H
lift
ta p . pj. .
Chlotha-
riusfcbre
Cap 94-,
Theodon-
Sçditio ad-
uerfus ' B
Chilpeiicü
Bellum aduerfus
Theodoiip
8 Grigorij Turonenf.
narüm regînàih âécîpiéns homifie Baldcnilderrt * prüden*-
te tri atqtte elégâterii,gellüiteXeâ filios très, Chlotnariümj j
Childericum Ôc t heoddridumrkabèbàtqûe mateterhdo^
mtis palatii viruth fttëriuunî àrqk, kplèfitèmynomine Ëtch-
üaldùrii. Chlodôüeus itaquè in tégrio pàccm habtiit ab£
que bello.In extremis Verb vita; annis atriehs effedüs, Vita
eaïuit,regnauirque annos Xyiii*
Franci quoquéChlûtharium fiîitim èius maiorem iri re-
grio ftatuuntjCunl præfata reginamatrë. Eodem qiioqüe
tempore moîtuuseftErchaiiualdiis maior domus pakriiî
Franci autem in incerto Vacilfantèî.àècëpfo canfilioEbrui-
num in huius h ohoris curam ac dignitatem ftatuüric.
Hifce diebus Chlothariüs tex à Valida febiré cofrèptus
obiit iniimenrute -, regnnuitq; aiinos qüatuor. Theodori-
cus vero frater in Auftria à Francis in réghum eleuatuseft
apud Vulfoaldum ducerrt;
Eô tèmpore Franciadüerfïi s Ebruirtum infidiàs præpa-
iranticd titra Theôdoriéum infùrgût, ëiimqùe à tegnodeii-
ciunf.crines capitis eius abfcindentes totonderunt, Ebrai-
numque & ipfüm tonduht , &in Bilrgurtdiam Luxpüium
monafteriûm inüitum dirigunt. Proptet Childericum iri
Auftriam legatiohéin mittünt, vnacum Vülfoaldo duce
venientem,eumqne fît per cundum regnum fufcipiunt.
Erat enim ipfèCh ilderieus rex leùis atque eitatus nimis,
gentemFrahcorumin fèditionem mittènsi &in fcandalum
acderifurii donee odium non modièuminter ipfos creuit
v (que âd fcandalum &ruipam. Quoingrauefcentevnum
Francum nobilem nomine Bodilonem ad ftipitem tënfïim
cædere contralegem præeepit.Videntes hçc Frandira ma-
gnacommotijlngolbertus videlicet & Ammalbertus , vel
reliqui maiores natuF rail Cor um fèditionem contra ipfum
Childericum concitaueruut. Memoratus Bodilo fiipër
ëutti Ciiitt reliqüisqûamplürimisiurtexit infïdiaturis in re-
geminLauchonialÿlüa, vnacum regina eiuS prargnante,
nomineBiIichilde,quoddicid oloreftjintérfedjç. Vulfoal-(
dhsquoquè per fugam lap fus Cuafît,& in Auftriam reuër- | tharius honorent maioris domus pâkriifufcepitj ératque
lits elt.Franci vetoLeudelium fiiium'Erçhonualdinobilèm : fkcüraparuus,intellèdu modicus,leuisatque eitatus,Frâ-
iii maioris domus dignitatem ftatuunt,pér confilium béa- ; C°tum amicitiamatqj confîliafæpe contemiiensi Hæcin
épifcopüm» Vtfideprpmiflaiiïincèrcum fiipef vàcuas ca-
pfaskcrameilta falfà dedeiint. Qjiainréillecredènseosi
Laudùno Clauato egreflos cum i'Odalibus âc fociis A-
dérchecumVeriiehS.illecitm fuis omnibus intèlfeduseft.
