«
inreremptum audiuit, sufcemt,: ablutumque veftimentis I rat, vt longitudo ac latitudo cantos prorfiis peruideri no
. , . • « ■ • l.— — J- • poffit.i Cumqj.nobis via in ter côprimentes abHis qmprie-,
cedebât angelis pararetur, peruenimus ad locü que iam de
longinquo cotemplabamur : in quo fijperpendebat nubes
omni luce lucidior,in quo non fol, non luna,nô aftrü cerni
Eoterac, led fiiperhis omnibus naturali luce Ipendidiuscf-
ilgebat. Et vox procedebat de nube,tanquavox aquarum
multarum. Ibi etiamepeccatoic humiliterfalutabantviri
■in vefteiàcerdotali ac Ièculari, quos mihi qui præcèdebant
enatrauerunt eflè martyres ac côfeflbres, quos hic fiimmp
excollim9 fàmulatu.Stans igitur in loco, in quo iuflùs fum,
operùit me odor nimiæ lùauitari^ita vt ab hac luauitate re -
fedus, nullum ad hue cibunfpotumq-, defiderem.Etaudiui
vocem dicentem, Reuertatur hic in lèculü,quoniânece£
làrius eft eecleiiis n oftris. Vox enim audie bat ur,nâ qui lo-
queretur, penitus cerni nôpoterat Et ego proftratus lùper
pauimentü, cum fletu dicebâ, Heu,heu» domine cur mihi
hæc oftédifti,fi ab his fruftrandus erâfEcce hodie eiieis me
à facie tua,vt reuertar ad ièculum fragile,& hue vitra redire1
nôvaleam. Nequælo domineauferas milèricordia tuam à
me fed deprecorvt permittàs me hic hàbitare, ne illue de-
cidens peream, Et ait vox q loquebatur mihi, Vade in pacet
ego enim fum euftos tiius, donee reduca te in hune lpcum.
Tum relidus à comirib9 meis i deicendens'cum fletu, per
portam quaingreflus fueram hue fiimregrefliis.Hçc eolo-
quente ftupentib9 cundis qui aderant coepit iterü iàndus
Dei cü làchrymis dicere » Væ mihi qa taie myfterium aulus
fum reuelare.Ecce enim odor fiiauitatis q u e l l e loco lân-
d o hauferam, & in quo p hoc triduum une vllo cibopotu-
que fuftentatus lum, recefli t à me. Sed & lingua mea graui-
bus eft operta vulnetibüs,&ita tumefàda, v t omne qs rppu
videatur implere. E t fcio q> non fuit beneplaciturn domirio
Deo mèo, vt hæc arcana vulgarentur. Sed tu n 6fti domine,
qa in fimplicitatë cordis hæc feci,no in iadantia méri s.Sed
quælo indulgeas, & nô me.derelinquas iuxta pollicitationé
tuam.Et hçc dicens filuit*& accepit cibü potumq; .Ego ve-
ro hæc feribens, v.creor ne alicui legend ut incredibile, iuxta
id q> Saluftius hiftoriam feribens ait, vbi de virtute atq;
gloria bonorn mêmor eft, Quæ fibi quifq-, facilia fadupu-
tat,çquo animo accipit:fupra eavejuti fi da pro fàlfîs ducit.
Nam teftorDeumomnipotehreni qiaab ipfius ore omnia
q retuli, audita cognoui. Poftmqjrum vero tempus ipfèvir
beat9 cellula fua extradais,ad epifeopatum eledus, i nui tu s
eft ordinatus:in quo vt opiner,decimum annum Cum age-
ret,inualefcente apud Albigenlèm vrbem inguinario mor-
bo, & maxima iam parte de populo illo defunda,cum iam
pauci de ciuib9remanerent,vir beatus tanquam bojiuspa-
ftor,nunquam ab illo loço recedere voIuit,tedfèmper hor-
tabatur eos qui relidi étant oradoni incumbere, ac vigilii s
inftanter infiftere : & bonalempertam inoperib9 quam in
cogitatione verfàre,dices, Hæc agite, vt fi vos Deusde hoc
mundo migrare voluerit, non in iudieium ,fed ip requiem
intrpirepoffitis.Cum autem vt credo,iam reuelante domino
, temp9 fiiævocationis agnofçeret, ipfè fibilarcofagum
côpofiiit,corpus abluit,veftem induit;&fic intentum fem-
per cælo beatumfpiritü exhalauit. Fuit autem magnæ iàn-
ditati s minimæq; cupiditads,auruni nunquam habere vo-
lens,nam fi ceadus accepiflet,protinus pauperibus eroga-
bat. Cuius tempore cum Mummolus patridus multos ca-
ptiupsab vrbe dçduxilïèt,profècutusüle omnesredemit.
