c
m Gregdrii Turönenf
qiio Senior ( v t aiünt) Ecclefianunciipaturhullo o p é ttu f
cegmine.lbiqj in lapide habebatur fcriptüm,Hic'requtelcit
Grefceiltia fecrati Deo puella: fed h ulk aïtasteColere po-
terat qüale ëi fuetat nièritum»vel quidégiflec in leculo.
Nuperautcm a quódarïi clëricö höc épitaphiüm legituri
ïnftigante vcrohde,lïilpe<fti f in t habiti homines, qüodd-
liquid curadiüifta maieftaté vitgö potueric obtineré.Dum
Verb in hac ra(pitiórièpendèrent,^üidan\ quèm ardör tertians
reddaturi&ficab illis iniiiiiftiis altdrë in cellüla iplkiaCrau i s
Verum VbiiattChim corpus mpüéntes, pÊHèfidb deductie
ccepirnüs, mox energümèhi dëclamancesj o£lanótam
Dei corifitentés, totqueri (e ab ea Fatebantür; Trahlèünti-
bus autehi hobis fub mlirP, itetum catetua virginum per
Feneftras turrium, & ipfaqtioque muri propugnacula,vo-
ces profèrre ac laijüentari deluper empit, ita vt infcet lb nos
fieniü atque cpnlifiónes palmatum, nullus poïïèt a lachry-
febiis cum graui trembre vexabar, erafi a turn ulo 'pa-
mis temperare,fed&ipfi quoqüe clericiiquPrum erat p&l-
rum pulüeris haurit: moxq; fedatotrêmore conual y it .Vtil-
lefidi officium, vix irtterfirigülcus & lachrymas aliriphonS
gatumqué verbum plerumque profuic muleis in hac infir-
potérant explicate : dehinc accedimüs ad fepulcnruMi
micate decentis. Succedente deinde tèmpóre y monetarius
•Nam proüiden'tia Abbatifl^ ciplam lignéam Fëceratjin qüa
vrbis grauiter ?grotare cospit: cüi in vidorie puella adparuic*
corpus arofiiatibus cónditüm inclulèrat * & ob hoe fofia
dicens, Vadë( aic)quanrocius,& turpttlum Crclccntia: virr
fepültura: Ipaciofiör eratucAvc ablatis duotum Kpulchrórü
'gims'tege.Erit tibihócadiucoriüm,në kmörÖoquo captiis
firigulis (pondis, &c de latereiunCta capia cum fimCtis attu-
esdiütiusfatigeris. Atille confiliis, calces inquiries oratorium
bus iócarecur. Tune Faóta oratiohë difce(Iimus,re(erüantes
defiiper confttuit,prótinüfquè ab infirmitate laxatür.
Epifcopó locivcabto celebratamilla tegerétur operculo.
Sedvtvirtus virginisin tólioribus efferretUr hónóribüs,
Redélintes véto ad mönafteriutn, ducebat nos Ab barilla
cuidamex vrbedensiiiJoluerat,i’ta vt intümefcente manilla
cüm virginibus pérloca fingula id q u a (drtóta aut legere
vix vel renuïfc cibiparü'capere poflër.Petgit fide plen®
CpqfiieiïeratjAuc Prare lugens,ac dicens, Hcce ingredimur
ad tumulum,fiidaque haftula vna de parte acuta, vt in hu-
in cellulam,& matrem amiflam noh reperimus.Ecce .(pat-
ihanis vfibus ad purgandbs denies fieri fólet, fuper lepul-
'tum in qüofie&ens geniia cum lachryitlis Dei omnipöteü-
chrum puellaÈponic:ftatimque vtexindé dëntémqüi dole-
tis milèricördiam precabatür,& atipbis hön videtur, Ecce
bat>adtigit,omnis dolór obftrupuit.Ex hoe autem accbptö
librum i n quo legebac,&yöx (piritali £hlë cöndita non ver-
experimehto quos h it dolor vexat, huius virtutisvtexpe-
berataurés noftras.Ecce fufosinqueiS per longaieiunia&
riu itp rxlidia mox lanantutr )
prpfluas lachrymas neëkere (olita, & almi lanótitate digiti
Bea'tüvero Radegundis-, cuius in initiö libri martyrum
non cernuntur.Haec illis dicentibusjrenPuantur lachrymt*-
röémiriimus,poft emeriros vit? labores abhocffiündo mi-
liilpiriaproferiintür.éèipla qüöqüe viföèraab aifeCku plo-
grauitrde cuius tranficu accipientes nuncium, ad mona-
ranuu reiolüuncur in fietüm.Tatulque müiror peCtus me-
fterium Piétauenfis vrbis acceiIïimis,quod ipiainftituciat:
umoblèdcrac, v ta lachtymis non dbfiftcrem,nifi Fcirera
reperimus autem eam iacèntem in ferecrö , cuius lanóta lades
beatam RadegUndem abiatatn niohafterio corpotê, non
i ta fiïlgebar,vt lilior um rolarumque Ipèrnere c pul cliri-
viitilte,& adfumptam a mundojèolilocatam in Ccelo;
tudinem. Scabat enim circa feretrum mulitudó immenla
Fuit vir vit? veUèrabilis Paülihus Nolan? vrbisëx Uobili
lan&imonialium ad niitnerü circitérdiicentarum, qu? per |
ftirpe ortüs. Tarafiam fimïlera fibi (bititus d l coniugem,
illilis pr?Jicacioriem cön uérfiè vitam landtam agebanc.què !
