B s P nm a f. C om m .in A fo i
pfalterium: id eft, chorus omnium virtutum. Cui filius:
Exurgam diluculo. Deus ergo pater eduxit filium fimip de
mortuis; hóe eft, demfernoI vel de fepulchro: Iuxraquod
Pfalmifta prjedixérat,,: Nondabis fan<Sttim tuum videre
corrifptionem, Etytira dicamus, ipie films fufeitaüitfe-
metipfum per potenriamverbi:nam iicuttota trinitase-
duxit ilium a mortuis, quoniam indiuififeililer o p e r a to r
iïlac tres perfbnx. Magnu s au tem paftor dominus I«fus«ft,
quiaad pafcua vita; &amocna prat» virentis paradifi fiias
oues pcrducit. Ipfeèft paftor qui dicitin euangelio:Ego
fum paftorbonus, Queseius e le ö i funt, de quibus ipfe di-
cit: Ones mea; vocem meam audiunt, & fequunturme: 8c
ego vitam(3Eternam do eis. Aptetvos. ld efb, praeparet vos,
perfeöofque reddat. In omrit bono, vtfaciatu eius voïuntatem:
faciens in vobis quodplaceat coram feperlefum Chriftum, cuïeïl
gloria mjecula fecmrum, Anten. Deus ,in q u it, pacis aptet
vQsin omni bono;hoe eft , faciatvos aptpsinfide re&a,in
do&rina fana,in operationè perfe&a?vt poflitiseius volun-
tatemperficere, faciens in vóbis ipfe, quod placeat coram:
feperlefum Chriftum. Avobis enim nihil boni habere
poteftis, hifi illó praeueniente, & fubfequênte: Iuxta quod
Pfalmifta exorat dicens.Mifericordia eius pr^ueniet me:&
mifèricordia eius fubfequeturme. Apoftolus quoque 4-
rlias dicitjDeus eft qui operatur in vobis & veile & perfice-
re:quomam per illüfaóti, &r|?dempti furaus; & per ilium,
quiqqmd boni habemus , ndbis fubminjftratur. Cui eft
gioria:ideft, Deopatri& Ie fuChtïftq,in qmni»fiiturafe-.
cula, amen. Amenautem confirmatie eft,pro eo quod eft,?
fiat:vél,ita eft verum,vt dixi. Rogo aueemvosfiatres, vtfujfera-
tis verbum folatij: etenïmperpaucü ferity vobis. No ta quod to-
i tam epiftolamvnum vdrbumappellaiiit: needixjt: Rogo
vos» vt fuffèratis pat'ienter verbum admonitionis, quia pullllanimes
efant: fed verbum folatij: hoe eft, verbum cön-
r fblationis, verbum adhortatfonis. Non enim faip.fi vo-
j bis malta, fed pauca, ad cpmparationem illorum* q u a vOJ
I bis dicerem,fi prafens eflèm: timens voh s onerieflè. Co-
gnofeite fiatrem nojlrum Timotheumdimijfum. Timdtheus cq-
epifcopus erat beati Apoftoli, & Jidiutor in pradicatione,
quem dicit dimiflum a fe , & adpradicationem direöum:
hue ab Athenis .’vbi ilium dimiferat fortaflïs Apoftolus.
