A
Libri lacri
ad ilmplic;
pturz Ca-
; nonem ad-
, mittcdi effent
öondü
pi ici te quâ
■■Me ab Ec-
elefia con-
linutum.
deinceps
j frequente*.
Cur Libro-'
ü plerique
Sciipturz
lunilij IpifiopiAfricttni,
Scrjptura aliquid doeet,fed fuffaliisfpeciebus quasfupra dam'YeteriS teftamenri;qua;dam, Noui.D. Qua;;adNö-
diximusj fobqui b u salfodecianiagiciijc. Hacc autem neque uömjxftafticnrnfo peidneÄfjfM.£uägelii(vt,foptä di<^ura
hiftoriam texit, neqüe Prophetiam, neque proucrfcdaJicec ’ eftJ quatuor, Apoftol ica; Et>iftola?j& A<ftUs.D;Qua;ad Ve-
loquitur •, fed tancumraodcfimpliciter docet. d. Qui libri • tus teftafoeiitUrn pettinenrfM. Reiiqüä dfoÄia.ö. Qiueread,
fiinpliceiti dödtrinafn p ertinent/ m. Canonici fexde- ftamei^iVeterisMouiqndiiintpropria?ji.:VeteriSintentio
cimyideftj Ecde£!ib.i.Et epift.Pauli Apoftoli ad Koni; eft,Noiiumfigunj^enunbiatiörffoufqueiriohftrare:Nöui
i. ad Go(inra. 2.adGaLt»ad Ephefi ad Philip, i. ad Colo, j autcm;ad cetem* beatitudinis gloriam,humanas mentes
1.2. ad 1'imoth.i.ad Titufti i.a d Phile.iV%d Xhcflal. iiad j accendere. *
Heb. i. Beati Petri ad Gentes , i.'&beati Ioannis prima, d.
Nulli alii Libri ad fimplicem doftrinagi pertinent.?m. Ad-
iungunt quamplurimi quinque alias qua; Apoftoiorum
Canbhicä:tiünciipähtur: Id eft ,-Iacobi i. Petri fecundam,
Iudre vham, Ioannis duas.D. Nulla in his Libris alia (pedes
iftueftititriM. Acce dun’t exterae, fed non ptfndpaliter;
nfftad]probationem do&rfhaL-Namcum dicit Apoftolusj
EtdttntVenijfem froadtmdnEudhgelio Chrifii oßium 'mihi aper-
tttmeft'. Etvbi Petro dicitur in fadem reftitifle; veluthi-
ftöriam vide tur texere.Rurfuscum dirit: Ecce myfteriüm vo-
bis dico\Omnes quidem refurgemus , fid non ontnes immutabirnur;
propherjeopiisaggrediturV Cuftl ait; Cretehfes femper men-
daces, m'al&befii*, v e n tre sfig rtprouerbialibus vtiturVerbis
: Omnia tarnen ad cfodfrinje probationem, vt dixi-
mi(s , inferiihtur. ©i Quid Oommune cum czeteris fpe-
De his qua Scftpturafteranosedocet. ' C aiU^ K&
D.Quoniamiatisdi^ueftdehisquasadipfem Scriptu-
rze foperficiem propriepertinent, nunc require? qua: font
quasiplaScripturanos docepM.'Pria quxdam: nam autde
. Deo loquitur, aut depraefenti ixculojtut de futuro.
Quafignificationibus Scrip tur a de Deo loquitur*
|C A Pi XII. 1
d. Qu o t fignificationibus feriptura deDeo loquitur ? m.
Quatiior. Aut enim eflentiam eius fignificaf, quam Latine
& fobftantiam nuncupimusjvt eft, Egofum quifum: A u t pet-
fonas,vel fecundum Grecos,fobfiftentias, vt eft; Ite, docete
debus fimplex d o ó h in ahabet ? m. Habet cum hiftöria ; Omnes gentpstbaptizahteseosin^mme Patris,&Filij, ér Spiritus
'quod vtraquè foperficie faciles videntur )
cum f in t, infpe&ione aut intellectu , jfteriimque diffr
(dles.
. I Deauthoritate Scripturarum. C a p . V I I .