Ebruirtüs.quoque magis atque ptofuiius Crudeliter m -
cos opprimebat j donec tandem aliquando Ertiiènfrido
Franco minas parat,rebus proprijs tolleïè difponio Confi-
lio cum litis patrato, n o d e eolleda manu fbciôriim, pér
tto d em fupCr eum confurgens, Ebrüinuttt infceEfeCit : q»0
perômptoadPippinumducem in Auftriam cum müneri-
busfuis perüènit : quö fado FranciacceptO confîlio Vua-
radonem illuftrem Virum loco èius in Honorem maioris
domiis conftitüèrünt. ldcirco præfatus Vuataco obfides à
PippinoduCeaccipièns j pâceminuicemirnpetrauit. Erat
id temporis memorato Vuaradoni fiiiüs valde efficax atque
induftrius, érudittis in coiïfilio, qui vice patris cUram
palatii gerebàtinominé Ghyilémarus, qui ob nimiamcal-
liditatemac fagacitatem patrem ab honoré proprio ftip-
planrauit, quem fand us Abdoinus epilcopus fèpius ob
hocincrepabat, vtadpacem vel patris indiilgentiâm re-
meareci quiaudirerennit, & induritia cordis permanfit.
Fuetunt igitur inter Pipphajiin Sc præiàtum Ghyilema-
rümdiicordüemùlræ & bellaciuiliaplurima. N lm ad ca-
ftrum Manucum contra hoftem Pjppini ducis Chyilema-
rus confurgens fraudulencerfalio iuramento dato, quam-
pliirimoseorumnobiles viros occidit. Inde veto reuerfus
ob fiibplantationem patris, Vel aliam dialitiam non modi-
cam,quam fallaciter perpetraùerat à Deopercufliis prædi-,
d u s GhyflemaruSjVt dignus erat,iniquimmum fudic ipiri-
tum, illoque morcüo pater eius Vuaradö honorem prifti-
nütil maioris domus reçepit
Eo rempore beatus Audoinüsëpiftopüs plènus virtur
tibus m'igrauitad dominum. In illo itidem tempore Vuarâ-
do præfacus maior domus obiit: erarque ei matronanobi-
lis&ftrenua, nomine Ansfledis,cuius gener nomine Bcrti
Leudegarii & ibeiorum eius.
Ëbruinus audiens has diflenfîonés , confilio accepto
Francos inliicem difcordànres Conuoçatis in aiixilium fo-
ciis,perfonisquam plurimis,cummulro coraitatu exetei-
tutn à Luxouio Coenobio egreflùs in Franciam regreditur,
vfque Iflam fluuium veniens âccelïïc ^ euftodésdormièn-
tèsinterfecirâdS. Màxentium ,atqlielflàm fitluium tran-
fiens,quos ibi inuenirde infidiatoribus fuis Occidif.Leude»
fins maior domus vna cum thefàuris regis per fugam dila-
piîiseuafît:Abaciuo villa etiadensâüfiigitnbiqueaducnié-
re Ebruino thefàuros quos ibi reperit adpfebendit.înde e*
gréfliis Crifcæcumviflam vèniensin Pontio Léudefium
iubdole fidem promitnt,fîmulans fefellit.Fadoplacito vt
côiuratione £ida cum pace difeederet, fed Ebruniusfdla-
citer agens,vtfblèbat, compatri fuo infîdias prÆparans, i-
pfum Leudefîum ocddit,regem Theodoricum in regnum |
refticutum ipfèfuum principatumiàgaciter reftaurauit Sa-
d um Leudegarium epiféopiim crudelilîimis tormentis !
cæfumgladiopérimiiuflîc: Girenum germanum eius di-
uerlb tormento trücidaipt.Reliqüi viri Franci eorum fbcii !
per fugam lapfi, Ligerérh tran^refîi,vfque Vuafcones con- ^
fugerunt : quam plurimi vero éxilio damnati vitra non |
comparuerunt.
