Cap, g.
Heb. I.Ê
i.Tbif.t.
1 Tbef.y
Pf*i9(
Hag.i..
Gtne.j.
lohatt-if.
Iohan. 14.
D
ra angtlîs prælâta.doniitteUit 11Ï cæloiprædicatîi hômirijb :
regnansdorfiiiièturîri tertaiqùæ folutisgémkibùs infero-
rum pra:ualcris,(îotninàta'd6cetür& fiib terra. Otiinei audi-
utdkeniesftdinti iïi throno&agno, jtatri & filio~:B*yf<fidio&
honùr & digmtas& pote fias in fccula fecùlorum. Et qua-
tuor arum alia dicebant.Amë&Meûà vtiq, dicit, Air.eir,idefti
verum, fideliter* Et vgtHtiquatuorfeniores ceciderunt, & ado-
ratieruHt viucntem tn fecula feculOrutn. Éadem animaliafunt
lèniores,qui pèrhibuënintteftimqniümjdicentés : Amen.
; DefcriptaeCclefià cum ©fficiis debitæcjue laudis operibus,
fuerat propcrandum,quo fihgulqrûm àpertio'ne fignqruifi
infinuatàaareïérit Nihil quippefiiS feptem fignis deeïîe
potuir > vtinebrum arca'no & âfFe.dfcùSc in tellc&u & adïii
omnis dôceretur inefle perfe(Sti9,defoibit.Denîqiïé & ali-
quando ab initiofinëmadnqnënst&^m de Chpîb triiirn^
p h o , quaili 8c de impiignàdlmibus rùturis ecclèfiæj figtio-
rum côntinèhéiàs finguiorum fiiq more percürrit , vt &
confolarionemdarètdepr6fp6ritatcyi£l:oriæ, & loîici.tu-
dinem de futüro èertamine éc de ftüpendo indixilïet exà?
miné. Et cumâperuifetaghusvnum exfeptem^ « « . Apercio n-
gnr, reuelanoeftïacmmenn.yerum'qùianon vnum, fed
multa (ùntlàcramëntâinçcVnins mo.fh » led ficut apoftolus
Pâülus dicit, Mulriforie mifltüq; modi? çlim Deus loquu-
tiiseftpatribus injpphetis, poftre.rnoin his diebus loquu-
tùs eft nobis ih fihôïuQ&c.Èt loqgùrà èfi dé làaàméntbrü
diuerficàtetraitàçei qmbusfutura Chrifti dilpenlàtio, &
ecclefiæpræp^râbatur ventura (àluatib. In his certetribu?,
quqs præmïnmuîj iqbdis.Ièrmonis^jptelligentiæ, a«ionis,:
pofiiint breuicèr vniueria reftringi, Vtloquutio omnia in lé
p ræ ce p ta totîus cælëftis cocludat oniculi.Ideo, Multifanë,
inquit,multilqj modis loquutus êft,vt êognitip regûlarker
adhibendæ irïtelligentiæ formas infinuetvV nde in euange-
I10 domihus dicitiur poll refurre&ionem dilcipulorû lèn*
,fo$ aperuilïè, vt intellrgerent1(c.ribturas:& borda lâlubrkcr |
accendilïè, vtprædicarentcæterisreuelatas, aditnplentes
nihilominus (iuxta Apoftohim ) ëa quæ delunt pampnum
Chriftiin carpe lua,vcrackerq; dicéces : Faéfci fumus forma
oilinibus credentibus.Itcmq; Vthofinetiplôsformàm da-
remus vobis ad imitàndmn nos. Q u i fi nô fecilïènt, fruftra
lcripturas retentas memoriacànerent j quâspehetrarein-
telligentiâ,a6tuq$përficere nêqüiflènt.Etqüoniam latétes
pridem modos affaminis &intelligentiæ laiutaris iüpcrio-
re dilputàtione peregimùs;> nunc quæ in a élu latebant fin-
gulorû apertione figiioru, infétius auciiamus^Na fi apertit)
fignirreuelatioèrediturlâcraméti, eiulq; myfteriuminlcr-
mone dicimus, intellectnaétuq; côfiftere, videamus quo-