D.Quomodo diuiuorum Librorum confideratur autho-
?ritas,?M. Quja-quidam perfedaeauthpritatis font, quidam
mediztr, quidam nullius. m Qüifont peffeéfce au thorica cis?
m . Q u o s Qanonicos infingulisfpeciebus abfolute enume-
raiumus. iïlQui mediae? Mf Quos adiungi a pluribus dixi-*
mu$,j?*Qui nullius autfroritatis font} WvRefiqui omnes.b-.
In omnibus fpeciebus hae differentieinueniuntur?M.Inhi-
ftoria& fimplrd doótrina: orancs namq■, in prophetia me-
dizauthoritatis ubriinon przeter ApocalypfinrcperiuntuÈ;
nequeinprouerbialifpecieonininocellata.
- I Defiriptoribus diuinorum Librorum.
I > C a p . V I I I . .
p.Scriptores diuinorum lib ró rüm qüararionë cogno^
Icimus ? M. Tribus modis. Aut ex titulis &procemiisj vt;,
Propheticos Libros , & Apoftoiorum epiftolas : Aut ex
tituus tantum, j yt Euangefifta& i Aut ëx trajiitiorie Veteram
,v t Moyiès creditur icripfifie quinque primos libros
niftorize j cum non ‘dicat hóe titulus, hec ipfe referat, Dixit
Dominus ad me :fed quafi dë a lio , Dixit Dominus adMoy-
fen. Similiter & IefüNaüe^ber jab eo quo |iuncüpaturi
tradituf fetiptus. Et primum hbrum R e ^m > Samuel
fcripfifle pëmibetuf. Sdcndura ptötereaquöd quorum^
dam librorum penltus igöorantur authorës } vt eft Iudi-
cum.i & R u th , & Regum 3. & vltimus, & aetera fimiha:
Q a q d ideö credendum eft diuinitus dirpehfatum, vt alii
qüóquè.diuiniLibrinonautliorum mëffió^fedfandi Spiritus
gratia tantum culmeh authoritansf obtinüifïè no-
fcantur.
, , Demodis Scripturarum» C a p. IX.
D .Modi diuinzeScripturai quot? M. D u o : Nam autMe-
tris Hebraicis in fua lingua confcribuntur, aut orations
fimplid.D.QuzefontMetris confcripta?M .V t Pfal mi,& lob
hiftoria,& Ecclefiaftices,&in Prophe ris quzedam.D. Qua!
fimplici otatione conferfpta font ? m. Reliqua omnia, d.
Quare apud noS iiftlem Metris confcripta nori font? m.
Quia nulla d id io Metrdmin alia lingua cohferuat ,fi vim
verborum ordinemque non mutet.
De or dine Scripturarum. C a p . X.
©.Quis eft ordo diuinorum Voluminum? m. Quia qu^-
fantth Aut operationem,vtferiptlim eft: Secundum operatio-
nempoientiavWtutiseiUs, qüam 'ópetatus eß in Chrißi ,/isfiitans
‘eum am or tuis,&federefaciens ad dexteramfuam. Aut collatio-
nemeïusad creanuasj vt eft, Regi autem feculorum incorrupt o,
inuifibiUyfoli Deo honor & gloria inficulafeculorum*
, Defignificationibusdiu'tnaEjfentia^ C a P* X I I I .
D.Qupt modis diuina fignificatur eilentia? m. Duobusj
principalitcr & coitfequènter.D.Prindpaliter, quibus ver-
bis?M.O<5to.Didtur enim,aut Deus, apt D ominus, aut fi-
mul, Dom inüs Deusjaüt Adónai,aut Sabao th,au t Hefoau t
Heloi;aut,ri7.‘ö.Nihil aliud quam Deum hoever ba fignifi-
caht? M-. Duo tantum i'nonhiinquam& de aliis abufiue
dïeunturjDeus & Döminüäjtefte Paülo: Quoniam dij multi,
do mini multi. Et} Dij éflis & filij excelfi ómnes. Reliqua vèro
fex,nunqüamnifide Deo diCüntur. D. Qmd de Dèo baec
verba fignificänriw. Noil quid eft, fed quia eftïquid enim
^itD eus comprehendinonpoteft.D. Quibus modis Debs
confequenterM.fignificatunCum Perlortas, autoperatiö
nem,autcollationemeiüsäd créatüras Scriptürä exponit.
