A
D
68 __________ ________
tur,&p'erdat. Grdiia dominiicfu 'Clirffivobifclm» Sublcri-
ptio eft:hocreft,lit Yobifettm gratia femper, fintouiuSau-
xilio iubfiftdre nonpoteftte /riecaliqiiid botiifacere. C ha-
ritos inea cuniommbits Vobisin Chrifto fefu._ Non fecularicha-
ritace: vt qiiomodo V6s ejVo diftgp >!& vos alcehitftim dilii
gatis in Chrifto, quidixityln hoc ctignofeeturVo&Ufeipuf-
los ifteos efleifiihhicem diligatis* Ataen. Confirmatio be-
nedidtionis eft,afrien. Sicut ipfe fuperitis dicic yQuomodO
dicitamen fiiper tiiarrt periedi<ftionem. 1
FINi S EPlST. PAVLI AD CORIN-
thiosPrimi. I
AO COIUXTHI .
OS EFISTOLÀ SECVNDA.
A r g vm e n tVm.
'fiht ptftpeffi, ^ùivièeChtifti fuerant defthiâti : comparai
tioneHiagiftri erübdcàncdifeipuli fuam dolere iniuriam,
'curb màgiftruin ihaiorà peitulilfecôgiiôuerïnt. | Otioniam
fupramoàumgrauafifumusfùpravirtutem. Prefliirâtribitlâ-
tionum'. Ita vt tadeïet nos etiaviuere. Ita vt mori cépereitilis.
Sedipfiiitnobis ipfis refionfutfi mortis babuifhut.' ïpfà/hîors hôé,
' docuitjômne humarilim aùxiliühi defedlï^j&àbillo lb ^
ilbiperândùm eflè ffemédïithi, cùi etiàm mbrtuos fiijfèitàre
pbllibile ëft. Vt nbiifimus fidehtes in nobis. Siue etiàin defpe-
remus de vifa. Facit locus ifte contraeoss qui catholic!
fiint , & fiu's aliqüid meri'tis tribüérë prfefiimuhr. ScÜ in
Deo,quifufiitatmôrtuos iquïdetamispericulis eripu t m$, '&c-
ruit. Noii in n’ôftra vel prudentia, vel câlitèla, hetjùe in
virtu tibusnoftris,xjuià malediëtus qui pbhit fiduciam car-
, nem brach'fi lui. In quémfièràrAM, quoniam adhüc &èripiet.
’ Præfeit'fe adhùc paflùrûm -, qui fperaç, fe liberandum. Ad-
iuiiantibus érvobiii, Sicut ^ôc Petrus dë ëarcerelibératus eft
ôrationibus ëCclëfiæ : fiftiùl notaiiduni j quod nifî labo-
rans non dicirtiradiuuarh Irtbratione pro nobis. Multum valet
Poft aiï/ttiïfoeni'eniïjM confolatorianifcèbit eis k Tronie: & col*
la:< dans eos,hort ai ut ad meliora.
'fçgSÈggS* Av-lvs; Apbftoïiis- I éI v C h r i s t h Qùsri-
tur,cur in omnibus ëpiftolis co Atria vfüm fëri-
‘Hü bendi, primô limm nomen ppoat, Scfie eoru
quibus feribit, fed hoCautpritans eQ: apoftô-
oratio otftniis écclefiaè. Ve ex mültarufn perfotiis facieruni
et us qua in nobkeftdonattonis per multos gratia agantur pro nobis.