modo hæcfimul tria certis etiam polfintlocis diâra, intel-
lédfaatqi peradta probabiliterinUeniri, vt eadem diéta in-
telledlu lob ri o capiantur,&intelle<fta opéré côprobentur<
Vetbi gratia, Ecce venio. In capite libri lcriptü eft dé me.di-
cendo, Venio, fe adnuc quidé prænundat elle Venturü. Cû
auté quisifte fitqqæntur, delideratus cundisgentibus in-
telligitur, Chriftus, prtelèrtim quia & in capite libri plàlte-
rii, & in capite libri Genelèos ipfe lcriptus legitur : In prin-
cipio fecit Deus cælum & terra.Omnia n.inqüit.inlàpien-
tia fecifti. quirequirentibus quilhameffet, principilimlé
eflet^lpondit. Verum cum qua:rit u r prop ter quid venerif,
lèquitunYt fadam voluntatem tuam Deus meus volui.De
qua in eüàtlgelio idem dicit : Meus cibus eft vtfaciàm v o luntatem
eias qui me mifit. D e qua ab eointelligimus cii-
cahorampalfionisexpfeflum : Vt Iciat mundus quoniam
Voluntatem patfis mei facio,furgite, eamus h inc. Quocirca
huius fada libri fignati tune reüeiailê cognofcitur,quando
lé vnunlfcum pâtre do cuit manereprincipium : atq; ex vir-r
gine natuSjgeffit homiriem verum: indebitam quoque pro
mundiÊlutefiifcipicns paflionem, triumphali morte re-
furgens aperuit tumulum, poftquam confregit i n fernum:
& quando voluit repetens cælüm, promillùm dilcipulis
mifit Ipiritum làndum,quo replente orbem terrarum, gc-
tiura multitudinem acquifiuit, iéqueiperandum iudicem
futurum edocuit.fr cum aperiaffetvnum exfeptem fignis. au-
dm vnti ex quatuor animaltbus,duens: Vent & vide, Et ecce equus
albtu, & quifidebat fuper eum,tenebat làgittam. & data eft et
corona,&exiit vt v'vncexetjèc v idor exiit. Primum ficut præ-
mifimus, in af&mine diuerlâtur ,c u i intelligentia lo ciata,
pene c'raliâ ipfiüs mox liipplet adionis.& quod iti a d u prô-
cedir,vërDO concordat, intell^ehtiâeq; réla'tu. quod in ce teris
fignis animaduerterè ihï'ëntüni volo lédorëm. Dixit
ciiifîKAudiuivnumexqkahM dnimriihus,dicens :Vm & vide.
Q û o d eft vnum animal, hoCqmùis ëcclefià, quaevQce magna
prædicationis intonatj fucccdentcm inuitans ad fidem
1 eccïèfiam;V ehi & vide': Si qii& n tit, veniat 8c bibat: Acce-
dîté ad eum illüminàniini:SûVgé qui dormiS^& exurge à
mortuis,& illuminabit te Cnriftüs.Eticcé equüs albus, &qui
Jeiebdtftiper ëum, tenebat fâgitta.&data eft é i corona 3 (^rèxiit
Vtvincerët, & v id ô r ekiir.Ifteequuspoteft inapoftolis&
pr.rdicato'ribus veritatis ecçlefî^ intelîigi,luper niuem gratia
dealbatæ,éuius fellor eft G hriftus. Ideo ci per pirophétâ
dicituriQuonîàm alcèndiftiiuper èquos fuos,& cqùitatus
' tuus lànitas. Propter qùod & lagittam re nerëdidtut, quai
pr&dicatione VerbiDéiàptius Comparatur, quahominum
interiora transfixa, polîint fidei frudiim afferre. Hinclegi-
mus:Sagittæ tuæacutæpotehtillimæ populifub te cadent.
