4^8
' Lupi dcuo
But deg.
I CaP-1
j\ Chilperic* ignolcicclci
• lumniato-
Ctf.iJ.
Ctp.x 4-
j Güdobaldi
adolclcctia.
nouo fundans villas,ponens vineas,ædificàns domos,cul-
turas érigés,vocatis Epilcopis quorum erat parua fecultas,
daco eouloipfis domos cum cultoribus & culturisjcum ar-
eenco,pÊriftromacibus,vtérilibus, miniftris &famulis bénigne
diftribuebar,dicens^Sinc hæc Ecclefiæ data, vt dum
de his pauperes reficiuntur,mihi veniâ obtineât apudDeü.
Multa aucem & aliàbona de hoc viro audiuimus,quæ iniequilongumeft.
Tranfiitautemætatefeptragenaria._
Hare in hoc anno iterato figna apparuerût: luna ecliplm
paflà eft,intra T uronicum tcrriroriü, verus de effrado,f*-
ne languis effluxit : mûri vrbis Sueflïonicæ corrueruni.a-
pud Andegàuam vrbem tremuit: intra muros vero Burde-
;aléfis oppidi ingreflï lupi canes deuorauerunr, »equaquâ
nominem metüentes: per coslum ignis difcurrcre yifiis eft:
fed & Vaficenfis ciuitas incendio concremaca eft,ica vc Ecclefiæ
& domüs Ecclefiafticæ vaftarentur. Minifterium ta-
Mummoloduci coniundus eft. Eratautcmtüc Mùmmo-
lus in ciuitaté Auennica,ficut fupraiâ diximus-Gunthchrâ-
nus vero dux adprehélum Theodorum Epifcopum,irt eu- j
ftodiam pro hac caufe detrufit, repütanscurhorninemex- j
traneura intromÙîflèt in Gallias,voluiflètque Francorum |
regnum imperiaUbus perhæc lubdere ditionibus.Atille e-
piftolam,vt aiunt manu maioru Çhildeberti régi s {ùblcriptam,
menomneereptumfuiflècognoùimus.
Rex igiturperuafis Çhilpericus ciuitâtib* fratris fiù,no-
uos comités ordinat,&cundaiubct fibi vrbium tributade-
ferri. Quo dira impletum fuilfe cognouimus. His diebus
adprebenfi fiint düo homines à Nonnichid Lemouicinæ
vrbis comité,deferences ex nomine Charterij Petrogoricç
vrbis Epilcopi.literas quæ multa improperia loquebantur
in regeiti: in quibüs inter reliqua erat inièrtum,quafi que-
reretur Jâcerdos lè à paradilo'ad inferos defcendifle, Icil. q>
à regno Gunthchramniin Chilperici fiiérit ditionescom-
mutatus:has literas eu his liominibus iamdidis cçmes fiib
arduaeuftodia régi direx.t. Rex vero patiéter propter Epi-
ftopümittit,quieü lùo conlpedui prælèntarent,dilèuflu-
rus vtique fi vera client quæ ci opponebantur»an non. Ad-
ueniente vêro EpilcppÔ,rex homines illos eu Uteris rèprç-
lentat : interrogatficeEdoté,fi ab eo diredæ fuerint. Negat
ille à le diredas. Interrogantur vero homines,à quo eas ac-
ceperint. f rontoniumDiaconum proferunt. Interrogator
de Diicono,ficerdos relpôdit,fibi eu eflè piæcipuü,inimi-
cum,necdubitari debere ipfius eflè nequitias, qui contra
eum Içpius caufas commOuiflèt iriiquas. Adducitur Diaco-
nus fine mora:interrbgatur à rege,confitetur füper Epilco-
pum dicens : Ego hanc Epiftolâ Epilcopo iubente didaui.