Tantamque ei dominus gratiam cum populo illo tribuit,
vt ipfi edâqui cap tiuo s duxeran t,&d e precio ei côcedèré t,
& in rcliquo munérarènt:& fiepatriç iuç captiuoslibertati
priftinæ reftaurauit.Multaque de hoc vito bonaaudiui: led
dura ad hiftoriæ coeptü reuerti çùpio,plurima prçtermitto.
Defundoigitur Ghilperico,inuentaq; qüamdiu qfierat
morte,Aurelianenfès cum Blefènfibus iundifùper Duné-
fes inruunt,eofq; inopinames pto terunt,domo s annonaf-
que,velq raouere facile nb poterant,incendio tradunr,pe-
cora diripiunt,atqueres quas léuarepoterant, fiiftulerunt:
quib. dilcedentibus co undfDunenlês cum reliquisCar-
notenis,de veftigiolùblèquûtur, fimiliforte eos adficien-
tes qua ipfiadfedi fuerânt,nihil in domibus,vel extra do-
mos,veldê domibus rehnquentes. Çumq;adhucinterfè
jj iurgiacômouentes de&uirent, & Aurelianenfès cotcahos
melioribuS induit : hodera in hymnis deludam, in nauim
leuauit, & in bafili ca landi Vincenti j> quæ eft Parifij s,fèpe-
Uuit, Fredegundereginainecclefiaderelida.
GRKGORIl rVRO
NENSIS HISTO»
R I A R V M,
L I B E R VIT»
I c et fit ftudium, hiftoriam profèqui, quam
priorum librocum otdo reliquit, camenprius
aliqua de bead Saluij epifeopi obitu expofeit
loqui deuotio, qui hoc ahno obiifle probatur.
Hic enim,vt ipfe teferre crat folitus,diuin ha-
bitu ièculari commoratus,cum iudicibus fècùli mundiales
caulàséft executus : nunquam tamenfè in his eôcupifcen-,
dis obligans , quibus adolefcentuÿ animus fblitus cftim-
plicari. Iam cum diuini fpiramênti odor interna vifeerû adtigiflètirelida
fècularimiliriamonafteriû expetiuitjinteilexitq;
vir ia tune diuinitati dédit9, raelius eflè vd paupertate
cum Dei tiïnoreVquam fèculi pereunris lucrafcdaririn quo
monafterio diufub régula à patribus inftitüta verfàtus eft.
Iam vero cum in roboremaiori tam intelledusquaætads
cued9 eflèt,defüridô abbate qui huic monafterio præerat,
alendi gregis fufeipit officium. Et qui fè magis fratribus pu-
blicü pro corredione reddere debuerat,fit aflùmpto hono
re remorior: ilico fibi fècretiorem cellulam quærit Nam in
priore, vtipfe adfèrebat, amplius quam nouem vicibus ni-
mia exefùs abftinenria,pellem corporis demutauit : deniq;
accepto honore cum in hac cotentius pârfimonia orationi
&ledioni vacaret,illud pîerüq;reuoluebatmielius fibifieri
fi eflèt inter monachos oçcultus, quânomenacceperitab-
baris in populos, Quidplura î-Includitur, Valedicens fra-
tribusjfibiqueipfis Valedicenribus: inquainclufîonein
omni abftinentia magis quam prius egerat, colnmoratur;
ftudehs pro chadtatis obfèquio:vtcum quifque veniflet
extraneus,& prarionem tribuerèt,&Eulogia gratia plenif-
fimaminifttaret,quæmulris infirmis plerumque falutem
intégra detulerunt. Quo dam autem tempore ,febre nimia
exhauftus .anhelus iacèbatin ledulo.Et ecce fubito ,ma-
gno lumine cellula darificata contremuit. Atille extenfis
ad coelum manibus, cum gratiarum adione fpiritum exhalauit.