Cofonam làné prædicatoribus deberiiignificat.Ef cum ape-
ruijfetfigniimfetühdum, àudiutfecundumanimal, dicensi Vent
&yide. Q u o o èadem exhortationüs Verba vefiièhdi&vi-
dendiin caula difîimili repetuntur,cum equus albüs in bo-
no, rolèus autem p onatur in malo,illud elle püto,quôd fîc-
ut de bonô lætitiam pro ecclefiaé y idoria polli ce tu r, fie de
malo cautelàm denuheietex prçlcientia futürorum.Sequi-
tur ënimv Exiuit alius equus rufut j & ledenti fuper eutp datum
eft, vrtofleretpacent de terrâ t & vt inuicem fe ocCiderent, &
datusefteigladiüs magv.us. Ifte equus rufiiS velut cruétus làn-
guine alieno,hOn luo,côürârius v id rid ecclefiæ prædicatur
rep ugpare, quando pacerti, quæ præcellitomnem Icieritiâ,
de terrainfinuatutauferre, quod 8c a d u docetur Ócgla^io.
Et eu aperuiJfet Cigtium tertiu,audiuitertiiîanimal, dicens: Vent
& vide.Et vidi ëquum nigrum, ér dut fedebat fuper eum, habe-
batftatera inmànufua* In q u i menlurafimulatifignificâtur
examinis, per qlingülonimmeritaperpendunt. Quicquid
n.iufto coiigruit iudici, & tranlgreubres vfiiipâiit Inde eft
illud ,Ponam thrortum meum ad aquilonem. Et qiiia Deo
finentê pot üerunt réporaliter præualere, hoc modo docet,
vinum & oleum ne læférisi Et dudiui votent in medio quatuor
ammâïium, ditentent ï Bjlibrts tritici denar io vnó, & tres bilïbïes
hordei denar io vnoMnum & oieÜHeltferii. Irt tri tico & hordeo
ecclefia,dixi t , fiqe in rflàgnis éc minimis, fiuein ptamèfitis
8c popidis.Non éftautem minus vnabilibris à tribus. Bàdë
quippe& infingularitate&in trinitate perfèdio. Sic do-
minusinfarinæ ménfî»ris tribUSfétmentüm dicitablcon-
dimm.oftendens làpiéhriæ & dqdrinç ex modico pmném
popülum myftico indiuidüæ trinitaris numéro conlecrari.
Sed 8c precium docet vnum elle tritici atq; hordei etfime-
ri.tà altes,alterumprçcêIlif,vno tamen vtriq; réderapti fimt
precio. A liter propter diuerfitatem profeftionum, pofitu'm
puto dilparem numerû vnius & trium.In denario verb vira
ætemamfignificari, q u i incer manfiones multas comunis
éft omnibus, vt etfi per differeiiriam merirorum ïbialius
alio polfiteflè lublimior præmio porioreditatus,nullus tamen
fifin alteriuS comparatione longæuus,vbi erit vna im-
mortalitas lîngulis,cômünis ætemitas pérmanet vmufctfis*
In vifto itaq; & oleo vim lâcramentorum prohibée violari,
Vrpote vndipnë p^eciolùmq; cru or é. Hinclegimûs, Quid
bonum eiu s,& quidptilchrumeius, nififrumenfumelé-
dorüm.&vinumgerminans virginesîEt in plàlmo, Viflütn
Ictificatcoçhominis,&exhilâraturfeciesin oleo* Etcutna-
peruijfetfignüm quartuntyaudiui quartum anima^dîcêrtsî^ié-
nï & vide.Et vidi équuitt pallidum,^ quifedebat fuper eum3no-
men ei erat Mors, & infer nusfequebatur e««r, & data eft ci pote-
fias fuper quattdiî pattern terrain iatcthcctcyftailïofatne & :
morte &beftiit eos qui lunt in teria.Duç partes finit in mûri- j
do,vnaDèi&altéradiaboli. Seddiaboliintreslubdiuidi- j
tu r partes,intus àc foris, hgentilitas, felfiftatres, & aberto
errore vel fcnilmate lèparati. Très fimt itaque pattes, quæ
contra vnam militant. In qua fnunc quartam daripwedixit
poteftatem.Hanc dicit ecçlefiam, quaex parte confiftxty^-
riis m alphimgladiis exerccnda. Quod etiam in numéro
cognolcenduiiieft angelorum, vt c© ntra vnum eundemq;
bopum tres exadue^lo malos opponeret. Cum gladioxu-
fum, lècundum cum ftatera nïgrum, terriumvero mortis
figno
È
Io h a n .i.
le b a n . y ,
M a .
