B
D
D. PrimafComm in Eptfl. ^
eerst; llliy dinér entius atque eicéllénritts nothen filLa-
tipnis hajitditauit: ftarii quanta diftanria eft inter nomen
filij,'& feruf, tahto ille maioris dighitatiseft pr* angelisr
quon am ifte creator ( fecundum diuinitatem drêo) illf
creatura. Iplé quoque homo in hoc eft maior omnibus
angelis.ommquc creatura: qui a poteftas, qu* erat in omni
verbo, ariteomniä'fecula,recjiiieuit in illo hbmineaC-
■ fumptp a verbo ex tempöre döncepriohis. Quaproptcr
illi hint miniftrijM famuli, ficut;n eius tehratione.' & pa^
fiohé*j:effin:eótióhë quoque , ‘atqUè afeenfione declara-
tum eft. Ille autem films proprïus & lilêres e'XiftitJ quod
fe apoftolus nobis-innuit, duinlubiürigit. ßuientmßixit
alt (ju and o ahg lorum é Etlïus riiètis es tu, ego ho'diegenHi te ? Sub -
audij hulli angelorum hqcffi&cimeft. Èïbc dè' verböDei
intelligendum eft, quodaetérnurn & Cörtfiibltannale eft
patri, non tfè qualibet creatura ( licet legamus in libro
Ipb.anee!os appellatós effefiliosDei. In Généfi quoque
fiiios; fed quod vtique quando fit, abuiïue fit. Quando
ergo dixit ei, Filius tficus es tu : tempore baptifinatis, &
‘ in rpbnte ihtonuit vox patërna ccelitus, dicens: Hiceft
fi ius rheus dikdlus. Etih‘Hóe, quod dixit,' Filius mcus es
tu : manifeftatexipfe fuaeilèntia4Humeftè gënicum.No-
tandumque, quia non ^ixir, Ant f orünia fecula genui te;
vel", in praeterito tempöre; red i^Hodie, irtquit, genui te;
quod adderbium eft prxfëiitis temporis : In Deo énim
necpraétèrita tranfeunt, hecfüturaniccedunf: fed omnia
cempoht fimul ëi coriiun&afunt, qtiia omnia préfentia
Habet. Ét eft fcnfiis,: S cut.egofemperajternusfiim.ne-
què initium , neque finefn habeo : ita te femper habeef
coaeterftum mihi. Tale eft & illüd quod alibi dixit: Än-*
té Dueiferum genui te ; Hd ëft, ante angelicam ere a tu ram,
&. ante omnia fecula. Et rurfum, Ego ero ei in putrem, &ipfe
critmihi infiltum. Videihe quomodo difeernit geminam
naairam in Chrifto? nam quod dixit pauloiuperius. Ho -
die genui te ; ad diuinitatem asternitacis; At vero quod
liibintulit, Ego ero illi in patrem; ad humanitatisrefert
effqmiam, fine aliqua dubitatiofie. Vride&congrue verb
o firuri temporis vfus eft, d: eens, Ero. Quoniam quan-
do Deus pater dixit ad Dauid V Cum dormiéris cum pa-
tribüs, fuicitabo fernen mum, quod egrediètiir de lumbis
tuis; & firmaböthröüum eius luper thronü tuum upfeque
eritmihi filius,& ego eró illi p ater; futurum eratadhuc,
vt verbum Dei patris affïimeret hominem in vtero virgi-
nali, in vnitare fux perfonas: Hue quia filius Dei ëfletin
Verdate,non adoptiuus. fedproprius. Hzee autem feriten-
tia&ad fiiperion pótëftrelpicere, vdtalegaturlüb inter-
'tögariöne: TRüffumVcui angelorum d i^ t, Ego ero illi in
patrem? Et iubaudis, l^ulli: Vel certeabfolute,&af-
nrrQatiue, hoc modo, Riirium de illo Deus pater , Ego
ére» in patrem. Et cum itetum introduxit primogenitum in or-
bem têrtu, dixit: Et odor ent eum omnes ungelïDeu Omnis V--
nigenituspoteft diciptimogenitus,eoqüod primusape-
riaf Yuluath matris: non tarnen omnis primogenitus,
nigenitué, qui habet alios frätres fubfequentes. Domi-
nus autem lefus cam fecundum diuinitatem quam fecun-
dumhümanitatem & vnigenitus, & primogenitus d id
poteft. Vnigenitus eft fecundum diuinitatem, quia in na-
tiira diuinitatis non habet firatreï iubfequentes: fecun- ’
dumliumanitatem quoque vnigenitus eft b éa ts Maris,
q b z poft ilium alios nongenuit : ficut caluruniatur Hel-
uidius. Deinde primogenitus eft fecundum diuinitatis ef-1
lentiam,ficutperSalomonernteftamr,dicens: Egoia-
pientiaexorealtiflimiprodiui, primogenita anteomnem
! <cteaturam. Secundum humanitatem qua primogenitus
I eft in ftnlltis fratribusadoptiuus: de quibus ipfe dixit Ma-
! ii£ : Vadè ad fiatres m eo s, & die eis. Quod auteln dicic
apoftolui'.Cum iterum introduxit Deus pater filium fuum
primogenitum in mundum: fic videntur haec verbafena-
’ I e,qiwn iam altera vice introHuóhis elfet. Sed quomodo
„“Hoé fit intelligendum, IiiartgeUfta Ioannes aperte mant- |
feftat,dicens: In m u n d o e rä t, &mundus periplumfä- |
(SÉüs èft, & mundüs eüm hón cognbütE Verbum ergo Dei !
