196 î>. Vrimaf. Comm.tn Apocalyp.
A circuitu populi fiii. îtemqüe : Deus qui glorificatur fc cbn- ibi indignus nulluserit vnquam obnoxiu s.quando ipfe lu- £
PfidM> cilio làn<ftorum,magnus & mecuentius uiper omnes qui in
cifciHtueius fimt.In medio quippeeft tanquam indiuifum
patrimonium cunëtis videntibusDeum.Hinclegimus:Iemen
erit regnantibus fendis , qui totfiis autor eft operis,
neque pçrredoru exhortationeq; legis diuinæ prædicacio,
-quæ nunc lucerna eflè dicûtur in obicuro loco,quia in Dei
rulalem quæ çdihea-ur vt ciuitas, cuius participatio eius in
idtplùm. Si ante fimftus mortis beatæ immorrâlitatisacci-
pitur. reëte folia pcrpcmæl.uidismtclligiturcantus, quod
in(ànitatecaditfoeliciiâlorre canentibus ibi m gentiü cu-
ratio'veraJredéptio plena,& foelicitas fempi ter na. Sedxhvo-
nus Di i & agni cric in ea.Non dixit erupt, neq; chroni: vbi h.
vnitas eft natoralis & i n d u r é s , gloriâ deitatis ibi maxime
tontemplatione rebus expletistentttur perfèdapromiflio.
Etdtxitmibi: H i fermones fideliffimi & verifunt. Non de
Ionannediffidenriadubitabat, fed veram vifionem omni
ecclefiæ, in qua & pamulos futuros noue rat, comendabat.
Et dominus Deusfpirituum prophet arum, mißt angelum fkum 0-
flendereferaisfuis,qua oportet fieri. In breui docuit omnium fe
vcilitarigeneraliter profpexifîè. Ipfe eftautemlpiritusprotft
commendari opomuc, vnus thronus indiuifibilis lèlîionis, qui etiam fpirituftàndus, qui vtique dominus,
84.
qui nec Atriaux prauitarisaftudiuidr, nec Sabcllianæ vaniphetarum,
proptereä propheta. AudiawiJnquit, quid loquatur in me
taris poflitiulpicione conhindi, fed Catholicæ tantum ve-
ricarisquæadoptionem videre, cuius etiâ re<5fca creduli tatis
probatip: côf'elfione tçneri.Er ridebuntfaciem eius. Confidedominus
Deus & , principum loquendi domino in Ofee.
Nam propter vnius diuinæ trinitatis eflèntiam, opportune
hic eriam fpiritum fendum nommauit, quando patris
Ofte r.
rans vifionem Dei, quæ lanâis in fiiturô promittitur, ma-
gnieflèraerici caulàm, & excellenti prorfiis æftimatione
& filii upper fecerat mentionem. Quod enim legimus
quia Deus fpirirus eft, ad cotamberrinéc trini rarem. Ecce velohan.
4.
B
i.T im.i.
pendendatti : legi S. Auguftini di£ta huic loco congrua de-
norate, vtïplb doccte po ffimus qaalis'futura promi ttatur,
indubîtanteragnofeere Nâ de vilione Dei ad Paulina feri-
bensdicit. Donee diligentiinquifitio ne, fidominusàdin-
uenerit reperiatür, quid lècundu feripmras de fpiritali cor-
pore quod in refùrreâione promittitur probabiliûs fenrié-
dtim fitrinterim nobis iuinciat quod vnigenitus filius, idé-
que mediator Dei &hominühomo Clriift9 Iefos itavidet
nio cito : Foelix qui obferuat verbaprOphetia libri huius. Ser*
uare dicit h ic , reuerenter credere & puripris vitæpropo-
ficocuftodirc: Et ego Iohannes qui audiui&vidi hac. Reuela-
tionis atteftario infinuarur in hominis firmari iudicio.