■Efil.f.
jç/S> -là
Haba.j.
r>-44.
t
IfarM.
G
Mat. ij.
Luc. 13.
Zttck.j.
P/a.iày
H
figno pallentem.gîadio be!lum,riigro famem,pâllente de-1-
minciâs morré.Et cû fingulis plagas lingulas deputaret,in-
luper & ipfo tertio,vel per ipfum omnianumerando præ-
dicit fu tura plagarü,adie(fto nomine beftiaromiEt quia etia
ficlatcrc poftîtjVtrü fimplex fitan figuratalocutio.eo quod
gladius & cqrpori vifi bil is &animçfoleatlpiriralis in ferrie
i’ic etiam de fame,vtrum yerbiidomini an corporis memo-
returned etiam de morte,vtrum animabus a'terna, an cor-
porum momentanca hic minecur.claret tamen illam quartam
bonam> cui tres econtratiom^los opponit, his omnibus
vifibilibus tëmpoialjterperlecutionibusexefeeri. Nâ
fi qui lècundum propofitum voluntatis Dei vocatifimt,in
elebtorü pieriitiïaine permariebjnt, prælcrtim circa quos
illæla ièmarj voluit vini & oleilacramenta^dicédo: Vinum
& oleum ne hélèrisun vino M^cium rédcibptionis,oleo li-
gnificans chrifma baptilmatis .Hordei quinetiam & tritici
faóta mentione.dcmonftrat ecclefiam vlq; ad finem feculi
nullapoflè malorum perlecutione perire, in eo quod eaf-.
. dem lpecies non ignobiliter, lcd cû làcrato numero & pre-
ciinumerat quantitate1. Quod deniqueilliad fuam male-
uole poenamÆxercent, Deus ldmme bonus ad luomm re-
digens vtilitatcm,Qppbrtupîtatem îiobispræb'etlpiritaliû
triumphorum. Sequitur deaiq-, Et cum aperuijfet quintum
fignum, vidifub ara Dei animas o.cciforum propter verbum
V.'« & martyrium fu um ,^ clamauerunt vocemagna,dtcentes:
Quoufque dominefanftus & vertu,non iudicas érvindicasfatb
guinannoftrum de bis qui in terris habitant? Et dat a funt cis fingulisftoUalba
.De illis vtique reliquis, quosetiam intçr ad-
npuifikty. perlecutipfle territi mufti negabunt, ideo Ibl di-
, cittxroblcurari.Sieriimoblcuratum e f t, inquit, euange-
j lium noftrum, in his qui pereunt eft obuelatum, in qui bus
Deus leculi huius excæcauit mentes^nfideliüm, vt non
fulgeatilluminario euangelii gjpria Chrifti, qui eft imago
uerlariaDèus léc.reto operatibnïsjjpæ réduit confi lip tutio*
rcs,martyrum Ie didt^reliquias (id eft, animas) perfpexif-
fe non vili loco, nee qualicunq;,led fub ara Dei, id éft, fiue
in ecclelïaÈ vnitate perlèuerantcs , fiue lub teftificatione
nominis Chrifti tanquam lub ara Dei vlqué ad morteni vi-
riliter dimicances,ficu t de Machabæis didtum eft,lub fefta-
mentó Dei. Beatiauté mor tui qui in domino mortui lunt.
Multo itaq;ampli9, qüi & in domino Identes lè habere do-
mu non manufadtam,çtemam in eslis,habitationem fuam
quæ de çælo eft, fiiperindui cupientes. \ roptcreainterpellate
dicuntur.Sic autem ifta coniicimus, vt per dopfini p a f
fioneminfernigemitibus iam folutis, làndiprum animas
venire vitra ad inferos non putemus. Quod hicaptius fignificari
pUto,y 1 ad fimiUtudinem veteris teftamenri, vbi
internis araaurèà fuilïè defcribi tur, hieper memo'rabilis a-
ræ vocabulû çognolcàtur intelledtuale lècretum, yclutin-
tcriotW^ndla làinftorü. in qua hiepignore lalutis aecepto,
peregrini fulpirant, habentes„fpem lient ancqraiti animæ
tutam àc firinanf, Scincedenfem vlq; ad interioravelami-
nis.vbi pro nobis præcurlbr introiuit Iefiis,ipjta Apoftoh
didlum, quific intenrione Chrifti infinuabat prslència, vt
exponere t figu rata, Vfque quo domine fundus & vertu,non iudi-
cds& vindicas fang?inem noftrum de his qui in terris habitant?
