madaret inftituûfed nec archi-
presbyterû amplius inquiri iuffit. O magna virtus marty-
ris,quæ per innocentisiniuriam noxiü abloluic à poena: impi
etumq; eftilludapoftoli » quia diligentibus Deum omr.iaco-
ope.anturmbonum, cum hæc iniuria gradum huic conitru-
xit quem icanderet ad regend am Ecclefiam Dei.
Ecclefia quoque Agathenfis vrbis, quæfânâd Andre*
Apoftolirehquiis plaudit »plerunque gloriofîs inluftratur
m iraculis, peruafores reram iiiaram fæpius arguit. De nique
Gomacharius cornes agrum Ecclefiæ ipfius peruadit.
Tunc Leo Epiicopus huius Ecclefiæ valde maftus con-
currit ad eum, dicens, Relinque ô fili, res pauperum quasv
ordinationi noftræ dominus commendauit, ne tibi ht no-
xium , & à lachrymis egentium, qui defru&ibuseiusali
confùeuerant, eneceris. Ille vero quia erat hæreticus,
paruipendens dehis quæ abEpifcopo dicebantur , rem
in fiia dominatione retinuit. Interim procedente die,
arripitur à febre. Cumque non modo ardore corporeo,
verumetiam animæ vexaretur incommodo, mifit ad
Epifeopum nuncios, dicens, Dignemrpro me lâcerdos
orationem ad dominum hindere, & ego dimittam agrum
eius. Quo orarite, hic à vàletudine qua grauabatur, con-
ualuit, fa&ülqueiànus,aitluis , Qu id putatisquid.ifti
mine Romani dicant? Aiunt enim me ob hoc fuilïet febre
grauatum , quiatulerim agrum èorum , quod mihiiuxta
confuetudinem humani corporis accidit : veramtamen
nonhabebunt eumme viuente. Etdiëlo citius mifit qui
eum iterum auferret, Quod cum Epifçopus comperiflèt,
venit ad eum, dicens, Num poenitette prius fecinè bene,
quod hociterum conaris euertç reîne fadas quçfo,& vltio-
ni diuinæ fubiacèas. Quiaitad Epifcopum,Sile, file deçr,e-.
pire: iam infrenatum te loris, circuire vrbem fiiperafinum ,
fàciam, v tfisin ridiculo omnibus quite aipexerint. At
ilie filens ad nota recurrit præfidia, profternitur in oratio-
né , célébrât v^iüas , ac noblem totam in lachrymis &.
piàllentio dudt. Maneautem fado acceditad Iychnos qui
de camera Ecclefiæ dependebant, extendenfque virgam
quam tenebat in manu, effregitcundos, dicens, Non hic
accenditur lumen, donec vlciicararDeus de inimicis, &
reftituat res domus iuæ. Hæc eo diçente, protinus hære-
ticus illeinrediuiuam febrem corruitr Çumq; in extremis
ageret, mifit ad Epiicopum, dicens, Oretpro me iâcerdos
ad dominum v t viuam , &reftituam agrum, acfimilem.
eins conferam dominationi. Quibuspontifex reippndit,
Iam qraui ad dominum, & exaudiüit me. Mifît & alios ac
tertios ad etim nuncios. Sed lâcerdos invno refponfi»per-
fiftens,non mouebatur ad hæ c,v t pro eoQrationçmda-
re tad dominum. Hæc illehæreticus cernens,iufiît iè in
plauftro componi, atque ad eundem eu eh i, ac per fe de*
precari Epifcopum dicens,quia duplalàtisfàdipnere-
ftituo agrum quem inique peraafi, çantum , vt o re tpro
me fenditas tua.Ulo quoque reculante compulit eum vi ve
abiret ad Ecclefiatruquo difeedente,vt E Cclefiameft ingrefi-
fus3|& hic Ipiritum exhalauir,recepitq; confellim Ecclefia
rem fiiam.
• . Semper enim catholieorum inimica eft hærefis, & vbi-
cunque potuerit tendere infidias ,n o n obmittit : ucutil-
lu d eft, quod quodam loco fadum célébré fama profert.
