D.Primaf.Comm.in Epift.
bete cum rcgibns huius fecu.li, remoueriab eis, ficut pe-’
regrinus. idee non confunditur. ld eft,nan erubefeit.Dmw-
catfQeus ïlloru. Par aait eriim illts cmtatem. IdeOjinquiriquia
illi Deo credidqrurit» hihilqj-xle terrenis fibi pniêfumpfe-
ranti ad hoc vt in iilis fjfem fuam jionërent : idcircónón
embefcit omnipotésDeusvöcari Deus illorum. Sic ènim
ipfe dixir i Ego fum Deüs Abraham; Deus Ifaae,& Deiis
X^acob: per fidem videlicet & vit* metitUjm: Sic enim glörificaturjquandbbehignoirüin,
& optimorum hóminum
Deus vbcacur, &,colehtium vrrtutem: fi; è coritrario ëó-
fuüditur, & erubefcit ineptijfc nepharid orum.ïi inuocetur
ab iilis: vndedicit per Prophet.» m . Per vos nomen meüm
Blafphemacur intergentesk Illi aütem erant i-,a dari virtu-
tibus^iracdnfidencuplciH.vtrióncónfundereturïlèdpó-
riusgiorifïcaretur.cüiüilldnun vöcarctürDeus'.Dicitau-
tem gënéralltér, Deus terra:, & Deus cöeli: fiqüidem &
Deüs'gentium: &nön fó!üm gentiumé fed eïiaiü totiuS
muhdi: eoquód ipfe córididir omnia, ^aiidorumvero il-
lorujtinob lie diciciirDeiiS foluuimodó per creatiónem,
fed ficut araicus. D i citür& dom imis nu nc Deu sChri ftia-
ivörum* ^ aVaiiit, inquitjCiuitate tn iilis: Hietufalèm fiilicet
cceleftërpjïdeoq*, non dedililltó iri pralemi Ecclefia h*re-
ditatem.i’ Vel eciam ideó non erabefcit vocariDeus illorum
: quia fecum jüatdeftihauit illós regnare in coeiefti ci-
-uitate. Fide obtidit Abraham Ifaac^ cüm tenraretur: &vhige-
rutum eprebatiin quofufieperatrepromißionemi AdqUem dittü
eft: jQ«/ainlfadcvocabïturtibifitpten: iïbïtrans, qüiA&dmör-
tvis fu feit are potens eft Deus. Quid eft quód beards lacobüs
in Epiftola fua mentiönë Abrah* facfefts,laudat feüm filiri-
möpere ex operibüs fuis‘.beatus verb Apoftolus nonppê*
railiius,fedndem attenciffimè com mendat ? R e d e igi-
tu r beatus Iacobus c x opfer.bdseum küdat, quem fcïebat
etiain fid<apcrfedum: quöniäm illió fcribebat, qüi fidem
quideni videbaniür habere,led eandem fidem bonis operibus
noli exorhabaht. At verb beatus Paulus qüi iilis feribebat,
qüi opera bónajëgis vidëBdiitür habere j fed fidem
perfedamnori habebant , iure fideni ABrah* dttennus
coniirieriiorari qüaténus ftuderënt cum irhitari :vnde ëer-
tè-vt oftenderetitiquia qui fili) AB^K* volunt effe.hecelfe
eft.vtfidém &öperä habeäht,tüerito vnüè ek fide,alter ni-
hilominus liudauit euin exojperibus: Fidé, inqült, obtu- (
lirAbraham.lfaac.cum tentarètur,licet ndh haberet filium j
libérümïpiii illiipi :8c iri illö pereëpilfet proniillibnes, q»
mulardru’g^htitirh élfet fiikdrus pater : tämen noii fuit
idëöiuobèdiens Deo r e t quanqüam cdhtrariaiterum au-
dketidicetefibi dóminö: Offer Ilaat filium tutön tÜihi: ä
quo iani audietati Qjjiaiti ïlaac vocabitur tibi fèméfij noii
basfitauit depromiffionibuk, Cieden? quódd mortuis p o f
fet ilium fufeitare De u s: &.exeó multitudinem pópuló-
tan i muitipliCare., Qtfèprdpter ideq filium móx pffëiyé
voluit, quia a Deb hunc cdxinuo refufeitqndum efedebat.
