434
> CMddbu..
[foditorib.
adultcrma
iiat oeiüie:
rigerif:duiri'ego,inquit; perScaldem fluuium nauigarem,
Chlpdericus filiusparentismei, patrem fuum mfequeba-
tarverbo ferens, quod ego eum interficere velim. Cumq;
life pec Burconiam f :uam fugeret, immiffis fuper earn la-
trunculis rnofti tradidit & occidit. Ipfe quoque dumthe-
fauros eiuiaperitjancieiqquo percuilus interiit.Sedin hi.s
ego nequaquam confciusfunR Nec n.poftum fanguinem
parentum nieorum effundcreiquod fieriness eft.Sed quia
h^eueneni.nc, confirm'yobis prafoco, fi videtur^acce-
’ptum.-conucitimini ad me, vt fob meafitis defenfiorie. Ac
llii ifta auaienrcs ,'plau dentes tam palmis.quamvocibus,
eutti clypeo euciftum Iripcr fe regem conftituunt,rcgnurn-
queSygibcrtj acceptum cum theiauris,ipfos quoqiie ill*
dicipuiadiqint.Piofterncbatn.qdociSie Deus holieseius
lub manuipfius,&augebat regnpm eius, eo quod ambula-
ret redtp corde.co ram ep,& feceretqiue placira eirant in o-
.culis eius.PpftJixc ad Chataricuin regem djrigit.Quando •
autem cum Syagrio pugnauirdiiOCharaocus euocatus ad
auxilium Chfodouci eminus ftctit.neutrarii adiuuags partem,
fed eucntum te i expedtans,vccui eueriiret vidtoria,'
cum illo& hicaiuiatiamcoIligarec.Ob hanccapilam contra
eumlndignans Chlodoueus abiit,quem circumuen-
tumdolis'ca-pit cumftliq, vindfcofq;tbtondit,&Charari-
cumquidem‘prefbyterum,filium vero eius diaconum or-
dina(iiubet.Cumq^.Charapcusde humifitatcfiia conque-
reretur & fleietjfihus eius dixifle fertunln viridi, inquit, li-
giio.t;* Frondes fucrife font, nec omninoarelcunc/ed vc-
lociter emergent y tcuefcerequeanr: vtinamtami Yelodter
qui h^c fedt,intereat.C^iod vcrbum fonuitin aures ,CMp-
douei, quod fcilicet miiiaientur fibi calariem aderefcpnv
dum iaxare: ipfu.mq; interficere.Atille in flit eos pariterca-.
pitcpledi.Qiiibus mortuiSj iegnum cum th?faU-ris &pbpulis acquifiuit. Eratautem tuncRagnacarius rex
apud Qam^ra&tra »ta effrenisinluxuria, vt vixvel propin- i
quis quidempairentibus.indulgeret.Ishabebat Farronemg
cofiiiarium fimili fpurcitia lutulentum, de quo fertur.cum' >i
aliquid aut cibi aut mpne.ris vel cuiuflibet rei Regi allatum
fuifletidicercfolitumiHoc fibi fuoque Farroni fufficerer £
cerer.His'ita trâ(à<ftis,apud Parifios obiit: fepultufq; in ba-
fijica fan&orumapo ftolorum, quam earn Ghrotilde regi-
naipfe coiiftruxerat.Migrauir autenj’pofi Vocladélè bellum
anno quinto-Fueruntq; omnes dies regnfi eius,triginca
anni.Ætas tota,quadràginta quinqueanni.A tranfitu ergo
fànéti Martinijvfq; ad tranfitum Çhlodouei régis, quifiiit
vndecimus annus EpifcopatusLycinii Turonici lacerdo-
tisjlupputantucanni cxii. Chrotildis;autem regina, poll
mortem virifiiiTuronos venir :ibique ad Bafilicam 1'andi
Marti nideièruiénç,cum fiirpmapudicitiaatque benignita-
te in hoe loco commorataeft omnibus diebus vitasiuæ,ta<
ro.Paruips vifitans. '
Jhlodou.
abijtLu-^
GREGGRII TVRONENSIS
HISTORIA- RVM, LIBER HI.