Mulierquædam eratcatholica, habens virum hæretiçums
ad quam cum venilfet presbyter noftræ religionis valde
/catholicusj^aic mulier ad virum luum. Peto charitati tuæ,
vtproaduentu huius lâcerdotis qui mevifitare dignatus
eftlætitia habeaturindomo noftra, acpræparatumdignis
impendiis prandium epulcmur cum eo. Promitteteautem
viroeius, fiefe vt ilia nagitabat fabturum, aduenit & alius
hiçreticorum presbyter :dixitque virmulieri, Duphçata
eftlætitia hodie,eoquodfintiàcerdotesvtriulque religionis
in domo noftra. Difeum bentibus autem ad conuiuium
vir ille cum presbytero dextræ partis cornu occupât, ca-
tholicum ad finiftram ftatuens, pofitaque adlæuameius
fellulain quaconiux eius refideret : dixitqueviradpresby-
teram hæretiçum,Si confenferis didipnibus meis,exerce.-
mus hodie cachinnum de hoc Romanoram presbytero,vt
feil.adpofito ferculo, tu cclerius fignare feftin es.Cumqfille
manum non pofiierit, illo triftante nos cum lætitia corne-
demus cibum. Çuiil|e:F aciam,inquit,quod præcipis.De-
nique veniente difeo cum oleribus,fignàuit hæreticus, po-
fiiitque primus manum fiiam. Quod cernens mu lier, ait,
Ne feceris, quia ingrate feroiniuriam lâcerdotis. Etexhi-
hibito alio ci bo lumpfit catholicus.In fecund o vero & tertio
ferculo fimilitei fecit hæreticus.’Quarto autem exhibi-
b ito , cuius in medium lârtago.ferués aduenerat,m qua cô-
pofituseratcibusillequiexconlifisouis parumper mixta
farina, dadylorum partibus oliuarumq; retunditatibus ad-
folet exornari.Feftinans hçreticus,priulquam ferculü illud
vel menlâm tangeret, eleuata in obuiâ manu.fignar.ftatim-
que pofitü cochleariü lumit: nô jntelligens an caleret, fer-
ue n te m que cibum veloçiter inglutiuit. Protinus accenlo
pedore, æftuare coepit, emilïoque cumlulpirio, immenlo
ven tris ftrepitu, nequam Ipiritum exhalauit: ablatulque de
conuiuio, jocatus intumulo,terrenæ molis conge rie eft
opertus.Timcexulfans presbyter noftrç religionis,ait,Ve-
rc viras eft Deuslèruoslüos. Etconuerlusadvirum cuius
erat conuiuiuni,dixit,Periit huius memoria cum fo ni tu, 8c
do minus in æternum permanet. T u vero adpone quod
corne dam. T une homo ille perterritus, expie to conuiuio,
prouolutus eft, ad pedes presbyteri , cpnuerlùlque ad
ndem catholicam, credidit cum domqlua qui in haeper-
fidia tene ba t u r,& mul t ip licata eft lætitia,ficut prius mulier
flagi tau erat.
Arrianorum presfcy ter cum diacono. noftræ religionis,
alterçationem habebat , proferens contra Dei filiumac
Ipiritum lândum, vt mos eft genti ven en olâs adfert i ône s.
Atille cum diu multumque nonnulla de fidei noftræ ra-
tionediflèruilfet, & hæreticus perfidiæ obcæcatus caligi-
ne, quæ étant vera r efpuerc t , iuxta illud, quia i» maleuoUm
animant nointroibitJkpientia&diecit dicens, Quid.longis fer-
mocinationum intentionibusfatigamur ? fadis rei veritas
_adprobetur : fücccndaturigniæneus,&in feruenti aqua
annulus çuiufdam proiieiacur. Q u i vero eum ex feruenti
vndaiuftulerit,ille iuftitiam confequi comprobatur : qup
fado,pars diuerlâad cognitionem huius iuftitiæ conuetta-
tun Intelligeitaque&,tu hæretice, fi hæc pars noftra Ipitîr
rafandoadiuuante compleuerit, nihilin lânéta Trinitate
dilTonum, nihil elfe diflimile fatearis. Confepfit hæreticus
huic diffiniripni : &inito vlque.mane placito.difeelferunt:
fed fidei feruor per quem hæç primû diaconus protulçrat,
coepit inimico infidiante tepefeere. Qiluçiilpautem lur-r,
gens brachium infundit oleo, vnguento colpergit.Sed ta--
m en lora fenda circuit, & dominü deprecatur.Quid plufa?