Vrëx multàrurn conuentu perfon^rumi vidëncët in-
fôhtiuhi',iuûenùm,îènum, pro èô qùo'd vbbis donàti fii1
'mtis, domino gratfae reférantur: N am gloria nofir a hap efi, te1
fiintoniüin confctentta bofir£,qïtodih fimplicitate &fincéritatè
•'$>*. Ideoglonotihtribtilationibiis,qùiàcônfeientiamea
non rëprehendit m e lucri vel gloria: caufe prædicare : fed
in fimplicitate vefeathîàlutemrequircre. Etnoninfapùn-
tiacarnali, fid in gratia Dei cvhuerfttifumus in mundo. Non
^fùbdolë dôcërttes, ficüteft(âpiehria"carhàlis, quaemerce -
de ‘diftrahitur:fed gratis,ficut à Deo aecepimus ,vël Dei
caulà prædicauimus. Abundant tas autem àdvds. A quibus
nec viiSfcüm qui hobis iutë débëbatÜr ^ àccëpimtis. No» fr
rimaVfafirmmusvbbvs. Non'érubefeo,quiàetiamVoslcitis
certurft eflè quod dico. Qukm qùalegiftis&iognofiitis. Hæc
legeiltesin e p if t o l a , qüàê coghofeatis in cohfcièhtia. Spfto
autem, quodvfque infinemçognofcetis. Non mutabb propo-
fitirra meum,.5«'«r & cognouïftis nos ex parte. Qüiariôdum eft
finis r'ciim âütèm vënërft finïS', tuncexintegrocognbfee“
n'S. Quià^glôrïa vefiïafuûh &vos nofirdf Sic eft gloria
difëipUlis de bbnoaoâforê, qüohibdb &thagflVer in BonîS
difeipuiis gloriatur. ïn die domttiinofiri îefu 'Chrtjli. Vbi&
vëri ma'giftrï j & bonfdifeipuli probabuhtür. Et hac'cbnp-
i.entia votâtpriusvenireadves. Hac cbrifciëhrià: buià nihil 1
lïud veftrùm quaefiiiftnuS, qùàm lâlütcm. Vtficundamgra-
tum-baberétis, &pet vos tranfifem in Macédonien. Etiterum a
Macedonia Venirem ad Vdi, à vobis dedïici ÏA lirdadm. Qmâ in
primo aduëntu primamhabuiftisiaut c d tè pàsriitenriàm
lëéündàm gtatiaiti voluit intclligi : qüiâpf ima eft bàptifîni;
Cum ergô hic Volu ijfem, nunquià leuitate vfusfum i Qùiaq>ro-
miflum hbn exhibuetat, ne hoc leüitâtis e fe püta^cnti ve- ;
raçitër & Êpieilter èxculàh Aut qua cogtto,fecmdum cat mm
cogito: Secùiidum voluntarèm carnàlem; Carnalè eft,nul- :
laeriftenre caillanonfacerë quod pronfittas: ficutmüitx
. carnalès hominëS facere folent VtfittapudmeEfiNon?
Ideo non cbgitofecundiim carnèih, vt non mèntiàr. FMfri#
aütem Deus : quîafirmo nofter quifuitapud vos, non efi in illo ESI,.
& Non: fecbejl in UloP.fi. Non eftiri illo dubiètas, nec vobis
fiimüs aliquandô mèhtiti. Déienim filins lefus Chrïfiusaqili
intfobù per Aoï pradïcatus eft, per me & Stluanum & Tirno*
theùm, nonfuitinillbEfl,& Non. Contra Mattichàèbs, qui
Chriftum fâllàm carheiri habuifle confirmant:& contra
Arjriand|,<pii hegant filium femper fiiifle: cum ip^e loqùli-
tus ficMoÿïî,Ego fumqüifümi &,Qdieft mifirmead vq$:
quia ipfe&etar, & eft, & fempëteft rquiahunqüam hbn
eft. Sèdefi,ÏAiüofuit. Hoèëft^vëriras , & immutàbilitas:
ficut Moyfes dicic * Q u i feft ,'milit meï lllë eft ehim verè,
quifempëridetiieft. Quotquot pnim promfiiones Dei fantin
illo Efi. Ideo&per ipjum dicimus amen Deo. Veritatis impletio
Adglùriairi ftofiram. Omnis veritas promilîîonum in GKri-
ftôeft, quoe per nos ad gloriam Dëi completur. Qui autem
confirmât nos. Quia dixerât, Per nos: modo hofctotumo-
ftendit Deum fàccre,qui in eis ifta omnia operatus eft: ne