Sed në polfet quif4üam dicerë, quia habebat alium filium,
exqiio fijêtabat reBtbmiffióhëm irqplendam; pröpterea
confidëns bbtüïit iftum, dicit Apoftolus: Etiam vnigeni-
tumobtulitfiüdni Abraham iple, qui repromilTionfcS dè
illö petceperat. Quarc ergo tentaiiitillü Deus ? N uhquid
ignorabatfortê ilium ëiïèviruniihfidè & probatümï fcie-
bat vtiq; tehtaiiit autëm eüni no vt ipfe coghofcerët,fed vt
ähjs demonfttäret, ét mänifeftäm ëiüs fortitüditfetttface-i
ret, fieüt ibfe ofte dit, dicens: fvTütüé épgnoiil, quod tiineaS
dominü: id cft,idioscbgnófeere feci,qüödtiméaè Deüm.
Phde & in parabola eum accepii. Parabola^ Gr±covócabuld
Latiriè dicitur fimilitüdö, liiié ngura. Acc'epit eurii iri parabola
dé rriorte a Dép, qui dixic ëi i .N ë extendaS riianiim
tüam flip ér pue rum: qüiä arie te occifó iftë laluatus éft:Oc-
cifiis eft llaac,quantum ad voluiibtem patris pértihëti Dé1
inde fcedöriaiiitillum Deus Patriarch* in parabola; idefti
ii^figura& fürijlitudine piffibnis Chrifti; Iri fimilittidi-
në erant oniriia, qua» tune dgebaritrir in Abraham ;q ü *
pfojipbis vèrüs Abrahäni, Deus videlicet pater creator
omnium gentium* iri fine fecüli agere dilpömërat. Abra.
ham liquidem figiiram D e i pätris geftabat : ïlaac veró
fi gaEam Chrifti. Abraham poi tabat, vt fcriptura dicit,
ignemöé gladium : quia DeliS. pateü gladium p^ffionis
Chrifti quödammödo pórtauic.iquando ëum decldlpcririifit:
vnde dicit filius in plalmoadeum: Q uoniaiiiquem
tu percuÖiftl, hoe eft, percutibermififti, perfecuti ^iinn
Ët Deüs pater pér Zachariafti: ftrcutiamjpaftorem,id eftfc' j
bercuHpërmiktam. Ignis quo4 ï»4 uehl‘^ rcBa*:» C2l°r ÔC i
fauor liimm* dileélionis illiü's eft, qua nos diligit, dé qua
diéitur: Sic Dëüs dijexit mundum, vt vnigénitum fiiurri ‘
.darét pró nobis. Nam ficut Abraham vnicum & dile- j
étum filium Dbb vïAimam obtüli't: itàDeuS pater vnicum 1
filium pro nobis omnibus tradidit. ïlaac aute m ipfe fibi ligna
geftabat, quibns érat imponehdus : quia & Chriftus
p o rtabàt.lignum crueis,in quó crucifigeretu^. Aries fi^C
gn îfich â t éarhem Chrifti. ïlaac oblatu s ëft, & h o n eft in»
terféduS, fedaties tànturri : quia Chriftus iri pâflîoneob-
latuseft, leddiuipitas illius impaflibilismânut. f idl&dt
futurii benedixit lfa.ic, lacob, & Efau. Fide de futtiris bene- i
dixit eis, qüià iuxta quod eis imprdfcatus eft ,,ita poftea 6- j
ttinia iilis étedidit eiiertire, $c qu* fururâ iilis erant, ea bc-
hediëendöoptari^t. PoteftalitekiritelliigijDefiirurismy- J
fterijsbenedixit eis: quialaéôb figuram Chrifti fiue pb- 1
puli Chriftlanigeftabafc.EfeUverd Iudaici.F/de lacob motiens
fingulos fihorum lofeph btnedixit * & aâorautt fàfiigtutti virgoe
eius. Legimus in Genëfi, quod àüdiëhs lofeph ægrotarè
parrem liium, venir ad eüm, 8c obkulit ëi drios filios lu os
Effràim*&Manaiïèad bcnedicendumiqui fidem habehS
omnia illis euenirë, iuxta qüöd eis çxoràbat, benedixit
eos. Idcircoautem dicitur fingulos illorum benedixilfe :