patils, perqüpdomina faécafunt, vniuseilentixexiftens
a im patre Sé Spiritu la n d o , vbique eft, & Omnia implet.
'Qtóa cingendp'iinplecomnij, implenda cingit: guber-
: nandöptselïdet, prarfidendó gubemat. Etqüiain mundo
erat, vbi carnem afiiimpfit, & cum inacceuibile eratno-
ftrisalpcftibus, qüianon vidtbatur : Ipfem afliimptionem
'carnisappellat alterum introitum : dum enim qui inuifi-
bilis erathumanis àlpeiftibus, àlîumptacarne vifibilem fe
præbuit quafi itèrum introduétus cft.Notandumque,quia
quod apoftolus introitum nominar, hoc in Euangelio ipfe
veritas exituth vocat, dieëns: Exiui à patre,& veni in m u n -!
düm. Meritocrgo exitum vocaaincarnationis Iqæaflum-
p tio n e i^ manifeftatiqnemque r quia nos foris eramus,à
Deo expülfi extr^ aulam paradifi, palatium régis tetemi:
pofiti in carcere huius mundi,&exilio relcgati. Verbigra^-
n a , Sicut exclu d iintur ab aula regia re i, eius offenferh in-
curren tes,& deftinantur in exiHum, arque in carcere clau-
duntur : fed ficut bonus mediator volcns eis veniamim-
petraré, non primum eos introducit in aulam régis,fed
ipfe foras egreditur, inique cum eis mifeet fermocinandi
negotium: fieque correétos & caftigatos introducit cos
iti cónlpeélu régis ; fimiliter fe dominus Iefiis exhibuir;
nam egrefius eft ad nos à conipeóhi paternæ maieftatis,
carnem affumendo, vifibilemque fe p re b èn d o , öccollo-
'cu tu ïë ft nobifeum præcepra regis æremi ; fieque n o ffins
prædicationibus & miraculis correâos & caftigatos, atque
fua Hde confirmatos.fuaq; paftïone k peccatis emun-
dàtos, introduxit in aulam,in conipeiftum paternæ maieftatis,
quatidoafeendensad ccelos patefedt nobis aditum
regni coeleftis. Dicendo autem, introdinftüm eum in br-
bem terræ : h o cfignificft,cum ei commitrarorbèm terræ,
manifeftat ilium dominumeffe todus mundi : T une enim
' poflidebit orbem, curaab vniuerfis entagnitus domiitus
rotius orbis. Hoe autem non de fubftantia verbi, fed de
effenda hominis accipe d id um , Quodque fequitur : Et
adorent eum omnes angeli Dei: tale eft,ac fi diceret,Om-
nes angeli mei, & illius : quia per ilium fimtfeâà« Tunc
ergoadorauerunt eum, quandonatiuitàtemillius annun-
tiauerunt,& quando ille efiinente accefièmnt & miniftra-
banrei : fiue quando fepulcrum eius euftodierunt : quo-
tidic quoq; adorant eum , quiavifioni illius obtempérant.
