66 D. Prtrriàj. Comm, in Epifi.
terertim dicitur finis qui pertinet adfconlhmmation em,a- bmnis luperbia lecularis incarnationis ei9 humilitati lub7
Iicertjuipertinet ad con'futnptionem. Aliter ejiirft tunica fit j datur.Saneq» diiShmi eft. Tunc % ipfe fili’ fubiedhis eritei,
rutUr cexendo.alitertib. comedertdo.Deus autem omnia j qui illifubiecit omnia i quamuis fecundü lufeeprionehorn
omnibus dic'rtdr,vt nemo ^örufri jgui d coherent,amet mints dicatur ,quia indc quadtio nataeft»cum ägeret de re-
aduerfus eum füam piropriam voluntäcem : manifeftum- r liirredriöne mortuorum: tame reifte qu^ritur vtrum lecun-
que firomnibus, quod ide Apoftolus alio loco dictt:Quid;i dumipfiim tantum fit di<5him,quodeft caput ecclefiar, an
autem babes, quod non accepifti ? Sunt iteipquificintel- , fecundum vniu£riumChriftum,adnumeraro corpore eius,
liganthurrclocum, Oportet eürO-tegnare doneeponato-J &mebris.CumenimaitadGalatas, N o n ^ ic it,5c-femini-
tnnes inimicos fiiosfiib pedibus fiiis: vtlub alia lignifica- j bus,tanqua inmultis.fed taquä invno,5c feminituo,quod
tionepöfiram hie dicantrcgnare, non fiib e a , qua pofi- eftChriftusüne ipfiim ledum hobloco intelligeremusChri-
eft regnum ,de quo ait, Cum tradiderit regnum Deö ftu p ,q u ide Maria virgine natuseft.pofteadicit,Omnesn.
& patri: vtiliud fic appellauerit regnum, quo vniuerüàm
Deus creaturam régit; Hocaurem nc appellauerit regnare,
vtintelligaturtanquam aduerfus hoftemcxercitum duçg-
re , vel defendere duitatem: vtideodixerit, Oportet eum
regnare , donècponat omnes inimicos fiuos lub pedibus
luis. Quia tails regni, quale habentfprincipcs armsto-
fum, nulla eric canfe.hofteitafubieifto, vtbellare non pof-
fit.Namvfique di<ftunïeft in euangelio, Etregni eius non
erit finisSecundum quod reghat in æternuitiîieeuhdu autem
quod aduerlus drabolutn fiib eo militatur, tamdiue-
ritvtiq;ifta militia,donècponat omnes ihimicoç fuos fiib
pedibus fiiis: poftea vfero non eric,cum pace perpétua per-
fruemur.Hæc autem itadiitafimt, vtnouerknus diligeri
tius etiamilludconfiderari oportere, fecundum quid re-
gnet nunc dominus: id eft ,fecund urn difpénlationem là-
cramentifiui per incarnationem atque palfionem. Nam fe-
c undum id quod verbum Dei eft, tam fine fine, quam fine
initio, quafine intermifllone eft regnum eius. Secundum
id autem quod verbum caro fàdfcum eft', coepit regnare in
credenribûs per fidem incarnationis lua?. Vnde eft etianv
illud, Dominus regnauit à ligno. Hinc auté euacauit om.