fibi aliquid humanainfirmitas arrogarec. Vobifium in Chri-
fio. Virtutibus. Et qui vnxit nos Deus. Spiritu fe n d o , vel
*®*e * ^ ^ licæj&ordîhisiquiamïhonbuVfefe’nbitific-
u t folent iudices ad_eös,quós regunt,prscepta dirigerë. Per g *
voluntatem Dit. Siçut àd Galatasdïçjt,No}h ab hôminibus,
néq; për ftômmcrmfimul vtofterideret non fine Voluhtâte
pains fè mîflîim: Dêiaütèm yoiuntateril iuftam jô^tàriona-
bilë éïfe,nullus ignorât. "Et Tïmotlïetufrater. N olidixit ^au*
lus & Timbtheus,quianon atnbo apoftoli. Àd Philippen-
leS Veto, vbi au rôtiras ’ftojn tantum ferat neceflatià, fie inèjr-
pit:PauliK,& Timotheus fèrùi Iêfe Chrïfti:quia:anibo filht
fetw.Ecclejia Dei .qua efi CoriAthaEtat ènfm ïbi ecclefîa,& no
Dei. Cumfinttis omnibus qui finit in vniïierfa XcbaiaL Poflunt
landti hic accipiihori fold baptizatl, fed &|fecerdotessDei,
ficut in prima. Gufti otnnib .qui inuô%ntnoiiach dôïnmi.
Et ad Pnilippenfes,Çurh épiicôpis &diâcbhis:Mèriaütëm
pofteà poiuit fàccrdotesy ne pahiûa Mtelygëntibùs eos in
ecçlefia non côrriprehe'ndMevïdërètur. Gràt'ik Vobis,&pkx
kDtopatrinoftrà,&dommoiefuChrifib. Sicutnósfölemus |
initio epiftolàruni precarifalùtem,pto hpë Apoftolus fëth-
pergràtiam ponit. Bene.iiàusDctu, &paterdominï nofirifefu
Chrifti. Grauasjâgit; Deo qilod cónfolatiónem ideo actipi- •
ünt,Vt ipfi àlios çOnfolentur. Pater mifmcotdiarum : Quia ex
-ijpfo eft omnis naifericôrdïà. Et Dcustotm coltfdatïonis. T0-4
tius confblationîs, quia perfë^lé db'nlolatur, nee minôr ëft
I tribuiatione confolatio. Quia ïohfLtur nos in omniiribula-
; tione nojlra. Nóft in âliqùibüs.Tf pôpmus & ïpfi,tohfilârj eos>
Qtàin àmnipeffiirafunt. .Prôptëreà nos libérât i vtipfi pbfli-
mus alios con'folari, acïîc fórmam rióbis datalioscóhfó-
landi. Per exhortdt 'tontm qua exhoridmur & ipfi a Oeo. Et per
exhorrafionèm, qua ipfi à Deo codlblamur, agriofeimus
quod Deusneimnem derelinqiiat, 8c multo magis in fiitti-
ifo rëmunetetjètlâm quos itipraefenti non dfeferir .Quoniànt
fiait abundantpafitones Chrifiiïn nobis. Pâïfiones prb nominè
Chrifti. Ita&per Cbrifiiun abundat confolatio nofitfa. Si'cüc
Petrus óft de carcëre liberatüs> & Pauliais vifionë domihi,
&Voce confirmatus in templo. Siue autem tribulamürpto
vefira exhdrtatiohe &falute \fiiue confolamur pro vcfirà confola-
tione. Quia vos exhortamilr âd làlutéin, fiue vt vobis ex-
emplum tolerantiæ pra beamus. Siue exhortafnuf pro vefira
exhoriatione, qua operatur to 1er anti am ear undent pafionum,
quoi & nospatimur. Prop terea nos liberamur, vt ipla reco n-
firmemini, non vos dèbere pertimefeere palfiones : fiue vt
hortemur patienter hæc ferre, quæpræfentcm & futuram
hàbent confôlatiortem. y t jpes noftrafirmafitpro vobis ffit-
entes, quoniàntficut fociipafiionuntefiii,ficeritU& confofatiô-
nis. Quiacercifumus. No» entm volumus ignorarevosfrdtres,
de tribuLtionenofirà, qua fact a efitn Ajia. > Suas narrat paffio-
nes ,Vt illi cognofeant, lé parua pàti, maxime cum illi talia
chrifina-
E
*9
cbniin itt.Etqmfignattit nos. .‘Omnequod intrinfecius ëft I fiintvèr(ùti*eius,vtpèrimmodèratabonafallatincautos.
