A
Sapitn.r).
z .Cor. j.
Ib id .
A c i . i+.
B
ï.WiS
iac.IM
u t. j. s
i .C o .6 .
Pjd.iiZ.
P h il. 3.
Philip, j. c
i.eo.4..
Ào.ij.
TfA.14.
Io h a n .1 6 .
Pro. Ij;
M a t. ii).
D
£o.8.
t.Co.iz.
\6% D. PfimâfCômm.iri Apocdyp.
Via, di fcernendum inter exottum naturae culpabilis & ordi-
ries gratis falutaris; Huius nunc libri ordihem exequen,-
te s , colHem fenlus qiios interp'retationibus nominura di-
geflinaus, recaptulantes, h u it ordini quail quibufdam ca-
tenulis breuiter con nc&amus, hoc rilodo: Noftr* con fefi
fioni&diuihs laudi opcrath fiiccedi de more perfe<ftio>
tanquam Iu d s R ubeh, vt nee poeniteiida li beat vltra rep e-
tere,nec probabilia in quibus Deus laudetur, pigeat adim-
plere. Propterea huicin ordine Ruben fiibmrigiftir, v t&
quioperatur, fpegaudeat:8c videntes ad Deilaudemre*
ferantoperantem. Veruhi quia adhuc Corpus quodcor-
r^mpitur, aggrauat animam : 8t ingemifeimus grauati:
’& quandiu in corpore fumus, peregrinamur a domino:
fiepermultaStribulationes bpbrtet nosihtrare inregnum
Deijficut feriptum eft,fuccedit Gad,id eft, teritatioifiicce-
ditinquam non natiuinatis o r tu , fed militia: ipiritalis
excurfd etiarri talibiis enim non defunt tentatidnes vi-
t s prxientis,quibus exerceantur in agorie: &acciri<fticiri[-
gulo (piritali, nop firiantUr defidis torpore marccfcere* licet
enim & in bono & in malo ponatur faspe tentatio, hie
tatneti vt ad virtutem bond vfu redigatur,intellige nda pro-
ponitur.Prdpteredvt&accih£his,vtpotc fpiritualitentfS-
lians, dighoicarur:Prscihxiftimejinquit, virtuteacroel-
lum. Vnde legimus: Beatiis vir qui fuffert tentationerri,
qudniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitx, fic-
uti & Abraam tentatus emiciiit. Nam etfi mala quidem fit
tentatio, iuretamenbeatosdiciiriustehtatibnem viheen-
tes.vel ex teritatione vidtores.ldeopoft Gad, Afer, ( id eft,
beatus)ponitur,iiixt3 acceptam i domino regulam verita-
tis,qiiidicitsBeatieritis, euip voS odcrinthdmiries, & pfer-
feeuti vos fuerint ,&dixeriiVt omne maliim aduerfurri vos,
mentientes, propter me. Huius beatitiidinis fida pronufe
fiorielecuri,non angu ftiantur, fed cu Apoftolo dicur: Cor
noftrum dilltatumeft.EtpIalmpdoncinurit.Viam manda-
torum tuonim cucurri,cum dilatares edr meum.Propterea
Nephtali fiiccedit,quod eft latittido, vtfion folum ndn de- -
ficiamus, verum etiam q u sre tro iuntobliuifeeiites, fic in
ea quae ante fim't ( fecundiifn Apoftolurh ) exteridarhur, vt
fbla neceifitate humans conditionis obftridti, curain car*
his non in defideriis Faciamus.Gouerfatid n. noftra,inquit,
iri cslis eft.& quamuis defidferiu fit difiblui & efle Chri -
fto , adhuc tamenportamils theiaurum iftumin vafis fidti-
libus.Ideopoft NephtaliManaifesportitur, ideft, oblitus
velneceflitas. D ehacneceffitatcdicitApoftblus i Carriis
cura nefeceritis in defiderijs, ctini non coiictipifcentiis fer-
uiendu,fed neceftitatibus prsmonet cohfiilendd.de quib^
propheta meliora lulpiran s precabatur, dicens:De necelll-
tatibus meiserue nfe. H uic fiipponitur Simeon, id eft, au-
diuitriftitiam velnotneri habitaculi. vt etia huius qualitate
vocabuli euidentius inculcaret - &quid hie habendum , 8c
quidlaiubriter expedtandu. lllis enim habitaculi cceleftis