In Auftriaquoquè mortuo Vulfoaldo duce, M aninus
dux&Pippinusfîlius Anfigifili quondam Franci nobilis
dominabatur. Deftltidis regibuscommiftis inuicem prin-
cipibùs Ebruino,Martino,atque Pippinoaduérfùs Theo-
doricum regem excitantur ad bellum. Coifîmoto exercitil
ad locum cui vodabulum eft Locofico /Intérim commifïï
prælium ineunt. ibique magno certamine drmicantes,plu-
rima pars popult ex vtrifque partibus corruir. Deuidi cum
fociisMartinus arque Pippinus in fugam lapfi funt,perfecu-
tufquèeosEbruinus,mâximampartemdeilla regione va-
ftauit.Martinus ideoque Laudunum Clauatum ingreflus, \
fè infra muros ipfius vrbi^muniuit. Perfecutüfqùeèutn 1
Ëbminus veniens Ertreco vilkiad Laudunum Clauatum
nuntiosdirigit,ÆgiIbértamacRegulum Remenfis vrbis
dignanres Franci, Andramnus,Reoliis&: alii multi relin-
quentes BetthariUm ad Pippinum pet obfides coniungun-
turjamicirias copulant,fuper Bertharium vel reliquam partem
Fraticocum concitant.
Pippinus commoto. exërCitu hoftiliterab Auftria confurgens,
contra Theodoricum régem& Bertharium própe-
rat ad bellum. Coniundi in oppido Vermandenfi in loCo
qui dicitur T exrriclo bellum mutuo geflerunt.Prjeualente
Pippinocum AuftrafiiSjTheodoricus rex cum Berthario
fugam iniittPippinus v idor extirit, perfecutufque cam re-
gionem fibi fubiugauic. Sèquënti tèmpore idem Bertha-
rius ab adulatorib us falfis amicis interfedus eft, inftigante
. Ansflede matrona focru füa. Poft haec auté Lippin9 Theodoricum
regem accipiëns cum thefauris,& domum palatii
omnia peragens in Auftriamremeauit.Ëratque ei vxor no-
bilis ScprUdentillima, nomine Plichcrudis, genuitquc ex
ea filios diios.-nomen fenioris, Droga: nomenveto iunio»
riSjGrimoaldus.
Mortuus eft autem TheodoficusrèXj regnauit autem
annos xiiij. Chlodoueum iilium eius paruulum elegerunt
in regnum. Non poft multas vero annos prardidus rex
Chlodoueus icgrorans mortuus eft,regnauit autem ahnos
iiij.Childebertus frater eius in rëgnum refédit. Drocus veto
a Pippino genitore-eruditus ducatum Campanenfem
accepic.Grimoaldus iuniorcum Childeberto rege maior
domus palatir fuper Francos.eledus eft:fuitque vir micifli-
mus,omni boni tate & manfuecudine repletus, largus in e-
leemofynisjin oratiohibus promptus.
Pippinus contraRadbodumducefngentilem Frifionü
gentis ad uerfus alcerutrum bellum intulerunt,Caftro Do-
teftareillicbelligerantesinuicem. Pippinus vidtor extititj
fugatoqueRadbodo duce cum Frifionibusqui euafêrant.
Idem Pippinus cü multis fpoliis & prjeda reuerfus eft.Poft
haec Drocus filius Pippinia valida febre correptus mor-
tuuseftj&fepultusin bafilica beati Arnulfi Confenimetis
vrbe. Grimoaldus quoqueex quadam concubina genuit
filium nomine T heudoaldum.
_____ __________________________ Igitur
Cap.
Ebtuinus
cadit.
mplaanMtammt,
c3ip.ii
H
Giimoal-
Cap-1“!*
pippinus
iubit^r.
pheid^ •
Çap-i°4'
Cap. to«.