Poteft ctiam intelligi,quod in carcere fijerit retentus, fieqj
tune fuerit dimiflus .Cum quo.Id eft,cum Timotheo. Si cele-
rins verterit ad nos, videbo vos, Manfiietiores eos vult reddere,
dicens fc panter ad eos venire. Salutate omnesprapofitos ve-
ftros,& omnes fanftos. Sicut generaliter omnibus Hebrais
hanc epifto&m fcripfeiat; ita generalitei omnes falutat, &
vigere qptato, non fblum.pralatos, fed etiam omnes fiib-
ie6tos,qdos fenftos v o cftq u i fandi fucrant in baptifmate:
fimulque blanditur eis, dumhonorabilitcr eos iam falutat,
quatenus animaduertereriefe diligiab illo non ad oculumi
fed.ex toto affedu metis. Salutant vos de Italiafratres. Aper-
riflime fils verbis nobis innuit^quod R om a hanc epifto-
lantferipferit,qua in regione Italia lira efb&ficut dodori-
bus videtur, in carcere érat tunc temporis. Gratia cum omnibus
vobis, Amen. Gratia dicitur gratis data, Gratia autem
nomine debemus hie aedpere fidem perfedam, cutn exe-
eniione bonorumopcrumfremiiïionem qüoquepeccato-
rum^ quam perdpiunt fideles tempore baptifmatis : donum
etiam lpiritus fanda,quod datur in baprifinate per
impofitionem mianus epifcopqrdiqua pmnia gratis a Deo
dantur.Qraterdb Apoftolus, vtiftaomniailli,quibus fen-
bebatjpofliderent. Oremus & nos dominum pia fupplica-
tio n e , quatenus fuffragium egregij Appftdli horummu-
nérum nos ppffeflbres in prafenti cffidar.fidemqj, quam
docuit, integerrime^cuftodientesjbonisqueoperi-
bus exornantes, ad contemplationem
fuperna vifionis Chrifto du^
ce pertingere metea-
mur,Amen.
PRIM ASH AFRl
E P I S C O P I V T I C E N -
iisjviri ftxo tempore claril-
fimiH'uper
p o c A l t p s i m .
B.îobannis AfoßoU,libri quinefo. -
ÇAP ITi VL A LIB RI P R IMI
in expofitioiic Apocalypfis, autore Pri-
mafio Epifcopo ciuitatis
Vticinæ. .
L y , fitulus, mvritum,tempos defignatur&loeui.
II. libri principiutn.
III. tcclefiarumfepiemcom^ellatiojntcrpretat'to, &figrityedtto
mentor at ur.
IV. yißonum feriem orfus,exequitur in candelabris aureis &
cater is. ^
V. \ Angelorum ecckfutrnmfeptem,qualités laudeïhfinuatur &•
culpa intetfpofita mentionevtgmtiquatuorferitarum,o-
flioapertoinccelo.
VI. De tbrono exire cortifeationts grtorittrua dicit.
VII. De feptem faculis, & quatuor animalibus oculatis.
P R I M A É I Â f R J G
E P I SC O P I C l V IT A T I S
Vtic isa , fiiorum in Apocalypfim N ‘
, a cömmentariprum
P R O L O G V S.
V IS vit ïlluftris & religiofa Çaftori fîiafio-
nibus acquiefeens, fie fibrum Apocalypfis
beati Iohaigiis multis myfteciis opacatum,in
§ adiutorio Ijdmini noftri Iefii Ghrifti,liçétex-
iguis fufeeperim viribus exponendum, vt
non meis folis tantum fuerira cpntentus inuentis;, fed
quanquam numéro pauca, fi qua tarnen à fàndo quoqqe
Auguftinoteftimonia exinde expofita forte reperi, indu-
bitanter adiunxi : fed etiam à Ticonio Donatifta quondam'
certa, q u a fiuio çongrüunt fenfiii, defioraui : & ex eis
q u a elîgenda fuetant, exundantiareprimens, importuna
refecans, &impolitacpmponens,catholiço moderamine
temperaui. Multaquippe in ipfoeius opéré reperi & fu-
peruacua,&inepta,& fa nadodrina contraria , ita vr de
caufequa inter nos & illos v ertitur, fecundum prauita-
tem cordis fui iocanoçentia captaret, noftraque ecclefia
nôxia expo’fitione putaret mordacitçr illudendum. NèC