Nam & cum rtöminat Patremjlicet primus auditus, gerie-
raAcem fignificet}è6feqüëntet tamert intelligimus^Deum:
fimiliter & qüandö noniihat Pilium vél Spiririfm ß n d um .
E t cum d icit, omnipotent 5 licet opêtatiónèm eius, primus
fermo denunrietjconfeqüétér tarnen mtelligfiniis Deum.
Et cum dicitihüifï bilem} lieët étim qui viderf a mortalibus
neqüeat, principaliter förtét; & èx co%tiorte n d ftra , id
quod ndn fomüSiei qui fi nos, fecit,adfigiïët; cönfequenter
tarnen ihtelligimuS Deum. ^
fignificationibus Trinitatis. <
C a p . XIV.
ö. Qu p t modis PerfbflasfiUefobftaritiaS diuinitatisScti-
pmr^gnificat.'M.SimilitétduobiisiPrincipahter&confe-
quenÉë®Priricipaiitèr,Vtêum dicifur,Patet,Eilius, Spiritus
fan<ftü$.Cqrtfeqüenter; per ea quibuS fignificatur e if e f e ,
äut opefatioj.autad Créatüras collatie. N am & cum dieb»,
DfKjjquod adcftèntiamï& cum dico omnipSené,quod aft
ópefatidnem periinetjdicojEt cum dico,imntÜtabilisyq\iod
ex cöllatióne ad créatüras dicitüri licet aliüd primus au-
dituS fentiat, tarnen Patrêm k Filium & Spiritum feh-
6tum vel fimul, vel fingulos} cönfequenter Deum in telv
& r l r
Qupt modis dtierfignificatur. C a p. XV.
" p l ^ i o t módfsTater fignificatur ?M.Pariis nomine vnam
perfbnam intelligisjfed rionvno modo,ad EiIiumë-
fiim proprie dicitur ,-ad Creaturam cothmüniter: ibi nal
f ‘9'
Keb.x,
P h il. I
I. Re.14.i-
P f. 104 .b.
M a tth . z%
l .C o r . s . t f
turze veritate, hie gratia; bonitate. d . Hoc vno modo Pater j
figmficatur?.M.Principaliterhoe.Nam confequentet & ex
his qua; eflentiam Deitatis, aütjoperationem; aut collatio-
nem ad cfeatfiras quolibet modo fignificant.tnfoper & ex
Filii vocabufo confeqiienter"intelhgitut P a te r; Sf fen<Sti
Spiritus nomine, ipfe fcilicet P^ter cuiuseft Spiritus, fob-
intelligitur.D.IriipteTrinitate, nulli al|p|>eribna; vpcabu-
lum Patris,adfcripitur?M.Legitur de Fmo d id üm , Paterfu-
turi feculi ", fed hoc fccunduih carnem di&um eft, & non
proprie^dignificariue: vtoftenderetur ipfe caufa&geni-
torbeatitudinis noftrae; in quo percarnis refurredionem,
humana natura futuram vitam &fperare ingipit & fomere.
Quot modis Filiusfignificetur. C a p . X V I.
' d . Q u o t modi?loquitur Scrijptura de Fnio?M Quinque.