Dagobet-
Appendix Hiß. Franc. J i I
Igitur præfatus PippinUs/aliam duxit yxorem riobilem
cauitqiiehoiriprieiüsliugüäFrppriaCaröium, cfëuicque
puer ë!egans,atque egregius eftcdüs èft.
h^rtuuseftKisdTébusChilde:|3çrtilsre)C^ àç fepultus;
Caitciaci iri bâfiliça fandi Stephani mâitÿris.Regnauit^u-
tem annos. XIIL Dagobertus nliùs èius fedemi regrii partis
fui acçépicvigifur Grimoald9. filiàm Ràdbobiducis Fri-
fîpriumduxitvxorèm: ægrptahtèqùôqj Pippinplobiivil-
lîfuper Mofàm fluuium,cum âd eum vifîtandum ideiiiGri-
moaldusvenifletjCtm ad ofatiorieihbafiliçafàndi Land-
h erd martyris proceflîflèt, à cfildehflimo viro impid Rant-
gatio nomine interfedris èft. F oft hæç Theudpàldus filius
eius paruülüs in lpctim ipfius prædido rège Dago-
bettô maior domus Palatii efFediis èft. Seqiiehti quoquè
tempore idem Pippinus diix tègrotans mortuiiS eftiirexitq;
pèpulumFrancprum aftiiPS XXVII. Reliquitfiiperftitenl
Carolum filium.Poft obitum quoqüe eius Plichtrüdis tha-
tronapraefato flip confîlio atquë regimine cuiida àgebat.
Demum Franci mutuo in fêditioiiem verfi,confilio inutili,
commifla acié in Coacia fylüa contra Theudôaldiim &
LeudesPippinijqupndartt atque Grimoaldum inièré ccr-
tarnen,corrditq; ibiimmo.dicus exerçitüs.Thudoaldusitâ-
que à fodalibus fùis per fugam lapfus eiiafit. Magna & vali-
da perturbatio&perfecutioextiritapud genté Francorum.
Eo tempore elegerunt in honorem maioris dpriiüs qüé-
dam Francum nomine Raganfridtt,m,comotpqué exèreitü
hoftilivfqueMofam fluuinm properanc? çundà vaftantes:
cum RadbpdodüccfceduS inierunt. His dièbüis Carolus
dux k ptæfata feninia Piichtrùcîe flip euftpdia detentus Dci
auxilio liberatus eft.
Eodem tempore DagoberçuS rex obiit, regnaùitqi annos
quihqüe : Franci Vèro Chilpeiicum quendâm regem
conftituerunr. Iterato qiudeih tempoi;e cpmmoto éxercitucontramemoratumÇaroium
dirigunt.Ex alia parteiide
cum hôfte Frifionum Vcnturo Radbpduin dueem inuitanc
contraquem prædidus.vir Çaiplus cimve .erdta-uidépil-'
p.efîus eft damnum de Vicis ftrenuis atque iK)b,ilibus : cer-
nenfq; læfum exérçitura,tèrga Vertit. Chilpericuspofthæc
& Ragan fri diiS 'adünata h o jili plebe Arduehnaril fyluam
tranfèiint, ab alia parte præftpIâiiteRaébpdo dike , ciim
exercitiifuo haïtënits Çoloniam VrbS fùpsr Rhéniun flu- i
uium periienerant,régi ones iUas pariter v.iftaiites,muneta
malta & thefàuros à præfara Plich crude accipientesréuer^ |
fi funt. SeçUn yiain loco qui dicitur Ambiaiia ,ab exercitu 1
Carol] grande perpeffi lunt damilum É içcedenti tempore
Cacolus comjnptp éxercitU çbintca ChJpericùm dcRagaiifridpm
direxi^Bclluminiere die floipinica in quadràgefîmaii.
meraèefi lùmia cædèinujçemcoliifi. Cbiipericus & Ragâ-
ftedus deuidi t in fugam lapfi tei ga vei tentes euafèrunt>
quos Çatplu^perfèçutiis,, Pauifios.-jcniitat^m prpperauit.