mirum quod hareticus rém fibi congruam fecerit,fed vel
quodinuenirepotuitdefloranda, quod tarnen ille facere
iniufte tentauit : nobis ;curæ fuit, locoriim oppqrtunitati-
bus nadris,veraciterexcqui, eorumqueerrorem conuin-
cendo caflare. Sicht autem preciofe in ftercore gemma à
prudente debet curari, colligi, & reperta ydïgnitati inge-
n u a reuoçari,ita vndecunque veritas çlareat,catholica de-
fendenda eft vnitati. Huicenim foli Competit quicquid
veritas foris efiam perfonariti Iufte riamquë fides à per-
fidis collegit, quod fui iuris effe çognouerit; nec predefine
poteft alicnis vfiirpatum, fed filiis, cumveramatri
fuerit redditum.' Sic autem Donatifta hinc extoüi nbn
debent,*ficut de fermone Caiphæ,quo dixitj Expedit ytf
vnus moriatur pro populo, Iudai non debent gloria-
ri. Sed nec noftris d,epet eflè offenfio. Si qua enim
fuerint Ecclefiafticis vtilitâtibus profutura, noftris
fùnt inftrudionibus applicanda : neque attendenda
pérfona dicentis, fedr qualitas confiderandï eft di-
(ftionis. Sic Moyfes eruditus omnem fapientiam AÈ>
gyptiorum , ppft diuini fermonis. alloquium, cuius
pridem meruit bead co n fo rtio ,le thron fecerum fiium,
midfiimus
AS.y.
Liber L
midffimüs rudern, peritus ignarum,rtiagifter copiofa mul-
dtudinis fihgularem , Ifraelitagentilem deuotusaudiuit:
eiusqueconnlium feques,vtilitatem mox pradiiftgminue^
n it, cum regendi popüli communicata per multosonera
portarentur lpedaliterleuigams , fic re d e ab ethnicis au-
toribus probabiliter dida & apoftoliqs pradicationibus
fociata noftro profedui iufTu meliore ceflerunt, vndeta-
men n o n finuntur gloriarj gentiles Extepditur autemriod
opus in libros quinque. Quorum ledio qualem ftudiofis
fit latura p fo fedum, experto melius quamnoftrapollici-
tadone,probabitur. Verum pro diuerfitatibus opinan-
dum,diuerfls memodisarbitforfore cülpandum,cumä-
lii de huius operis cceperint prolixitate caufariialii autem li-
briprofunda penfantes, de exiguitate magis cenfuerintar-
guendum. Taliprimos reor fermone placahdos, quod fä-,
tius m e fätear de paucitate notandum, eo quodlatentem
ibi myfteriorum plenitudinem diuinorum nee penetrare
cqmpetenterquieuerim , nec ea quident qua: intelligi po-
tuerunt ,idoneqyaluerim fermone proferre.Secundis ve-
rohocalloquiofatisfadionisinfinuem, nihil medominis
conleruifquemeis maleuole fubtraxifle , fed ignbrantiaß
confeflionem de exiguitate mallem vehiampoftularei Si
enim experto non crederem,fan<fti tarnen Hieronymi edo-
(ftusfententiadidicifiem , qui dehoclibro loquens dicitt
Apocalypfis Iöannistot habet lacramentaqüotVerba,pa-
r um dixi,& pro merito volumirtis laus omnis inferior eft.
In verbis fingulis multiplices latent intelligent^. His
intercedendbus,& veniam humilis confefiio promerctur,
ßc praecelfi dignitaslibri credentibus falcem , etfi needum
intelligentibus innotefeic. Nam cuiq alibi raro interponi
fbleat tropica proprietati fiarratio, hiietiamen aut frequen -
ter intexitur,aut Condenfior figura fenfim generatur ex altera,
aut vna eademque res fic väriis profertur adumbrata
figuris, ytnoneadem credatur reped potuifle , fed altera:
quod &in principio Ie2echielis|& in ahquibus Danielis vi*
fionibus inuenitur, fed hic amplius. Prdqua re me infir-
mum noftis amplius veftris orationibus adiuuandum.