circa
Afiiânus
m i t â c i l l o " '
leuincitui.
ia l circa horam tertiam in foro cönueniuntrbdncurrit po-
pulus ad fpedaculum. Accendirarignis,æn'èUsfiiperpôni-
tur,feruet valderannülus in vnda feruenti proiicitiif. inui-
ràtt primüm diaconus hæreticum,vtipfe eum à calorie âufe-
rat.Sed ftatim reculàuit,dicens,Qui hanc fèntentiam pro-
titUfti,debes aufèrfe.Diaconus vero,licet trepidus, ta then
dénudât brachium. Cumque iplùm vidilTetVnguentis hæ-
reticus presbyter deÜbntum exciamauitdicens,Magkisat-
tibuy te elirandum putafti, vthæc Vnguenta diffunderes,
nec valebunt ifta quæagis.His itaque litiganti bus, füperue-
nit diaconus ab vrbe Rauenna,Iacindus noiûinei IcifeitSfi
què quæ eftet hæcaltercatio,Vt veritatécognouit, nec mo-
ratus,extrado àveftimentis brachio, in æneum dextetam
mergit. Annulus enim qui eiedus fuetat, erat Valde leuisac
para ulus,nec minus ferebatur ab vndà, quam vento polfit
ferri vel palea.Quem diu multumque qüæfitum, infra vni9
horælpadumreperit. Accendebararinterea vehementer
focus file liib dohö,quo validiusieraens non facile adfequi
polfit annulus à manu quærentis.Extradumque tandé, nihil
diacon* fenfit in Carne fila,fed potius proteftätur,in imo
quidern frigidumelfe æneUm,in fiimmitate vero caloré te-
porisinodicicontinentem. Quod cernens hæreticus,valde
confufiiSjiniecit audax manum in æneo dicens, Præfta-
bitmihi hæc fides mea.Iniefta manu,protinus vlqüe ad ip-
lâ olEumincernodia,omnis caro liquefadlà defluxit : & lie
altercatiofinem fecit.
Sed 8t noftto tempore, cum incredulitas ac iniquà Ar-
rianorùm fe<ftainlôcisHifpaniæ per malorum peflîmas ad-
fertiônes dilfeminata fuilfet,quidam clericus àdpréhenlus,
Chriftianumfeelfeconfefltiseft, adferens æqiialem patri
filium& Ipiritum lândlum elfe. Cüirexqpræerat, qbiatis
muneribus,tanquam maiorem fe lîipplicitëfdeprecabatur
vtlcilicetcomprelfeconfeffiqne delandlæ Trinitatis æqua-
lita te , minorem pâtre filium cum fenôlo Ipiritu'fatetetur.