Et cum audtßem, inquit, & vtdtjfem, proftrauime ante pedes
angelivt adorarem eum,</«; w//?iiftaoftendit,&sdtmihi: Vide
ne feceris, quia conferuus tuusfum, &fratrem tuorumpropheta-
rum feruantidtn verbapropheti.t libri /i«/M$.Magis Deum adora.
F
patrem ficutvidetur a pâtre. Nos autem adillam vifionem
Dei,quç nobis in relurreëtione promittitur,no ex hoc mu*
doiftâ concupifeenriam oculorû transferre conemur, fed
raundandis,cordibiis pio ftudeamus afteëhr.nec corporale
Aue fern el fedum irerauit quod eohibicus non repetiuit,
aut magno vifionum ftupore pefculfiis*, adorare feicerum
voluiflè confiretur,ficut 8c prophera:Expauitdnquit,veter
meus à voce deprecationis labiorum mcorum, & introiui t
i.Cor.ij. -p fedé cogitehius, cum dicit Apoftolus : Videmus nuncper tremor in ofla mea5& in tra me conturbara eft virtus mea.Ef
ipeculüin ænigmate.tunc au té facie ad façié,prçferrim quç sxtmihi : Nefignaueris verba propbetia libri huius, quia tempos Heb. j.
Ibidem. expreffius dixit ; Nunc fcioex parte, tune auté cognofeam
ficut & cogmtus (uni. Vnde quis eum nô intelligat eoloco
etiam noftramfàciemiUâfignificarevoluiflè, de qua d itit
iam in proximo e/î, & qui perfeuerant nocere , noceant:
&quiinfordibusefi,fordefcatadbuc. Occulta hic Dei iüdicia,
fediuftademonftrat, quibus malihomines in peius pro-
1 .Cor. 5.
C
alio loco: No s autem reuelata fade gloriam domini fpecu- ficerepermitruntur. Nocere autem hic non tantumaliis £m.I4.
lances, ineandêmimaginent transformamur degloriain
fed libi potius debet intelligi. Vnde fequitur : Et qui in for-
glorfam tanquam domini fpiritu. De gloria feilicet fidei, in
dibus eftjfordefcat adhuc. Qui enim fibi nequam cui bon9
gloriam contemplationis ætemæ. Hoc quippe agit hæc
erit ? Nam & alia tianslatio, qui iniuftus eft, inquit, iniufte
rtansforinàtio, quia interior homp renouabitur de die in
diëm, de qüo apoftolus Petrus, cum eum moneret ornari:
faciat adhuc, iuftus autem iuftiorit faciac, fimilirer & fend9
fendiera. Pu to autem quia proptereä dicit, ne fignaueris
G
Non quæ àforis omatur, inquit, capillorum incrifparioni- verba propheriæ libri huius, quia futuro propinquante iui.
Ptf.j. . bus,autauro;autniargaritis & vefte preciöfiufedilleabfcó-
ditus cordis homo, qui èft ante Deum locuples. Item in libre
vicelimolè cundo de ciuica te Dei, fie ditit: Præmiü fidei
nobis vifio Üei leruatur, de qua & Iohannes apoftolus lodicio
maiufeftari operruit diuinapræcepta, iudicia atque
promiflà, quorum obferuarione præmium mites acqui-
ra n t, négligentes ac contumaces peenam incurrant. Ante
«nim dixerat,figna quæ locuta fimt feptem tonitrua,& noi.
Itb.j. . quens:Cum appanieric,inquit,(imiles eierimùs,quoniam
yidebimuseum fleuri eft. Faciès aiitëm. Dei manifeftario
efteius inrelligenda, non aliquod taie mémbru quale nos
habemus in cofpore,acq;ifto nomine nuncupatur. Et poft
paplulum dicit : Ira Deus erit nobis notus atq; conlpicuus,
vtvideatur fpiritu à lïngulis nobis, in fingulis nobis videa-
turab alteroin alterum,videaturin fèipfp, videatur in cxlo
nouo & terra noua, atq; in omni quæ ttinc fuerit creatura.