| p e in 4 ^ o } p n iam vrbem reuerfus ipfun ciukatem cé-
pitreferatam , præfiitaPlechtrudisthe,faiiros,pati'iS filier
reddidit, & cundjiafuo dominio r^eftuit,regem iubi cpftituit
nomineChloth^rium Chijpericus itaque St HaganfieduS
legationem âd*Ëùdonem diiigunt, eius auxilium poftulail-
tesrogant regnum & munera tradiinr. llli qupqiie hofte
yuafcpnorum cpm.mpto ad eos. veniëntçs pointer adper-
fps Carolumpçrrexerunt. At ilfe cqnftanter. Sc intrepidus
eis occurrçreprpperat. Èudo territus q u odre fijere non
vale ret, aufiigjt. Carolus infecurus euçn yïquè_ PafiV;
: fips , Sequan§im fluuium ttan fiit, vfque Aurelianen-
vrbem a jc c s # , & vix efiaden s , terminos .rfgiönis fii*
penetraniti Ghiiperiçumregèrri fècumcuin thefaurisïub-
k fis auçxit.ÇÛptharius itaque rex d ef indus decpifit.Ca-
roius pérnii^>?.fiios ab Éudone duce,idemque prædidum
Chüpedwinj:ipg«ttrecipit.ÿ énienfq; vrbé^Îsfpuiomp poft
n o n muftfi remplis curfiim yitæ & regnüamifit,& mortuus
eft,regnauit;q; annosjéx.Q u o mortuo Theodoricum fege
' ftatuerunt ip.fedë regni,.qui punc iocumiolü reg^isvqbti-
nuit annis vit«ç,fîmul præftplatis. .His ita euuffis ^Çafolus
princeps infeçutus idem Raganftedu Andegauis ciuitaté
obfedicvaftata eadé regionecumplurimisfpoliisremeauic.
Carolus
Saxones
dcbcllauit.
Bibltoth.Vet.Patr.Tom.C.Pars 2.
Pér idem tempus rebcUantibuS Sajçonibus , Carolus | £
princeps veniens eps præocçUpauit aç debellauic,Vidorq; càp.i
reuerrirur. Seciitis diçbus.eücuuto anni circulocpadàa^-
minuni mulritudine Rherium fluuium tranfiit, Aleman-
npfâj&SüÉfeôsluftrac,atqueDanübiüm pèràcceflît, illô-
q u e tra n frq ^ u fines BaiorènfeS pccu pauir.Subada regione
ilia thefatSs multis cum matrôna quadam Bilitriide &C
népie fua Soriiçhilde egreditur. Per idem tempus Eudone
duceàiure foederi'sreçedëte,eoqj c'omperto périntefniin-
tios Carolus pfincepsjtoinmotP exercitii Ligerèm fluiiiû
tranfiens, ipfo d u te Ëudône fùgato præda multa fitblatâ
bis eo anho ab his hoftibus populata, iterum remeatur ad
propria.Eudo riamq; dqx cernens fe fupéïatû atq; détifumi
gentem përfîdam Sarracenorüm ad auxilium contra Carolum
principèm,&gehtemFraricprum excitauit,egrefïïqué
cum rège fuo Abdyrama nomine G'arumnam traiifeünr,
Burdegalcnfèm yrbem perufenérunkècclefiis igné çèhcre-
macisjpopülis confumptis Vfq; PidaTudsprogrefliis eft, vbi
bafilica khdiHilarriighéçrematâ(qüod dicidblöf eft)ad
domiim beatiffimi Martini eüertendam dèftihant; Contra
t[uos Cârolu s princeps audaider àciem inftruit,fùper eofq;
belligëfatôt irruitjChrifto auxiliante tentPfia èbrû fùbiier-
tit,ad prælium ftragem çonterenda accùtrit,interfedoquë
rege eorum Abdirama^proftrauit exercitum, jproterens di-
micauit,atqiie deüicitficq; v id o r de hoftibus triumphauit;
Procedenfe alioquiri anno feqüente egregius bèllafof
Carblüs princèpè regionem Biirgündiæ fâgacitèr F^be-
frauitfines,Letidibiisfuis probätimmisviris,iiiduftriis äd
refiftendurii, gentibus rèbellibus & infidelibus ftatüit, pa-..
cepartaLugdunumihGalliâfiiisiîdelîbustradidit. Firma-
tafoedera iudiçiaria, reuerfus eft vidor fiducialiter agens.