Proclamante vero Epilcopo ÔC dicente,q> fepius hicinge-
niæquærerec,qualiter eum ab Epifcopatu dciiceret,rex mi-
fericordia motus, commendansDeocaufiunfiiam, ceflit
vtrisq;,depreçans cleméterEpifcopû pro Diacono,& fiip-
plicâs vtprolèlàcerdosqraret : & fie eu honore vrbi remit
fus eft. Poft duos vero menlès Nonnichius cornes qui hoc
feandalum lèminauerat,finguine pereuflus interiit.resque
eius quiaablqueliberis erat,diuerfis àrege conceflæfunt.
Dehinc Chilperico régi poft multa funcrafiliorum,fili-
us nafeiturrex hoc iub.ee rex omnes euftodias relaxari, vin-
dos ablblui,compofitionesque negligentum filco débitas
præcepit omnino non exigi. Sed magnum deinceps dolum
hicintulitinians.
Noua iterum contra Theodorum Epilcopum bellacon-
(ùrgunt. nam Gundobaldus qui le fiîium Chlotharij regis
eflè dicebat,de Conftantinopoli veniens,Malfiliam eftad-
ue&us.-de cuius origine quçdam ftridim libuic memorare.
Hic cum natus effet in Galliis, & diügenti cura nutritus.vt
regum iftotum mos eft,crinium flagellis per tergademiflis,
Uteris eruditus.Chüdeberto regiàmatrereprçrentatur^i-
centè ea,Ecce,inquit, nepoté tuü Chlotharij regis fiUum.
Et quiainuilus habetur patri,lufcipe eum,quia caro tua eft.
Qijem ille eo quod ei filijnon eflent,accipiens, retinebat
fecum.Nunciantur hæcregi Chlothario: mifitqi firatrinu-
cibs dicens, Dimitte puerum,vt veiiiat ad me.Nec moratus
ille,iuuenum fratri direxit.Quo vilo.Chlotharius iuflit to-
deri cotnam capitis eius,dicens,Hune ego non generaui. I-
giturpoft Chlotharij regis obitu,à Çharibertoregelulce-
ptus eft: queniSygiber tus arceflitum iterû amputauit coma
capitis eiüs,& mifit eum in Agrippinenlèm ciuitatem,quæ
nüncCploniadicittu:.lUequoque abeo locodélaplùs,di-
iniffis iterû capilUs,ad Narfeté abiit,qui tûcïtaUæ præerat:
ibiaccepta vxore,fiUos procreauit,& ad ConftantinopoUn
acceffitlnde vt ferunt,poft multa tempora.à quodâinuita-
tusvtveniretin Gallias, MafliUam a<|pulfus,à T heodo^o
E pifeopo fulceptus eft. Et ab eodem .etiam acceptis equis,
E
Accufatur
Rpiicopus
hoftis in.
troraifli.
protulit dicens,Nihil per me feci,nifi quâe mihi à dominis
noftris &lènioribus imperata lùnt.Cuftodiebatur i-
giturlacerdosin celliila, nec permittebaturEcclefiæ pro-
pinquare. Quadâ veto node, dum attendus oraret ad do-
minû,refulfi‘t eellulanimio lplendore,ita vt cornes qui erat
euftos eius,ingenti paUoreterrerétur:vilùsqüeeftfupereû
lucis immenfæ globus per duarum horarum lpacium.;Ma-
nc autem £<fto,narmbat hæc cornes ille cçteris qui cum eo
erantPoft hæc autemdudus eftad Gunthchramnum regé
rum EpiphanidËpilcoporquituncLongobardos fugiens,
Mallîliæ morabatur,fciiicet q» &ipfe conlcius huiuscaulæ
fuiflèt. Dilcufli igitür à rege,in nullo inuenti fiint cri mine:
Rex tamén iuflït eos fiib cuftodia degere,in qua poft multa
fupplici.a,Epiphanius Epifcopusobiit. Gimdobaldus vero
ininlùlâ maris leceflit,expe6fcans euentû rei.Gunthchram-
nus vero dux cum duce Gunthchramni regis res Gundo-
baldi diuifit,& fècüm in Aruernum detuUt immenlùm, yt
ferunt,argenti pondus &rauri,&reliquarum rerum.
