C*a pA.z 6.
J Ingoberga
but.0*0*
. dif adregë
Anno quoque quartodecimo Childeberri régis Ingo-:
Jjerga regina Charibcrti quondam reliétà migrauitàfècu-
lo, muliervalde cordata, acvita religiofa prædita: vigiliis
8c orationibus atqueeleemofynis non igiiaua: quæcredo
per prouidentiamDei commonita ad me vfque nuncios
dirigens,vt in his qua? de voluntate fua,id eft pro animæ ré-
medip çogitabat,adiutor exifterera.Sic tamen vtad ipfam
accedens, quæ confilio habico fieri decernebat, fcriptura
connecterer. AccefTi fatedr , vidi hominem timentèm
Deum> quæ cum me benigne excepifiec,notarium vocat,
& habico, vt dixi> mècura confilio,quædam Ecclefiæ Tu-
ronicæ,&bafilicæfân£riMattmi,quaklamGoen6mannieæ
Ecclefiæ delcgauic: ac port paucos menfes fubitanea ægri-
tudine fapgata, migrauitàfèculo, multos per chartulas li-
b,eros dereiinquens ,feptuagefimo vt àrbirror yitæ'anno,
rclinqucns filiam vnicam, quam inCanthia régis cuiufdam
filius matrimonio copuîauic.
Amalo quoque dux. dum coniugeni in aliamvillain
proexércendavtilicate dirigir, in amorem puellulæ cuiuf-
dam ingenuæ ruit. El fadtanodfce crapulacus à vino mifit
pueros,vt decrahetes puellulam, earn tnoroeiùs admirent.
Ilia quoque repugnance, & violentêr jn eius manfionem
deducfta, dum earn alapis cæcîunt, fanguinisvnda ex nariu
meatibus decurrente perfunditur. Vndefàéfcum eft vcipfe
quoq; ftratus ducis an tèdi&ib oc riub crueritare cur, quam
8c ipfèpugnis.co!aphis, aliifque i£libus verberacam in vl-
namfufbepic, & ftàâm obp-ellus fomno dormireccepit.
At ilia extenfà manu trans caput yiri gladium reperic : quo
euagiiiato, C'a put ducis,yeîùt ludicH Holofèpiis, idlu virili
librauic. llloquoque vocesemictente,coneurrii nt famuli.
Qqam cuminterficerevellent,èxel^mauit i.le,dicens, Ne
faciatis quæfo : egoenim peccaui qui vim, caftitati infcrre
conatus film. N am hæc quæ pudi&tiam ftuduit coferuarc,
omnino nun pereat.Hæc dicens,fpiritumexhalauit.Gum-
que fiiper eum fàmilià coniunCta lamentaretur, adiutPrio
Dei erutapuelladomum égreditur, & perno&emGabil-'
loncfem vrbem adiic.quæ eft fîta ab eo loco quafi millfa 35.
ibiq; bafilicam S jViarcelii ihgrefïa régis pro ttrata pedib us
cundta quæ perculeracpandit. Tunc rex mifericprdiflimus
non (blum eivitam donauit, verumétiam præeepitiohem
tribui luffit vt iniverbo fiio pofita,k hullo vnquam parétum
defi^inifti illiiis in aliquo moleftiam patereturi Véruntamen
hoc De o præftante çognôuiiTius^quod puèllæ çaftitas lion
eft ab ereprore fæuo vllarenqs violata.
brupichildis.quoqy regiuaiu flit fàbrkari ex auto àcgem-
Kmis miræ magnitudiivsei/j tu rn , ipfumque cuhVduabus
paced ■ ligneis, quas vulg vBacchi non v ocant, eifHemque
fimiHter,exgémmis{àbncatisaUro,in Hifpaniaregi mittit:
mquaEbregifilum,' quifæpead ‘pfkmregionernlegatio-
nisgratiaaccefleratjdirexit. QClq abeunte.nundatû eft re-
<gi Gunthchràrnho.d’cente qubdam.quia-firUnichildis re-
ginaad fiHos .Gundobaldimuneradîrigit. Quod rex audios
iuffitcuftodias ard uas per vias regni fiii fieri,itavtnul-
fus poenitus præterirepoffètjqui nondifcuteretur. Inqui-
I re bant etiam in h omivium vel vcftimetis.vel calciamen tis,
aut in reliquis rebus,fiocculte liceræ portarentur. Ebregi-
filu> veroParifios accedens lumbi, Ipeciebus,abEbracha-
.rioduce comprehehlus* ad Gunrhch raninum deducitur:
dixitque ei rex,nô fisfiicic,ô mfoeliciffimc hominum,qUod
impudico confilioBallomerem ilium, quem Gundobal-
dumvocitadsadconiuginmarcelfiftis, quem manusmea
fiibegit, qiii voluit d iti onifiiæ regni qoftri fupèrare potent
ciam:& nuncfiliis eius munera mitticis, vt ipfos icerum in
Galliaspi ouocetiSad iugulandum ? Ideoque non accedes
quo volueris fedmorte morieris : quia contraria eft legatio
tuagcnti noftræ; lllp quoqüétecqfante,non fè his verbis
efle communem, fedpotiusadRicharedum quiChlodo-
fuindam fororem Childeberti regis fpofàre de buerat, hæc
munera muti.Credidit rexloqucnti>&: dimifit eum,abiitq;
in itinere quo direiStus fin e cum ipfismuneribus.