gaudiu dabitiir,quoru hie animus fruiftUofa pcenitentia co-
triftatur.quibiis & dicitur: Triftitia veftra vettetUr in gaudiu*
Proiride Leui fubnedHtur,id e ft.additus. in qito intel-
ligimus Vel illos,qui temporalib us sterna mercantur, ficut
Salomon dicit:RedemptiO ahims viri, d iu itis iu s : fiue ij-
los, qui domini fequendo confiliu, perdpiunt in hoc fecU-
lo centUplida, in futuro autetii feculo vitam sternam.His
&quoBferiptum eftconUenit, quod quiadditfeiehti54ad-
dit IaborenfcNam &landlolob ad hoc tnbulatioriuhi acer-
bitasaddepamr, vt probato prsmiortim metees amplior
reddere tdr .Nec im merito Ifechar ei Ordine redfco iuccedit,
quod interpretatUm d id tu r, eft merces. nifi quia ficUt do-^
cet Apoftoliis, Non iurtt coridigns pafliones h uius teporis
ad futUrani gloriam q u s reUelabiturin riobis. Frudtuofius
quippe pugnatut, vbi merces efle prsdicitur. H s c autem
in habitaculo fortitudihis DeUs operatur & perficit » qu o d
didtuTZabulori, quando virtus iii infirrtiitate perficitur, vt
corpus qilod ab inimicis putatUf infirmum, & pet cuius
materiamanimo quoque inferre nitUnturinteritum, Deo
confortanteexperiantur inuidum, augment© fiiccedente
infelid,ideft,Iolephjquodinterpretaturaugmentum.atq;
ihhoccorttextum ordine augmenta fignificat gratiarum.
fiue de talentorum dupla redhibitione viuras, augmenturn
commodilpiritalis intelligas;fiue in his q u s votiuafideliu
rellgione redemptqri t)co reddüntur,accipias.Atq; vt hos
6mnês,quos & ordo 8c interpretatio nominum hie fignifi-
catiue pofitos, in futuro iudido ad dexterâ Chrifti régis s -
terni ftitUros intelligas, Beniamin in poftremo loco fuppo-
nitur.id eft filius dexteræ, taquam ipfe fit finis ordinis,qus
feelieitas promittitur perfeOtç mercedis.T Une ehifti houifi
fimkinimica deftruètür morsiVtfiue Vnul^üifqUè fid cliuhi
films dexters iure dicatu r , fine othnis ecclefià, de qua ck-
nimUs: Adftitit regiha à d exrri s tüi’s ifl veftitu deàurato,cir- |
cüdata varietate. Nequaquàmfiineprstereundü-exiftimo, i
quod hie in Apocalypfi Manafles,qui non filius Iacob, fed
nepbs erat, Beet inter filios adoptatus, feXto Idco ponitur : i
ciirti Dahvqui vtique filius eft,& fiue in Gehefi,fiue in exo-
do cum caMeris frattipus adnumèrâtüs ofteiiditur,hicom-
nirio prstefmittituri tanquam ecclefia ex gentibus ado-
ptàta, fexta m'undi state Iudsorum perfidia rtprobetur.
Necvacat'q ManaflèsinÆgypto inter alienigenas natus,
merito adotionis , fignificationis gratia fexto interferituf
loco,Dan autem nulloj vt Vel fic euidentius comprobetur,
fighificatio'nis rherito hic ômhià g èri, non tranfirorio re-
latu componi, v t proprie in Dàh iudicâns hebrsorüm tran-
feuntium tern pus manifeftius démonftrètuir qüo lex cere-
moniaoim in circuhcifiOne'CathâlibUs vhftimis csterifque
tàîibus gerëbatur tranfilfe, tanquam non neceflkrium co-
gnofeatur,docente Apoftolo cum diçit : Vetera tranfiemtj
ecce fedta fiint omnia iiouà.itemque, Reprobacio qüidem
fit prçccdcntis mandàti propter infirmitateni eiüs &inuü-
, litatem.Qüs cüm ita fe nabeant,ccigno'feenduhi allego no
mé didtisdominialiqUatënusaduerfàri, quibüs ttëstàfitü
proFcflionis parabolas irifinpàtas oftédic,tricenO frUiftu cô^.