Quod non carnali lènfu credendum eft, animofitate eos
vltionis acccndi, cum ab eis hic ppfitis,per affluentia chà-
ritatis inimicos quoq; diliginouerimus. led eos manifeftu
efteontra peccati regnumoralle, & talia illius regni defide-
rio poftula(fe,de quo dicimus: Adueniat regnum mum. Et
hoc eis diuinælapientiæ prælèntia intclligimus reuelatum,
quod&impiiietefna fint ineuitabiliterpoenapledtèndi,&
vlqimfibem léculifontfe cæleftisgratis profluente, multi
lupt àdhuc làmftoram mattyrum confortiofoçiandi.Quo
iftiaccepro relponfo,inenarrabili Istiria cumulantur, quâ
ftolis albis redie credimus figuratam.Àcceperuntergo fin-
guli ftolas àlbas,id eft,vt per charitatis perfedtioncm, quæ
per Ipiritiim fifhdum infimditur in corda credehtium, hac
conlolationecométiipfi mallent pro cæteromm numéro
frâmini lupplendo dilferri. Quod enim per beneuolenriS
votis getunt diuinitus in^pirati, interpellantes Hicuntur
refponfo prorinusinformari,neçfiis eft eos-credere contra
Dei nutum quicquam cupcre, cum eorum delideria ex e-
ius pendeant voluntate. Et vidi, & cum aperuijfet/extum fî-
gnum, & terremotus n^agnUs fadas eft, ér ecce folfadus eft niger
Vt façcuscilicinus. Sexto figno léxta ætas cognolcitur mun-
dj,circa cuius finem houiffima perlècutip nûnciatUf, cuius*
vehement! impétu tanquam terræ motu orbem dicit vni-‘
uerlum concuti.Sol 8c luna)Chriftus & ecclefia:quam quia
D ei.Hincdicitur:It.avtinerrorem indueantui;,fi fieri
I poteft, etiam e lç âi. çmodo foï niger dïcitur, fââ»s*
tanquarn Chrifti velopertapptentia, veldodlrma tempo-
ralitcr dbfeurata, vel dcfenlrone dilata, ciim iinpïi in ian-
I étosgraflàriûnunfur.Idincpropheta:Diffimulàbisinhoc,
yt deglutiar impius iuftum?Dte ipfi» dcrt:q;Chrifto l«rimus
Ecce pofitus eft hie in ruinam & in refurredlipnem multo-
•rum, & in fignum cui contradicecur. Iniplo çcrti.capiehr
tesprofedlum,à quo alii;auerfi,incurruntdefedlum. Luna
inlanguine, ecclefiamfolitoamplius pro Chrifto langui*
nem hirîdere prædicatur, magno ptrlecurionum incuma
bente fragore. Sanguint itaq;Iuonon languinealieno,«ficu
t ille mfus equus, ajieho rufus deftribitur languine. Stella
cecideruntin terram eo n?odo, quo ficus vento magno agitata,
amfttitacërb.os fradus/«w. illifignificanturin ftellis, uui
in ecclefia, cum de eledtorum numero ab omnibus æfti
mati,videntuitemporalitereminere, rabie ramen perle-
cutionis acrius incumbente,de, culmine ftapus lui tanquam
de calo c^derc peihibentur. quod dominus in euangelio
prænunciat, dicens: Eriç autemftibulatio , qualis nun-
quam fùk, neque erit. Et'nifi breuiatifuifiènt dies illi/, non
heret làlua omnis caro. led propter eledlos abbretiia àû tur
d ies illi.Arborem ecclcfiam ponit: frudlus acerbos,quos a-
Iia tranllatiogrollos dicit, homines : venti exagitationem,