E l i m fi p la c e |, parum per çonfèrre quas
Chriftianis beatam confitentibus Trinïtaté
prolpera|ucçeflerint:& quæ hæreticiseam-
dçmlcindenjtibusfuerintin ruin'am. Omit-
* * tarniis aiftem qualiter illam Abraham yene-
iratur ad ilicé,Iàçob prardicatin bcnedidiône?Mpÿlès cô-
ghofcic in fente,populusièqitimr innube,eandemq; pa-
uefeit in monte: vel qualiter earn Aaron por tat in logio ,aut
Dauid vaticihaturiu plàlmp,orâs innouari Ce pci fpiritum
rediimjhec fibi aufèrri fpiritum fàndum, arque fe confir-
rpari per fpiritum ppncipalem : magnum & ego hie cerno
myfterjum ,qüód lalièet quem has'rerid minorem adfèrur, I pîtc'pledi.'^ibusraortuisjTegnum eorum cuin thefaü-
.principaIemvöxpi;Qpheticanundauit.Sedhis,ndixiiTHis,
1 omiffisjàd noftrareporareuertamur. Arriusenim,qhùiùs
iniquæ fèdæ primus iniquufq; inuenror fuit, inter iorib.in
feccflùmdepofitisjinfeinalibus ignibus fu bditur.Hilarius
vero beams indiuiduæ trinitatis defenfor,propter hancin
èxilium deditus & patrïçpâradifb reftauriatur.Hanc Ghlo-
doueus rex côfefTus,ipfbs hçrètiços adiutorio eius oppref-
«ùateFiancrmaxima indignatioiietumebanc.Vndefàdu ; fit,regnumq;fuumpertptasGalliasdilatauit. Alaricushac
eft,vtdatis%ureisjfiue armillis veltàltheis Chlodoue* (fed j denegans,'a regno de populo,atqj ab ipfà,quodmaiuseft,:
totumadfimilatumauro;erach.çreumdeauratumfub dó- f vitamûltaturæterna.Domiftusautemfè vérecredentibu*
Io fadum)hæc dédit proditorib.eius, vc fuper eum inimi- ; etfiinhdianteinimico aliqüa perdant,hic centuplicat^ re-
carcntur.Porrd cum exércitum contra eum commouifl^t, 1 lEtuit.-hæretici vero,necadqùinint,fed^qfiod vidénturha-
& illefpéçulatores plerunq; ad cognofcendiim tranfîmitee- |berèaqfertur,ab eis.Prçbauithoc Godçgifili, Gundobal-
ret,reuerfisnündisinterrôgat,quamvalidaha’c m anusfo^ di,atqueGodpmariinterimis,qui & patnam fimul&ani-
renQuifefpondàuWtjTibi tuoque Fanoni .maximum eft ; masperdiderant.Nof vero ynum atqj inuifibilçm,immé-
fupplementum.VenfènsautéChlodouens.b e llum cótra J fum,incortiprehenfibilem, ïnçlytum»perermematq;per-
euminfiruit/Â.tilîedeuidum à'rnenseiercimmTuumjfil- ‘ pecuùmdominuipconfitemur,vnumihcrinitatèpropter
ga labiparar/etfab^xercicu^omprehenfus, acligaQSpoft ' perfonammnumerum,ideftpatris&filii.&Spirituflapdi:
Sraunimanibusin
ric& tre fq o perducitur. Cui ille ; Cur, iriquit^humiliafti : ftaiiriæ,'deitatis>-omnipptenriae, yç] virtutis, qufeff vnus
oenfisnóftrum,yt te vinCkipcrnuttêiesP^eliusnlribifiie- j fümmüs'atq; omnipotens Deus in fèmpiterna fecula re-
la t moB,& eleuata feçurim capiti eiiisdefixit. Çonuerfufq; ‘ ghä^.lDefundo igitur Chlodóueo rege I quatuor filif^us,.
