lo r n A n d e s ,
I oïïeôFDriccamüânïeuntes.vcnimüs inlocum iUum vbi ■caciusimpfetnret. Atula igimrdudumbcllaconcernaGi-
I d n m Vidicüla Gotlmrum fottiffimüs Sarmatum dolo zeuciredemptions pâmmens, legates in Icabam ad Va-
ncciibiiit Indeq; non longe ad viciim in quo rex Attila mo- lentmianUm ptincipem miCt/crens Gothorum Romano-
rabatura'cceflimus:vicutninquam, adinftat ciuitatisam- tumqpedifcotdiam.vt quos.ptæbonon poterne concu-
pliflhriæ, inqu©ligneam’cenia ex tabuiisnitentibusfabri- tore, odus internnelidetet,adletem fe Reipub.emsamici-
L ta répetimus-, qiiatuul compago ita folidum menneba- pas m nullo violate, fed contra Theoderlcum Vefegotha-
tu r vfcvixab intento poffet iumäura tabularum compte- iu ra regem fibieflê certamen, vnde eum excipi libenter
Ih e n d i VideKsttidihiaambitu.ptOlixiotediftenta.potti- optaret,C ite r a epiftolacvfitansfalutauonumblandimen-
I tillque in dmnideeote difpolitas. Area veto curds ingenp tis oppleuerat, ftudens fidem adlubere mendaeio. Pan ec-
ambitucinsebaturjvtamplitudoiplaregiam aulamnilen- ! lammodo ad regem VefegothatumTheodericum engit
derer Hit fefteseranfAtrihereeisbatbatiam touam tenez- fcriptum.hortansvtaRomanomm fdcietate difcederetj
'd p h i e capos ciuitadbus habltacuiapræponebar. • | recolcrerqueprcelia q uæ p ad o ante contra bum fuerant
:n s.næc cap r ~ . ' Conritataihbnimiaferitace.Homofubtilisanrequambeln
c A p XXXV. lagererer,artepugnabat.TuncValenrinianusimperatorad
Dè Attila regis Uunn.orum pâtre, frarribus, deque ipfius ßatura>
. ' forma & moribus. Item degUdio Martisquem.tpfe
■ i'y: . . vfurpamt,locusinfignisePnfco
• ; bifionco.
Vdegothaseorunique regem Theodericum in his verbis
legationem direxit. Prudentiæ v e ftri eft, fortiffime gend-
: um.aduerfusvrbisconipiiaretyrannum.quiopiacmundi
I generale habere feruidum,qui caufas preeliinon requirit,
1 fed quicquidcômiferithocpurateirelegidmü.Ambitum i fuum brachio metitur, fuperbia hcennam fetiat, qui ius
T c ArriK mtresenitus Munzucco, cuius fiiere fafquecontemnens,hoftemfeexhibernature cundtomm.
nanqueAmia pâtre gen Actilam regnum Hun- Etemm mereturhicodium quimcommunypmmum fe
german i O dear & Ivoas, qui a o onnrnhatinimicum.Recordammi quæfo.quodcertenon
pooeft obliuifei. Ab Hunnis cafes eft fafùs, led quod graui-
W i t ^ e x ^ f i d o n l quam tPer'agir,inf.diisagirappetirum.vndevxdenob.sraceamm,
nprumlucceintinregnum, tx v * , , ■ nnrp(Vishancinulti ferre fuperbiam?Armorupotentes,rai
i ^ ^ ! g ^ X ^ S e d l 4 ^ - uete propriis doloribus, & communes iungire manus.Au-
^ t«ro^mconfilL.His&fimili^.IegatiValentinUnirequimagniepamregnabatHunno
Jirin- DemDermouereTheodericum.Qulbusillercfpondit,Han
e t e n e b a t È u m e r o f i m r bat. t S use>(. km & nobishoftem, SequimutUlum quocunque g g *
Romanos Ve iegoihat^e luDde P i ^ f crcbatur.vir ueriq&quamuisinfleturdediuerhs fuperbamm gennum
ercitus quipgentorum milhu flt um omni. vifloriis, norunt tarnen Gothi confligere cum luperbis.