perfecutionis commcttionem,per quam homines Concufi
fi,ab ecclefia,diuelluritpr.Propric autem acerbis fici fiudki-
bus comparantur, fiue pro infidclkate.quam eduerfi in ar-
cum prauum,reli<fta malunt fidf repetere.-fiuepropter im-
maturitarem remporis, per quam contigit v t cum feelieem
eoramecclefiaconcipiendoijioefierit o tm m.in fe lic i ramen
euentu flebilem de eis pariaturaiïomim.£rt<e/«/jj w-
afsit i t Mere am cuolnitpr. R efle cælum(id eft.ecclefiam;
vt euplutum 8c non inuolutum librum infinuac recelTific,
Qmcquidenimfneritinuolutum^gnofciàqBQquamnul-
latenùs poteft. ISam quod eubluimr, detedtum protinus
' declaratur.Ita & Kïccnm iftanifeftafueritpefeanione di-
tctera,eunans recedit.yt ab etttraneisabdjra non videantr,
fibjtantum(ideftJquibusCçcredere poteft) pervniratem
fpiritus cogni^t incognitos ^calieriigenas p rtcauit leq;pei
diferetionis fpiritii, neintelleifta ptodeatur, ocatltat.Hjnc
Iohannes. Nolireomnilpiritui credere, icd probate IpitirmÜADeo(
im.Etomnuwcns&tKfiiUdelocy/iucmoufuTit.(Cr
re£stirr*&m^i(bams&tribtm&dmta&f,na,<rm.
- mfirms & liber. F tiam ecclefiaper m o n te s* inftilas figti.
ratur.Ipla eft enim ciuitas fitppr moarem polira. Propter ra
legimus.Mpnrtsincircuitueins.&.Ininftilismarisnomd
domini Dei Iftael.Quîper(ècurionis impülfii moueti loco
prænunciat. In «raque autem parteacqipi poteft in bonis
: Icilicetpræcaumsfiigiendompuetur. m main veto, per-
! fida voluntatein detetius mota c5iiettimt,ficttt dipit : Mo-
; uebo candelabrum tuum de loco fuo. Umts terre, poten*
««^■»tis.idbneosrdficetiudipiofuæ^diletetioniscer*
fo'ibbfiftere.Magiftratus.mixBi &àuitrS&fines.hoe om*
nes pro diiicrfitate oificioruni & quadrate viriurn vult inreliigi,
nullüq;abiiliusper{ê cutionis moieftiapiedicitaiie*
num.quarouis eledtotum humeruin nullus dubitetliberïdutri.
Ef oir. nis ferms & liber. Liberivinculcicsniugali.fen.
uusautem cóiugip copulatusagnolcitut, Abfcmkrmt f i n
ftclimcis & mpemtmmtmm,4kentii mtmtibus & petris: Csssls-
tefupersios ifiab[consiste nes kfacKfidesstis fuptsr rhromisn, &ab
iraagiii quoniam venir viessnagntssiraeius. Et quit pssterït flare
ante ill um ? Speluncas petraique .montium conuenienrer
intelligimusficjei, Chriftisuia: réfugia, Scripmmeftn. Le-
pufculusplebs inualidappilocatin petra cubile fibi'cuifen-
fuipfalmus coilcinit, dicens; Won tes altiffimifcmis, pejr„
refugiuerin.^eis&lepótrbns. Vbietiâpræcelfosineccîe*
I na cognolcimus monrinm vocsbyloidcfiquari, propter
i eminenrèfçientiqclMritàtèChrifti.Hpscrg‘o nunefragare-
1 perfeattionis vigenre confidunr partiuli, munimihis r *
ïPp4iapprqqirpnte^firmçpctræreceptacuiadicüanar.pe-
E
i.Ce. 4.
Matt.i 4.
M ibue.t.
Luca i.
Ma‘.th.i\.
I F
Pfal.77.
*;• I G
\. loan. dp.
Matj.
'ffil.se.
Ifi-ss.
Apoc. 1.
H
tallC A j»
Pro.fö,
I