Igitu’r Chidebertu v rexinuitanteSygimundoMomocia-
cenüsoppidilàcerdote, diespafehæ ad fiipradidtam cele-
brariftatuit vrbem. ,- Grauiter tunc Theodobertus filius
eiusj^riior-, gulæadfli6ïus timoré laboiauic,fèd conualuit.
Interea Child eb erms rex exercitiim commouet,& Italiam
ad debellandam Longobardorum géhtem, cum eifdem
pergere parat. Sed Longobardihis auditis, legatos ciim
muneribus mittUnt)dicentes,Sicamiciriainternos,'& non
pereamus, ac diflbluamus certum dicioni tuæ tributum.
Ac vbicunque neceflarium'contra inimicos iueriti ferre
auxilium non pigebit., Hæc Childebcrtus rexaudiens,ad
Gunthchramnum regem legatos dirigit : qui ea quæ ab his
ofterebantur,ineius auiibus intimarent. Sed ille non ob-
uius dehacconniuentia, confiuunqad confirmandam pa-
cem præbüit. Childebertus vero rexiuffit exefeitum in
loco refidere : mifitque legatos ad Logofiardos, vt fifiæc
quæ promifèrant conhrmatent, exerçitus reuerteretur ad
propria, fed minime eft impletum.
‘^Childebertus vero rex deferiptores in Pi<ftauos> iriiii-
tance MarOueo Epilcopo, iuffitabire, id eft Floreniianum
maiorem domus regiæ,& Romulfom palatij fiii comitem -
vt fcilieec populus cenfum quem tempore patrisreddide-
rat,Sâcàratione?innouata re,reddere deberet. Multi eni'th
ex his defundi fuerant ; &ob hoc viduis orphanifque ac
debilibus tributi pondus infèderat : quod hi difeutientes,
pér ordiném relaxantes pauperes ac infirmes illos, quos
iùftitiæ conditio tributariosdabat, cenfu publico fubdide-
runt:& fic Turonos funt delari. Sed cum populis tribilta-
riam fundionem infligere vellent, dicentes quia librum
præ manibus haberent, qualiter fiib anteriorum regum
tempore diflbluiflent, refpbniimus nos, dicentes,deferi-
ptarn vrbem Turonicam Ghlotharij régis tempore , mani -.
feftumeflèjlibriqueilliad régis prælèntiam abierunt. $ed
comp undo per timorem-fandi Martini anriftitis rege,in-
cenfifiint.. Çoft mortem vero Chlotharij regis;Cbariber-'
to regi populus hic (àcramentüm dédit. Similiter etiam
& ille cum iuramento promifit, vt leges confiietudines^
que nouas populo noninfligerét,fèd iriilloquo quondam
mb patris domioatione ftatu vixérant, in ipfo hie eos dein-
ceps retineret, nequeyllam nouam ordinal ionem fe infli-
durumfiipereos quod-pertineret ad fpolium ipopondit.