mconcußionemgennsnan J ‘ b’ltc u n ,äa,formi- 1 NuUumbeUura dixerim gtaue nffi quod caufa débilitât,
urn metus .q u in e lc io qualorte r , „ d o n ii tn fl;e pauet, cui maieftàs arnfent. Acclâmant
lu, hucatque uluccircumier Rellorum auidem bus ambitus puenæ,hoftesiamHunmdefiderantur. P ro-
^ P^!vvbmins ^an^pcäcue^capitegrandion,roinuds oCu- derico& Tunco, Rotemero & Hlmmcdt, fecum tdntulh
Forma breuis, lato pecto v p t> i Thorifmund & Theodencum maiore« natu barucipes lagmls
t o t „fidereTaddebatei tarnen confidenti-,.j gium habere, &rolatiaillordm,qUOS deledatipfaedam fie
r j ^ n ^ m PrifcushiSloLustalirefcrtqccafionede- ■triciiAetiiprouidennafult.cui tuncinnitebatur Refpub.
A o i n u u i e n s qmimgregu vntm bueukm Hefperue plagæ, vt vndique bellatonbus congregans, ad-
te d um .Quiunpaßor,incpii __n r-.-c_____ ___»rindninmmnlrirnfJinem non mmar ocunfpiicnt
cUuituntem, tuccaufam tanri ml«msin«emu,fel-
I w tu s v e ß K Ü t r u o r i s mfiqmtur i unilmque vemtjdghdmm,
qi tmdepälcensherbiubucHiamdUtecaUquerat, effpßume^prot
ïn u s d â AttïUmdtférti gaoiUemùmegralulatuSiVt trat «Mt
ctiammus,dibardturfttttmmmdi prinaptm coHßttutum, &
perdUTt'tsgladiumpoteßatctdßbiconceJfdiBtjfeliellorum.
C a r XXXVI;
uerl'iis ferocem & infinitäm multifudinem non mipar oc-
currerer. His enim adfuere auxiliäres Franci, Sarmara,Ar-
moritiani, Liriani, Burgundiones, Saxoncs, Ripanoli, 1-
brionei.quondam milites Romani, tune verö iam in nU-
theroäüxiliariorü exquifid, alheqpenonnullçCeltlcævel
Germanicsp öadones. Conuenitur itaqueincampös Gara-
launicos, qqi & Matiricii hominantür, C. leugas, vr Galli.
vocant, in ldngudl tenenres, & i x x in làtunn iè u g a aùcé
Gâllici mille &quingentortun pailuum quanritafe m ed-
Attila ftiapttnattl d t i vaflandum trient pdrdtus, à GKtricd j tut.Fitergdareainnumerablliumpopulorumparsllla ter;
..ud^.M^Ua.d MÈmk&jM », r',xViC.r«rifiirap.iés vtræaueforaibmæ,VVandalorum regemultit mutieri'ousdd id InJiigatUr. Is, omni mhii lubrationedifcördiamïnierRmdnos&
Gotbosferereco-
natur,fedfntjkdi. EpïfiölaVaterttinidni Imp;
. ad Véfegothos,eorumque re-
-jponfunii
HViiis ergo mèntetii ad vaftatiörieni orbis paratarii |
comperieiis Gii erieüS rex V uandalörum,quetn paü-
lo ante metnorauimus, mültis muiieribus ad Ve/ègötha-
rumbellapraécipitat,metuensiie 'THeöd'eiiCuS Velegotna-
rum rex filise vlciieeretur iniuriam, qu$ Hunericfto Gize-
rici filiö iundta, prius quidertt tanto coniugio lstareturued
poftea,vteratille & in fua pignora rruculentuS, ob füfpi-
cionem tanturnmodo veneni ab èa parati j earti putatis na-
ribusfpoliansdecoreftaturali, p atrilu o ad Gallias remi-
ferat, vtturpe fimus miferariddiempëtofferret, & cradeh^
ras, qua etiam mouèrentur exterui» vindiftam patris e ftfarum,
Conferuntur acies VtraequefortiHim*, nihil fub-
reptionibus agitur; fed apertum Martem teftantut. Qux
potfeft digiiacaiifa taritorum motibus itluenid 1 aht quod
odiiimin fe cundos animauit&rmari’Probatum eft,humai
iium genus regibus viuere, quando vnius mentis iniano
imperil ftragesilit feda piOpulorum, & arbitrio fuperbi re-
gis motaento deiicitur, quod to t feculis natUra progenuitj
C a p . XXXVIL
Oeiis rebus qua'tn ipforum belioruni ttioiibusprius q u xmp ra liu n i
in te r R oma n o s&Hu n n o s comm tttere tu r
accider u n tt
SEd antequam pugilae ipfiiis ordinenl, referamlis, necef-
farium videretur edicere,quae inipfis bellorum motibus
accideberekÇeticis.