iuges fexageno vîduàs & conunentes, ccntêhoinfinUahs
virgines, vel etia martyres. Nâ cum in agrb abtiùâclenéorû
militiditl, & elebtorum côcemplatiüà fignificarèt Ocià mo-
nachoriim, veleXcürfîiS niolèndilaiCbrum, quarti üis varia
figrtificatione, éünderti tahiéhhùmerüm noil videturex-
cédërej fed in eflHé tribus orrines hoS mOdosinüeniri vel
intelligipoflè, &iàlutarido6tririà, &euidendexperientia
coprobatiit. QuOsn. nefcio dé nuhief0 hionachoru & de
orditie clericbrüm,&'dç âgihihibüs cohiugatoruni fepe tales
exiftere,qUikd cohfeifibnem tanqin Iudalatudabiles,&
inRubëhopéribüs clareàntefficaces, & in Gadtentatio-
num exerciiiis fortes, &iii Àfeï bëàti, & in Nepthali largis
iniferiebrdis opetibus dilatati, 8c in Manaflè pofteriorum
obliti, & in Simfeoh quafi triftês adhuc in eoualleplaratio^
nisjfempër autem gaudehtes,nomen habitaculi Sférufàlê
caelefte lu(pirantes:K in Lëuiqui promiflîonevitsprsfen^
ris & futurs congaüdëant. additis bonis réporalibus, stê r- i
n o bonofundaci: 8c in Ifechar, fu tu rs mercedis ëoritepla- s
tionc firmati i 8t ih Zabulon, qui pro Chrifto dimican tes,
filas animas ponant : &in Iofèph,qùi & in àugmerlto fpiri-
talis fubftanris ftudeant,& fuper Dei prçceptaaliquid am-
pliùs vël ili virginitate, vel ex facultàtUm fuarüm offerarit
quantitate:& in Beniamin foelicitatis s të rn s dextérahi for- 1
tiânûur.vt nouiffima inimica liiorté defltuëtaAcDèus bm-
mia in omnibus, intantùniytnècipfedominus fuisdiâis
adiierfàriputeturineo, q) aÜbi oëto beatitüdiiiës inemo-
fans, admiràbili prorfus difpofitione deferibi^l Qüas vtiq;
àb illis tribus profeffionibus non feparauic, fed in ipfis in-
ueniri,&ex ipfârum meinbris refulg^re perdocuif : in qui- ^
bus & horum patfiàrcharam &intelligentiam ex nomini-
bus trââam, ànimadUertcre potèriihus, & ififàflômiftâ iifl
demcôngfuçrtter gràdibus coâptarè, non parilitatc liume-
nVculh ifti odto,illi vëirb duodecim conftent,fediiltelligen-
risqüalitâte I-telafki fibique âlttiiifecus é reporte dilpofita.
Nâm primatn beâtitudiUem paüperes fp^ntunominauit,
ideft jhumilés, qui tirtiore Dei p rsd iti, infirmitatum fiia-
rüfii Confeffione fàlultur,qüibus dicitur:Noli altumfàpe-
iê , fed rime» Pàüpères ergo fpiticu, in Iuda per cortfeflioné ï
laudabilem & vërâcêm decetinEelligi.Vnde &Ifàias:Super
quem?ij^ùit,re^uiefeet fpiritus meus, riifî fiiper humilem
8c quietüm & trementemfermones mëos/'Secündaproih-
de béatitude mitibus deputatur* Mites autem funt, qui fa-
cris obedientes eIoqiiiis,& q u s audiunt, fine repiïgnantia
credunt : & q u s tradita in ecclefia videïinc, fine reprehen-
iione feëtanda fùfcipiunr. qui in Ruben non incongrue
£
i.Co.ifi
iyâ.44.
£
i>Co.7 <
Hebr.jA.
M a t. ij.
Ma rc. 4.
L u c . 8.