Anno odtauo Çhildeberti regis,pridie CalendasFebruâ-
rias cum die dominico ad vrbem Turonicam ad matuti-
nas fignum commotum fiiiflèt,&popülus îùrgens»ad Ec-
cleflam conueniret, coelonubilo cum pluuiaglobus mag-
nus'lgnis de coelo dilaplùs in lpacio mùlto cucurrit in aère.
Qùitantamlucem dédit,vttanquam media die omnia cer-
neréntur.Quo iterum in nubèm lulcéptb,nox fucceflit. A-
qüæ vero extra lolitum inualuerunt. nâ tantam inundatio^-
néSequanà Matronaq; circaParifiosintulerût,vt inter d-
uitaté&bafiUcâ làn&i Laurétij naufragia fæpc côtingeret.
Gùnthchramnus quoque dux Aruernum cum lùpradi-
dis thefturis reuerlus,ad Childebertu regemabiit. Cum-
que exinderegrederetur cum vXore &filiis,à Gunthchrâ-
no regecomprehenlus retinebatur, dicente fibi rege, Tua
inüitatio Gundobaldùm adduxit in Gallias,& ‘ob hoc ante
hos annos abifti Cônftântsnopolim. Oui ille,Mummolus,
inquit,dux tuus iplè lulcepit eum, & in Anemone lècû re-
tinuitmuncaütem permit te me, &adducamiplùmtibi,&
tune immunis ero ab his quæreputantur mihi. Cuirexait,
Nonpermittâ te abire,hifi dignasluaspoenas pro his quæ
cohimififti. Àt ille cernens lè morti propinquum,oit,Ecce
filiùm meufn,lulcipe illum,&fit obfes pro his quç promit-
to domino meo régi : & nifi l(|ummolum adduca tibi,per-
dam parüulum meum.Tunc rex permifit eum abire,reten-
tolccum eius infantulo. Atilleadlumptis lècumÀruernis
atq; Vellauis Auenioncm abiit. Sedaftu Mummoli,naues
in Rhodano infirmæ paratæ fimt. Alcendentesque fimpli-
citer,vt in medio amnis venerunt,impletis nauibus merge-
bantur. Tuncinpericulo pofiti,alijnando eualèrunt,non-
nulli vero arreptis iplàrum nauium tabulis attigerunt liras.
Pleriq; autem quorum minor fuiraftutia,in amric demerfi
fiint. Gunthchramnus vero dux aduenit Auenionem. pro-
uiderat enim Mummolus,poftqùam intra muros vrbis il-
lius eft ingrefluÿjVt quia pars parua refidebat,quæ non val-
labatur à Rhodano,eduda ex eo parte,locus ille toras hoc
alluuio muniretur in quo loco fbflàs magnæ^pfunditudinis
fodit,præparatosq; dolos aqua decurrens opérait. Tûcad-
ùeniente Gunthchramno,ait ex muro Mûmolus, Si'fides
eft integra, veniat ille àb vnà parte ripoe,ego exalia,&quod
; Volueriteloquatur.Quo cuconueniflènr, ait Guthchram-
nuseçôtra, (hocenim brachiumfluminisintervtrunq; e-
rat pofiram^Si licet,inquit,vadam:quia lunt aliqua quæ in-,
! ter nos lècretius corifcrantur.Cui ille,Veni,' ait,ne timeas.
ingréflus cum Vno amicorum fiiorum,vt erat loricæ pôde-
re adgrauatus:illico amicus ille, vt foueâ amnis atdgit,fiib
aquis demerluS,nifi quam côpai uit. Gùnthchramnus vero
cum dëmergereturatq; portaretur ab vnda veIoci,vnusde
aftantibus pôrre da manuieius hafta, eum littori reddidit.
Et tüiic illâtis' fibicôuitiis iplè 8ç Mummolus difeeflètunt:
obfidénte qÜOq; Gunthchramno ipfiun yrbé cum exercitu
Gunth-
Cap.if.