habens.diuirias multas, & tatoin fundörüm pöflèflione
lecurtdum fieculidignitaterh, non modo de lènatöribusi
quatn in prasfidro domorum vdldediuës erat ac locüples.
Verumëtia naiirmllae dé ipfa regali ftirpé acrcligionis Fot-
Sed cum primdrti aüresëiüs Ëuangeliörum leótio illa pe-
rrta fiorebant, Stabancaucem plangenres atque dicentes,
hétrauit,in qüö Dominus4dóle(centcm pro diuitiisarguit,'
Güi ‘óös- orphanas mater relinquis?cui nos defolacas com-
dicens, F4iè3 vèhde omnïaqm babes,& dapduperibus, & habe-
menda,s?reliquimus parentes,facültatelque, ac patriam,&
bis tbefaurum inccdo: &veni,fequete me\facilittï eji cimelum per
tefècuta»liimus-. Cui nos rèlihquis , nifi perpötuis lachty-'
foramen deus trdnfire,quam diuitsm 'mtroirt ïn regüm Öehftatim
mis,& nüHquamfiniendö dolóriïEcce vique nünc maius
yenditis omnibus qü* habebitpauperibus erogauic.Exo-
hdbis erat hoe monafterium quam villarum autciiiitatum
heratusk cunCfcis cupicutatibusmagifirUm liber fequitur,
Ipatia.-qua: quocunqüéloCoaccedebamüs,contemplantes
per htecFe putans paradifi diuitiis lócupTetari: ^ vidèretur
gloriofam faciem tua'm, ibi inueniebaituis auru'm, ibi argentum.
nihil de tranfiroriis poflideré.Güi maieftas diüina tribuit
ibi fufeipiebamus norentes vineas, iègetelque co-
v t quod impoffibilé dixeCatper Èuangeliuni,hic ppfiibili-
têradimplere hT|rerèturpèr a(9:um. Qü^dam veto die ve-
nitad eum qui ftipèm petetèt, & kit èoAiugi ■, V ade, & da
éi quod habet rieceflarium: quae tefpondit. Non eft nobis
atïipliüs quam vnus pailisxuiillè, v adb,, in q u it, pprrigé
aèUm; Domi»us enim d ib it hobis vi&urtt: léd iilaquafiftre*
hiiarélèruari ciipièns,né aliquid deeflètj, pörrigere noluit.
Intetea aduenetiint quidam dicentes, ihiftbs (e k domi-
hisfuis, vtilli anhonatac vini dêférrenc IpêCiem: (èd pet
hoe lè möratPs, qUod orta tempéftas vnam eis cum tfitico
abftuletit hauem. Tune vir Dei eónuerfiis ad mtüierêm
aitjln tc lligite nurtc pauperi vnum panem filiftè furatum: &
ideó hanc naüem eflè rnerlam. PerTexitergó cum-coniu-
ge quafi peregrinaturus in aliam regiönem , nihil habens
przterftatum proprium. Poft multum vero tempus, cum
ab incölis regiónis Cux requitetetut,nec pollet penitus re-
periri, negotiator dé ciuitatbillaad hancvrbem aduenit,in
qua vir beatus Ccélefti d omino remiebat.Cumque vidifle t
eum, ftatim proiidens le lolo, & pedes lah&i arhpleftens,
a it Hic eft beattis PauUnüS toto- vulgatus órbe , qui mul-
tüm i fuis düibilsquxfitus,prot(ttsnon potuit inuèniti,&
riattante omnes a&iones eiüs èó, obftupuèrunt hiecaudi-
entes. Nee mora, decedente lacerdote apud Nol^nam vr-
bem, ipFein locum Ëpifeopi fiibtogatur: hahebatauré Ëc-
clefia illa multas diuitias, impleuitqueineum Dominus
qüa» përËuangelium promitcere eft dignatus, qu iAqutreli-
pérartc paruitati meæ dicentes, Prælume de chad täte fia- querit omnia ................. proptetMejentuplum .......................... in ............hoejeculp I atcipietjnfutu.ro
tris tUi,&bcncdicaltare illùd.Confidimus n.de eius béne- ] àutem vit dm aternam pofiidebtt.V erumadiûmpto Epilcopatu
uolentiâ,quod moleftum non fèrat quæfeceris, led magis j temper lehumilem proferebar/quia Iciebac lè apud Detim
gratiâ référât.Prtefume precamur,vt caro landtà lèpultura: : excelfmn Futurum, ii humïlitatem ieCtatus fuiflètïPecünia
mantés: ibiprafa diuedorum (lorum vaïietatè vérrtantia.