G
:.C0.6<
i.C o .if,
Liber I I . ■ t* 9
A figurantuf,qui eft vidés filiftih, Vel vidantes fÜifi. Tèrtia eft. i-dais 8c; getidhiis j r ecclefi^ii fibi Ghriftus domihus
Matt. y. Beatiqtii lugën t,quoniam ipli con folabun t ur. HuiçGad, qj 1 kcquifitiftjquàndo; phigùedihi oies îfi«felitiçæplehi$,gen- E 1
interpretatur tencatio fiue accinëlus,tertio pofitus loco, 1 tes tanqüamoleaftrüih iriferené àpplicauit, vtriulq; populi Rom AU *
' cônciitrit, fecuhdupj ptsmiflam Vxpofitiojnem. Qukrtkî j tedeniptib eftidehs rhonftratiir in hümeratis nominatiiii
Bëari qui eluriunc & iiriUntiuftiriatn. q u o etiam numéro jêümftw jpiinçipàliter.tnbu ÉVtlàliiaçionemquôque genou
pofitus comparatur Afer, qubd eft beatüs. Nullà quippe iqem.orâièr ; dicëns ; Poß hic vidi türbatn multam, ijuatri
melior bèatitudo poterit inuehiri, quam vc amator iuftæ 'Mitiumcrttre nemopotera t , exomm g e h r e t ex omni tribu
ipfiüs vçritatii fatietilr autoré, 4^qu^è reficit nec déficit, fiif- pqpülo cV; lingua, Qi^os ante nhgulatim»ominauerat,
fiçiëns finguliS ÿ & intégra petmâiiehs vhiuërfis,ÆfîJuint6 .aune jin vnitate coMoci9S, flantés ante thronum & in
loco, Bëàti raifericordes.huie quineq ordine relatus occur- .conffectM 'agni, & erant amittifiolit albis, &pdma fuerunt
rit NçpthaR, Vétë latitudo -, quæfiçopëra pietafi^exer- -in mattibus eonitn, & magiio clamöre dicebant : Salus
cec , & ahguftacupiditatë rergotâ, dapfilifempèr fibera- i BeonoJfrofeàehii fuper tbïonum & atyo. Scolis baptifînum,
Brate hilarifer dilacetur* Sextblbcodicitür: Beatimùndo palmis, triumphum criieis infiniiat, &qujgâ feculum
co rd er qUoniartiipü Deum videbunt. Manall'es quoque ;in Chrifto vihcérèn't j licëc Vharitatem quoque q u s
in fiio ordine fextus occurrit, id eft , oblitus Vel neceflîtàl» .perlpiritum, làndfcum datur, ftols fighificënt; Hahciii-
ManafleSille 4 .qui ex nepote àdbptatus in filiiim -, illiùs quain multitüdinem ele&oriuft quos Deus prsfeiuit 8c
quoque ècclefis hicfigürarti gèrit. oui dicitur : Audi rprædëftinàuic confondes fieri imaginisfiliieius, fâcrati
ïiha & vidë»& inclina atirem, tuamj & oDliuilCëre,pbpulüm numerifigno prsnhneiâtr.Etillienim qui ex géhtibus
tuum & domuj^ patris tul.' Xïlibus quoque coriheniti, venhint>lfiael hunt,licut 8c filii AbtaS ihre dictiritur, non
Deum muxldo cordëjviderë,, qui pofteribrém obliti, 8c carne , fed fide,in ill ô feilicet feminé, qüod eft Chriftus
Pkfflli- S inanterioraextenti, dietmt: Mefiteferüioiëgi déi jicarne lapis angiiiaris.de quo Apofttflüs: Ipfeeft, ihqiiit, psc Gàl.u
Rom, 7 . autem legi peeçati* An hoc mihi pertinerei Videcûrj noftra,faciens vtraqiie vnurn,&mediuni parietem macerie Efh,ï. » ;
Num-ij. wq u bd&illé bo.crüs inter duos de terrà prbmiflîoniS alla- foluens, inimicitias incatne fua, legem mandatorum
tiis , hos duos ngiiratiqrit populos, Iudæorum priorem, decretis euacu&ps, vtduos conderer irifemetipfiimin
Marc. j. tanquam poft tergumbotrum ( id eft, Chriftum ^fiaben- vnumnouum hominem , feciënspacem, vtreéohciliec
temgentiuitt vero fequencem-j Chriftüih cbfam oculis ambosiiivno corpore Deö per cruceiii. Q u o d autem.