abcidièré,quiaficuï:&mónim pi^Uum.iUmüVciplexatqüe..
perplexupi. Sangibanus napique rex Alanotuirt qieçu|u*,
turorutti perçerritus, A ceil* fe tradere pollicçtur, &C Aure-
liiinam çiiiitatem tialli*, ybituncconfiftebat, in eius iura
tranfduecrç» C^jiöd vbi Theoderiçus & Àetius agnouere,
magnîs aggèribus èandem vrbem ante aditentum Attil*
:de{truunt,lûlpediimqu^euftodiunt;Sangiban.um>&inter
ifuosauxiliares medium ftatuunt cum propria gente.Igitur
Attila rexHipmorum tali perculfus euentu* drifide^s feis
cOpiis f.m,etuens inire çonHibbitri, iaçulque.fugatù repol-
uéns. iplb funereuiftiorem, ftatiiit per hûruipiççs futqra
inquirerç, Qui more folito nünç peçorutn .fibrfi^, jaune
| quaidam venaTs in abraiîs.ollîbusinnjences, Hunnîsinfau-
fta denuntianr. Hoc tarnen, quantulum prædixere folatii,
;quod fummus lio|tium d u d o r de parte,aduerfo ocçu.mbe-
ret ,• reiidaque yidoria , fua motte triumphum fosdatÈt.
Qmunque Artila necem Açtii,quôd eius motib, obuiabat,
vel cum lua perditione du'eeret çxpetendain, tali praefagio
follicitus, vr état corifîliotum inrebusbelîicisexquîfirorj;
drcanôharndièi horam prtfclïuni iùb trepidariône cqm.-
mittitVjvtlînonfecus cedetet,noximmi«ènsfebiieniret,
çonudtçeretpaxtes, vt dixinius,inçâinpôs Çàçàlaunicqs.
C a p . J C X X V I I I i
Pojitio loci,quo iti Catalaunkis campispralium inter Roitittyof ;
d& tiunnostjl comntijfum : & Defcriptio vtriuf-
aue a cm.