nem principatum.öc omnem poteftatem,& virtutem,dum
non per ckritatem eius, fed per humilitatéferui fiunt cre-
dentesineum.Hoe eftablconditumàlàpientibiis,&pnr»
dentibu s, & reuelatum pariiulis.-quoniam placuit D eo per
ftultitiam prædicàtionis feluosfacerecredenres:neq,qui$-
quaminter paruulos feiréfe dicit Apoftolus,hifi Ghriftum
Ielum>&huhc cruafixum.Quaprçdicanone tam dui opus
eft,4onec ponantur omnes inimicifiib pedibuseius.id e ft,
ipfi humilitati eius,quaiii pedum nomine fignificari arbi-
troncedat atque fiubdatur omnis fiiperbia lecularis,ficutex
maxima parteialà(ftum,& quotidie fieri videmus;Sedquo
fineiftahunt; vt tradaturfegnum D eo&patriudeft,vtnu-
tritos fide incarnationis iuæ perducat ad fpeçié.quaæqua-
lis eft patriiiam enim eis,qui cr'ediderant,loquebanir, cum
dicers,Si manleririsin verbooieOjveredifdpuli mei eftis,
& cognofeétis veritâtem,'& veritas liberàbit vos.Regritim
enimxràditpatri, cum per id regnabit incontemplantibus
verita*emr,quaæqualis«ft patri: deperfevnigenitumper I p c c i e m t a c ie c vidèri patremiNunc enim per hoc r e g n a t in
credentibusj quod lènietipfiim exinauir, formam lèruiac-
cipiens.Tune autem trader regnum Deoi & patri , cum e-
uacuaueritomnem principatum, & poteftatem, & virtu-
tem.Vndeeuacuabit,nifihumilitate,&pauétia,&infirmi-
tatelQuisehim principacusriqri^uacuetur, cum filius Dei p i o p t e i ë a r e g n a t in credenribûs,quia eum principes fèciili'
iudicarfmr. Quçpoteftasnon euacuatur.cüipfe pq u é fàéta
fiint qmniajpropterea régnât in credentibus.quiaica fiibie-
dus Fuit pqteftatibus, vt diceiethomini.No haberes in me
pôteftaté.nifi data tibi élïct delupei' ? Quæ virtu s non éua-
cuatur,cumiplc perqiiemccèli folidàtiluntideo régnât in
cçe^ènribus.quia vfque ad crucem mortéq; infirmatus eft?
hocautem modo filius propriein fidecredenriü N ô enim ;
pater dici,aut credi poteft,velincarnatus, vel iudicatus Cru-
cifixus:per Ipqcîem autem qùa çqualis eft patri,cum pâtre
os.vnum eftis m Chrifto Ielu. Si autem vos Chrifti, ergo
Abrahælêmen^ftis-.Ad Corinthios,cum de charitatedicé-
ret,de mébris ebrporis fimilitudinem ducens,Sicut n.cor-
pus vnum eft,inquit,& membra habet mulca, omnia auté
membra corporis cumfintmulta> vnum eft corpus : ita&
Ghriftus.Non dixic,ira &Chrifti: lêdica& ChriStvs : o-
ftenaes Christvm rede appellari etiâ vniuerfiim: hoc eftj
p caput cum corporefiio,quodeft ecclefia.Ec multis lcriptu-
rarum locis inuenimus Chriftum etiâ hoc modo appellari,
vr cum omnib.Fuis mébriS intelligacur quibus didum eft,
Voseftis-corpus Christi & membra. Nohergoablurde
fie incelligimus,Tune Scipfe filius Fubiedus erit ei, qui illi
fiibiecitomnia:vtfiliumnonlblumcaputecclefice,lèdom-
.nes cum eolandos intelligamus, qui lune vnum in Chrifto,
vnum lèmen Abrahæ. Subiedum autem lecundum
contemplationenxlëmpiternæ veritatis, ad obtinendam
bearitudinem nullo motu animi,nulla parte corporis refi-
ftente,vt inilla vita nerhine amante propriam poteftatem,
led Dims omnia in omnibus.
Ahùqutn. Cæter û.Quidfacient, qui baptizjtnturpro ntortuis?
■'Si omnino mortui non refurgunt,vtqmd & baptisantur p n illis?