A te catpebatnus violas, tu nobisera^ rolardtilans,&li-
Üum candens.Tua nobis verba qüafi fol reipleiidebant, &
quafi luna t^iebris éönfcientite lïölteé luddam veritatis
lampade m accendeban t: nunc autehi conté nebrata éft no^
bis omnis terra^ angdftaturri eftlpatiunl huius locij dum
tuamfacièrnnon mèremtiralpicere. HeünoS dereli&as a
fanëUrtiatre.*felice(qué‘illas qua: te Fuperftiteab hotiè^-
dilö migraueruht: & fcimüs quidem te chóris janótarum
virginum & Dei pèfidiiö e(Te coniünftam.Sed Cum ex hoe
cpmblamur,illud nobis éft lamentabile, quod te corpo*
reis ocühs intüètinön poltumuSj H a c & alia inter iamen-
ta dicentibüsjcum d lachry mis tertiperare non Valeremüsj
eónuerfiis ad Abbarifïam aió,Sinite paruttiperab his fleti-
b u s, &ea p o tiu sq u a funcneceflaria, tradate.Ecce frater
nofter Matoueushuius vrbis Epilcopus,iion eft coram>
60 quödillum caulavifendarumparöDciarum elongauerit.
Nünc aütém habete confilium ne (andtum cörpufculüm
iniuriam patiatür,& gratia qüam Deus beatis artub tis pr<j-
ftiti t.auieratur, dum tempus lèpultiidfe difierturi atcelera*
te debitasjexequiaS, vt ièputchro cum hohore réddatur.
Ad hare Abbatifla refpondit,Et quid £iciemus,fi Epifcopüs
vrbis non adubnerit?qüia loCus illê quo (èpeliri debet, non
cft l^ceïdótali benediótione (acratiis.Tunc diles & reliqui
honprati,quiad exequias beat^ reginij cÖueheran t,ï
fua St
ftipfümir
cap'-tiuoram
liberation-:
expcnaiile
Gkgor.
lib.j.
Dial.
Veto
I A ;
paulinus
vxoratus-
Indicium -
pei confu-
} lucra
diaboli.
Wiluusra-
pit pçcuni-
malitiz.
Veroderedditibus Ecclefiae,quaemanus eiusadtihgebat, tum generaparit.Abftftite ab his qua»lb,qui h?c Tegitis ab-i
confeftimpauperibus erógabatur. Caftilfima enim con- j fiftitc&riolitetalibuspardcipeselïè:fintlucra veftradiui-
iux eius non diftedebatabeo; Etatautem vir lanCtüs mi- i na: niaieftatis gratia: luit exerciria veftrd, Icriptüra; lanCbé
r« p ru d e h ti« ,& rhetoricis literis eraditus. Q u o d opus j dodrina. Fiatcongregadóvèftfain marlupiispauperum*
eiusdequahtö ad nos peruenit, valdepatefecit. Nam cum qux xternx gehennas flagrans reftinguat incendium: &
ad diuëtlbs tam verlu qüam £t<i&lcriberet,dè virtutibus hoe ipfiim a D omini efttailèricördia pbftcdüm,non probead
Martini * lèx verfii corilcnpfithbros;: lèripfit &alios
verficulosin Ïaüdem eiüs. Viditqué eum incofpore ppfi-
tum, & oculum fiium ab eb illuminatum recépit. Q u i tan-
titrn in virtute permültiplicata gratiarü Ipititualium cha-
rilhiata, relplenduit, vtin obitum fiium ipfitm Martinum
ÏanuariumqUe italicum priu(quàm Ipirtum redderet, corporels
öculis contemplaretut; Prius èhim eo dè hoemun-
do migrauerant: &quia de huius bead vita nihil legetamus,
idcircoeaquæperrelationemfideliumcOgnouimuSjdum
de eleemplynis proloqui voluimus, memorauimus .• de
tranfi tü autem eius eft apud nos magna leCtio, ideó eüm ëx
ordineprolècuti non lumus.Ecce quid tribuit eleemolÿna*
Ecce quales theliuros lànCtis luis qui lè in paüperibus dili-
güntjDeus indulget.EContrado aüaritiae malo inhian tibus
qüæ nèquiter concupilèünt, aufert iuxta illud Euangelii
Sanóti oraculum'quia qui habet, dabitur ei, & abundabiv, qui
autem noh hdbei, quod videtur habere j duferetur abeo.