T ? Ratautempofîtibloci decliui tumore ,inmodum col-
-C'iis extrefcens. Quem vcerquerupieris exerdms obti-
ncrè,quia loçiopportunitas non phiuurn beneficium con-
ferrer.dextram partem Hunhi cunlfiiis, firiifiràm Romani
& Vefegothæ çum auiriliariis dccupârqnt, Relidoquê de
caciimiriis eius iugo çertainine, dextrum cornu gum Vele-
gothis Theodericus tenebat.finiftrum Aetius Cum Romanis,
collocantes in medio Sangibanum, quern fiiperius re-
tu!imuSpr*fuiffe Alaitis,prouidentes caurioriemilitari, v t
eiîm,dc cuiusani.mo minus præfamebant, fideliu.m turba
cortcluderent. Facile namque adfiim'it pugnandi necçflb-
tatem, cui fiigiendi imponiturjdiflicultaSt £ d iüerlb vero
fuit Hunnpriim acies ordiriatâ, vt inmedjx) Attila çum fois
forciffimis lb'çaretur j fibi potius rex hacordinationèpro-
lpiciens,quatCnus inter gentis fua: roburpofitus,abimmi-
nenti pèriculo redderetur exceptus. Cpfnua vero eius
mukiplices populi $c diuetfe nationes quas ditioni fuæ
. febdiaeratambiebant. Inter' quos Oftrogotharum præe-
s minebatexércitué , Vualamire& Theodèmire & Vuide-
mire germanis dudantibus, ipfo eciam rege, cqi tupefer-
uiebant,nobilioribusj quia Amalortim generis èós pöten-
tiailluftrabat;eratque& Gepidarum àgmine inrilimerabili
rex illefamofillimus Ardaticus.qui od nimiam ïüam fide-
•litatemerga Atrilameiu^confiliis intererat. Nam perpen-
dens Attilafàgacitatemfuain;„eam & Vuàlamirem'Oftfô-
gotharum regem fiiper cæterps regùlôs dihgeban Erat
namque Vualamir feeretitenax, blandus alloquip, dplî i-
sgnarüs. Ardarich fide & confilip, vt diximus, clarus. Qui-r
bus non immerito contra parentes Vefegothas debuit
credereptighatoribus. Reliquaautemfidicifas eft, turba
regum, diuerlarumque nationum diidoresf,ac fi fatellitçs,
nu tibus Attila’ attendebant, & vbi oculo annuilfet ablque
aüqua murmuratione çum timoré & tremore vnulqUif-'
que adftabat, aut certe quod iufius fucratexfequebatur.
Sed folus Attila rex onjniüm regum, fiiper omneS & pro
omnibùs Iblicitus prat,Fit ergo de loci, quem diximus^pp-
portunitàte certamen. Attila feos dirigit qui cacumen
montisinuaderent, fed à Thorilmundo & Àetio præuen-
rus eft, qui eludari collis excella ytconfeenderent,
iùperiores effedi lùnti venièntè (que Hun-
' nos montis beneficio facile tur** -
bauere.
7 j i
C a Pi X X X IX ;
Attila oratio adHunnos, qua eos adpralium àduerfiu Romanos, in-
eùndum exhort(itur.
TVnc Attila, quumvideret exçrcitum çauiâ præcc dente
tuibamm, çym tali e^c tempore creditalloquio con-
firmapdum. Ppft vidprias tançarum gentium, poll orberii
fi confi (taris edomi tum, ineptùm iudiçaucr i i n , tanquam i-
gnarqs rei verbis acuere.Quærat Hoc ajut npüus dudor,auç
inejçpertqs e?çerçitus. Nec mihi/as eft ajiqùid vulgare dice-
re , neç vhs ppoçret àudire. Quid aiitem aliud vos quàni
bcllare coufucti ? aut quid forci iuauiiis, quam vindidtam
■manu qùaetere?Magncim mqnusà natura,ariimum vlrione
îfitiaré, Aggrédiaiiiur ergp holfemalaçrc§, audaciores jîinç
femper, quiinferuntbellum. AdunätajdelpicijediHbnas
genres» indicium pauQiis ç ft, ïbeietatedefendi. En ante
impctu.m retroribusiâmrefuntur, excella quaErurit>.tiimu-
lps caprunr, & ferapoenitudinç ipçampis mûnipionçsef’:,
flâgitant.Nopa npbis liint,qhahi 4 b t Romanoru'm àr-,
ma; primoçciàm nondiço vulneirç, fediplopulueregra-
u^ntur» Puininôrdinate Goeunç, 8ç açiçs çeHiidinemque
çonnedûnt,yps çonfligite prælwhribus abimis, ÿt (pletis^
de|piçientelqiie eptum acies, ALmos inuadite, in Vefegqf
thasinçumbiçe! Irvde nobis eft eifern vidoriam qu*rcrc,.;
vnde fe continer bellum» Abfci(àauçenineruis mp5çmern-
b>rarelabunturjnecpotelt ftare corpus,çui o(Ià lubtfexeris.