femper habentem. .S eptimd^ ebdic itur : Be'atî pkcifici, manibus palinas geftare diCUntur, aut bonorum bperum
quoniânlipfi filiiDèi vocabiiiitür* HüicSinieonfeptimùs perfeuerantiaminfinuat manibiis : hinc legimus i Confit-*
coaptatur. id eft 5 aiiditiitiriftltiam vel noràenhabitaculi. mauit Dominus brachia eins iiropus bonùm. &, Manibus 7«.{
taies iam làpientiÿ largitate loéüpletati, dicunt ; CuiuhiS meisnöifte coram eo , &nonfumdeceptus : fiuejllam
Pfui. 118. quioderancpacem,eram pàcificus.'lUoënimhic zelotri- poteftatem fignificat manibiis, quain vtfiliidei per adop- ’
ibidem.g. ftantur,quo ptophe tà dicebat. Vidi infîpientésÿ & tabefee- tionéin fier'ét,aëcepCrût,ficfit de Iofeph : Et ömhia,inquie,
bam.&, Dere&io artim^ teh|iitine pro peccatoribus dere- dederat domimfsin manu eius,id eft, ihpoceftateeius. Et
lintjyleçtibhkdegem tuam.Oélauo loco dicitilf^Beati qifir ;’ftiagno clamore dicebant : Salus Deonoflro fedenti fuper
perlefcUtionêih'ipktiuntitf propret jüftitiam. Cuibeatitu- thronum &agno. Magna voce i grandi deuotione 8c indefidini
L eu i, qui eft;in ordine numen, Zabulon autemi'puto nenti laude proficiéces,in throno,i d eft, in eëcléfîapatrem
proprietate vocapüli coàptandum , id e f t, habitacülhm filiiimq; regnarc,ipi.ritu fànéto nihilominhs coniëghantëi
C fortitudinis, quo martyres -Verkacis diaboluni vincëre Eft enim hictalis ördo Verbotu:t)eo hoftrö &agno ledenti
defignantutnatufaiçrtiorem, Jicetnec inLeuifehiusab- fuper rhronum falus,ficut in euangelio pari locutiohe legihofreât,
fi fiiper baptifinu hoilor martytüadditus çognpfe jnus: Vc èognofeant te vnum 6c verum Deam,&quern mi*. ïoh. if. t
Catiir.V eruntamëii ne hiimanis viribüs hbrum mérita bfSÉ fifti Iefinn Chriftum,ac fi diceretj Vt te & quern mififti Ielu
ftitôrüm qüis.adfignanda pütaret 4 fediflius eflè munere Chriftum, cognofeant Vnum& verumDeum.Vnoautem
1.C0.IZ,' * probaretur, qui diuidit propria lingulis pto vt vult, «Sepfe- throno, vqiusnaturs poteftas.agni aute nomine, perfona'-
naria quoque operatio fpiritus feii<Sti ynicuiq; beatfiudini*. 4is delignatur in pâtre filioque proprietas. ficuti & quando
Vel nonlini corrxpatata, confona videtùr tramitéToncoi* ’fblo landto ,ipiritunominato ibi intelligéndus. eft & pater
d%rc,ita düntaxkt,, vt çupfepcjbus nobis ad poitumfepi-'' .& filius.riani 8c cum in libro A6tum apoftolotum didtum
en tis bëtùënifé, a timore’nëtïerihius ihehoandum. aüititi legamus, Attendue omnigregi, in quo vos Ipirituflâiuâus
enim fapjeritis tiitïor domini.-Vndë ënim enümetans prpt confticuitepifeopos, cofeftim adiécir,, regere ecciefiäDei,
Pfu.uo., phefâ incipiEjillhd péril cjejidtis qujfqiîe prâîuénict.'rimbt quam aëquifiuitfàhguine fiioSänguinempörro pro nöbis
itaque in Iu d a, .Cuipâtiperes lpiritu coin parantur:pîerasiin émidiife,riohnifi Chrifti nouimus eonüefiire perlons.,Vn-