Mixto quoque vlulatu monachi cum ipfîus génitrice
corpus deifundi extrahunt, aquadüuunt, veftimentis in-
duunt, & feretro fùperponunt, atque in plàllentio fletu q;
labentem exigunt nodem.Mane autem fado,faneris officio
præpatato,corpus moueti coepit in feretro. Et ecce mails
r ubefc en tib u s, vir quafi de grautfömno fufeitatus, ex-
cutitur, aperulque ocuus & manibus eleuatis, ait,O domine
mifericors quidfecifti mihi r vt me in tenebrofiim mun-
danæhabitarionis locuredire'pennitteres,cum mihime-
lior eflètin ccelo tuaniifèricordia, quarriiftius mundi vita
nequiflimafStupendbus autem füis,& interrpgandbus
quid fuerit taie prodigium, nihilinterrogatibus ifle refpo -
dit. Surgens autem deferetro, nihil malifèntieijsde inco-
modo quo lâborauerat, triduo abfq»cibi ac poculi perftitit
alimento. Die autem tenio, couocatis niônachis & matre
ait, Audite ô dilediffimi & intelligite,nihileft q» cerniris in
hocmundojlèd funt iuxtaid q> Salomonprppheta cecinit,
Om nia vanitas, felix eft enim qui ea agere poteft in fèculo,
vtglotia Deicerneremeteaturincoelo.Etcühæc diceret,
dubirare coepit,vtmloqueretur amplius,an liieret.Q uo ta-
centeimplidtus fratrûm precibus,vtquidvidiflètexpone-
ret>ait, Cum meantehos quatuor dies côtremilcente cellula
exanimé vidiftis,adprehenius àduobus angelis in coe-
loru excella fublat9fùmj itanojfplu hoc Iqualidü ièculum,
verum etiam folem aclùnam, nubes & lïdera fiib pedibus
habere putarem ; deindeper p orta luce ifta elarioré intro-
^udus ium in illud habitaçulum, in quo omne pauimentü
crat quafi auruargentüqj renitésjux ineffabilis,amplitudo
inenarrabilis quam ita multitude promifeui fexusobtexeÇreiit.
qii
quifque £
cilia p ut ai
G
Cup.ZAurelian
feafupei
Dunëfes
Cap-3- Vedaftes
adulte^ oc
ciditur fu.-
jCip-4-
iFxedegundafugit
»«*
Ecclcfiam,
cuius the?
fauiosî
Child .in4
nadit. ■ ^
B
Feaiepd sc.g .■Gut
chi. petit ’
fuppeüas.
Capd.
Gunthchr.
Charibexti ■
Cap,7^ " r‘
Childeb«-'
tus per learma
Hifi. Franc. Liber. V IL 4 / f !
concuterent,intercedenribus comitib.pax vffjj ad au-
diept iam <fata eft (cilïcet vtin die quo iudicium^etat fotu-
rum., pars qus contra partem iniufte cxarlèrat, iuftitiame-
diante cpmponereti&ficabello ceflatum eft. .
Vedaftes cognonjento Auo, qui ante hos annos Lupum
Ambrofiumq; pro amore Vxoris Ambrofiiinterfecerat,&
iplam fibi q confbbtinafuaefle dicebatur, inmatrimonium
acceperatjdum multa fcelera infra Pidauum terminü per-
petraret, quondam loco cum Childericö Saxone coniun-
dus,dum|è inuicem conuiciis lacellèrent,vnusexpueris
Childerici Auonem hafta transfixit. Qui ad terram ruens,
plerifqj adhuc idibus lauciatus, iniquam animam languine
defluente refudit fuitq-, vltrix diuina maieftas languinis in-
nocentis,qué propria efrudetat manu.Multa n.furta,homi-
cidia,adulteriaque miferrimus fiepe commifèrat,qus filere
meliusputö. Compofuit tame filiis Saxo ille mortem eius.
Interea Fredegundis regina ia viduata Parifios aduenit,
8c cum thefautis quos intra murorum lèpta concluferat,ad
eccle flam confugit,atq;aRagnemodo foue tur epifcopo re-
liquos vero thelauros,qui apud villam Calam remanlèrant,
in quib9 eratmiflorium illud aureum, quod nuperfecerat,#
th‘elauranileuauei unt,& ad Childebeftum regem,qui tune
apud Meldenlem comorabaturvrbé velocijer tranfierunt.
Fredegundis igitur regina accepco confilio, legatusad
Gunthchramnüregé mitdt, dicens, V eniat dominus meus,
& lufcipiat regnu fiarris lui.Eft,inquit,mihi infans paruul9,
quem in eius vlnis ponere defiderans, me iplam eius humi-
lio dirioni. Comperto aut Gunthcramnus res de fratris ex-
ceflu,amanffime fleuit. Moderato quoq; planéhi,cómoto
eiercitü Parifios dirigit.. Cumq; ille intra murds liilceptus
fuiflèt, Childëbertus rex nepos eius, abalia aduenitparte.