quia liiper vtrumqtie propriam bencdidiorièm fiidit, po-
fiiitqueminoremante maiorem : qudniam præuidebat
res ita fimtras. Quodq; fequitur : Et adorluit faftigium
virg* eius : id eft, virgæ lofeph intelligi dupliciter pot eft i
fpirira fiqüidemProphetico afflatus laco b , coghoiiit de-
fignariper illam virgam lofeph tegnum Chrifti: pel* faftigium
verb, id eft, fiimmitaîèrri virgæ potenrijm & b ó -
notem Chrifti regni, de qua I^felmifta dicit : Virgareda*
eft, virga regrii tui; * Ergó riori vitódni âdorauii ptó Ded;
fectthdrim ritum gehtilium , qui idola colebaht : fed iri
virga Chriftüm * cuius regfmtn & potenciam prxuidebat
figurari iri illa. Quantum veró ad Iiterani pertihet,
fortaflis fecilridum conliietudinem illius temporis ado-
rauit virgàm iofeph> quëm videbat Dominurri èlfe to-
tius reghi te r r i Ægypti : eà feilicet ratiorië Hefter legituf
adoralfe virgam Alfuer i.Fide lofeph mor tens de profettibnefi-
liorum 1/rael mentorditis eÜ : & de ojïibus fuis màndauit. De
prmëdibnè filioriiril Iftaè'1 iQCUtuseft, credens ömnia ve-
ra elfe, q u * promiferat patribus ëörtim : præcipüéqudd
dixerat ad Abraham : Scito prænofeens, quia peregririuni
erit lemen tiium iri terra nori fiia*irialeqi rradahnnt illoà
annis c c cc. vet urn tarnen gentem, cui feruierint, iudlca-
bo ego, dicit Doriiinus : & poft hæc reder ten tut in terrarii
patmni fuorum. Nequaquam ergo de liiis oflibus maridà-
rer Ibfepti, nifi plena fide Iperaret reditum eotrim in té rrï
reprÓmiffiohis. Dicit enim éi : yilitahs vifitabit vo s D d -1
minus póft die§ multos : Fei te oflà hiea hinc vobifeum Î &
hdfelum tribus Ïofephofla patrisfui deportauerat fecum
her defertuih in tëridrëpromiluónis i fedeuattt feliqui tribus
üinnia Patriarcharunl dfla detulemnt, ipelieruntq; e i
ih Sicherii,qui euenit iri pofiëffloriem tribus Iofcph.Nam
Abraham, Ïlaac,&Iaéob in (pelünca duplici Atbcæ, quam
Abrahâemcrat,afilijsÈtn, fepultiliihtcuin Sata, & Rebecca,&
Lia: v b i & Adam ëum Eiia fepultüs qiiièfeeBat.
Fo rtaffis vero qu èrit aliquis, quæ caufa extitcrit,y t Örh rie S
illi fendipatres in te n d rcpromilfidhis malherintfepelU
ri, quam alic in loco. Cui refpóridcndüniéft : non cutàirn
gèrenddfepülcnrorumhôcàgebânè: fed potiüsquià ipi-
ritu làhdo præuid ebant Dom inum in ça terra genlis hu-
mariüm per mortem redempturürri, ibiq; rcfurredürürri
lummdcum defiderio,ibi cónfepcliti optabant: quàte-
nus eoréfurgénte pari ter cüm èó rcliirgerét. Nos auterri
nori dëbemus pulillahimes fieri \b ic u n q ; fepcliàriiürj
cum plùrimorümartyrumriefciathusvbi corpora èomm
gloriofa iacèant hu mata. Fide Mù) fes natïti ottultatui eft
tribui ntehfibus à parenïtbus ; eo quodvtdijfeni elegantem ïnfatt-
tem, & non ïïmuetunt régis èdiftum. Nori iü a fide öccultiis
eft Moyfes,qui adhucfiui non p o tn a t : IcH fide pa te turn
fiiorumpatrisfeilieeriàé matris*qui fidé nabetiteS,quod
omnipo-
A d HwrAoi.