Sed numquid lolis angelic præcepit Deus pater adorare-j
ilium? Non, quin potius omni creaturæ. Et ad angelos qui-
dem dicit i Qui facit angelos fuosJpiritus, &minijlros fuosflam-
m'am ignis. Qijod dicit, & ad angelos quidem d id t Deus
pater, vel fcriptura diuina: tale eft, ac fi diceret, deange-
lis: Ad,portens pro De ; non enim feruat Apoftolus órdi-
nem. fiue feöfiim præpofitionum;& eft fenlus, Ipfe, quem
præcjpiuntur angeli adorarc ; de ipfis fiiis fpiritibus quo-
tiefcunqne vult, facit angelos; miniftros etiam fedtfiam-
mam ignis ; quia qui in confpedu illius alfiftunt, in amo- ■
rcluoincendentes, & inflammantes reddit ; iuxta quod
alibi didtur ; In quem defiderant angeli prolpicere. Nam
quod dixit : Qui fàdt angelos fuos Tpiritus ; præpoftero
ordine protulit ; debuerat enim dicere ; Quifiidtiuos fpi-
ritus angelos. Sciendum autem,quod angelus nomen eft
offidj, non naturae; qui femper funt quidem ipiritus, fed
nequaquam femperVocantur angeli, nifi quando mittun-
cur: angelus («tj-sa®*) etenim Græco vocabulo Latine
didttir nuntius: fi duæris nomen naturae, Ipiritus eft: ex
eo quod mittitur, Angélus : verbi gratia, Sicut homo nomen
eft naturæ : miles autem nomen eft offidj . D id tu r &
alio modo Et miniftriomnipotentis Dei fiint làcerdo-
tes & prælatiEcclefiæ; iuxta quod Malachias dixit: Labia
lâcerdotis euftodiunt feientiam, & legemeequirunt ex or '
re eius ; quia angelus domini excrcituum eft. Sacerdotes
ergoEcclefiae angeli lu n t, quando gaudia patriae coeleftis
luis auditoribus annuntianc, dicentes ; Poenitentiam agit
e , appropinquauit enim regnum çeelorum. &: Fulgc-
buntiufti ficut loi, & erunt ficut angefi Dei in coelo. Flam -
ma veto ignis funt, quando terrorem ignis gehennælùis
auditoribus minantur, dicentes: Omnis arbor nônfà-
ciensfrudumbonumcxcidetur, &inignemmitcetur. Ad
filiumautem. Subaudis, dicit Pfâlmifta. T hr onus turn Deus1
in feculumJèculi : vrrga aquitatu, virga regni tut. Intuere quo-
mod o& cumquanta claritate difeernit creaturam angelicam
à filio, qui cunda creauit. Thronus Græce.
Latine dicitur fedes regia: ficut & iblium. Per throf
G
num.
A .,
B
D
Ad Hebroeos.
num autem vno modo pollumus intelligere regnum: per
feeptrum auteQi, quod eft viega^aurea, poteftasintelligif
tut regni. - D id t ergo Pfalmifta, lö£juen£ad filium Dei: Ö
Deus, regnuirttuum^Sc po teftas.i m peri jitui infeculu m fe-
culi manebit. T-ale qind Gabriel^dicit ad Mariam: Ipfe
regnabit in domo lacob in afternum: & fegni eius non
eritfinis.-% Iftud;eft regnum^de quo tutbGeradclamabant:
Beriedidum, cfüod venit', regnum patris Däuid, de quo
ipfe dominus ad Pilatumi Regnum meum non eft de hoc
mundo: m ite r: Thronumficutfedem mdicantium non
incongrue pollumus intelligere iiididum, quod proce-
dit hiede.' Iftud eftiudkium , de q u e filius hominis dicit:
Parer non iudicat quemquam: fed omne iudidum
dedit fiUo,& de quo Plalmifta dicit: Deus iudidum tuum
regi da,<8&iiiftit'iam tuam filio regi s:.. Id eft,Chrifto. Th ro nus
ergo D ei ih feculum feculi manebit , quia iudidum
nouiflimum, quoddabiteledis, dicens j Venite benedi-
<fti patris mei. & reprobis: Ite in ignem jfiternum: Kter-
na diferedone ftabit inter vtrofque, teftante Euangelio, &
dicente, Tuncibunthi in fiippiicium xtemuns: iufti autem
in vitam retemam. Qupdque fe q u itu rV irg 4 ®qui-
tads ,?virga regni tui. Per virgam sequitatis, intelligitur
redutudo fentends, & iudicij illius, fiue poteftasregni iu-
Ifa: qu* virga regit iüftos iuftitia, &percurit impios iu-
fte,& red:e>, line aliqua perlonarum acceptione cundos
-gubernans, & iudicans. Dilexißi iuflitiam, & odifti iniqut-