prèciofum,fignatur. Et deditpignus fiiritus in çordibus'noftris. j Cum venijfem autem Troademproptertuangelium Chrifti. Mo
Omnisatta pro pretii magnitudine datur : quantum ergo
præmium e ft, cuius tanta eft arraîid eft,gratia Ipiritus. Ego
autem Re-dditcaufas,quarc non ierit, non dix lëuitaçi 5 fed
illoruminfiriiHCatidep’11 taudum. Tefiem Deum muocoinam-
mam meam.Quetji foium animæ fecreta non lallunt. Quod
par cens \Vobts, non vent vitra Çorinthum. ,n vobis acrius
vindicarem.Non quiadoniinamur fideivefira. Non qiiiaideo
I eredidiftis^ vt vabisdominemur, ficut in legèdàcerdotei,
& ideo vos tërremus •: fed omnia ad èmeydationem ve-
ftram facimusyvt& hic in conlcfentia, & iri perpetuo gau-
dëatis. Non<^uod iterum quafi ferui metu cogamim, fed
ipfi libertari adiutbtium datfiûs ine dum eius menfuram
. lèruare non noftis, maris in peius.seAaduitores furnus. Co-
operarores Gaudÿv:fizi.Nain fide fieri ftis. Libçri eflis, fi non
peccatis.Gaud et cortfeientia, cum bonorum o per um re-
cordacurJDoétoris gaudium cft.difcipiilorum profedus. »
Statui autem hocipfeapud me. Cogiraui,veldilpofui. Net-
terum in triftitiaveninm ad «w.Quiprimum in gàudio vene-,
ram,q!iando credidlftis Sïenim ego contrifio vos,&quiscftqui
melaiificet. Ad hoc vos conti ifto,vt.gaùdeam de vobis. Nifi
quïcontrifiaturexmcü Qui enim contriftatury intelligit le
peccalïë:fiïùt xger,quidoîorem^dhuç Ifnfi.ç, poteft reci-
per e fanirateiTi.Ef hocipfumfcrtpfivobis.laeo jferipfi, vtlireris
i cofredi pfxfentem me gaudere façeretis. Vtjion cum vene-
: ro,tnftiii.imfufiérhifittiam babean:ig Triftitiam enim habeo,
quia peccatis: augerur ergo rriftiria, fi vos ad perfectum
non emèndatis.Dt qtùbus oportticrat me giudere. Dè quibus
me minquam opbrtüerac contriftari: fiue de emendàtione.
gaudere. Cotifidens in omnibus vobtsi quoniam meiim gaudiumo-,
mniumvefirumefi. Gonfidens yos omnes intclligere.quia
tuncverumgâiidium habetis,fiegogaudeô^ N^mexmulta
tribuiatione & anguftiacordis. Et,hic intelligèndum quam
lolliciti erànt apoftoli de omnium làlure. Scripfi vobis per
multos lachrymds.Pnorcm epiftolam.Non vtcontnfiemm fed
vtfeiatis,quam charitatem. Nonq u om e vefter dolor dele-
<ftet,fed quia curari aliter non potéft. Abundant!us babeam
in vobis. Ne dice rent, Non foli nos peccauimus. Exabun-
dàntiori:foliditudinemaiprerr^oteftis çharitatem prdba-
re.Si quis autem contrifta'.'it no.1 mî contrifiauit. Quia per illius I
peccatum eriàm voscorrepti ampliusproficiris: fiue quia
emendauit-non pèromniacQnrriftauit^flleÀ: parte Quafi
hqnus nociiit. Vt nód'ontrem omnesvos. Ideo feribo eum re-.