Quicunq; baptizati futmis in Chrifto Iefu : in morte ipfius
baptizati lumus.Omnes enim qui baptizamur.fîc baptiza-
m ur, v c iâ p ro m or tui s fi mus. Quid e rgo prodeft nos huic
mundo mori,fi hune laborem vira non lèquimr æternaï Ft
quîH& nosperïclitamuŸvmni horiîQuptiditmoriorpropter vsftra
glortamfrutnsSi nihil ëftetin futuroCnon eramüs tâ ftuiti,
vt talia pro aliis pateremur; Quam habeo in Chrifto Iefu domino
noftro.Ego haoeo mercedem laboris, ctiam fi vos pro-
ficere nonveliris Stfcmdum bonïmemddbejliaipugnaui éphe-
fv.qutd nnhi ptodeft, Jim or tui non refurgnnt .?Si nihil lperaris
meremunerationisaccipereàDeo: ergo gratis pügnaui,
forte vt hominibus placerem. Etaliter per allegoriam be-
ftiæ inc.clliguntur aduerlariæ poteftaces. Sicurin plàlmo:
Ne tradas beftjjs animam côfitenréfti tibi.Et militadicun-
tur in epiftolis, quæ in adibus non habentur: & mu Ira in
adibus,quæ in epiftolis non dicuntur. Manducemus, & biba-
tnusicras n.woriewar.ProphetaEfaias increpatgv.læ deditos
delperatione futurorum, cuius'blalphemioe crimen negat
eis dimitti,quoadulqùe monantüiiïlôlftefeduci. A bhisqui ;
taliaaganmtorrtfmjuntmores bonos colloquia praua.*Né ài- \
cerentjSeduci ergo nos poiTe e.xiftimas ? ©tcnrfèns leniiii
ill6ru ro ,No n ,in q u it,d e vobistimed:lèdde illorumter- '
giuerfacione formido.Ecôtrario^edtntegrant moies mal os
colloquiabona.Euigilate.Sobrij eftote.I«/?i.Probacrefiirïe- '
d io n é no credere eos,qui Ce gulæ,& voluptatibus trad jder
runt.Ff noittepeceare.Ignorannam enïmDeiquidam habent. U-
leiuftus eft,qui non peccat; id eft,capitale peccatum autlî
lubiro pr*uenitur,poenit;cnriam agendo dclet, quia le ère-
dit in iudiciô ratiouem eflè redditurum. Nam qni refiirre-
diohênô.creditjdelperansomniainfandacômittit. Multi
lbientx>roponere,vtramdebilia corpora,ita vt fiint defun-
da,relurgant.Qmbnsrelpondehdam eftjquodinrefiirrè-
d io n c non indebilitatis vitiun^fednaTurareparetur.Nun-
quam enim tam debile eft corpus qua cum latet in puluçregnatiiieontemplantibusveritatem.
Quodaurstntrader re.Quiergocrediturtotumreddere,quuréxpartereparare
regnum Deo & patri,à fide incarnationis liiæ,ad Ipecié dei-
taris perducens eos qui fibi nunc cred unt,nôn ipte amirtet,
lèd vterqj le vnum ad fruçndum contemplantibus præbet.
Tam diuautem opus eft,vt in hominibüs,hpndum valcn-
tibusæqualitatcm patris & filij,perfpicuamentis luce conqicri,
perhocregnetChnftus,quod taies capere polfiint,&
quodproprieipïëlu'Fcepit,id eft,incarnationis humilitatc;
dubitetur?curdculos non reddat,qui totum reftituetcor-
p»? Ad reueretiavobis loquor.Sed dim aliquis, Quomodo refurget
mortui?quali autem tor port venient? ignorant potentiarn D ei:
qui eum putant mortuos fufcicarc no pofle di uinitatem ex
fiuaimbecillitate metientes,vt erubeFcatisvos talih’lermo-
nib9 tan q paruulos erudi re. Infipiens tu,quodfemimu hoviui-
^ - . a . • - v , ------------ .-ficdtioyiifipr?moriaturihs&pies,aeriSnatutalib?reb9edd>
aoneoponat inimicos omnes lub p edib9 fuisrideft,donee 1 ceri debueras, de relurredione nori dubitare. Adhucre^>-
- milfiomiffionib.