Et nomen eius feriptum i» frontibus eormn,Per fidem iuftifica-
ri hoc cemplû,pér quâ vitæ çtiâ æcernæ côferri déclarât me-
rimm,cum in frontibus'eoram nomen Dei &agni ibi qùo-
que fie geftari facit feriptum > tanquam pro ritulo cognofi
li eaferibere^nodo auté, nefignaueris verba jpphetiælibri
huius.Efce venio cito,&mercesmea mecum eft,reddere vnicuique
fecundumfaäa fua.Saris didum e&.Egofitm A & ii,primus &
nouifi mus,initium & ƒ «».Fidelis prædicatio veriratis, vtir-
reprehenfibilis forma virtu mm quories reperitione firma-
tur.^mpliore cultü fpiritalis animus informatur. quod ad
fînem libri breuitetquidëm, fed competentçr exprimitur,
in A ver bi diàinitatem, in A fufeep ram humanicatemaffi-
gnans, principium fine tçrmino. Quod autem in præfen-
tiiibro tories A & xi,repfetitum video,nop inaniter fedum
fuiflè cognofco. Siue enim propter vnius' Chrifti diuinita-
rem & humanitärem fæpius infinuandam , in qua totius f i
D carurpræferriglonarum. Hancfàne;fidem in vno comple-
d itn r nomine. Neque enim durit, & nomina Dei & agni
Chriftianæ fidei lumma conftare præmifimus , hue vtv-
nius naturæ tota trinicas intimetur, qui per prophetarp
i .
j .* '* '■ n
feriprain frontibus eorum, tcum geminam videatur figni-
fkaftè perfonam, vt illius dogmatis regulam euftodiret
loquens de regnantibus fendis, quam pridem dominus
feruandum diftipulis tradideratperegrinis : Ice, inquiens,
bapriéare omnes gentes, ringenteseos in nomine patris &
filii ôdpiritu flanc t i. S olitite enim fuetat commendandum
dicit: Apte me non eft formatusDeus, & p o ftm en o n e-
rit. Ego fum De us, & non eft abfque me felualor, vel cui
perprophetam dicitur: T u e s Deus & ante re & prætcr re
non eft alius Deus.fiue aliud aliquid mêlions lateac fecre-
riorifque my fterii,non tarnen dubito ad h o c içpiusiceratu,
vtiritelligendigracia fidelibus manerecfeudùofe. Nam 8c
if».».
h o c , fendos viluros & habituros infpetie, quodcrede-
bantviuentesexlide. Ernoxiam non erit, neque opus erit
lumen lacenu, neque lumen folis, quoniam dominas Dens luce-
bit ïuper eos, & regnabunt mfeculafeculorum. Noftrorum
ipfe elementa græti alphabeti A 8c si, eiufHem numeri con-
nciuntfummam, quam columbæ nomine in græconoui-
mus comprehends Columba e- 1 a t j» * <r r t pa.
nim dicitur A quo nomine o d in - 1 lxx v c x cc ccc v c i,
fragilitas corporunr his nunc 8c vitiffitndinibus cempo-
rum&confolationibus elemencorum, vt ad exercendum
diumaOpera nodis quiere reddaturidonea, vtamretiânogentefimus&
vnusnumerus I a & a I adimplet. In co-
fubfummatus , quem eriam 1 i d ccc 1 lubæautéfpetie
re d e nobis fepdi fpiric9 nouim9 fignificari perfonâ, in cui9
Mat.}.
îjCor.if. d e pro-confolarione lucerna. T une autéquando erit Deus fpecie defeendens, voluirapparere:vt feilicet Arrianorum
omnia in ottinibus, qui eft lux vera, his elemenris nullus aliorum q; hærc ticor um fr u ftrare tur infenia, qui eum à patris
Liber V.« 197
Matth. K
B
Pfal j8.
Pfal.117.
Pfal.iLÇ).