Qu o d fi faceret,& fa cu lta tifs ditaretur, & magnus habe-
returin populis.Quod illo cpnfîlium, tanquam morlum vi-
peræ fugiente,ac iniqui viras mortiferamrelpuente anguis
adiecitrexjVideo inquit,duram intentionem mentis inlâ-
næ.fed noui temperamentum tuum, vt quem munera non
defleôlunt,facile tormeta lubîicianr. At ille, Vtinam dignus
hab ear,ai t, in hac iugulari confelfione, natïi munera tua ta-
quam ftercus exhorteo. T une iràras rèx, iuffit eum ad trer
chlëas extendi,& fortiter cædi,interrogansQuid credis/’re-
fponditjam dixi tibi : Credo Deum patrem omnipotêcé'mi
& filium eius Iefiim Chriftum.Poft hæc cæliis eft valde.fed
fernper durabatin cofeflione:nec vnquam eumàfidelili-
nea potuit hæc tortura defle&ere. Nam in primor'dio çurii
cæderetur tres tâtum verberum iôtus iènfitrqui, vtipfepo
ftea ferebar, ipiàm animam penetrarunt. Rehqua vèroflagella,
tanquam fi aliqiiod velamentum dorfo fupèrpofitum'
fuilfet .Itanos fentiens, magis fidemquam coeperàtintër
tormentapofitus,prædicabat. Itaque cum fegilatisfedum
de eius cæde hülfet,dimiflus eft, obteftarite eo ne in terminis
Hilpaniæ vnquam inuenitetur. Atillelætusdifeedens,
in Gallias eft regrellîis. Sed vt fides didtis adhibeatur, ego
hominem vidi, qui hæc ab ipfius clerici ore audita narrauit.
Per hanc enim confelfionem martyres gloiiofi inefrabi-
lia fernper lâlutariummunerum beneficia merueruht. Ac
petéhtibüsfehôcpræftiteruncvirtute, quod eilHemàdo-
mino impertitum eft creatore,ficut nobis nùper à diacönc>'',
noftro relatum, itageftum clfe cOgnouimus. Hic autem :
diaconus’à papa vrbis Rôriiæ Pclagio, quôrundam marty-
rumconfeflbrumque adlumpta pignora cum grandi pfàl-
Jentio vel clericorum officio ac populi immenfi obfequio
vlque ad porturndeduift* eftlEtingreffus hauem,ereólis ve*
lis ac per ilium antennæ quæ modulum crucis geftat appa-
ratum,extenfis Hante vento,pelagus altum arripiunt. Q u i 1
dum nauigantvt Mâlfilienfîs vrbis portumadtingant, ad- i
propinquare coeperunc ad locum quendam de qtto à littore 1
maris,lapideus mons exfurgens,ac maripaulatim décédés;
fumma tenus vnda, in mari diftenditur. Cumque impetu
ferretur vento carina magno impellente in præcep s , vt fei-
licet feopulo inlifâ quafîaretur, ac nautæ diferimén in t uen-
tes,exitu vociferatent,diaconus eleuata cunifânâis pigno-
ribus capfâ inuocare nominalânâorum cum gemitu & voce
maxima ctèpit,deprecans vteorum virtûtëab'hoc péri*
ciilo perituri liberareniur.Iamiamqdeadpro’pinqüabat nà-
uis.vtpræfatifiimus, ad Icopulum : & ftatim in JânÊlorum
cohtemplatione reliquiarum,ab ipfb loco coirtmöttis,<fum
violentiâmaiori ventus huic Vento Contrcriusfluûüm elï*
fît,ventumq; diuerfiim repulit, açriauc in pelagus profuii-
dümreuocata,cun<ftôsa mortisperiiülo l.berauit ficq;gy-
ratamôlépèriculijporram quem’defiderabant,Cum Domini
gratia ac fânélorum pan ocinio contigeruhh Erânt n.
ri liquiæianiftorum, quorum fâcra Velfigia domini manib.
fiinc abluca,cum Pauli Laurenriique,atque Pancratii,Chry-
fânthijDariæque virginis Ioannis, atq; alterihs Pauli fratri s
eius, quorum certaminaaC paltnæ vidtoriarum ipfâcaput
or bis vrbs Roma deuote célébrât.
Quid vero de his reliquiis quas quondam genitor meus
lecum hab uitjfuerit geftum edicam.Temporequo Theo-
dobertus Aruernoruiii filios in bbfidatum colli præcepit,
pater meus nuptr iunétus coniugio,voluit fefaniftoram re-
liquiis communiri, petiuitque à quodam façerdote vt ei a-
liquid de iifdem indulgeret,quo Icilicec in viam 1 onginquâ
abiens, tali præfidio tutarctur. Turicinclufbs in lupino iu-
reo fâcros cineres circa eum politic: fed ignarus vir hominü
bearàium.Rc ferre enim eratfolitus, feàmultistunceratü
periculis.-nam & yiolentias latronum,&periculà fluminu,
improbitatesfediriofbrüm,&adlultus lënfaum, fæpiusfe
euafîftè horam virtutibüs teftabatùr. Quid tarnen ego de
his viderim,nori fîlebo.Poft genitoris mei obitum, matet
mea hæc pignora luper fe habebat. Igiturfegetû aduenerat
fedio ,6c congregariin areis frngum aceriü fuerant njagni.