PRIMASII AFRICANI
EPISCOPI VTICENS
I S , C O M M E N T À R IO R V M
in Apocalypfim beâti Iphannis
' Apoftoli*
l i b e r i.
Diuuante Domino, traftaturi debemus tiecèjfario
interpretari titulum, deftgnare locum, narrare fer-
monem, tritynuareperfonam, Vteius continentia nomine
nuneietur, locodignofcatur, & teinpus. Per
caufam dignitas clareat merit or um ,perfma vnum
Jigniftcetincollegio cdterorum, cui adfignare Jpeciahter oporteat
mtmus indultum. Cum emm ftngidos quofque Itbros diuerfis coin*
fietvocabulis titulari, s-riyçoxp»* huius,idefl,fuperfcriptionetn
Apacalypjis decuit appeltdre. Inter Grdcos enim pofitus,licet He*
brans, ttnortm libriprttpnetatem Grac't fermantsexprcJSit. ci*o*
xeiw^if enim interpretatur nuelatio. Gui autem dominus le*
fusChriftus talia rtuelaret ac tanta , ni fi till quern pra ceteris
difctpülisfie praciptio amoredilextt, vtbic adbucpofitus, prafen-
tia corporalt fuper peftus fuum facer et fxlic't forty difcumbere,&
de ipfo vita fonte Jpiritali veritatis arcana affluenter haurtre,
vt praeunte huius dileétionis indicio, nulli putàretut dubium,
tali loharinein reuelatione condign um t Magnitudinetn quip-
pe reuelationis commendare primum decuit magriitudïne cha-
ritatts. Hae autem eo tempère Videre promeruit, quo in Pat*
mot infula pro Chrifto a Domitiano Cafare exilto miffus métallo
damnatus , retmidis arcebatur inclufus. Congrue fa it
tempos adhibetur & locus, vt vbi vel quando hum an a putaba-
_ _ 1 : ; ' " ...... ; ' M1
tur vinciri cufiodta , ibi metds bumanitatit mente tranfeeü*
dens, libero contuitu meruiffet videre diuina : & cui tünè certd
terrdrum Jpatia negabantur excederé , fecreta concédereritut
caleftia penetrare. Sic fides Çtirlfti fibi etiam in term vindt*
cat c aluni , cum bene vtenstempotdlibks malts, bonis fruit ur
fempiiernis. Giwyaliaproinde vntuerfàlis ecctifia bottavniqui*
dem reuelantuY, fed profutura omnibus ptadicantur. Qua de*
nique folus vidit , feptem ecclefiis feripta tranfinifit, vtvitui
vnitati confuleret , & non (ibi Jolt , fed omnibus etiam f i la*
borafifydoceret. Poftea veto euangehum fcripfit, cum eum poil
Domitiani mortem exilio liberum multorum precaretur Cotigre-
gàtio facerdatum t ne falforutn pradicatotum labe dccipl fiuif
Jet ignafos. Valentinus enim., Cerinthus & EbioH multosfuoS
falfitatibus mettre iam cceptrant, quibus iure cajfandis verte*
uangelii fucrat nouitaterefiftcndum.
A Pocalypfis îefu chrifit, qtlam dédit tilt Deus palam face-
AXre feruis fuis. Reuëlatio eft Iefu C h rifti, quam pro-
pterea Dëüs pater ei dediffe, dieijur, cum infeparabile
patris & filij opus oinne pfobetur , immo etiam fpiri-
tus fanéti, cüius hie nomen frequenter infinuat, eo quod
etiam in forma-ferai vnus idem que & à pâtre accipiat,
& cum pâtre concédât, qua opbrtct fieri in breui. Omnis
res qua; temporaliter geritur, habet exordium &
curium & terminum. PofLexortum astern ecclefia; %
quæ iam fuerat appftolorumWædicatione fu n d ita , re-
uelari o p o rtu it, qualiter fuiflet latius pfopagandl, vel
quali edam fine contenta, Vt prædicatofes veritàris hü-»
ius cognitionis fiducia freti , indubitanter aggrederen*
tu r pauci multos , ipermes armatos, humiles luperbos,'
infirmi nobiles , viui tarnen ’fpiritaliter mprtuos. In
breüiifànp apud Deum dicitur , quandfeurique in hac PfatS}.