•Nam velut fola honnuriquam deltas eius fignj^icatur ,&
confequehfer intel ligi tur carnis afliu^ptio;vt en.,vnigenitus
fi Hits qui eft infinu Patris. Nonnun quam vero folus homo ab
eo fofeeptusj & deitas confequentet} v t eft .• Ftowfiime lo-
quutus eft nobis >«^/fe:nonnunquam fimulvtrunque} v t eft:
Hocftntiteinvobisquod&inChriftoIefu}qui cumin forma Dei
effet.nonrapinam arbitrate ejfefe aqualem Deo ,fed femetipßm
exinanitiit fortnaniferuiaccipiensiNonnuncpiam& $ a corpus
vfoentur di<fta,qu* ad Deitatem fontprincipaliter referenda,
vt eft:Fi/i«e hominisquidem inccelo. Rurfos aiuinitati non-
nünquam videntnr adfcriptaqli* lpecialiter referuncur ad
• carnem, v t eft;Si enim cogn'ouijfeitt, nunquam Dominummoria
cruafixiffent n.QUztGhis quinque modjs loquitur Scliptu-
rade FUio?M.Diftki<fte quidem ideo fecundum naturas loquitur,
vtii?M)nfofiis eprumproprietates oftendat: Com-
•muniter,ideovtaflerat vnitatem. Alternat vero humafia
! diuinis,& diuina humanis vt vtrumque vnius Perfbna;in-
fdiuiforaque monftretur.D.Quot modisfolet Filii fignifica-
f rfPerfona.?M.Duobus:& ipfe pfincipaliter quidem fignificatur,
cum Chriftus dicitur abfolute.Nam cum alii Chrifli
vocantur,altequs quidem dicuntur, vteft ,■Chriftus Domini,
ant Chriftus meus:So\us autem Deus naturaliterDeifilius
Chriftus abfblute dicitur} Vnde & hoc fbliuseius efle pro#,
priumdedaratur.ConfeqUenter vero intelligftur Peribna
Filii:& ex illis tribus quibus & Paterj& ex ipfo Patris voca-
bulo,&exSpiritu fandfo jquia & Spiritu dicitur Patris 8$
Filii. ‘
Qupt modis fignificaturperfind Spiritus fahän
G ap; X V I I.
b .Q u o t modis fignificatur Perfbria Spiritus ian6U?M.-
Princi^liter,vno}Vt \egitut:Ite,baptiz>ate omnesgentes in nomine
Patris,&Filj,& Spiritusfanäi. Etiterum; Templum enim
eftis Spiritus fantti. Confequentet vero & gratia quam ipfe
largifurjqua; & ipfefimiliteriäft&us Spiritus dicitur, vt eft:
Spiritusfanäusfuperuenietin te. Etj Accipite Spiritumfandiu. Similiter
& ex his quibus diuina fignificatur Eftentia, vero-
perati0,veladcreaturascollätiö} ucu t& de Filio diximus:
fed &■ Patris Filiique Perfo^i Spiriturti fehduni fignificat
• ConfequenterjquiaquidquidOorum dicamüs,etiam Perfei-
namfendi Spiritus aut cooperatricem aut Gonfobftantia-
lem intelligimus cOnfequenten
Quid hpbent commune velproprium, Ptrfona Trinitatisi
C a p * X V I II. .
jp D.Quicl habent proprium Perforin fingulae Trinitatis?
M.Qöod Pater nunquam dicitur Filius}nec, coniuri<5tis fer-
mombus,Spiritus fan«ftüs;licet diuife & Spiritus did poffit
& fendusiNfec Filius Pater pxoprie didpoteftjautconitin-
äiufe Spiritüs fandbis.Nec rurfos fan<5fco Spiritui,Patris aut'
Filii nomen ad(cribitur.b.Qu® font his Perfoliis cominör
nia/M.Omnia quae ad fignificationem , aueeflSnria^&ut o-
perationis aut ad creaxuras collationis pertinerc nOfeun-
tür.-Vnde & coiiflat Trinitatem vnius efle fobftantidiD .Patris
& Filii &SpiritUsfen(ft^pcabulis,quid in his periotiis
fignificatur?M.Tantum,quofffont. Nam quid font ( vt fo-
p tad e Deo diximus)fermo non poteft explicare.
Per quotjbecies, Diuinitatis operatio defignetur.
. ‘ C a p . XIX .
Per quot foecies, diuinitatis efiicientia fiue operatio
defignatur, quam Græci nuncupant ? m. Quatuor;
aut crearione,aut próuidéria circa creaturas, aut futurorum
cirça eas præparatione,aut præparatoru m exitu vel euent u.