•Prou. 30
tris & filii natura aflemnt'älienum , cum etiam per huius
conuenientiàm numeri hicquoque'reuclatio cæleftis con-
fubftançialem & coæternum patri & filio fehdum fpiritunl
manifeftet, & in ftolis lotis dîuihôrum diceris cuftodiaô
mandatörüm. Nam & exordium euangelij, fui iifdem Io*
hannes fertfîbus, licet diüerfo.orfus fermone compôfuit,
diceris:In priricipio çrat verbum,& verbum erat apud De-
üm, & Deus erat verbum,(&,poft pauca, E t verbuni càro
fàétum eft. Vbi tötius fidei fumma confiftit, vt in vno eo-
demqùe Ghrifto perfeda deitas & vera credatur huma;
nitas. Qubd vero ad m orum atcineti probitatem » diçit i
Q u o tq u o t âutém recepktuni'eurn, dedit eis poteftatetti
filios Dei fieri,his qui credukt in nomine öius, fubiungens {
Vtique fidei charitatefn, quæ mèrcçdent qüo4 paribus h is .
qtioquevidetur narraflè tramitibus, in A & ri Cnriftum(
infinuans, immaculatam vero vitam ftolis fignificans can-
didis , cuiaindem. firhilitcrprasmium pollicetur, dicens:
Vt fit poteftas eorüm filier lignühv>Vitæ. Lignum autettv
vitæ Chriftus eft, Vt legimùs: Sapientiä lignum vitç eft am*
:| pledentibuseam* Non autem ïuper Chriftumhi eflè pii-
tandi font, qüia nbn eft difcipultis fliper taagiftrufii » nèc
ferims fuper dominum fimm. Sic autem hie dixit fuper
lignum vita^quomodo fi dieet, IhfirmitaS eorum fiiper lignum
Ÿiræconfiftet. id eftduperdôminum Chriftum -, de
quo propheta etiam dicit: dcftipériandum Iftael ftabiliti
fiint.Vndeenim Vittus accipitur ïuper hos 'eflè natratur.
£odëmiritèlle(ftu & fando Pêtÿ) dicitur : Super hatte petram
ædificabobcclefiam mëàm,id eftyfupér me. Et pró»
phëta diuërfo (fermoné, fed èodem fenfia dicit: Fortitudi-
nèmmeamad te cuftödiam. Et pér portas ihtrent in cïuita-
tem fandam. Dé quibusportisferiptum putoï Apérite rnü'
hi portas iuftitiæ,vt ingreflùs ik cas cpnfitçar domino,
hæc porta domini* iufti intrâbtittt per eam.^Alitër enim
illa ciuiras intrad non poteft, nifi per Chriftum qui dixit:
Êgofimi oftium, & nemo vehit ad patrem nifi per me»
Eor.is autem temanebuUtM«^ örttialefici é^fomicarii &
bomicida &feruientes idolis, & venefici, drorrines qui amant
& faciunt mendacium His hominibus hon diligentia ädhi-
benda eft expöhendi, led fblicitudo impendendà cauön-
di. Ego lefts miß angcliim m um , içfiificaH Vobis iêptem ectlefi-
is. Seriem libri rëlumpturus ihtèntionëm primæ relatio-
nis,aflîgnat, vtp'rioribuspofteriorà conuëniant. Ego fiim
radix '8c origo Daüid. Ömihitatis Chrifti ofaedicationtf*
præmifla,feçundiim quodditdum ëXpofüi, formam quo-
que feruifjuam pro nobis aflii in pfit,prædlçat, dicens : Ego
fu m radix & genus Dauid,fiellaß>lendida & m a tu tin a l oui te-
fl^menti;4|ra tia refulgente, primæ refiirre«^ionis. tempus
oftenditïqlian'do Chriftus à mortuis refiirrexit. Hitte legi-
mus: 'Avigilia maturina vlque ad nodlem, iperet Iftael in
domino.^^Efüiritus drnouattüpta dicunt, Çhriftus & epcle-
exhortamu^Age: Et is qui audit, Aicav. Veni. Seque expo-
nens pandit filæ exhbttatiottis afFeÓfcum, & dicit. Et qui
fifit, y m a t 8c bibat : ér qui vu lt, acapiat aquam vtta gratii.