_ Sic & qüodam loco ih pörtu maris geftum fuilïe multo-
rum cönfirmat rfelatio. Quidahi pauper & lènex,marlüpiis
pnératus,venir ad littùs maris : & aecedensad portum pe-
tere eleemofynâin àhaucleriscoepiti Àtqueiili qui primus
carinæ eratimportunibr,adfiftebat, dicens, Da mihiali-
qirid.Tüncillecommotüsàit, Abfifte quæfô decrepicë,&
noli à hpbisquærere quicquani.nihil enim hic aliüd præter
lapides habëmus. A t illeait, Si lapides dicis elïè qüæ in tuis
ditionibus nauis hæccohtinét,Pniniàvercantür in lapides:
& ftatim cundum nauis onus qiiod tnàhdi potuit,in làxum
conuerlum eft. Ego enim fexhis&dadylos vidi , & oliuàà
alpexi marmoie duriorès* N am cum in lapidis düritièm
conùerlàFüilïent,nunqüahî tamen colbrém qüem habùe-
rüntjpëïdiderüiitj’nifieadem forma eadëmquelpëéies e-
rar.Dortiinüs autem nauis poenitehria motus , inquifitùm
lènem nünquam-potuitreperire : & ficüt ferunt, per mül*
cas ciüipatèsdeiis quæin, làxum mutata füerant ad VideÀ
d um direxit, V,t Icilicet exeinpluin èflèt otiîhibusiné fimllià
perpetraïent. Ècce qiiidagis impudens âüaritia: feciftihominem
paupètehi, qui noriporrigendb pâuperi purauit lè
pofiefieii ditiorem.
Quid etiam &àlii cbhtigerit, qüi per adukeriainuitipi;
care tëriena ftudùit lucta, hoh lileam, Qoidain àpud Lüg-
dunenlèrovrbem vixitalaboràhs,v t vnùm trientem pol»
fet habere? accenfus auriexecrabilis làcra famé voliiit per
eum làéculi ora replere,iüxt^. ilium Prudèhtii hoftri ver-
ficulum,’ *
Âurindnquèfamespârto conqüiritkr durb »
Igitur d ehbc triente vinurn comparât, adihixtilqüe à-
quisjiterum peratrgentébs venimdans duplat pecuniafii.
Hpc itetum atque iterum agit, & tamdiüturpis lUcri lëcü-
; toreftladus: vlqUequo cehtum folidos de hoc triente îu-
craretur i lèdiudicium Dei Confutaüitlucra diaboli.Cöh-
gerens enim auàrus negotiator aurum in làcculum »polled
iurus pecunia vnius horæmoménto, alteriiis negotiatoris
nundinasadit. Extradpque triente quafi aliquid nêgociâ-
turus,coiiloqui cumlociocoepirr ErâtauterhlàcculuSex
pelle phoenïcia,ficut his manu ge ftare inos èft.Efc écce lub-
itoaduehiens miluus, ràpit eum pedibus,âtque decërpërè”
tentât,putans à colore partetü afiqUam carnis elîè.Sed cüm
nihil pinguedinis lèntiretin eo, euolans lùper âlüèüm Ata-
ris,de quo hicâquas haurien$ vinô mifcüetat, laxatütn làcculum
dgiecitin flumen. A n lle adprehenlîs capillis,eli-
dens lè ad terrâm,lpatgènlq; pulueïerti fuper caput luum â-
iebat. Væ mihi qui iudicio Dei oppre(Ius,perdidi pecunia,
quæ inique fiierat adgregata,nam ex vfiotriehte centum
erexi folidos. Nunc perditis centum lblidis,vnus mihi tah-
tum remanfit triens. Væ mihi,ficutfed,fie recepi i &qui
nihilo eos habui, ad nihilum redilïè conlpicio. Talis pe-
cpnià diabole tua eft, per tale lucrum deduxiftiDeoino-
bedientesintartarum. [Taie enimeommercium &in præ-
Icntidamninotamingerit, & infuturo diuèrlàmm poena-
Biblioth.Vet.Patr.Tom.6. Pars i.