ad fiatrem eius air,Situ auxilium fratritribuiftès, airigams ideftThcodoricus,Chlodomens,Childebeó:9,atq>Chlc^
Vbqïhön fuilTet.fimiUter & hunc fecuripercufllim intei fe- j tharius,regnum eius accipiunt, & inter fe æqua lance diui-
cit.Pbftquorum moném,cÓgnofcunt prödïtores eórum, j dunt.habebatiam tuffeThepdorieus filiü nonaine T heo-
itifiim quod à rege acceperant eflt aduiterUm.Qjj.pd cum j dobertum,elegantem atque vtilem.Cumq; magna vircute
regidixifïet.ille refpondiflè fertur, Meri to, inquit, tale au- j pollere'nt,& eis de exercitu rpbur copiofiun ineffet, Ama-
nim accepit,qui dominuin fiium ad m ortem própria voy’ ! làncus'filius Alarici, rex Hifpaniæ, fororem eorû in mapri-
liintatè deducit^Hóc iÜis quod viuereht dèberet fufficere, ïÜPnium poftulat:quo3 illi clem enter indulgent, & eä ipfi
ne maleptoditionédoromorumfuonim luimri, inter tor- in regiorié Hifpaniæ cû magnpru qrnamentorü mole tr a t
mènta dèficejtènt. Quodilli audientes,optabanf gratiam.r mitranLLycinioaütvrbisTurofiicæ defun&b Epifcppo,
^dipifcijÜlud fibi|dferentes fufficere ft viuere mererentür. Dimfids cathedra pontificalem afcendit. Apud Aruernos
Fueiuntautçm fi^radiÓli regespropinqui huius: quorum véro poft obitumbèati Aprunqüi, fànâùs Eufrafius duo- :
ftater Rignonièris nomme ^ u d .Ceriomanniarn dùiça- 1 dedmus Epifcopus hàbebatur. Hie quatuor annös poft
tem,ex fulfil Çhlodoùei interfe&us eft.Quib us mprtuis o- Ghlodouei obitum,vixit,yicefimoquinto Epifçopatus fui
nineregrfum eprum thefauros Chlodoueiis accepit^n- \an n o trafiens.Cumqj populiis S. Quintianum,qui de Ru-
terfedilq*,&aliis mulrisrègiRvelpârèntib.fuisprimis,de ( ten d eieâusfuerat,elegifïèt,Alchima&Çlàddinavxor,fb-.
quib'zelumliabeb'atïne ei regnumauferrét,regaum fupm rprq; Apollinaris , ad fàndum Quintianum veniçntes, diner
totäs Gallics dilatauit. Tarnen.cpngregatisfuis 1 quädä ;*cüt:Sumciatdominé fandçfènednitituæ,quodesEpifco-
viecdixifTeferturde parentib.quös ipfèpdiderap.Yæmihi, pus órdinatus.permittat,inquiunt,pietastuafèrup tuo À-
qüifârtquî pèRegtin5 inter'extraioePsreniaû &rionhabe6 [ pollînâRlôcum huius honoris adipifei. Illevero cum ad'
depat€tiblquiihihi,fivenemaduerfitas poffit aiiquidad- huncapicemafcéderitJfieutribipkcitRmTuerit,pbfèque-i
iuuareSed hoc non demortehiôriim condolens, leddolo 1 tut: tu quoq;imperàbis, & illé tiiæ parebit in omnibus iuf-
dicebit 11 fo n t potuiïfetadhuc aliquêteperire, ytinterfi- | fioni : tantû vt humili fuggeftioni noftrçauré tüæ benigni*
RUltufque
?f*» ii» 8c
| | l ï fii'b.
y*5gotico
v°uer»t
oe}|o : g c
nouefu*
ni>nc ap.
Bellatur.it
Ç^us dim
tù^la vrb<
eft i quârj,
giâ efft ïu(
lerat. Paul
^mil.lib.[
tio.Èiiceph,
C a p . iL._
Chlodouei
libeti.
ri Ç-A/A. .