Itt illis autem diebus,cum iam femina triturarétur : 8c ficut
i leinmahe vêftitum fegetrbus nudiim habetur,a filuis intercedente
gelu,cum non effet vnde ignis accenderetur,ab ip-
fispaleisfocôs fîbi adhibuerantexCufloresInterea recedüt
omnes ad capiendumcibum.Etecceinterincrementa fua,
coepit per paleas paularim ignis fpargi.Nec mora,flante no-
tô,aceruiab ignecomprchenduritur:fic magnum incendiu,
infeqüitur clamoryirorum, ftrêpitulque mulierûm, vlula-
tusrinfantum : hæc autem agebantur in agro noftro. Quod
fentiens matei'mea quæ hæc pignora collo adpenfà gefta-
bat,exfilit de conuiuio, elèüatiïquefâcrispighoribus con-
tra igniüm g lobos,ita omne cêlîi t incéndium de momento
vt vix jnter molès exuftaram palearum, vel femiriaignis tn-
uenirentur.-nihil tamen frugës qüas adprehendeiatnoces.
jPoft multos vero annos has rehquîas à génitrice lilfeepi:
cumque iter de Burgundiaàd Auernum ageremüs I oritur
contranos magna tempeftas:coepitque crebris ignibüs mi-
care coelum 5 validifque tonitruôrum fragoribus refonare.
T une excra^isàfinu beads reliquiis , manum eleuo cotra
nubem:quæ protinus diuifâin duas partes, dextrà læuaque
præteriens,nequenobisneq; vllidemceps'nocuit. À t ego
vt iuuenilis feruor agere folet,vanæ gloriæ inflarifupercifib
coepi,& tacitus cogitare , non hæc tapi fan&oram mentis,
quammihfpiôprie fiüflè concëfftim,atque ad fodos itirte-
ris ia â an s, âc pro ferre quæ innocehtiæ meæDeus præfti-
terit,vt hæc mererer. Nec mora, elaplus fubico fub me e-
quus,ad terrain elifit : in quo cafil ram graüiter fiim conti a-
(ftuSjVtvixlùrgerepoffem.fntellèxiéhim mihiiftaà vanita-
te euenilfejfâtif que fuit déhinc obferuare ne me vitra vânæ
gloriæ ftimularëtaculeus. Nam fi euenitvtmerererdcin-
cepsaliquade fânëlorumvktutibus contemplari , Dei ilia
munere per fà n â orüm fidem præftita præconaui.
■ In hullo eft enim temeritas veilis, vt illud quifqne adpe-
tat quod exercere non licet.Sic& Britannorum cornes cum
grâüiter à dolorib. pedum àdfligeretur, & per medicos ex-
pendens fubftantiam luam , nihil commodius habuilfet/
dixit ei quidam de fuis, Sienim ab ecclefia tibialiquod vas
piinifterii quod in altariponittir , déferatür in quo pedes
àblüeres,poterat tibi hæc caula ferre medelâ ftitlri ^ in e r tes
no cognofcentes,q> fàcratâDëo vafà non debent ad vliis
humanosaptari. Atille celeriter ad ecclefiam mittit, & pa-
teram argenteam fecrôfândialtarïs de fecrario fufeepitübi-
S edes abluit:fed ftatim doloribus a d d ic is a d plenum
itatus,nunquarti poftea greflîim facere potuir. Sed &
Longobardorum duceifi fecifle fimiliter comperî.
Deflemus enim feelera noftra &plangimus , cum nos
Z z 4 mundos '
Vafisabu-
Eccle-
liæpuuitur.