 àC b rtnm . A *" Z y
diuinis èxiftis incteduliis? ex tui ©perisconlue-
tudine confidetare debuifti quoddicimus. Et quod jimi-
nas, non corpus quod futurum efi9 feminas,fedwudumgranum: vt
puta tri ticl; aut alicuius caterorum. Deus autem dat illi corpus fi-
cut vult : Sicut de grano refiirgit fcècündior cu graniS arifta,
& corpus corruptile ingloriæ relurgetaugmentum.Ff
cuiquefemtmniproprium corpus. Vnde beams lo b ,Et in carne
mea videbo Denm.Ntf« omnis caro eademcaro Attende,quia
proprium dixit corpus, non alienum.^Sedali.i hominum,alia
pecormnydlia caro volucr% alia autem pifeiu. Similiter & de aT
quis ipcellige, quæ tan tam diuerfitatemvoliicrum & piCcift-
um ediderunt. Et corpora coeleftia , & corpora terrejlria. Qqia
ratiafecit corpora elementorum, cur nonreficiat exiguum
.corpus humanum, Sed alia qnidem cceleftiumgloria, alia autem
terr/ftrium. Alia claritasfiiis. alia cLntas luna, alia claritasftel-
Uruni.Omnis comparationis diuerficasad hoc licit, vt cre-
das vnum facile redderepoflè.qiii tanra föcitex nihilo. Stel •
lacmmàjlelladiffertinciaritate: fic& refurrettio mortuorum.
Stellarum diuerfitaté iuftorum comparai d iâTerentiæ,qüos
vircutes, non peccaca fàçient elïèdiûerlbs. Nam peçcato-
rüdiuerfitàs in coelo noqerit.ldd inpoena.Seminatur in ctr-
ruptione.furget inincorruptionc. Vt ne le b res, nec caetera pa-
tiatur. Seminatur in ignobtlitate. Quid tâignobile, quamor-
tuum cotpusiSurget ingloria.Surget in gloriam Iplendoris,
ficut loi. Seminatur in injifmitate. Imbecillitatis humànæ.
surgettn virtute. In virtuce, æternitatis angelicæ. Seminatur
corpus animale,furget corpusfpirïtale. Hic qdéanimale côrp9,
quianûrilèmperlpiritumlàiiàû habeijius: tunevero lêm-
per eritin nobis.Siejl corpus animale, ejl & fpvritale. Quod
poflitire obuiâ Chrifto. Sicutfiriptum eJh.Çaftus eft primus
homo Adam in animam.vïuentem. Hoc teftiiqonium ex lege.
Nouiftimus Adam in fiiriturn viuificantem. Cur homo lècun-
dus, vel Adam nouilumus poft tôt homines dicitur? Primus
Adam habetur quilquis veftigia ejus imiratur: poftre-
musilleeft. qui domim veftigia lèquitur. Nouiflïmüs ex
primo ex éo dicitur dominus, quod vlque ad ipfum mors
abïplb primoinuenta delccndit^quod vlque ad crucem
laplus primi hominis poteftatemhabiiic,& idcomorti primus
nouilfim9 làluti: ille primus \(iuens, ifte viiuficans.5ed
non prmquodffiritale eft,fi:l quoi earn alee f t deinde quodfpirita-
le eft. Primus homo de terra terrenus. Notàndum, quod cum
duos Adam dicit, eiufilem naturæ vtrofquç demonftrat:
quiaficutille fine gçnçixita ifte fîqe Cpm\ne.Secündushomo
de coelo coelftis Mac tatiótiè Chriftüsh.ómodecceloiquiain
baptilnio loan nis non aqua, lèd gratia de coelo delcendit.