tatem. Iftavirgaredafedt,&vtdiligaturiuftiria, & odio
habeatur iniquitas : nemo enim perfede poteft diligere
iuftidam, nifi odio habuerit iniquitatem. Iniquitas au-
tem,qux & dvo^let nominatur, intelligitur quicquid coit-
cra legem diuinam fit: veritatis etenim amor odium eft
fallita tis. Et q u i| dominus' dilexit iuftidam , quia non
peccauit, & odiohabuir iniquitatem, quid primus meruit
perdpere exponit,dicens, Propterea vtixit te Deus, Deus tutu
oleo Utitifi pra confortibus tuts. Plalmifta alloquitur filium
D e i , d i d t ; ODeus,vnxitteDeus,,Deus tuus pater o-r
leo exultationis , propterea quia odio habuifti iniquita-
tem,&dilcxifti iuftitiam. N o n ergo intelligendum,quod
films Dei-fecundum naturam diuinitatis ,in qua zqualis
eftpatri., poffit Deum habere: *quia.ipfe cum patre ve-
riis eft Deus. Secundum autem quod h omo eft, Deum
patrem habet: quia ab illo faduseft: eoque dicit Pialmi-
fta: Vnxit te Deus, Deus tuus; V n d u s eft, non oleo vifi-
bifi ,.fed plenitudine Spiritus fe n d i, qui a die bapdfina-
tisin Ipecie columbas luper eum requicuit: dec ex tempore
baptiftnads-Iblummodo plenitudo Spiritus fendi
in eomanfit, fed potius ex tempore conceptiodis,: iuxta
quod Efeias teftatur, dicens: Requielcit luper eumipi-
dtus domini , fi)kitus lapienu^ & intelledus, & c Oleo
autem exultationis, feuJaetitia: dicit ilium v n d um , quia
Chriftus nunquam peccauit, nunquam triftitiam habuit
exrecordatione peccati.' Qu id eft enim oleo l«tid*yji-
g i,njfi naaculam non .habere peccati ? landorum etenim
confcientia tunc magis ac magishilarefeit, atque in Ixti-
tiam protumpit, quando nulla peccati grauiorisrecorda-
donemordetur:. Spiruusfiquidemlandus, quirequie-
‘ffitin Ghrifto,cuftodiuitilium, vcfine peceato concipere-
tur, line peccato tjafeeretur, &fine peccati macula ab hoc
mupdo tranfiret: iuxta quod de illo feriptum eft : Peeca-
tum non fecit:, neednuentus eft dolus i®ote eius. Sed
qui4 eft,quod dixit Plalmifta: Vnxit te Deus pta&parrici-
pibus ? Qui fiint ergo ci us parricipes ? In veteri quidem
teftamento fuerupit Patdarchx parricipes Chrifti in.hac
vndione:. iuxta quodinPIalmplegitur, dicente domino
de Abraham, Iläac,&Jacob ad Abimelech, &ad csteros
reges Palaeftinorum, NolitetangereChriftosmcos. Fue-
runt quoque reges lacerdotes & prophet* participes.il-
lius, quiaiilis Ipe.cialiter vniftio perdnebat, per quam donum
Spiritus fan&i merebantur accipere: nam legimus
Saulem vndfcum, Qc Saipuej , .& Dauid : Salomon quo-
quevafftus eft inGion. Sacerdotes vngebantur, ficutvn-
itus eft Aaroti dMoyfesdicente libidomino: Vqges Aaron
& fiUos eius mihi in facecdotes iure perpetuoi Pro-
phetK nihilpminus yngebantur, ficut v n d u s eft HeHr
ieusabHelia,cui dixit dominus: Vnges.Hclifeumprom
,
phetam pro te. Ifti tres ordines dominum præfigurabant,
qui eft vërus tex,facerdos,atqüèpropheta. In nouo autem
teftamento participes illiuslupoapoftoli, martyres,,
confefibtes, omnefque qui gratia baptifinatis ablufi do-
num lanifti Spiritus çbnfequuntur : fe à Chrifto, Chriftia-
ni dicuntur. Chriftus Cfgo præ omnibusparticipibus luis
vftduS’oleo lætitiæfquia omnes ad menfûtamaccipiunt
Spiritui^i^indum^'ipfe auteffi non accipit ad menfuram,
fediper plenitudincm,fecundum illud; Non enim ad men-
furam dat Deus pater lpirituiqjifiofiio: fed in ipfo habitat
pmnis plèhitudo diuinitatiscorporaliter. Ettuiriptin-
cipto domine terram fundafti;. & opera manuum tuarumfunt
ca/i. -Poft humanitatem fili; p c i excellem em conuertit fe
iterum ad aeternitatem diuinitatis eiuç , dicens : T u (inequity
domine in principio qgeaturarum terram fundafti.