Dinifius E-
pifeogus
Quintiims
Apélün*-
Cap. 4-
Thoringt
C a p . J. '
Sygimunnafterïum
xdificauit.
tâtis accommodes., Q d b u s ille^ Quid ego i ihquit ,præi
ftabo, cuiùs potefta'ti nihil eft fubditumPfufficftenim vc o-
rationi vàçàns,quotidîanum mihividurn praéftèt Ecclefia.
Iltö autem hæcaudiences,Apollinaremad regém dirigunt. I
Qui abiens oblatis m ulti s muneribus,in ëpifcopatû fuçceG
fit, quô qüatuprabuten's menfibus, migrauit à læculo. Cu j
aiitem hçc Theodoriconunciatafuiflènt,iüfîitinibi fànd:u
Qiyiitiànüm confti'tui,&:omnem ei poteftatem tradi Ec- 1
clefidè, dicens. Hic ob noftri amoris zelum àb vrbe fuaeie- '
<ftu$ reft.Et ftatim dir’e d i huncijiconuocatis ppntificib us &
popiilo,eum in Cathedràm Aruernæ Ecdenæ locauerurtt,
qui quartufdccimus illi Ècclefiç præpofitus eft.Reliqua ve-
ro quægeffitj'tam virilités quam tempus migrationis eius,
ïcripta funt iri iibro qüfem de eiùs vita çompofuimus.
H i s itagëftis, Dani cü r'ege fuo notnine Ghochilaicho,
eu e d u nauali per màre Gallias âppetuiit.Egrefïïque ad terras,
pagum vnum deregnoTheodoricideuaftancarque ca-
ptiuanr:oneratifque nauibus tàm de captiui's quam de reli-
qüis fpoliis,reuerti ad patriam cüpîunr.Sed rex eorum in li-
tus tefîdebat,donee naues alrum mate cômprehériderenr,
ipfè deinceps fècuturus. Quod cum Thëodprico riumiatû
foifïèc, quod fcilicet regip eius fuerit ab extrànéis dëuafta-
ta, Theodobertumfiliumfuumin illas partes Cum valid o
exercicii ac raagnp armorum apparatu direxit.Qiu interfe-
dfco rcge,hoftes nauali prælio fuperatos opprimic,omhtn1-
que rapinam terræ reftituit.
I niisduronsveniamprecabatiiu, pfallentiûibiaffiduuinfti-
J tue ns: Lugduno regrcfllis eft, vltione diuinade veftigio
, eum profèquente. Huius filiam rex Theodoriçus accepit.
, C h r oTi l d i s vero regiha Ç hlodomerem,& reliquos fi-
lios fuos alloquitnr,dicens: Non me poeniteat,cHanffirrii,
Vos dulciter enutriffe: indignaniini, quælo, itiiuriâ meam,
& pàtris matrifque meæ morteni fàgacî lludio- Vindicate.