Confiirgancanimi furor felirus mcup\efear. Nuncconfilia
Hunni,nuuc ai'madejniomite, aut Vulneratus quis aduerlà-
rii mortçn) depofeai; ,aut illæfus hpftium.clade |àideptu:?y i-
diifos huila fela çpnuenient,morj:u'rosA: inbeip feta prç-
cipitaritkPoHrçmp çiir fortu pa H unnqs rpc gentiu m vidp-
res àdferereti, nïfi âd certamipis huiij^gaudia pr*para(fet.?
Qnis dehique M^oridarum iççr apeliret |haioiibiis noftris
toi: feculis claufùm ac fecretum.?Quis adliucmermifeus ce-
dere faciebac armatos?Faciem Hunnorum non potpric ferre
adpnata çolledio. Non fellor euentp, hiç çajnpus eft
qùeip nöbis tot prplpera promiferànc. Primus in hpftes
cela coniiciam.Si qùis potnerit Attilapugnanteocium ferre,
fepukus çft.His yerbis accenfi>in pugnam cundi pr«ci-
pitantur. .
£ a p . X L ,
Syccejfuspralii commißi inter Romanos & Vefegotbosadüerfus
^ Huflnos.TlMdcriciregutyorstAttildjeplatir
- . firisvallot.
ETqtiamuis haberent re$. Iplae formidinem, praefentja
tarnen regis cundaripnerp hærentibus auferebat. JVIa-
nu manibùs congrçdinntur, bellum atrpx, multiplex, im-
mâne, percihax, cui fimile nulia vlquam na^rat antiquipas,
vbicalia gefta refemnfur» yç nihil effet , quod m vita fua,
j eonlpicere potuiflèt egregips, quihuiusmjraculi piiuarer
: tùra(pedu. NamCi(ÿnjoribus crederefeseft, tiqulusnfe-
; moraci campi humili ripaprolabens.peremptprum vulnè-
fibus lànguinemuko prouedus > nonaudusimbribus, vr
folebat, lèdliquore concftarus infelifo, foriçns fednse.»
cruorisaugmeneq. Ef quos illiccoegit in aridam fîrum y,ul-
nus infljdum, fluenra mixtaçlade traxerunt : ica conftridi
(one mifejibili ferdfbaut> potanfes (ànguinem quèmffj-
dere.làuciaci. Hic Theodericus reK dùm adhortans dffeur-
rerer exercirum > equ o depulfiis, pedibuiqùe lùofinn cop-
culcatus, viram matura iepedute conclude, Alü vero di-
cunteumintçffcdumtelp Andagis de parte Oftrogotha-
rum, qiutuqeArtilanum fequebantyr regimen, ^S çftiit
quod Àttila: pr*(âgio harulpices prius dixefant quam-
quam i|l.e de Aetio lùlpicâretur.Tunc Vefegoth* diuiften-
tes fe ab«Alaïii$,inuaduntiiunnorumçateruas,&pene At-
tilam trucidaflènt ; niff prius prpuidus iugiffèt. <Scfe lîiolq;
ilico intrafepta caftrbru, quæplauftris yallata habe bar, re-
clufiflét.Quaniuis fragile mnnimçntum ,ta n ^ n auæfierüt
filbfidiurn v ir* , quibüs pauloantenjillus porçrac muralis
aggerobfiftere. T honfmünd autem regis Theoderfcj films,
qui eu Aetio collé anticipais, hoftes de fuperiotilocq
proturbauerat, credens fe ad agmina propria perueaire.
node