Rubën , cui mftes apfantitr- : ieientia Gag,id eitrentario de fetis elücetjVno etiam nominatOj omiiem debereintelvel
accin«5kis,cui luge/i.tes tertius ordo conneâât. Fordtu- ligi t rihitatem.Erow«« angeltftabant in cireuiiu thront & circa
dfiii quartvts.Afet, cui eiurient<?s fitienteâqueîiuftitiâra' feniores 8c circa quatuor animalia. Quid eflètipfà turba,
çdngruunc. Confilium deputatüiji çft Nepthali cui quinta hisexponens, nominibus declarauit : vhiuerfam eniipidife
bèàtitüdinc miferieordes iute ëohiienîuilti. Rehiêdib creuitecclefiam. Omnes,inquin, quifiicirciiitueiusfunr,
qiiippe tegitut fàlutari, vt qui yulc à. luperiore itiuari, infe- ’ efferent münera» & mox ceciderunt in facies fuas ante eohrioies
.alios proyt pçteric , 'iuuare feftinec. Intellediüs ipëifum tbronij & adorauerunt Deum. dicëtes: AmenïV t oftén-
Manaflsçoniungituif, oblimfcenti cerrena, & puro co'rdis ; deret earioem turbam innumerkbilem, quam-vidieftahr
ociilo intuehti diuina , cvfi.fextabèatitudo videudiDeum tém in £tmlpe%u thronijtanquam fibiprobabilftec coghi-
D relata confentit. Sapientia autem in Leai-, Cui præcipue tarn, iplbs efle àngelos qui ceciderunt in faciem/&ado- H
Conuenitportarè logiuni, quodeft rationale, quia perfe- iaueriuit:, nequëiplàm turbam , neque animalia > nbque
i.Cor.t. étoium eft folidus cibus. Sapientiam enim, inqijit, loqui- feniorß5hoe,locp memorar adoralfe a fedfblos;angelos.1
mur inter përfèdtos. q u s fie in animam homïnis diùino-. -Ipli enitaa-fiinc turba, ipfi leniores 8c animalia, ipfi prociriimcapaxcontèmplatione
perficitur, vt elficax inueniat uï, deb'unt&adorauCruntDeitm;dicentes. Atrien. Propterea Rom.if i
atqüèexvtraq; çqmpofitayeiuehsjtanq.uamtfieqnceaétio &ferip.tum legimus : Lstamini gentes fimul cum ple- Hebr.i. \
additadicat : Sfue'enîmmëHte excedimi^ Deo ,itue fobrii be eius j & adorent eum omnes angeli Dei. Propterea &
fumusvobis.Illiautemhoc potiflimümcôngruit,decüius benediäio & claritas & fapientia & gratia & honor &
fpecikliter' çtibu, fàcerdotçs. ipfiebantur altariclegalirer. potëftas & virtus Deo mßp mfeculafeculontm. .Enumprat0
uibrogari, qui fic inhsrebant i>ëo , vt làctorum quoque feptenario- virtutum hiuriero , ilia potiffimum ratione
officiis confulerent proximo.Vël potius populo.^N&m & monemtir aliquid quærere y quod cas hic nomina-
I>o§?mUs .(d^, vçcaqa«i,tçibu fecerdotali vèhregia ( id eft; uerit, quarumfuamDeusecclefiam vdluit éflè participem,
Leui8c lu d s ) natus,paeificauiE rerrena cslëftibus.îpfe eft vt cum ifta Deo in laudibus dantuf, ab ipfo fe ea percepifle
Eph.t. enim paxnoftra,qui fe ®ejti .& làçerdotem verunïeflè fingulifareantur. Confiderandum manque e f t, nonhic
docuit/HincEliiahethcognata Maris in euangetipperhi- nominari ilia q u s foli copetunt Deo,fed q u s etiafidelibuS
Luca.ï. n j betur.VeruquiaVx çireunçifione&prsputio (ideft,ex'lu1- . donare dignatur. Benediäio & dar it as & fapientia& gratia
P & honor