Hàr'c illi àudientes,Burgundias petunt,& contra Sygimun-
düriv&: fratrem eius Godomarum dirigunt : deiiidloq, ex •
ercitlfeorum, Godomarus tergavcrtit:Sygimundusvero
dû ad fàltus Àgaunos fugere nititur, à Ghlodomere captus
cum vxore & hliis captiuus abducitur,atq; intra terminum
Aurelianenfis vrbisin euftodiapofitus, decinecur.Difcedé-
cibufque his regibus, Godomarus refùmptis virib9,Burgü-
diories tblligit,régnumque recipit.Contra quem Qhlpdb-
meris iteriim ire difponens,Sygimun<ium interficere defti-
nauic : cui à b'eato Auito Abbate Niuiacenfimagnotunc
téporis facerdotc, didbùmeft; Si, inquic,refpiciens Deum,
emendaueris confilium tùum* Yt hos homines interfici nô
patiaris,erir Deus reçum: 8cabièns viiftoriam obtinebis: fi
vero eos occideris, tu ipfe in manùs inimicorum traditus,
fithili forte peribis:fietque tibi vxorique 8c filijs tUis,quod
feceris Sygimundo & coniugiacliberiseius^ Sed ille au-
fcultare defpiciens confilium eius,ait,Scultuin n. confiliü
eïïè putb Vt inimicis domi relidis, contra reliquos eâ.-eifq;
à tergo, hoc à fronte furgente, inter duos hoftium cuneos
ruâdatiUs n.&faciliu s viâoria patrabitur,(i vnus àb a'ip fe-,
pàrêtur quo i h ter fe fto , facile 8c alius mo«ti potent deftina-
ri Statirnq; interfeélp Sygimundo cum vxore & filijs ,apud
Colunînam Aurelianenfis vrbisvicum,inputeum iaàari
præ'cipienSjBurgubdiasperiit, vpeans ïn fiippetias Theo-
doricum regé Ille autem iniuriâ foceri fui vindicaré volés,
ire prb tnific. Cumq; pari ter apud Viforuntiam locum vrbis
Viennërifis eoniunCti fuifleht,cumGodomaro confligunt,
Cumque Godomarus cum fexercitu terga vertiflèt&Chlo-
domerisinlequerettir,acdelu;isnon modico fpacio elon-
gatusefiet,ad(imilantesillifignumcius,dâtadeü voces di*
centes; Hue hue conuertere,'tui n* fùmus. Atiilecredens,
abiit,irruitq;ïn medium inimicorum fiiorum.cuius ampu-
tatû caput,&conto defixum,eleuantin fublimetquodFrâ-
cicernenteis, atque cognofcfentés Chlodoniérem interfe-
dura,repar&tisviribus Godomatunvfugant, Burgundio-
nés opprimunt,patriamq;in fuam rediguntpoteftaté.Nec
: moratus Çhlodarius,vxoremgermanifüi Guntheucânomine,
PoRRÓ tune apud Thoringós, tres fratres regmim gen-
tisilliu^retinebaiit:ideftBkdeticus,Herm!nefredus,atque
Bercharius. Denique Herjninefredus Bertharium fta'trem
fuumviobprimens.incerfecit. Is moriens Radegiindem
filiamorphanam déreliquit:reliquit autem& alios filios,de
quibüs infequentibus feribémus.Hcrminefredi vero vxor
iniquaatque crudeljs, AlmabërgA nomine, inter hos fratres
bellum ciüile difïèmîftât. Nam veniensquadam die ad
conuiüium vir eiüs,menfàm mediam opertam rcperit.Cu-
quë vxorem quid fibi hoc velitinterrogater,relpbndic:Qui
inqùitjà medio re'gno fppliatur,decet eüm menlæ medium
hàberenudâtum. Taltbus 8c his fimilibus illç permotus,
eontrà Fratrem infurgit, ac per occultos nuncios Theodo-
ricum regemadëumperfèquenduminuitat.dicenskSi hüe
interficis regionem hahc pari forte dmidémus. Ille àjutem
gauifus hæc audiens,cum exercitu ad eum dirigit.Coniun-
ëlique fimul fidem fibi inuicem dantcs,egrefmunt ad bel-
lum.Confligentefque cum Baderico,exercitümeiusadtë-
cunt,ipfumq;obcruncantgladio:&obcentavi£toria.Theo-
doricus ad propria eftreuerflis Protinus Herminefredus
ob.litus fidei fuæ, q>regi Theodorico induJgere poliieitus
eft implere defpexit,orraq; eft inter eos grandisinimicitia.