D.Daadopcrationem pertinétia.H.Vt cum dicitur Bonds;
ex eo maxime quod quæ non erant.eflc fecit,ac focit:& Sa-
piens,eo quod tarn mirabilirer cunéta cernimus ab eo ordi-
nata:& FortiSiCo quodpotUit, quæ, tam bene &làpienter
voluit,adimplere.Djn Deo;hæc, cflèaitia fontan volunta-
tes;M.Deusfimplexeft}neceftineoaiiud eflentia quâvo-
luntas.Vnde & omnia nomina operationis eius^ licet inter
fe definitionibüs différant;apud ipfom tarnen nulla differentia
vel diuerfitas inuenitur. I taque & eflentia vel natura
facit,quia ei nihilaccidens eft; & tarnen etiâvoluptâfè quia
nihilneceifitate efficit, aut coadtus. Non enim,ficüdgriis
naturali necëflîtate vrit,autapesnaturalineceflitatembri-
: cant ceras,vcl telas araneæjita eriâDeus operaturifed Deus
idéo natura vel eflentia fàcere d id tù r, n e voluntas iheó
quafi aliud aliquid dem onftrctur : Et ideo voluntatfc,quia
nihil operaricompellitiir}fed eflèntialiter vult,&voluntate^
fubfiftit.ü. Da lpecialiter ad creationempertinentia.M;Vt
cum diciturFador, Artifex, Creator,& fimilia:quamuis di-
„carnr ôç facere ; p ro , difponere, v t effFec'ufalutemin media
terra, fed tunc fecundum fpecîem prouidetiæ didtur. n. Da
quæ ad prouidenriam lpecialiter pertinent MVt eu dicitur
AdiutonPræfcius,-Omnipôtens;& fimilia.D.I)a ad pr^pa-
rationemperrinentia füfürorum.M.Vtcum oicitur Via, &
Spes refogium,& fimilia.b Dâadeuentum præparatorum
pertinentia. m.V tcum didtur Ëxultatio, Gaudium;& cæte-
rafimilia. Omnia autem adoperationem pertinenria,norr
in omnibus tantumjfedetiam in verbis, vel reuelatiOhibus
fimilibuscognofeuntur.D.Histanrarn modis diùinaope-
ratio declaratur/M.Eft alius figuratus modus, cum ex hù-
maniS operatio «folina fignificatur.«; Quot modis fifiîM;
Duobus.CüinaütquæadanimumnoftrUm pertihént,fi-
MraliterdicunturinDeo,vteft,fiiror &ira & poenitëntia:
aut ea quæ ad corpus,tradantur;id eft,pedes,manus, di^.ti;
Aliquando enim & humanç operationes transferuntur ad
Deum,vt cum diciqpr;.Appréhende arma&fcutum:On}hia. ta-
meflfhæc prædidis quatuor fpeciebus operationis,pro fèn-
teptiarUm qualitate iungenda finit.
Quibus modis j x collatione ad Creaturas ,Deusfignificatur i
7? C a p . X X .
b. Cjüof modis excbllationfe âd crèatùrasDéiis figriifi-
catur?M;Dùobus:Affirniatione &negâtionè. Corifemohë
quidem, cum ea dicunfùr de Deo,quæ iuxta eundem mo-
dum nülli creaturæ cOnueniunt; vt eft,fimplex,& vetiiftus
dierüm, ante ôihnia, & fpirituS; id eft, incircumfcriptus,&
primuà nouiff mus •, & firriilia.HæCn.omniaideO deDed
dicuntur, quia nulli creaturæf eius coilatione) conueniunt.
Per îiegatiohém autem collario fit, cuiri, præpofitione pri-
uatiudjeain Ôeo n è ^ h p ir quç in creàturafontivt eft,ingé-
iiitüs,inCörpörëibyncreatüs, incôitüptibilis, immortalisi
i'mpaffibilis;&fonmâ.ü. Quid ergo/næc Vëîbànunquam
de creâtura dicuntUtîM.picunrur qüidem, fed non fecun-
dùmeandemratiorièm.NaiTicüm hOtnô didtür fimplex;
nonqiiiaconlpofitus nöneft(foliüs èhirii Déi eft,ëflèefi
fentiâm fimplicem)fed fimplex homo didtur,qtiiâno Ha-
betdolidüplidtatem;Sic&cumdicituràliqüid inuifibile*,
non duiâànullo,inquantum eft, videri non potéft fhôc e-
liimfoliuS Dèieftjfed quia aliquos kteriSimiIiter&cetera
dicUntUt.D .Qüæ font collatiüà.quæ de Deo fie dicuntur vt
de eréatuta dici non poflint ? M. Qua; in eo fonraia font
St fingularia ; v t ingenitus, fempiter4- ,
pus, fine inirio ; & fi-
milia*
Pfai.7Ï-
Pfil-iï-
G