InilliS quippe dîebiis Eudo duxmortùüseft : hæc audiens
præfàtus princeps Carolus , inito confilio próCèrum fuö-
rum deriuo Ligerem fluuium tranfiit vfqüe darümham vél
vrbèm Burdegalehfem,Vèl éaftriim Blaüium veniëhs öccu-
paüit.illamque fegipném cepit àç fubiugauitehmvrbibUsl
acfuburbano caftrorum.Vidorcum pacefemèàüit,bpitü-
lante Chrjfto rege regurri, & domino dóhiinörum. Curri-
c üla anhorum hadenüs rèpéiiuntüf ab Adam vel initip fié-
culi vfque diluuiümanni II; CCXLII. A diluuiövfque À-
braam àrini DCCCCXLII. Àb A braham vfque adMoy-
, fèm anrii E> V. A Moyfe ad Salöinöhem vfquè anni
CGCCLXXXlX.A Salomone vfque reædificatibhénîté-
plitemporibus Darii regis Perfàrùm^ariniDXII. Areftau-
ratióne rempli vfque aduèntöm dpmimnbiftfi Ïefu Chrifti
anniDXLVIII. C erte ab initiö.mimdi vfqiié ad paffionem
domini nóftri Iefu, Chrifti anni MMMMMDXXXVIII. &
àpaltione domihi vlqile in iftum ahhiim phèfènéein in cy-
clovidpris anni CLXXV.II. Caiehd.ïariüah. die dominica
anni DCCiXXXV. & vc iftixd lhilehariuin cqmjplëatür rè-
ftant anniducentifèxaginta quinque. "
ItelTique q.updfiiperiüsprætérmifirnr.s,in gentem duri-
fimammaritimam Ffifibhum nimis^^^crudelitèr^^ rebèllante,
præfatüs prfncèpS audader nàuali eüedipne properaf,eër-
tatinlad ipafe ingreflus nauium copia adunata Aniftrachia
Sc Auftrachiam infiijis Frifionum penetrauit, fiiper Bürdi-'
ne fluuium caftraponens-Po ponem gëntilëm ducéiri illo-
f um fr aüdulentum confiilarium inter fecit, ëxercitum Frifionum
prbftrauif: fana èorum idololatriæ cpntriuit, atque
combulïït ignicum magnis fpbliis &praedis v id o r reuerfus
eft in regnum Francorum. dtaque fagaciffimus vir
Carplus dux commpto exe rcitu^ partes Burgundïæ diri-
g'tjLugdunum Galliæ vrbem , maiores natu atqiîepræfe-
d o s eiufdemprouinciæ fuæ ditioni reipubl. fubiügauit,vfr
que Maffilïenfèm vrbem vel Arelatum fuis iudicibus con- i
ftituif jcum magnis thefàuris Sc muneribus in Francorü te- I
] gnumrëmeauit^ifèdemprincipatus, fui. ItériiqUe rebel -
I kritib. Saxonibns paganifq; vltfa Rherium fliiuium cólifi-
ftentib. ftrenuus vir Carolus d ux cpmmoto exercitu Frah-
corum inlocovbiLippiafluiiiüsRhenum amnem ingre-
difur,ïagaciintenïione tranfiïieauit maxima ex parte regio-
j nem illam ditifsimam ftrauit,gèriteriique illamfeuifsimâm
! ex parte tribuârios elfe præçepit, atque quam plures obfides
ab eis accepiri, fiequè opitulanté dpminb v idor remea^-
uit ad propria.Deriuo rébcllantë genre valida Ifmaehtarum
Y y ' qu o s