Gaifo vero comes eiufdem temporis àçcepto capitnlario,
quod anteriores feriptores fecifft edmmemorauimus, tri-
butacoepit exigercriedab EufroilioEpifcopo prohibitus,
cum éxad* paruitate ad regis direxit prælèntiam, often-
dens capitularium in quo tributa continebantur. Sed rex
ingemilcens ac metuens virtutemlàndi Martini,ipfiimin-
cen dio tradidit : aureos exados bafilicæ fandi Martinire-
mifit, obteftansvtnullus de populo Turonico vllum tributum
publico reddcretPoft cuius obitum Sygibertusrex
hanc vrbem tenuit,nec vllius tri buit pondus inuexit.Sic &
nulic 14. anno Chidebertus poft pacris obimm regnans^
nihil exegit, nee vllo tributi onere hæc vrbs adgrauata con
gemuit. Nuncautem poteftatis veftræ eft,vttum cenfeatis
tributum, an non.-fèd yidete ne aliquid nocéatis^ fi contra
eius facramentum ambulate difponitis: Hæc me dit ente
refponderunt : Ecce librum præ manibus habemus, in quo
cenfushuicpopuloeftinftidus. Er égoaio,Liber hic d régis
thefàuro delatus non eft, nec vmquara per tot conualuit
anti os. Non eft mirum enim fi pro inimicitiis horu m
ciuium, in cuiufcunq; domo referuatus eft,iudicabitenim
Deus fuper eos qui pro ipüliis ciuium noftrorum huiic
p oft tanti temporis tran&dum fpacium protu 1erunt : dum
.autem hæc agerencur, Audinifiliüs,qiïi librum ipfiim^ro-
tulerat, ipfa die à febre correptus,die cer-tia expirauic. Poft'
hæc nos tignimifimus nuncios ad regem j vt quid de haç
caufa iuberet,mandata remitterer.Sed protinu s Epiftolam
cum audoritate miferunt, ne populusTuronicusprore-
uerentia fandi Martini deferiberetur. Quibus relidis,fta-
tim viri quiad hæc miffi fuerant,ad patriam fimt regreffi.
Gunthchramnus vero rex exercicum commouit iri Se-
ptimaniam : Auftroualdus autem dux prius Carcafonam
accedens ^cramenta fufeeperat, ipfbfque populos ditio-
ni fubegcrat regiæ, rex autem ad reliquas ciui tares capien-
das.Bolonem cum Anteftio deftinaui t. Qqi accedens cum
fuperbia, defpedo Auftrpualdo duce atque condemnato,
curabfque eoCarcafonam regredipræfumpfiflèt,ipfè cum
Sandonicis,Petragoricis,Burdegaleiifibufq'„Agennenfib.
etiam ac Thoiofànis illuc direxit. Çum que inhaciàdantia
ferretur, 8c Gothis hæc nunciata fuiflent.parauerunt fe in
Cap io.
Childeb.
cenfum ex
Cap. ji.
Gunthchr*
lus ftabili-
eregwutfi
:onatut.
GOthi Galldoiiss
évxin icnufin-t':*
MGuiMichÊchrÈa-
ni!5c Chil- !
! delierti ini-
mfidijsiuHie vero fuper fluuium paruulum propinquu vrbi'
caftra pohit. epulis infèdit, ebrieckcibüs inciiftibit j éonui-
tijs & blafphemijs Gothos exaggérans. Illique irruenres
fuper ipfbs repèriunt epulantes ino pinantesque. Tuiic hi
dantes vo^es.exurgunt coträ eos. At illi paululu refifteres,
fugamfimulant: profequentibufque iftis confiirgunt qui
prseparati erant de infidijs, toncludentes eoS iniiiedio,vf'-:
que ad internecionem ceciderunt: qui auterii euadefe po-
tueruntjvixequoafcenfoper fugaih dilapfi fiint, omnem
fiipelledilemrelinquctes in campi 'planiriè.nihilq; feewm
de rebus proprijs äuferentes, hoc pro magho duëentès fi'
vel viyae donarentur. Infequentes autem Gothi res eoru m (
ortuiès reperiunt, diripiuntq; * p edeftres pm «é s captiuos
abducentes: cecideruntq; ibi qüafi qqinq; mlllia viroiuni;
captiuiautem amplius qüäm duo millia abierunt: multi
tarnen ab his laxati,rédiemnt in patriam.
. Commotus aute rex vjas claudi pertegnumfiium prs-
cepit,ne vnüs de Childebertiregnopet eius regni rertito-
rium peruium póflèt habere dicens, Quia pérriequitiam
eiiis qui cum rege Hifpanix fosdus inijt, exercitus con mit
meus,& vt fe rioniabdant vrbes ilia? ditioni me*,eius hoc
immiffio facit. Additüm eft etiam huic caufie aliud amai i-
tudinis incendium, quod'Ghildcbertiis rex filium iiiiim
feniorem Theodobertu noiftine, Sueflionas dirigere co-
gitabat: qua: res fiilpicionemfeceratGunthcliranino regi,
aieente eoiQuia in hoé filium filum nepOs meus Suéflio -
nas dirigit, vtParifios ingrédi faciati, regnumqj meum au-
feite cupiat; quod nuncpia Childebertus veliBLCogitaro-
ne,fi did fks eft, haberepotuit. Multa autem &ln Bruni-
childemregina;ii opprooria iaiftabat dicens eius cpnfilio
hjec fieri: addens etiam quodGundobaldiquonda filiu m
inuitatumcdiugioQipularevelle.t. Yndeptiam fynodum
Epifcopbrum in CalendisNouembribus eongregartprscepit.