cipijVt non, vos grauet.'fipërycftram duritiam delperaue-
m.Suffiçit iüi,qui hutufniodi e$t,obiwgatio hoc, ’qùa fit.kplm-
biu .'Non Ibhutide illo dicit3qui paternum polluit tht»ium,
fed d e omni peccance.quH mulcipeccauerunt, ficu t prima
dpcet epiftola. Ita vt contra magts donetit ,ép'confolemini'ne
forte abundant iori trtftitiaabforbeatur,qui huiufniodi efl.Done-1
tis veniam, &confolemini verbis p ro p h e ts, Nolo mor-*
tem peecatoris:tantum vt conuertlmr.Et,Quacunque die
conuërlus fuerit iniquus. Nc pffr defperationem indul-
gentix ablbrbeatur: profundo vitiorum, vel à diabolo ab-
ibçptusadinfideliratis^: blalphcroiæ, præcipitia deduca-
im.Propter quod obficrovos, vt confirmais in ilium charitatem.
Vtperprophetiam feagnolcat Veniam confecutum, qua 1
Deus dixit.Nolp morterh morienris.lrfeo enimfcripfi, vtco-
gnofcqm experimentum v fir um an in omnibus 0 bedientes fit is. :
Ideo hanofeciHidam Icribo, vt videam, li quottiodo obe-
d'iftis in cxcomnninicando , lie obediatis in recipiendo.
doillisvultprobate, quantoamplius eosdiligjc,& quam
ficporuHT caula fo licitus,qui cum illi omnia client profpe-
ra.nulkmtamen habuit requiem, quia non ih u en it Titü,
'quemmiferat adeos,vi;einunciaret, fi fe correxiffent,hoc
vtintelligant, eum omnia propter charitatem fecilfe. Eto-
fiium inihi apertum ejjfit in dominoinon habui requiem finritui
weo.Oftfum,aditus,vel opportunitasprædicanti, vel quia
corda eorum aperuit Deus,quibus llle prædicabar. Eo quod
noninuenirem Titurnfratrem meum. Eo quod non redilfetad
me,vcme devobij faceeet certiorem, sed valefaciens eispro-
f élus fum etto Indtexii.quamuisoccafionéhabuerim præ-
dicandi:& eis vale feci,quicrediderunt,quorum cordis o,
ftium aperuit Deus.Z» Macedoniam. Vnde& celerius de vobis
audirem.Vicinior eft Achaiæ Macèdonia.Dfo ante grattas,
qui femper triupbat nostn Çhrifto Iefu. Triumphare nos
facit fiue in nos iple trrumphatvEf ^odorem notitiafua manife-
fiatper nos inomni loco.Et quia primo credentcs modicum a-
liquid quafi Morem fidei cognofccre potèrant. Quia Cbri-
Jh bonus odor furnus D o:Odor n o titis Dei,per doëtrinam &
ligna manifeftatur.Odor autem ideo,quia fentituç porius,
quam videtur. Boni} so d o r , prædïcario lànâiaeft, & vita^
bona:qui amanrtalem bono odore viuunt:qui inuident,
bonbodrire rnçriuntùn In hisquifa'uifiunt. Gratiseius. Ef
in his qui pereugt.ludicium eiusiuftillimum.In his qui làlui
fiunt,vti Tabita:& in his qui pereunt,vt Hymerieus & Ale*'
xander. Alij,ijuidcm odor mortis in mortem: a iis autem odor vita
invitam. V nusbdorquomodo&vitam & morteconferti
licutenim lolis alpedus finis oculis clar£tatem,lippienti-
bus adfert cæcit^temdta dodtrina Chrifti obe^ientibus vir
ta.contradicentiohs mors eft jrem alirer : Odor bonus ba*
ptifma Chrilti eft.qui hocin ecclefia carholïcaaccipit,bb
no odoreyiuit.-Qiii in hsrefi,bono odore moritur. Item a-
.liter: Amafti beneagcntëm,vixifti bono odore: inuides &
derrahis beneagenti,morcuus es bono odore.Etadhacquis
tdm idoneus?Qdhper le.aut fuis viribus,nifi illo inlpirante,