Vbi fundauit terram ? fi re d e perpenfiimus, videbimu^,
quia nutu» & difpofirione diuina fobfiftit, fundata fii'-
per nihil , nifi imfemetipfe. Et quod dixit : Opera ma-
nuumtuarumfimtcoeli: noh eft purandum, quod verbum
Dei patris quod incOrporeuméft, manibus opete-
tur: quia nulla liniamenta corporis: in natura diuijnitaris
lubt ficut nos habemus. Qperaergo manüum eiùs , vir-^
tutem iulfioniséiusdebemusaccipere : qüomodô Verbq
& potentia iuffionis fi^ q uæ q u e tu it, operarat : iuxtai
quod Pfel mus ait: Ipfe d ixit, & feda funt : mandaüit, &
cteaca lunt. Virtute igitur verbi Dei coelum & terra fiibfi-
ftunt; quia virtute iufîîonis eius omnia fa d a Iunr,& fine
ipfofadum eft nihil. Sed cum Moyfes in principioGehc^
feos coelum dixit prim um fadum, ac deinde terram,fiedi-
feens, In principio feçit Deus coelum & terram: qüæftiô
oritur,quare Pfelmifta ponit terra, aç deinde coelum;<juaîi
terra ante fuerit fada,qua cûelum : qu æ i ta Ibluitur : Quod
ille propofuit coelum terræ, ifte fiippofüit, idcirco fadum
eftjvcoftendereturfimulduo fada efle : (cd quod diuina
maieftas firiiul fecit,humana voxfimlil .proferre nequiuit-
quapropter neCelfe erat vnum ante alterura dicere. Ipfi
peribunt, tu autem permanebis. Pofitusefthic pluralis nüme-
rus pro fingulari, ficut multis aliisinlocis diuinæ fenptu-
ræ: non enim de firmamento hoc intelligendum eft, vbi
lydera côntinehrür : hequq de coelo æthereo, per qüod
eurfus feptem planet arum aguntur ï fed de ifto coeloae-
reo,à quo & aues coeli dicuntur, pötius accipiendum eft.
In die.ergo iudicij.peribit iftud ctelum aereUm,vhdc anhe-
litum attrahimus, & remitrimus : nonVtpCnitusdefinat
elfe à Iqa natura,fed mutalnrar ab haç Ipecie In Iheliöreiiij
&abha c denfitate, in fîibdlitatem ëc clarjratfem ætheriS:
vhde apoftolus alio jn loco dixit : Præterit figura hüiiis
mu n d i Si figura præterit,fiibftanria hm e b it: ham quantum
Ipaçium occupaüit aqua tempore diluuij ,lra Vtârabr
eflèt quindecim cubiris fuper omnes montés fiinqmni
coe’o , & vt quidam |ic u n t, perringens yfiyièad eirbulüm
lunæ : tantum fpadiim teneoit ignis,ifi die iUdidj,comi-
tans doniini aduentum : iuxta qubdPIàlmifta dicit: Ignis
anteipfum præcedet, quia cbhlumet omnianubila,oni-
nemq;denfitatemiftius aeris: eritque coelum nôuuttij &
terra noua.De hàc immUtationc & dominus in Euangelio
loquitur, dicens i Coeluûi& terra tranfibunt: tranfibunt
quidem ab hac figura & Ipecie in melius per Innouatio-
nem*& permanebunt in fubftantia propria. Et omne: vi've-
fimehtumveterafeent. Veftimentumhicdebèmusaccipere
corpus humanum, quod fiimitur longæuitate tempo- ,
ris , & dolore infirmitatis, àc redigitur in pdluerem: ficut •
ergo corpus humanum veterafeit quidem, & in pulue-
retn redigitur., fed in die iudicij per refurrc&ioncm i%
j nouabitur: ita iftud coelum. aereum præ nimia longæuita-
-t.equodammodo iam veterafeit, fed in die iudiéij p eriû-
flammadopem ignis innouabinir. Et relut anuclum tnutabu
eos &mutabuntur. Amiâus dicitur ab amiciendo, id eft,
circumdando; bene ergo coelum anii^;uicompararar,quo
circumdamur, quoniam ficut amiâiis humanum corpÜS
hincinde cingit , ira coelum ex omni parte cingit terram
æqua lançe libratum:. vnde & pelli animanris aiipjn lo - ;
coçompwa|ur,dicentePIàlmifta;^xtendens coelum fie- j
Utpellem.. Mutabis (inquit ) coelqm ficut am iâum : a c J
fifficeret, ^icut amiâus fecile plicabirar, fi fueritexten-
K 4 ras,
ÎF
G
U