lGiTVRmôrtupGandobaldo,rrg:iumeiüsSygimUndus
“films eius obtinuit.monaileriumqùe Agaunenfè folerti cura
cum domibus bafilicifque ædihcainc: qui perdita priori
coniugefiliaTheodoriciregis Italie!, dequafiliumnabe-
bat nomine Sygiricum,aliam dùxit vxoremiquæ valide cótra
filium eius, fîcut nouercarum mos eft, malignari ac (câ-
dalizare ccepit. Vnde fatfum eft.vt vna folemnitatum die,
eUm puer fuper eam veftim éta matris agnorcèret commo-
tus felle diceretad eam.-Non enim eras digna.vt hæc indumenta
tua tërga contingerent,quæ dominæ tuæ,id eft, matris
meæ fuiflè nofeuntur. At ilia furore fîicccnfà,inftigat
verbis dblofis virum m um , dicens: Hic iniquus regnum
tuum poffidere defideratjteque interfe^lo,idvfquein Ita-
liani dilataré difponit, fcilicet vtregnum quod aùus eius
Theodoriçus Italiæ tenuit, & ifte poffideat. Scitenim
quod tçi viucnte hæc hon poteft adimplere,& nifi tu cadas,
illc non fiirget.His & huiufcemodi ille incitât9 verbis, vxo-
ris iniquæ eonfilio vtens, iniquusextititparricidârnamfb-
pitum vino dormire poft meridiem fitiiimiubet cui dpf*
mientijlorfi lub collo pofitu, ac fub men to ligatu, trahen-
tibus àd fe inuicé duobus pueris,Cÿffocatiiseft. Quo fàdlo
paterfèroiapoenttens,fuperçadauerexanimeruens, fiere
çoepitamariflime. Adquem fènex quidâfîc dixiftè fertur:
T e , inquit,plangeamodo qui per confilium riequam fà-
«Sluseft parricida iæui ftîmus. nam hunc qui innocens iugu-
latus eft » neceflàrium non eft plangi. Nihilominusille ad
.fàndtps Agaunenfcs abiens,per multos dies in Hetu &. ieiu-
f -i, Biblioth.Vet.Patr.Tom.6. Pars z.
fibi in matrimoniumfociauit:filiosquoq;eiusChro-
tildis rçgina.eXaâis diebus luéluSjfêcumrecepicac tenuit:
quoru vn9'Theodoualdus,altetGunthacius,tertiiis Ghlo-
doualdus vocabatur.Cü Godomarus iterü rcgnürecepic.
Poft Theodoriçus nô immemor periurij Herminefre-
> di regis Thoringorum,Chlothariumfeatrem fuum in fola-
tium fliiim euocatj&aduerfumeum iredifponit,prQmitrés
régi Glothario parterri prædæ,fi eis munusvitftoriæ diuini-
tus conferretur.Conuocatis igitur Francis,dicir ad eos, In-
dignaminiquæfb'Câmeaminiuriam, quam interitiim pa-
rentum veftrorum,ac recolite Thpringos quondam fuper
parentes noftrbs violenteradueniflè,ac multailhs intulifle
mala.Qui dans obfidibus, pacem cum his inire voluerunr:
fed illi obfîdes ipfbsdiuerfis morribusperemerütr& irruc-
tesfriper parentesnoftcos.pmnem fubftâtiam abftukçunt,
pueros per nerufifcemoiis ad arbores appédenres,puellas
amplips duce'nras crudeli nece interfecerunnita yt ligaris
brachiis friper equorüceruicibus,ipfiq;acerrirno moti fti-
mulo per diuerfà peren. es,diueriàs inpartes feeminas diui-,
fèrunt. Aliis vero friperorbicasviarû excenfis fijdibufq; in
terra confixis, plauftra defuper onerata, tranfiré fecerunt,
confraélifq; ofîÎD9,canibusauibufq;eas in cihariadederûr.
Nuncaucem Herminefredus,quodmihipollicituseft fe-
fellic.&omnino hgc ad implere diflimulat:ecce.verbü dire-
6lum hâbemus : Eamf-eu Deiadiutorio contra eos. Quod
illi audientes, &de tantofeelere indignantes, vnpanimo
eademq; fènrentia, Thoringiam petiuerunnTheodoricus
^ptem Chlotharinm fratrem fuum, & Theodoberrum filiû
in folatiû adfùmcns cum exercitu abiit. Thoringiverp ve-
nientibus Francisdoios p rép aran tin c am p o enim in quo
eeftamen agi debebat,fofïàs e^pdiunt:quarû oraopera dé -
O o i foc
C a p . 7.
Theodon