vita morulis aliquid proteletut , cui Propheta : Qup-
niam mille anni ante octilos tuos , inquit ■y, tanquarti
dies hefternus qui præteriit , & fignificauit nlihciartdà
per angelum fuum feruo fuo lohdnni, qui prædicauit verbum
Dei & teftimonium Iefu Chriftt > ea qu* vidit. Di-
cendo , fignificauit , aliquid ctiam futurorum & myfteriorum
oftendit, nec fuperficie littefas hos Volhit re-
manere contentes , quos ad myftètia aldus perferu-*
tanda fignificationis verbo fecit intentos.; Seruo autem
fiio Ioanni. cum difcit , omni ecclefiae in Vrto reuélafi g
v oluit, quam in vnitate fundaiiit. Idco dicit palam hi- '
cere feruis fuis , non folum Vni ex muitis , fed per v-
hum potius vniuerfis , ficut tegni ctelorum folus p e trus
claues accepit, qua tamen poteftate ottlnis eccle- ' Mat. iS.
fiavti fiiblimata promeiuit. R e ^ e fane adiecit, per an-’:
gelum fiium à Chrifto fuifie dilHpulo dempnfttata, cum
per adfumptam creaturam,hoh pêr diüilîitads effentiam ;
Chriftum femper clareat apparuiffe mortalibus 8c ante
incarhationem 8c poft’ afeenfionerti,, propterea is qui
eum magiftrum hquei;at in holnine fufeepto teftimo-
nium perhibuit inuifibili verbo , âc ne Verbutn tantum
fentiendum qUifque p u tare t, fiômerirurfùs Iefh Chrifti
fiibiunxit, quod ad fiifeepti hominis foritiarti pertinere
nop n efeit, Fcclix qü' legit & qui audîünt verba prophétie
huius , & cuftodiimt ea qua in eaferipta finit. Dicendo,
Qui legit 8c qui audiuht, perfoham doiftorum &difeen-
tiUm dempnftrauit, vt§& ftüdio legendi dçfidiam rettio-
ueretj&fetuantibus beatitudinemdefpbnderet, quibus H
etiam cohgfuunt quæ fequUntür : & fermant ea quæ in
ta feriptafiint : quiaytrifque feruare coiripetit, VtrifqUp j
conuenit* Non enim aüd tores legis iufti fiiht apud
p ê iim , fedfa&oi;eslegis iUftificabuiitur.Q^iia tempus iattt ttm. t.
in pfoXimo e/îjfciliceÉvtfingülaqUædicenda fùntimple- I
anthr, cüra 8cplaiitatæ iamdcclefîæpiopagationis inerç-
menta fttccedât'de qualócutiiruSj ita præmittit : loannesfe-
ptem étclefus qua funt Its Ajta. Id eft vni | eccîefiæ feptifôtrni'»
Septeiiario numéro frfpe vniuerfitiis figitratur, eo quod ex 1
primo impari& pad,id eft,teruario Àtîÿaaternario tanff ex
diuerfo vniuerfitas tôta c6ficitur,nam &animæcorponfqv
diuerfitàS^ipfâm vhiratem nuitteri huius Comple^ti|hn Ad
âhimâ enim triapertinent.ad corppsqüatuor.Dicithrnan- Dxtt,6i
qùê dilfgendus eft Deüïëx toto ëordéyex totaanima,ex fc«4-
ta m é te corporis afîtnotas habemusquàtuor quali tare s, ca-
{ N 4 iidàm