Sign»&p:
dig».
Cap.16.
De Gum
chramno
Alianmol
G
8.
exaftor:.^
tonfuiatHri
Gunthcrani jrègi nunciata fimt hçc Childebèrto.Ât ille ira
eommotus, cur hæc n6 iuflus ageret, Gundulfiim fiiperiùs
didumillucdirèxit. Quiamota ôbfidione Mummolum I
Aruernos adduxit : led poftpaucos dies Auenionem re- |
greflîiseft.
Çhilpericus rex pridic quam paicha celebrareturPari-
fiosadiit. Et vt malediéÏQ quod in pa«ftione fiu & fratrtim
fiiorum conlcriptum erat, vthùllus eotum Parifios fine âl-
terius voluntate ingrederetur,carerepoflèt rcliquiis lan-
«ftorü multqrû præcedentibus,vrbem ingrefliis eft: dielq;
Palchæ cum multa iocunditate tenuit, filiuinq; fiiü baptif-
m o tradidit, quem Ragnemodus ipfius vrbis facerdos, de
lauacro fiunfto fiilcepit, ipfiimq; Theodoricum vocitati
præcepit..
Marcus quoq;referendarius , çuiusfiiprameminimus,
poft congregatos de iniquis deferip tionibus thelàuros, fii-
bito lateris dolore detentus, caput tôtondit,atq; poenité-
tiam accipiens, fpiritum exhalauir,refque eius filco collatç
fimtCnam magni ibidem thefàuri ex auro argetoq;, 8c mul-,
tarum fpécierum repettifiint ) nihil exinde fècum aliud
portans, nifi animæ de trime n tum.
Legatide Hilpaniis reuerfî nihilcertirenunciauerant,
eoquodLeuuicnildus côtrafilium fiiu iènioréinexercitù
refideret. In monafterio autem beatæ Radegundis, puella
quædâ nomine Dilciola, quæ beati Saluij Albigenfis Epi-
icopi neptis erat,obiit hoc modo:Cum ægrotare coepiflet,
& eiafliduefororesaliæ delèruirent,venir dies ille quo mi-
graret à corpore: & circa horä nonäait Ibroribus,Ecceiam
leuiorc me Ientio:ecce nihil doleo nunc autem non eft ne-
ceflc ibllicitudini veftræ, vt mihi curé aliqqidimpehdatis,
fed potius dilèedite à me’, quo facilius lopori relaxer. Hæc
aüdiëtes Ibrores eius receflèrantparûper à cellula. Et poft
paululum aduenerunt : deniq; ftatibus illis coram ea expe-
dabantquidabillaelocutionisaudirent.lpiàautëexpanfis
manibus , benedi&ionem anefcio quoefflagitansiait: Be-
nedic,inqui t, mihi, làinfte àc lamule Dei excelfi. ecce enim
iam tertio fàtigaris hodie nifei caula. Et cur finde pro infirma
mulierculatrebras iniurias fuftinesPInterrogätib9 yero
illis, ad quem hæc verba proferret, penitus non eft effara.