Qupiüddo <pti vult aedpiàt, çüm dixerit : I tm ö v ep it'
ad me, rtifi pater qui mißt me tiaxetit eum, nifi quia çx nolente
prius fieri nouimusjdiuinainTpiratione volétem? bla
&hicficlib,erütti cpnuenientér arbitrium, dicendô : C^ui
vult accipiat, vtconfëftim graüaprædicëturin eo,quod dicit
, aquainvitæ grâtis nullisitaque bonis præCe.dentibuS^
açdpiataqüimyitægratis.Quideuim, inqiiit Apoftol^,
hàbes quqdnon accepifti? Ergo ÔC voluntatem venjetidi
djDebgraâs accipimus, cui nil ptæmijcontuÜmuS Vt effè-
muS, quäfito magis vt iufti ex peccatoribus redderemürf
Teftor ego ïbhannes drnnes qui audiunt vérba ptophetid
libri buitiï, HÆt dick qui iuifit teftimonium perhibere,
Qiÿm teftem fidelem fiiperius memotât',‘deiplp nunc,
quodiuftèrit teftimonjum.perliibere, né huius libri, tant
iàlubriscontemnenda putarctür vtiliüäS, fiiam pèribnam
laudabilihunvijkate poftppiuit, Sc, contemptOribuS öhri-
ftunlôppdi^,.Qupdergp teftisfideîis câpïltimpleiiît,eufti
dixit: Meus'cibus. èft, (vt faciam voluntatem eiils ,qm me
i mifir, vie!jfiniilia, hoc iuUetimplend Uni 8c cotpoii» 'Mquis-
l addideritâ^f adiiciïet Deé fitpef eampldgaS.firipttó.inli*
• brohoc. Etfiquis^dempièric^dimet dominus
R ßbfA vita, & déduit ate fan fta feripta inltbrp hoc.Et Salomon
%blwth.Vet. Patr.Tom.o iPars z.
dïcïtÏNeaddas quiCqUam Verbis illiüs.& argüaris înuehià-
rifque mendax-. Hic autem etiàm terrorêm plagarum ad-
iecitvVthon (blum pondéré autotitâtis monendo vigètët,
fed etiaiti minis vëfdefidesèxcitatet Vcl ttmeràrios coër-
ceret : Dicit qui teftimoniumperhibet de his. Vétùo tito \ Etiam.
Véni b dominé left. Idem Chrift9 teftimonium perhibet, qui
iè ecclefiæ Venturum annUfidat, cui mote Cantici Canti-
corum fccclefiadeUota refpondJt: Etiam Veni domifie le-
fiiChrifte»quædicitôrans, Veniâtteghumtuùm;&in via
imrnàculaca venies ad me.
QVoniam filiceptioperis plenitudo deuoto & debirp
ptoperat fine cbncludi, &difFuia jatius multiplicitèr-
qUe, digefta, Cum difficitltâte nouimüs Comprehendi,quia
hec competens cunótis memoria fufFragatur, necrelata rebus
fingülis loca vëlox intentio poterit coaptare, hecefla-
riis agendum exiftimo compendife.vttotius libri aiitorita-
tedecurla, conClufionis fériés.breui recapitulâtidhe i^e-i
rumeuoluàtürinfinuatapet pattes, vt'omnium qüinqùe
librohim textus Vno fiimmatim loco clareat defini tus,■
cum & partitionëm recepit fingulorüm ftc plenitudïnem
Videtüt obtincre pér totum,
Ih feptem itaque angeliseèclefiàrum to'tidem,vniüërlà-
lis èCclefiîè Vttitas cüm neceflària nominum inteipofitiô-;
ne deferibitur, quam in caiidélabris quoque aureis defi-
'gttatam, malos bonis docet hâbere permixtos V quotum
diuerlaqualitasvelmulceturlaudibus ad profeótUrtt, vel
incrëpationibus culpatur ad notàm:Hanc etiam in viginti-
quatuot iénioïibus cognofcendam per Chrifti diïpehïà-
tionem &'euangeliftajftm prædicationem itèratâfignifica-
tione deferibit. Hæcquidem in primo.