Etquia fine peccato.carnem aftumpfit 5c Deus ex virgine
nalci d Ignat.ïs eft. QuaCisterrenus, tale> & terrent : & qualis
coelejhs, iai.s& cadeftes. Sic intelligc Chriftum coejeftem,
quia omnino fine peççaço.nô qiiia de ccelo carnem attule-
rit.Igiturftcut portauimus imdginem terrent. Peccacorimagir
ndm Adam portât: fuftus vero Clip fti. Portenms & imagt-
tjeni eixieftis, Veterem hominem an te baptifinum, nouum
poftbaptifimim. Hocautem dico fratres, quia caro & fangtiis
regn m Detpofttdere non poffunt: neque corruptio tncorruptelam
poftidebit. Frequenter Icriptura opera carnis nominat pro
fubftaniia':iïcucibi/Vos autem in canienon eftis,lèd in lpi-
ritu Aliter: CàrolicutnuhceftregnumDei non poflide-
bit, nifi immbrralitate veftita. Ecce myfterium vobisa'tco. Öb-
Icurum fignificac nominando myfteriiim. Omnes quidem re-
furgenius. O mues refiirgem9, qui mormi inueniemur Chrifto
veniente. Sed non omnes immutabimur. Q u i in corpdre
fiierintreperti. quia Tamfli alîùmenciir; peccatores veto æ-
tetnoincendiomlinquentur.JSÏam qui viui inuçntifuerint
peèqLtores,combufti primo ignibus tuncreuu^genitiipec-
catores, qui, in aduentum dóvnini viui inueniuntur. Sed non
omnes immutabmur.Qmd}\ifti ad gloriam,peccacotcs refur-
gentad poenam. Inmomento,m iftuecttli. Breuitatem vult
lignificare momenti, In nouiftimatuba. Quidam duâs cubas,
duos-Chrifti aduencus inteiligunt. çanetenim tuba, ó'mor-
tuirefurgent. Primo refiirgent mortui,5c fic immurabuntur
lanóti, vt hoe di’êaturnouilIÏma ixxha.Incorruptï.Yt Iemper
durent inpoena. Et nos immutabimur. Oportet enim corruptibly
le hocihdutre incorruptionem:& mer taie hoc induere immort ali-
tatem.Cum autem corrupturn hoc inâuerit incorritptioncm, & I
I ni or taie boc induerit immôrtaÜtatem.E ft quod ind uet 5c eft q? '
indui tur.: Tuncfiet ferma qui feriptus eft, Abforpta eft mors u.
tforirf.Euacuatis càufis mortis .Vît eft mors vUloria tua? vbieft
morsftimul tstuusf Vbieft mors contentio tua? -Quæ con-
tentio, nifi quiâmodo caro concuprlpitadperfiis lpiritü, &
Ipiricus aduerlüs carné? Iftapugna,1fta eôtèntio: lèd ex per-
lona iuftorû loquitur infultantiü mom.Sfimulus autem mor-
tis peccatum çjtf,Sagitta mortis peccatu, pferquotfanimæ iù -
gulantur. VirtusveropeccàtH x. Fortius fit per feientia pec-
catum.Cur yirtus pchcati lex, fi lexbonaefti Qniapeccatu
per bo.hû oheratu eftmorré.vrfiat Fiipra modum, hoc eft,
maiores vires ex prçuaricationé accipiat: Deo autem grattas,
qui dédit nobis vïclqriamper àominum noftrum lefum è h îflum.
Viétoriailliuspcccatiin quo lexinfirmabatur, per carnalé
jioftram voluptatem,quam-Ghriftuscrucc fua deftruxic.
r lt/tquefratres wêidilefti. Reddita ràti one refiirreétionis, de
qua hæfirabant, nortatur eos in Dei operepermanere, iam
certus de retribiitionefutura. Stabiles eftofe, & immobiles. a
bandantes in ôpere do minifimper. Nemo vos d eh o cgrad « Fp ei
moueat vltra.Schntesquodl borvefternoneftinanis mdormno.
Hoceft, nonfine cailla laboraris.