CaP-3ky Ingelàüdis
Multiq^ deextreniis partibus Galliarum adiiunccb-
uentum properantes,de via regrefli'fiint,pro eo quodBru-
nichildis regina fe ab hoc crimine exuitSacramencis: &fic
vijsitemm refêratis, peruium patefecit volentibus ad regem
Childèbertum accedere.
His diebüs,Ingeltrudis,qu^e monafterium in atrio fan-
m Martini ftatuerat,ad regem quafi filiam accufatura pro-
ceffifcin quo monafterio Berthefledisjfilia quondä Ghari-
b er ti regis,refidebafi Sed ifta egrediente hscinCceno ma-
nicum eft regrefla. Erat ri. gula; & fomno dedita, & nulla
de officio Deicuram habend Negocium verolngeltrudis
&filixeiusaitiusrepecenduputo. Igitur antehos annps
c-’m Ingeltrudis monafteriu puellaium intra atriu faiibn
Martini, vt diximus,collocareccepiflet, fills fus mandata
mittit, dicens, Relinq; viram tuu,& verii v t faciam te abba-
tiflamgregi huicqnem congregaui. Atilla audit© leuitaris
cöitfilio,'cüm viro Turonps aduenir: ingreflaq; monafte-
ftiuni matris,dicebat viro,Regredere hinc,&guberna res
liberosq; nöftroS: narii ego non reuertar tecum: non enim
videbit régnum Dei coniugio copulätüs.Ille vero aduprii-
ens, nunciauit mihi omnia qtiae a coniuge audierat. Tunc
egp accedes ad monafteriumpanonü Nicenorum decieta
relcgi< in quibus continet,Quia fi qu® reliquerit vinimj&
thorum in quo béne vixitlpreuerit, dicens, quianon fit ei
portio in ilia cceleftis regni gloria qui fuerit Cbiugio eopu-
latus anathema fit. Quibus auditisBerthegundismetues
he d lacerdotibus Öéi c6muniöhe priuarétur, egrefla rao-
nafterium, redijtcumviro fiio: interpofitis aute tribus, vel
quatuorannis, iterum mandata mittit ad earn mater, deprecans
earn ad fe accedere. At ilia oneratis nauibus tarn
de rebus proprijs, quam vjri fiii,adfumpto fècuni vno filio
viro abfente,Xuroiios eft adpulfa. S§d cuitiamatre pron
pterimprobitatem viti retineri norepoflet, fcilicet ne ca-
iuninia quae eius dolb fabricata fuerar exciperet, ad Beth-
chtamnumgerminüèiusjfiliqm videlicetfuum Burdega-;
lenfisvrbis Epifcopueam direxit. Ptbfequenceigituryiro
eius dicebat9quia fine confilio parëtum pm coniugio co-
pnlafti,non eric vxor tua.Erarit enim iam fere 3 0. anniex
quoconiumftiparit'erfuerac. Adijt n.vir eius plerunqs vrbem
Burdegalenfem: fednoluit earn Epifcopus reftirueté.
Cum autem rex Gunthchramnus ad Aurelianenfèm vrbe,
ficutin fuperiore lifiro memorauimus,adiienilIet,ibieum
acrius^hicvirimpugnaréverbis coepic dicens , Abi.ulifti
vxorem mea cUnifamulis eius. Et ecce, quod SaccrdotCm
noil decer,tu cum ancillis meis,& ilia cum fanuilis tuis de-
decusadulterij perpetratis. Tunc furore cbmotiis^rex.ad-
ftrinxitÈpifcopü vt pbllieexetUr earn reddere viro,dicens,
quia parens.nieahæceft:fi quicquâ,maKexercuicin domo
yiri |ui,ego vlcifcar : fin aliud, cur fiib dmni,deformitate
tedaäiä viro coniunx eius aufertur? T unc-Bci thchram n us
EpifcopusppHicitus eft, dicèhs, Venir ad me,fatepr,foror
meapoft multorum annorum curricula : quam pro chari-
tatis àcdefiderij ftudio ténui nt'ecum vt lifeuit. Nunc aute
recelfitatne; requiratnünc earn, reiiocçtq-, quoVolüerit:
me pbuiuin non habèbicsEt Jiæc dicenS, mifij .clam liiin-
cios ad earn, mandans vt vefte mutata ac poenitentia accepta
bafilicamfàndti Martini expeteret : quod face re ilia no
diftulit: veriitq; vir eius cum multis infeqaentibus viris,vt
earn ex ipfo lbcofani^o eijeeret :eraj enim in vefte religio-