pria virtütèqüæreiidumj ‘qui nobis præftare dignetur illo-
rum intercellîone là n d a , quorum hic hber (àera prodiè
miracüla, vtnon Iblum de terrénis diuitiis,lèd etiarrt de ralentis
verbi fiii bonam fadentes ratippem multipiicariofiis
mercedereceptaaudire mereamiirab iplo,Euge lêrue bon
e ,quia lùper pauca fuifti fidelis, fuper mùltà teéonftia
tuam,intraih gaüdium Domini tui.
S. GR EG OR . I I
t v r o N ë n s i s a r c h i e -
P 1 SCOP I , MIRACVLORVM SANCTi
s s iMi M a r t in i Libri
IV.
Ep i f to la Bc a r i G r e g o ri i T u r o n e n -
lis Ahtiftitis, in quafcüôr libros > quos de mira-
eulis beatilïiriii Epiïcopi Martini de-
icripfit.
ÖminUfanftU,&in thrift âihore dilettißimisf a ir
ïbus ac filiis Ecclefia Türonica mihi à Deo commif-
fa Gregôriuspeccator. Mtrdcula /Ua, qua Dominus
_ Deus nofter per beatam Martinum Anttftitemfuiim
incorpoYe pôfitum àpèrdri dignatus eft, quotidie ad corrobdràhdam
fidem credentium confirmare dignatur. lUenùncexorhat virtutibus
eius tumuluih ipuiin eo opérai us eft cüth effetin mundo3 faille
prabetper eum bénéficia Chriftidhis, qui mißt tuncprafulem gen-
ïtbusperiturüs.Nënio ergo de ahtedäis virtutibus dubiiet cûmp 'rà-
fentitimfignorum cernât munerd dijpenfatijam videat claudose-
HghCacos illtiminarï, damones effugarï, alia quiqué morborutH
Qenerajpfo mediant e iuïari.
Ego vero fidem gerehs lïbr'o huic, qui de élus vitâab anterimbui
, eftftriptusiprafintes vvrtutes,quantum ad memonam recolo, me-
mônaimpofterim, Domino iubente mandàbo. Quàdhonpra/knte-
rem, nifi bis & ter tio admonïtus fuiftempér vifum. Vnde omnipotent
ân Deum teftem inuoco, quia vidi qüadam vice per fithnium
medio die in bafilicà Domini Martini debiles multos , ac diuerfis
mùibis opptejfosfèhari, trVidebdm eosfpeclante maire mea, qua
dit hiihi : jQuarefegnis es ad hac fenbenda qua profpicis ? Cuiaio.
Kon te lâtet quodfim infcïus liter arum -, & tam admitàndds vir-
tûtesftultus& idiota non audeam promulgate? Vtinam s euer us,
mtPàulinus viuerent,auttérte Eortunatus àdejfet^quia ïftd deftri-
berènt. Nain ëgo iners ad banc notam incurro : jihac adnotare
iehtauero. Et ait mihi, &ne(iis quid propter ihteülgentiampopu-
lorumfiquisloquitur, fit ut tu loqui peter is, eo hdbetur màgispra-
iïarum? Itaquenèdubites,&bac agere non defiflàs quia crimen tibi
erit fi edtdcueris.
EgP autem hac àgtre cupi'Hs, duplicis tadii affiigor éructation*
sneer or is par iter & terror is. Meet oris, cur tanta vir tutet, qua fub
dntecejjbnbus nofirisfoliapint,nonfuntfcripta.Ter’roris vtaggre-
diar opus egregium mfiicanus. Sed Jpe diuina pietdtis Hielt us,
dggrediar quodmouetur. Potefienm (vt credo)per mealihguifte-
rilitatem profèrre iftd, qui ex aridd petra in eremo producers a-
qU4s,populifitientisextinxitardorem.Autcerteconftabit,rurfum
os aftnaDominim refer are,ft labia mea dperiens, per meindoHum
ifta dignetur expandere,' Sed quid timeo ruftiatatem meam,tum
Dominus Redemptor & Deus hofier ad deftruendam mundahafa-
piehtiavonitdtem.nonoratoresfedpiftdtores nec philofdphos,fid
rufticosprielegiti Confido ergdorationibus veftr/s, quia et ft non
pot eft paginajnfermt) incult us ornate,,faciet eam ta-
tnengloriofiu Ahtiftespraclarts virtutibus
v elucere.
IN C l P I T