omnipotens Deus pbflèt eum liberare & euftodire, feruâ-
uenintillum tribus menfibus.: deindeverocum non po-
tuifïènt eum celare propter vagitum ipfius , poliierunt
eum infifeellam fçirpeam, pofiieruntq; eum in carcdum
fluminis. Edidumenimerat huiufrriodi regis, vt omnes
pueri in flumine iadarentur, -Sed quid eft,quod dicit,non
tiijnuilfe eos regis edidum ? Si non timuerant, quare cu-
ftçdierunt ? In hoc ergo timuerunc, quia non lünt auli
retinereeum. In hocVeroquâfinontimuerunt,quia.non
proiecerunriliuminapçrtum flutiium jfed in fifeellapo-
iuerunteum : Ifcq; im m ife run t caredo flu m inis, h abence s
fpematq; fiduciam , quod qmnipotens Deus euftodiret
iUurn.-Quapropter aefi non timuiffènt,reputatur illis Vn-
de ergo ifti Iperaueruntlàluari puerum, nifi fide ? Vide-
rurit, inqiiit,elegantem infantem : fiqüidem aborcunati-
uitatis magna fuit illi infulà gratia venuftatis: nori natura
hoçopérante,quod natus eft honeftusinfantulus,fedgra-
tiædiuinçedonq,qui.etiam barbatam illammulierem Æ-
gypy’am, filiain videlicet Pharaonisadbocexcitauit, vta-
inarét ainü, vt fumeret, & |fucripç. Fide Moyfes grandis fa-^
ttus, negauitfe ejfefiliumfilia Pharaon is mugis, elige ns affligi cum
populo Dei, quant temporalis peccati babçre mcunditatem, maio-
resdiuititts afiimans thefauro Ægypùorum improperium Chrifti :
afifiçiebatenim in remunerationem. Tanquam fi diceret ad
eos,quibus hæc feribebat : Nullus noftrum dimilit au-
1 m rpgalem amplam & claram,neque taies thefàuros,ne-
q-.e cum polfet filius régis elfe , contempfit*fient Moyfes
feçit, qui non fulum contempfit, fed etiam abnegauit :
-oeloquippepvop.ofito , noluit admirari Ægyptiaci regni
inlrnril-hrfil-w.t'm • m n n i. - . - . . . I . O . :
led debét imitari dominum fiiû.qüifrequenter locum de-
dit ludæis,audientesq, ipfepræcipit dicens.Cuni vosper-
ftcuti fuerint in vna ciuirate, fugite in aliairir Fuga ergo
Moyli totafuit exterior: quoriiam maximam fidem dcDei
auxilio habebat. Vnde Apoftolus dicit: Inuifibilem,in-
quiens.dominum tanquam præfentem fuftinuit.Quodeft
dk ere: Itâ eràt fidés de Del adiutorio,& itafemper dêeius
protedione fecutus erat, tanquam omnipotétem Deum*
quinaturæeftinuilibilis, femper præfentemafpiceret. Fi-
de celebrauirpafcha'&fanguinis effufionem, ne qui vaftabat prt-
mit'tua, t anger n eos. Fide, qua Moyfes credidit per ilium
lànguinem faluandum elfe populum,celebrauir pafeha.