fa,ad ferens fe accepifle poenicentiâ: (ed virum fequi defpe-
xir. Intereadefundto apud BurdegalenfemvrbeipBerth-
cliramno Epifcopo,hæc ad fèreuerfa ait, Væ mihi quæau-
diuicoiifiüum marris iniquæ. Ecce fratermeifffobijr,ecee
à viro derelidla fiim,àfilijs fèparata.Et quo ibo infoelix? vel
quid faciiam î Tune habico cpnfilio Pitftauu pergit: voluic-
que earn materretinere fècum,fèd poenitus non potuic.Ex
hoc inirhicitia orta, ditm læpius regis præfènciam adeunt,
& hæc res patris defenfàre cupiens,hæc viri Berthegiihdis
dohationem Berthchramni germani fui oftendit, diçenS,
Quia hæç& hæc mihigérmanus meus contulit.Sed mater
eius non admittens donàtionem, omniafibivindicare cu-
pièns, mifitqui effraya domo eius, oés res illiuscum hac
donatiorie diriperet: vhde fèipfam genitrix reddidit com-
probacanl,cum de rebus ipfis infequenti filiæ quædam re-
petentidiftridla reftituit. Sed cum fæpius ego & frater no-
fter Maronens Epifcopus, acceptis regalib. Epiftolis, vt eas
pacificafe deberemûs, Berthegundis ad uenit Turonos: iri
iudiciuin quoq;accedèntem cocgimuseam,inquantum
pbtuimus rationem fèqui : mater vero eius ileéti non potuit.
Tünc accenfâ fei le ad regem abijt, quafi filiam exhæ-
redem datura de facultate paterna. Ac in præfèntia regis
exponenscaufasfiliaabfente, iudicatû eft ei vt quartapar-
te filiæ reftituta^ très éum nepotib u s fuis quos de filiovnd
habebat, reciperet : in qua caulàTheuthariuspresbyter
qui nuperex referendario Sygibèrti regis conuerfiis, p rêt
byterij honorem accepit, accéflit vt hancdiuifipnem iuxta
regisimperium celebraret.Sed refifteiîtc filia, nec diuifîo
faâ:a,neclcandalumrefedatumeft.
Rigunthis autem filia Chilperici,cUm fæpius matti ca-
, lumnias inferret,,dicerçtq; fe eflè dominam,gènitriçemq;
fiiam fèruitio redhiberi , & multis eam & crebo conuicijs
làcefïèret, ac interdum pugnisfè alapisq; cæderent, ait ad
yeam mater, Quid milumoleila ës fiüa f ecce res pàtris tui,
quæpenesme haben tur, accipe 8c vtere vt libet: & ingrèfi
fa inregçftum refèrauitarcam monilibus ornamentifque
precioiisrefèrtam :,de qua eüm diuriffiniè res diuerfàs ex-
trahens filiæ adftanti porrigéret, ait ad eam, Iàm enirii lafi
fata fühl-, im mitte tUjinqult, manuhi, &reijce quod inue-
hcris, Gumqjillä imiflo brachio res de area abftrahéret,ad-
prehenfb mater opertorio arcæ fuper cëruicèm eius inli-
! fit. Quod cum in fôrtitudine premeret, atqüe gulam eius
axis inferior i ta atteréret, v t etiam peuli ad crepandum pa-
rati eflent.exclamaùit vnapuellarum quæ erat intrihfècus
voce magna,diçens.Currite; quæfo, currite : ecce domina
mëaà génitrice fiia gray i ter fuggillatur.. E t inrumpentes
cellulam qui coram Fpribus eorumpræftolabanruraduen-
tum, erutath ab imminent! intérim puellam, eduxerunt
foras.Poft ifta vero interëafiic inimicitiæ vehemétius pullulantes,
& non de alia caidâ maxime, nifi quia Rigunthis
adultéria fèquebatùr, fèmper eumeifdem rixæ & cædes
erant.
Beretrathis vero moriens, filiam fuam hæredem infti-
tuit/relinquens qiiæpiam velmpnàftcrijs puellarum quæ
ipfàinftituerat, vel Eeclefijs fiue; b'afilieis cohfeflbi û fàn-
«ftorum.Sed V11 addo ciiiusin fuperiorelibio meminimus,
querebaturàgenerp eiusequos fuos fuiflédireptos : cogi-
tauitq; accedere ad villa eius vnam quam rdiquerac filiæ,
l ' s 4 1 «*
C«AS4;
BLigunais
cum filia
inimicitiz.
Màtex filiâ
ulcoppn