Tuncfàdo roodico interuallo, emiîit voce inagnam cum
rifil:&fic tradidit fpiriram.Et eçce qdam efiergumenus qui
tuncad beatæ erucis gloriam mHiidandus aduenerat,arre-
pta manibus cæfitie, collidit lè in terram, dicens, Heu heu
heu nobis q, tale damnum perpedifiim? : vel licuiflèt prius
caufis inqùirére, & fie de poteftate noftra fuiflèt ablata hçc
animaAnquireucibus vero his qui ade rant, q> effet hoc ver-
bum^loquebatur,relpôdit.EcceanimampuellæMichael
Angelus fefcepit: & ipfe eani ad coelos ëuehit. Prinçeps
vero noftër quem vos Diabolum' nominatis,nihil in ea par-
ticipatur.Pofthçc corpusaquis ablutum itacandore niueo
refulgebac, vt milium linteüm reperire abbatiflà potuiflèt
fil proptu,quod corpore candidiùs cernetur:induta tàmen
linteis mundisilèpnlturæ mandata eft:na*n &aliapùella
hùius monafterijr vifiim vidit, q> lôroribus retulir. Furabat,
inquit,feiteraliquodcôficere, & eratei votü vtad fontem
viuumgradieùs pèruenirct.Cum<ÿviam ncfciret,virquidâ
lè obuiam obtulitj dicens: Si, inquic, vis ad fontem viuum
âccedeire, ego ero præuiusitineris tui. Ad ilia gratias agens,
lèquebatur præeedétcm. Quibus ambulantibus,peruene-
runt ad fonte niagnum,cuius aquæ ranquam auram Iplen-
debant,herbæ veroinmoduni diuerfiramgemmarüver-
nantehice radïabant.Etait vir ad eam,Ecce fontem viuum
quem mùlto labore quæfifti. Satiare nuncab eius fluentis,
vt fiat tibi fons aquæ vi tæ filientis in viram æternâ. Cumq;
illàauide ex his aquis haurrret, ecce ab alia parte veniebat
abbatil&:&denudatam puellam induit vefte regia, q tanta
luce auroq;^emonitibus refùlgebat, vt vix poflet intendi,
dicentefibidjbatiflà. Spolus enim tuusmittit tibi hçcmu-
nera.Hæc cùm puella vidillet,compunda eft corde,& poft
dies paucos-rogauit abhatilfim, vt fibiin qua includeretur
cellulam præpararet. At illavelociter perfeâ:a ait, Ecce,in-
quitj'cèllulam , quidnunc defideras ? Puella verp petiit vt
recludi permitteretur. Quod cum ei præftitum fuiflèt , ço-
gregatis virginibus cum magno plàllentio accenfis lampa-
dibus, Jtenëte fibi beataRadegûde manu, adlocu vlq; perducitur.
Et fie Vale fàcicns omnibus, 8c olculans lingulaS
qualque, reclufi eft. Obftrüdtoq; äditu per quem ingtefi I
fi fuerat,i bi nunc orationi ac leëtioni vaeät«
Hocànnp TyberiuS Imperator migrauit à feculo, magnum
luiftum relinquens pôpulisde obïtu fuo. erat enim
lummæ b oni taris, in eleemolynis prôptus,in iitdiciis iuft9,
in iudicaudo cautilïïmus, nullùm delpiciens,lèd omnes in
bona voluntate copleftens, omnes diligens, iplè quoq; di-
ligebatur ab om nibüs.H ic c um çgrotarë coepiflèt,&fe iam
viuere delperarçt, voCauit §ophiam Augüfta dicens, Ecce
iam impletum lèntio tempùs vitæ meæ 4 nùrtc Cùtn côfilio
tuo eligam qui reipublicæ peflè debeat. At ilia Mauricium
quendam clegit. dicens, Valde ftrenuus & figax eftvififteî
nam ÔC ßepius contrainimicos reipub- dimicans, viâorias
obtinuit Hæc enim dicébat, v t ifto tranlèunte, nuius con-
iugio nederetur. Sed Tyberius poftq colelilum cognouit
Auguftæ de huius eleëtione,iuflit eXotnarifiliam fuanl ornament
is imperialibus, & vocatö Mauricio ait , Ecce cum
côlènfii Sopniæ Auguftæ ad imperium eligeris : in quo vt
fitmior fis hliam meâmtradam tibi. Et accedente puella,
tradidit earn pate^Mauricio,dicens,Sit tibi imperium meû
cum hac puellaconceflum. Vtere eafeliîtjmemorlèmper
vt æquitate &iufticia deletfteris. Atille accepta puella, du-
xiteam addomùm fiiam,& tranfida lolcnuitatenuptia-
rum, Tybçrius obiit. Igitur celebrato iuftitio, Maurici9 in-
dutus diademate & purpura, ad circum procellit: acclama-
tilque fibi laudibus,largicis populo mùneribus, in imperio
confirmatur.