Exfanguiniseffufione cëlebrauit pafeha, quo liniuitpolies,
ne angélus, qui primitiuaÆgyptioi um vaftabat, affli-
geretllraëlitas . ac li illis diceret: Si languis àgni typieiin
medio Ægyptiôrurn, & in tanta deuaftacione illæfos fer-
uauitludæos, quorum poll«, s fuerunt’relperfi illo (anguine:
multoampluts làluabir nos languis veri agni,hoc eft*
Chrifti: quorum hoftia, id eft frontes iîgno-niunitæ lünt
pallionis Chrifti. Timuit enim ilium lànguinem angélus,
intelligens ibf dominicam motté:ac propterea non te-
tigitpoftes, licet quod fiebat, nihil effet, fed quod per il-
hidfignificabatur, magnum erat. SSaanngguuiiine agni illihun-
tur llraëlitarum poftës, ne vaftator angelus aüdéat inferre
mortem: fignantur dominicæmorrisligno fideles populi
infrontibus ad rutelam làlutis, vt ab intérim liberentur;
Fide tranfierunt mare Rubrum, tanqua per aridam terram: quod
experti Ægyptij, deuorati funt. Ac fi diceret illis, quibus ifta
.. * H . . „ /î a feribebat : In tantum fidem firmiterteneredebemus,vt
pulchcitudinem : magis eligenscum populo Dei affligi, j quâdo indelperationem aliquam animus nofterfluduat*
quam peccati habere.iucuriditatem, ïe c c a tum namque
deputauir, fi maneret in aula regis læticia temporali frués,
lüolque firatres in tribularigne relinqueret. Non affligi,
inquanij cum alijs, peccatum elfe putauit. Si igitur illc
n o n affligi alacritgr cum alijs peCcatum elfe iudicauit,
quantum cumulupi peccati habituri funt, qui à congrega-
tfone fideliujn defemntur ? Vos, inquit, provobis iplis
pari mini. Ille autem non Iblum profe, loi um alpieiens in
remunerarioriem,fed-eriampro alijs hoc eiegit, vt mer-
cede,m maiorem acciperet, vltrbque. proiecit in tantapç-
ricula, cum ei liceret & pic viuere , & fecularibus bonis
perfrui. Maioxes,inquitj diuirias æftimans thelàuro Ægy-
p tiorum improperium C hrifti. Improperium Chrifti ai-
cit,qniaprQChrifto lùftinuit Moyfes improperium, qüi
vnius eflenpæ fecundum diuinîtatem eft cum pâtre. Siuç
improperium Chrifti dicit » hoc ;çft, qualem fuftinuit
Chriftus à Iqis propîiiquis. Sicut énim Chriftus impro-
periumiüftinjiitàfiiis, quos vénérant rcdimere,quando
eidixirant,Dæmonium habes,&cætera mâla eiintüle-
ru n t vlque ad paffionem : ita & Moyfes improperium
fuftinuit in fratribus luis, quos volebaf'hbetarc : dicebant
enim ei: Qyiste coriftituitprincipemrautiudicem lùper
nosïÿNunquidinterficere m e visjficùt intcrfecifti heti
Ægyptium ? Similiterquando quilibet à domeftids*vel
ab e i5, quibus benefieium præftitit impreperiu luftinet*
improperium Chrifti patitur: Alpiciebat, inquit, in re-
munerationem lùam, 8c populi. Itaq; quando quilq; ad-
uerfi patitur aliquid, debet reducere ad memoriam quam
remunerationem a Domino exinde fit recepturus. Ftde te-
tiquit Ægyptum, non yerttus dmmofitatem régis : inuifibikm
enim tanquam præfentem fuftinuit. Legimus in Exodo, quia
cum Mqyfi diâ:um eflet à quodam H ebræo,qui fàciebat
iniiuiam fratri, quem Moyfes voluit tnerepare : Nunqùid
interficere me yi S,ficut üiterfeciftiheri Ægyprium ? fugic
Moyfes in verbç ifto, eo qupd Pharao audito hoc, qiiærc-
rétjVteuminterfieereti Sed cum manifeftüria fîc,fugilfe'