Sed cü eum Parifiaci recipere nollent,legatos ad Gunth-
chramnum regem dirigic, dicens, Sdo piimme pater, non
latere pietaterh tuam, qualiter vtrumq-, vfque prxfèns tempus
pars opprelleritinimica, vt nullus de rebus fibi debiris
poflït inuenire iuftitiam:idcirco fupplex nunc deprecor, vt
placitaquxinter nos poft patris mei obitumfiint innexa
cuftodiantur.Tunc Gunthchramnus rexlegatis ilhusait,0
miferi & femper perfidi,nihilih yobis verum habentes,nc-
que inpromilfis permanentes, ecce omnib9 quxmihipol-
liciri eftisreliétiSjCiun Chilperico rege nouam paótioncm
Icripfiftis, v t me k regno depulfb, ciuitatès meas inter lèdi-
uldérent.Eccepad;iónesiplas,eccemanus veftrxliiblcri-
ptiones,quib9 hanc conniuentia confirmaftis:& quajiunc
frote quaeriris.vt nepotem meum Cbildebertumlüfciperé
de beam ,que m mihi vëftra peruerlitate voluiftis fa cere ini-
micum ?Cui legati dixerunt:Si tantum menté iracundiaccc-
pit,vt nihil nepoti tuo de his-qux pollicit9 es indulgeas, vel
illa quq de regno Chariberd de bétur,auferre dcfifte.Quib9
ille aitjEccepaótiones qua: inter jiosfa&aï funt, vr quilquis
firie fratris voluntate Parifios vrbëingrederetur, amitteret
partem liiam, efletqjPolyoófcus martyr cum Hilario atque
Martino cófefloribus iudexac retributor eius.Poft hxcin-
1 grëllus eft in ea gërmanus meus Sygibertus quiiudicio Dei
iriteriens,amifitpartemfuam:fimiliter & Chilpericusgef-
fit.Per has ergo tralgrefliones amilerunt partes luas: ideo-
quequiailliiuxtaDeiiudicium8c malediótionespaélionü
defecerunt,omne reguum Chariberd cum thefauris eius,
meis ditionib.lëge opitulante,fubiiciam; nee exinde alicui
quiequamnifi Ipontanea voluntate indulgeam. Abfiftite
igitur vos lèmn médacesacpfidi, 8c. hsecregivëftro referte.
Quibus dilcedentibus, legati iterum C hildeber ti ad an-
tediótum regem veniunt, Fredegundem r eginam requiré-
tes,atq; dicentes,, Redde homicidam quxamitam meam
fuggillauit,qu^ pattern interfecit,& patruü:qu*ipios quoque
confobrinps meos gladio interemit. At ille,In placito,
inquit,quoH habemus,cun(fta decernimus,tra«ftantes quid
opörteat fieri. Nam Fredegundem patrociniofuo fouebat,
ïplamque fiepiusad conuiuium euocans, promittenslèei
neri maximum defenlbrem. Quadam vero die dum pariter
ad mënlam ëpularentur,regina conlurgenSi&Valedicens,
4itgederinebaturdicentefibi, Adhuc aliquid cibi fume.
Cui ilia, Indulge, inquit, deprecor dominémi, quia iuxca
conluetudinem mulierum contigit mihi, vtpro conceptu
confurgam.Hscille audiens obftupuit,fciens quartum eflè
menlèm, ex quo aliüm ediderat fiimitutatiièïi pcfmiïïtfam
conlurgere. Priores quoq; de,regno Chilperici,vterat A
Ibualdus & reliqui,ad filiiim eipqui eratsvt fuperius dixiui9,
quatuor menfium, fe collegerunt, quefh Chlotharium vo-
ci tau er unt,exigen te s làcramenta per ciuitates quç ad Ch il-
pericum prius alpexerant, vt (ciîicet fideles eflè debeant
Gunthcramno regi,ac nepoti fuo Chlotha rio.Gunthchra-
m nus vero rex omnia quæ fideles régis Chilperici, non reifte
diuerfis abftulfimnc, iuftiria inrercedente i eftituit.Mul-
ta & iplè ecclefiis conferens,teftamenta quoquedefunéto-
rum qui ecclelias hæredes inftitucrant, &ab Chilperico
compreflafueranc,reftaurauit, multifquefe benignumex-
hibens,ac multa pauper ibus tnbuens.
Sed qtüa non erat fidus ab omnib.inter quos venerat,ar-
mis fe muniuit, nec vnquam ad ecclefiam aut refléta loco,q
ire dele&abat,fine grandi pergebat cuftodia. Vnde faiftum
eft vt quadam die dominica, poftquam diaconus filenti um
populis vt Milfieaulcultaretur, indixit: rex couerfiis ad po-
j pulumdiceret. Adiurovos,ô viricum mulieribus quiade-
I ftis,vt mihi fidem inuiolacam leruare dignem ini, nec me vt
fratres meos nuperreciftis,interimatis : liceatque mihi vd
tribus annis nepotes meos, qui mihi adoptiui fa£ti funt filii
enu trite, ne forte contingat qiiod diuini tas æterna non pa-
j riatur,vt> um illis pamulis me defunâo, fimul pereatis, cu
de genere noftro robuftus non fuerit qui défenfet. Hæc eo
j diçente,, omnispopul9 o r a tio n e rege fudit ad dominum.