De colleftit autem qua fiunt in fanBos, ficut ordinaat eçchfi s
Galatia. ita&v sfacite. De lumptibus diçir qui per lingulas
ccclefi^S’.èpllcifti Hierololymam làmftis pRuperibus mitte-
bantur. Peryjtiqfabhàtivnu quifa veftrum.Vna làbbati, dominiez
dies eftiieuein euangelio Icriptum éft dominum v-
na labbati refurrexillè. Apud feponat, recon nus quod ei bene
placiterit: vt hou cum venero tune colleltafiant. Cum autem pra-
finsfuero, quos probaueritisper epiftolasftm mut am ptrferregrd-
tiamveftram in Hierujàlem. V t paulatim reponentes non v n i
hora grauari lè purent, vt hilares line dàtores qui diligamur
Kà Deo. Quodft dignumfuepit, vt & ego earn, mec ton ibttnt Si ta*
lis fueritoblatio veftra, vtperme digne po Hit ofe rri. Ÿenia
autem ad vos cu m M acedqnia m pertrarfftero Nam.Macedoniam
pertranftbo. Apud vos autem fo fitan mahebo, veletiam lyonabo,
vtvosmededucatisquocunquejrro. ‘hîoloaurem v/smodo in ran-
fitu W&mQmalèhabentMaçfcdf;nes, vrnon ficneceflèa-
pudeOsdiütiusdemorari.Apudvosautèm nécellè éft vt.
maneam yel hyemem: multaenim lime qu ç corrigantur in
fin vobis: nam 5c medicus ibi rnorain habet;- ybi pluies æ-
grotant. Spero enim me aliquantum temporis ntanere apud vos, fi.
dominaspermiferit. Pcrmanebo autem Epheft vfque adpentecpfteny
Hoftium enirit mihiapertum eft magnum, & cuidensid? aduerfarÿ
multi. St autem venerit Timotheus videre vtftnè timoré fit apud
vos.Opus ». àomintpperatur, ficut & ego. Ne quis ergo ilium fier-\
nat. Deduct te autem ilium in pace,vt v entas ad nkiexpecto enim il- '
lum cum fratribus. Ue Apollo autem fratre, multum r'ogaut eu vt
venir et ad vos mm fratribusi & vtique non fuit volmtasews vt
nuneveniret. Veniet autem cum ei vacuum fuerit. VigtUtefiatcin
fide, virtliteragite, érconfortammt.Omniaveftra in chai itateft-,
Ideo ibi permanebo, quia eu mihi euidens natafit op-
pôrtunitasprædicandi, 5cplurimi fint qui iëliftant;pluri-
mis auté Deus oftium cordis aperuir, 5c mulri non credc-
tes reftiterunc.’ Obfecro auteVosfrattesmoftis domuStepbana &
Fortunatïquûniam funtprimitu Achat t. Vël fide primitif, vel
honore, Et in mimfterio fanBorumordtnaueruntftipfis. Ad do-
cendos lànétoSjVel necellària eildem miniftranda. Ÿ't &vos
fubdttifitis eiufmod't,&omni co operand &laborami.Qm nobiF-
cum vel illis cooperantur in euangelio Chrifti. Gaudebo ante
in prafentia Stephana & Fortman & Achateu t^ui præiëntes ,
liincapud vos .Quonia id quod vobis doerat* In Iciéàtiaftlpfifu-:
pleuerunt. Per doétrinam. velexemplo. Refecerunt enim &
meumfiiritum,&vcfirum. Meum Ipiriturn gàudio de ve-
ftro profeétu ; ve ft turn verb de inftru&ione doétnnæ. Go-
gnofcite ergo qui buiufinodtfunt. Salut am voste. Tefia Aft *. Sa-
lutant vos in domino fimper multum Aquila, & Prifea. Sicut
alibi, Cognolcite eos, qui i ta ambulant ficut habeas Fof-
mam noitram. H iccogholcirc, p ro honorate agnolcen-
tes eorum laborem. Cum domefttcafua ecclefta. Domcfti-
ca cbhgregario Fratefnicat« ecclelia dicittirî Salut ant vos
fratres omnes, apud quosetiam bofpitor. Salutate muicôn in
ofiulo fanBo. Non fiôio,ficùt Iudasl Salutatip mea manu Pauli.
Sj quis non am at dominum I e s y m! Ç h r i s t v m ,
fit anathema maranatha. Quomodo illis quieuài amat., rèJ-
demprioVenturqseft C h r i st V s , itàhis qtiï eumnôri
am a n t, anathema illis venst : rd e f t, v r , illos abomine-1
C