& dohante,fiue quo nihil pofliimus rNam quis hoc com*
piehendar^ubmodo gratia Dei alios feluat& alios rèlin-
quat ? No» enm fumiis ficut phnmi, adult-, rantes verb am Dei,
fedexjync-ri «ir^Pfeudoimbftolostaxat,;humanumfenlum
diuihs prsdicationi milcentesificut in Efeia d id t, Caupo-
ne> tui milcentvinoaquam rideftj rfiets dodlrinsadula-
tionis verba quibus homines'nbh tarn ëbriecare ferueant,
quam deledhrione tepçfcant/i ut ex Deo cor a Deo. Pfscefi
lic,&: feientes nos ab iplo coram iplo loqui. In Chrifio ioqui-
Wttnlnperfona Chrifti .ficüt ipfe docuit., Incipimus iterum
nofmet.pfosçommeudaréïauînuKqùi l tgemusficut quidam Non
vt comrnendemur,vqbis làudamus vos ; led ne ab aliis fe*
ducaminijcogimur memorare lise .Comendatitqs epiftolisad
vos, aut ex votartQuosnon commendat gratia virtutum,il-
los digne commendant lite rs amicorum. EpifioL noftra vos
e/â'.Si.çut in prima dicitySignaculüm apoftolatus mei vos
eftis : epiftola commendaticia. Script a in wdtbus noftris.ln
confeientiisnoftriseft, nos vobis prsdicanribus credidife
fe.Qua fcitur ^ legitur ab omnibus hominibusmanifeftati. Omnibus
manifeftdm eftjvos Chrillo,pernosCredidilïè,con-
firmâte dodtrinam noftram fpiriru (andto per viitutes: fiue
hinevere cognolcemini Chrifti elfe, quod£eius ipiritum
accepiftis. Quontam epiftola eftis 'Chrifti, mini fir at a a nobis,&
fcripta,non atramentofedJphUu-Dei vwfi.Inuili bill* Son in tabu-
Obedienria enim ilia pcrfedfca & veraeft,quæ in nullo con- j lisLpideis.Iu d si in dura materia legem acceperuht, fignifi-
— 80-- ------- 'ófj. cante duritiam eorumrfieut velameh Moyli, oftédebac Velamen
cordis eorumtquamuis & nos legem Chrifti feripta
habeamus:tamen primo non quafi ablentes, fed p rslen -
tesferipns tabulis corde noftro domiçi verbajufeipimus:
euangelia veropoft rnodiim propter memoriä'lcriptafunt
pofterorum.Hinciam differentiam indudt legis &,gratis*
Sed in tabulis co discarnalt Jus. Vfii eftfides & gratia Ipiritus*
Vult oftendere,nobis plus collatum, qui fegem in corde
accepimus.fii ergo illi ÎMeiSulâbiles fu e rü t^ù i cXtrinfeçûs
legem habe bant: quanto magis nps, qui verba exorcChri-
ftiindÖrdeIülcepimus?Fi(/«cw/» autetale h.ibemus 'Quafei-
mus vos per nos Gjirifto credidilfe: vel, quia nos n o •• hu-
mana epiftola, fed D e i gi aria commendat. Per Cbriftum
xcmnir.Cut autem ahquiddonaftis Pïo donaueritis.Er ego Sic-
vobifeum vindicaui,ita& vobifeum dono. Nam & ego
quoddonaui. Et ego quod donaui, non in mea perlona,fed
Chrifti.qux dixit, Qua: lolueritisin terra, erunt Ibluta & in
c(sXo.Siqiii(idonaui propter vjis. Ne vos grauemini. In per [ona
riiriftiQuia perfonam gërijnus Chrifti. Vt noncircunuenia-
mur àfiuana.Si militer enim circumuenit per nimiam feue-
ritarem noftram,vr perçant animæ defperando, quomodo
& per nimiam bonitatem noftram non corrigend.o;ynde
Salomon ait, Non declines ad dexteram nequefiniftram.
Quamuis tota epiftola contra Nouatianosfit,tamenhie
euidentilliine oftenduntur à diabolo circunuenti pceni-
tentiam denegare. Noneniminn irantus cogitattones eius. H s