Dum hæc agerentur Rigunthis Chilperici régis Alia,cum
thelauris fupra Icriptis ,vlq; Thololam acceffit: & cernens
I fe iam ad terminum Gothorum ëflè propinq, moras inne-
‘ iftere coepit,dicendbus fibi turn prçterea luis oportere earn
ibidem cQmmorari,cum ipfi fatigari de innere, veftimenta
haberent inculta,calciamenta iciflà.iplblq; equorum atque
carrucarü ÿ d paratus adhuc ficut plauftris eueéti erât,leorsu
reflè difiuncftos-Oportereporius omnia hæc pri9 diligenter
ftabiliri & licitinere^ficifci, acfiilcipicû omni elegâtiaab
fpôfb,ne forte fi iiftuiti inter Gpthos adparerent, inrideré-
tur ab ipfi s.Dû ergo his retardarentur ex caufis,mors Chilperici
regis in auresDefidérij ducis inlabi tur.Iplè quoq;col
leétis lècü virisfortiûîmis Thblolàmvrljéingreditürreper-
tolq; t helàuros abft ulit depotëftate reginç&in domû quada
fub figillotu munitione ac virorû fortiû coftodia mancipat,.
députas feginæ vi<ftu ar(ftum,donëcadvrbéregrederetur.
Ipleveroad Mummolumcü quofoedusante duos annos
iniexat,properauit. Morabatur tune Mummolus intra mu-
ros Auennicæ vrbis cum Gundobaldo, cuius in libro fiipe-
riore mèminimus Qui côiurwftus cum lîipradkHs dücibùs
Lemouicinum accedens, Briua Gurretiam vicü in quo làn-
iftus Martinus noftri,vt àiunt, Mai t.ni difcipul9, requielcit,
adaenit:ibiq; parmæfuperpofltus.rex eftleuatus. Sed cum
tertiocum code gyrarent,cecidilfe fer tur,ita vt vix manibus
circunftanrium fuftentari potuiflèr. Deinde ibatp ciuitates ,
in circuitu pofitas.Rigunthis vero in bafilica faniftæ Manæ
Tololæ,in quamRagnoualdivxor,cuius fupra meminim9,
GhHpericummetuensconfugerat,refidebat.Ragnoualdus
vero deHifpàniis rediens,vxori facultatiq; reftituitur. Le-
gationis enim caulàHilpaniâ perierat àr ege Guntchramno
direptus. Magno ea tempeftate incendio bafilica antedifti
Martini beati apud Briua vicuna ab iminèntiflofte cremata
eft.itavttâaltarium q columnæ quç de diuerfis marmorum
generib9aptatæ erat,ab igné difloflieréti i r.Sed ita hæc ædes
in pofteram à Eerreolo epifcopo re para ta eft tanqua fi nihil
mali pertulerit: vehementer enim-admirancur veneraturq;
hune fluuftum incolæ,eo q>;plerunqjvirtutes e? experiatur.
Erat enim cum hæcageoantur, roenfis decimur> Tuftc
adparuerunt in caudicibus vinearü,palmites nouicum vufs
deformatisûn arboribus flores, phanis magna per coelum
difcurrens,quæpriulquam luxin diëfieret,latemundüillu-
minauic. Adparuerunt etiain cælo & radii:&à parte lèpten-
trionalijColumnaigneaquafi.de cælo pendens perduaium
horarum Ipacium Vila eft-,cui ftella magna fuperpofita erat.
In Andegauo aüt terra tremuit:& m ultaalia ligna apparue-
runt,qvtopinor,ipfi9 Gundobaldiinteritum riunciauerut.
Igitur Gunthchranusrex, comités lijos ad coprehéden-
das ciuitates,quos quondâSygibertus de regno Chàriber-
d fratris fui acceperat, direxi t, v t exigen t es làcramen ta, fuis
R r 4 easdiî)
ôHatio-
lie; eccietîi
Gunthcnti
Cap.g.
J Gunthcliri
-nus munit
I fc cuftodia,
J &populum
adiurat ne
le intcid*
: Dcfiderius
I Rigundis
' thelauios
Gundobal- areg«
eleuatur.