ilium in Madia,quideft quod beatusApoftolus dicit,Non
veritlisanimofitatem re ^ is iS ie n im non rimuit, quare
fugit i qiiod ergq fugit, ndens fuit, credens a Deo libera-
ri :■& prétendit exterius timorem, cum interiüs nullum
ha,beret metuih : ideoque fie ei reputatur*quafi non timu-
îfiètildcirco enim noluit ibi manere^ne caufàiaâantiæ vi-
deretur fè in apertum pçrieulum præcipitàrë,âe tentare
dominUmDeum fiiü,quod omüiüO fiéri nô licet.Sanéli ü;
quandiu habenç quid laciant, Qeum tentare non debént,
mne quoq; fidi finaus,vt liberemur, ac fi vfq; ad mortéve-
niamus, ac fi de nobis ab omnibus defperetur. Quænam
fpes poterat effe illis î ex vna enim parte erat mare,ex altera
cingebanturaltillimis môtibus-, à tertia erant hofles : fi
vellent fügere, aut in mari erant perituri, aut in manus Æ-
gyptiorum inciderent : habentes autem fidem, cunéte vl-
ccrunt. Fide enim,qua credidit Moyfes Deo, ad verbum
illius pereuffit mare , & diuific illud in x u . diuifiones :
Iuxtaquqdinpfàlmo dicitur t Grtdèntefque omnes il-
lætribusficcoveftigiopolïèttanfire,riiare ingrefiæ funt:
fed tribuv Iuda pritüum. Iuxta quod IhOfee legitur: Lauda,
inquic, princeps cumDeoin mari '• quapropter illud
mate Hebræis fuit àdextris& finiftrispro muto, præberis
eis ficcum itei* Ægyptios fùbmerfir. Vnde dicit Apoftolus
: Quia experti illud Ægyptij deuorati lünt. Cogno-
uer un t enim, quod mare effet : ex hoc enim apparüit aqu£
efle.quià illi venientes abfdrpti lùnt : &ex nocappimiit
non elfe phantafiam, fed rerum veritatem: quia expert! Æ-
gyptij deuorati funt. Allegorieè autem mare Rubruni
baptifirius eft, mboréfehguinis GhrifticOnfecratus. He-
bræi quiexierunt de Ægyptd, & tranfierunt per mare Ru-
brumj fideles finit, qüi dereliriquentes tenebras infideli-
taris, tranfierunt per fontem baptifinatis: Pharao & Æ-
gyptij rnortui fùncin mari:quiain Fonte baptifinatis mor-
tuus eft Diab.olus * amittendopoteftatem quam habebat
: mortiia finit etiam pecc.ita originalia* &aiftualia, fi
qiia an tea erant. Fide mûri Hiericho eprruerunt circuitu dietutn
feptem. Noii enim tübarum lonitu murbrüm làxa deiecit,
etiam fi per i . mi,le attnes quis tübis, ihlbttàret. : fed fide*
qüa crediderunt D e o , deiecerunt illbs. LegimuS qùod
domin O Iolüe prçceperatarcam dëportari per fëpteni die$
in eitcuitü Hiericho, ac fie perlbnare tübis. Septilnd âu-
tcdië cum increpùilfent tübis, eorruerünt mûri Hiéritho,
qudd àmagno mÿftefid non Vacat. Hiericho, quæ intêr-
pre.aturluna, lpcciem Küius üiundi tenët: qüiafitütlùnà
menftruis eompletionibus deficit, ica hicinundusquoti-
dianis d efeélibus cadit; In âjrca vero,£cclefia fi gu atur. Iri
-tubis autem æ> eis, prædicateres fortes accipiuntur, lofile
qui çircümdueitatcam, Chriftus eft, qui Ecclefiam fiiara
per hune inundum guberüat; Hattc veto Vrbem Hiericho
diebtis feptem Ifraëlitæ ferentes dream, ætieis tubis
darigenribuS çircuméünt,&mûri eius per arcæ præfenril;
atq; ærearurii tübarum lohitum caduftt: qüia in hoctem-
bore,quOd feptem dierufii vicilîitudine voliiitut, duift
fertur area: id eft,diim orbem circumiens houatur Eçciefia
ad præ