Deniq; Çhilpericus rex legates nepotis lui Çhildeberti
lulcepit, intet quos primus erat Egidius Rheméfis Epilco-
pus:quibus intromillis ad regé, datalùggeftione dixerunt,
Pacem quam cum domine noftro nepoce tuofccifti,petit à
te omnimodis conlèruari : cum fratre vero tuo paçem habere
non po teil, quia partem Mafliliæ ei poft mortem ab-
ftulit patris, fugacelq; fuos retinet, nec eos vult eiremitte-
re. Ideo Childeberrusnepos tuus charitatem q mine teefi
retinet intégré vult tèruare. Et ille, In multis, inquit,frater
meus acceflït culpabilis.nam fi otdinem rationisfilius me9
Childebertus inquirat,cognolcet protinus,q> huius collu-
dio parer eius eft interfeéhis. Hæc eo dicente, Egidius Epi-
Icopus ait,Si cum nepote tuo coniungeris, & iplè coniun-
giturtibi. Cômoto exercitu,vMoqu«deberarlïipereum
velocius infertur. Quod cum iuramënco firmàflènt, obli-
delq; inter lè dediflènt, dilceflèrant.Igitur fidés in jpmiflis
eorum Çhilpericus, commoto regni lui exercitu, Parifios
venit:vbi,eum relèdiflèt, magnu dilpendium rerum incolis
intiilic.Beralfus vero dux cum Turonicis, Pidtauis, Ande-
gauilque,atq; Namneticis,ad terminum Biturigum venit:
Defidetius vero ôc Bladaftes cum omni exercitu prouinciæ
fibi commiflæ ab alia parte Bituricum valiant1 multum va-
ftantes per quas veneruntregiones.Chilpericusyero iulfit
exercitum, qui ad eum acceflït, perPariuostranlire. Quo
tranlèunte & iplè tranfiit,atque adMecledonenlè callram
abiit, cunéta incendiotradens atq; deuaftans. Et licet exer-
citus nepotis fui ad eum no veniilèt , tamen duces & legati
eius cum iplo étant. T une mifit nuncios ad lupradiéfcos duces,
dicens, Ingredimini Bituricum, &accedentes vlq; ad
ciuitatem,ficramentafidelitatis exigite de nomine noftro«
Biturici vero cum quindecim millibus ad Mecledonélè ca-
ftrum confluunt: ibique côtra Defiderium duce cofligunt:
iàdaque eftibi ftrages magna, ira vt de vtroq; exercitu am-
plius quam lèptem millia cecidiflènt: duces quoq; cum re-
Iiqua parte po puli, ad ciuitatem peruenerunt, cunda diri-
pientes vel deuaftant^talilque depopulatio inibi a d a eft,
î.qualis nec antiquitus eft audtta fuilïe, vt nec domus rema-
neret, nec vinea, necarboresJled cunda lùcciderêt,incen- I derent, debellarent. nâ&abEcclefiisauferenteslacrami-
i nifteriaipfisincendio coneremabant.Guntchramnus vero
rex eu exercitu côtra fratré lîium ajduenit, tota ipern in Dei
! iudiciocollocans. Quidie vna iath velpere, miltb exercitu
\ maximam partem de germani fui exefeitu interfecit. Mane
autem côcurrentib9 legatisspacc fccerunt,poIlicentes alter
alterutrijVt quicquid ficerdotes vcllèniores populi iudica-
I rent, par s par ci çôponeret quæ terminum legi s exce flèrat:
; 8c fie pacinçi dilceflèrant Çhilpericus veto rex cü exercitu
Biblioth. Vet.Patr. Tom.6,Pars 2. Rr luum
t
Cat. £0,
Inipcrato l
NicCp lib.
Miuriciui
Imperator/
eligitur. /Nicep. f \
18. cap. 8,
' Fr
Cafi.it.
ChUperi-
Cus fratris
G
H
Gunth- '
chramnus
in Deofi-
duciam
ponit.