In feCundoautèm libtb huiusçapiti Chtiftb figtiatLdi^
gnitas libri pêraétæ di^eniàtionis mètito dicltur retribui,
vt duo in carne vtta Chriftus & ecclefia point intëlligi. &t
in ipfo omnes thelauri fàpientiæ & fcientiæablconditi ante
latuiflè, in quo docentur rëuelâti lut) tempofë tefulfilïè.
Idem in equp alboaëtu pridem paruit ifiiflits,qui vflüptô-
ceflîfle dicitur reuèlatus. Poft Chrifti i e mo^ce trium-
phum impugnationes futUras eCctefi^ & humàni’ gehëris
plagaSënumerat, quas per fignificationes èqüôrum rufi,
ttigri, pallentflqüe', dicitirrôgattdàs. Qùibus tiaicîtiir fiib
araDëimartyres mëmorat, lëXtàm mundi ætatem fèxto fi-
gno denunciàt, grandi perlecutionis impetuitt finerVfenm-
ram.In quatuorangelisfegttàmuûdiqüatüor cohfoha Dà-
niëli voce teftaturiqüôsële'étorùmhümérqlædereChrifti
primus vêtus ëttârrat aduentus, qui nec ttanfitdtio filiflènt
ptætereuttdi rëlatu duodecim tribuurïi nomina 'cüm niî-i
mero indiditfignatorüm; Àtqtie vtVham èxgettèré îftâèl
& exgehtibüs exiftère ttiônfttarctéCclefiàm,gehtiüm itioX
vOCationèm âdiuhXit. Ç^ôrüni 6x opëribus fidettl, & fidëî
Voluit nartare mercëde m.
In tertio qüoquelibro eccléfiam in feptem angelisâcrû-
bis grata tëpetitione fiiô morê deferibic, quam externis&
inteftinismcmorarperfecuiionibus ac periculis exercen-
dam quandopoft vrturn angelum, qui fiipëraltarë Dei fta-
baccumthuribuloaufeo,fecUndum tertium 8c quartum
videtur oppofiiiflè contrarios, & interpofita iürfiis aquilæ
mentioneêcclefiajdepüteoabyflîin locuftisfumo equifi
que bellantibüsj prodire dicit hærëtiCos: quorum morluS
Vtfeorpionum, irt qüibus Vhüm Væ dicit abifl^, àngôlorüm
qtiâtuoiirolutLô eiim numéro oëtogënarib ôshis myriadis
qiÿriadum, quibus équités GUmloriçis igfiei§ & fijlfilrêis
iUges hærèfiarches diuerlb modo deferibit & brrôrêm
moxgentilitatisanneëlit, quodadvæ fecündum èft ledi-
gendum. In àngelo nube aniiëtoprimus Chrifti defigtiâ-
turaduentus, cuius pKtdicatiorte ex bonis in ote dulce-
dinem, ex malis in Ventris ihfirmitate dlck àmatitüdinem
procreari* In voce ailtem Ce p t i mi artgéli,"finis icxcæ æ tatiS
&initium reptimænunciarur. în duobus martyribus duo
martyrii genera cognolcenda, & væ t&rtiüm Venffle ai-
citv • Sécundum aduêntUsfhterpofitamentionèi, Chrifti
rurfiis nariuitas àperro Dei templo nârratubin-cælo, id eft»
ecelefiâ quçVeftjgiifiiiCapitisftfqüehdôvi^tiXj'dfe^Ugnâj
dicitur extitiflè drâcônis.
1 v îii quarto proihdelibro, de beftiadilpütàttki qùamh'a-
bère dicîijCapita feptem, & corrtuâ dec«ti’,«in^tó: àduer-
R 3 ^ fij|S
Èpbe.f.
Colof. 1;
\