: ?%4 lor windes,
knm äta tto fuoliélor inipfobperedeprehendit. Indè iha - j cumVadiWönisbólabella delcüir,he quis exftaretex eà
d e in pröfe<fttlsine*juid à rafticiöperis imitationé ceflàret, j gente qui ineen fàm à fo Rômanam Vrbë gloriaretur. Cott-
Vi&os pecudüm Wore fobiuguto wißt. Expeditiötie finita, uerfbqueàGàllis TorquatoXatini expem fonr.& deuiÊti.
rediitad boues turrtft triumphalisagricola. FidesMumi- ! ïndequeSabinijqûieoruhibellifo c iid u r a n te a d o exti
h uni, qua velöcitace! intra quiridecim «dies ctepcitm pera
àCurio Dentàto fubieâfoeotunvqueloca à Batatiio
iftumque bellumprorfos,vtfefti-naïïe d ila to r ad leliélüm
fohteÀdîiatiàôtehusWarijighifêrroqüe vaftata, tâtæqUe
opus videretur. Pari tehoreV eientes, Falifci, & Fideriates,
Romano populo additæ opes, vt hed ipfo poïïet æftimàré
tune magno labore*deüi£fcifoht. Xî£üt rhodoetfi fuerint,
qui ViceranPrecibus deinde Campaniæm ritus, hon pfô fo
hori Videntùr aliquöd reliquiflè veftigiunv. Labo rat éni'm
fed pro fociis SàWnitas inùàdit.Ômnitim banque nohrtio-
annalium fides, vt VeioS,Falifoos, Fidenates fui'fle cr’edà-;
do Icaliaé tantum , fod p&rie toto orbe térrarunji pulcherri-
mus.Galli aUtem Senohès,gens nn titra ferox, moribusin-
ftia Càïnpahiæ plaga eft. fjilïil mollius eöelö» denique bis
t ondita,ad hoc ipla corpora m mole, période armis ingeh-
floribus vernat. nihdVberiuS folo.ïdeo Liberi Cererifqlfo
tibus, àdeo Romaho gerieri tetribilis fuit> Vt plane hata âd
eettameh dîcitur. Nihil noïpitalius tnâri. hic ille nobilis
hom inurn interitum, vrbium ftragerii videretur. Hi quoh-
portUsCaieta,MiïèhUs,'tepentes fontibus Baiæ, Lucrinus
dam ab vltimis terrant m oris, &c eiligerem omnia oceano,
& Aruei:‘nus,'quà:dam marishoftia.Hicamiifti Vitibtis Wo-
ingenti agtainë proüe£ti,quum iam media vaftailènt,pofi-
tesjGaurus,Falernus,ÎVIafticus, & pulchètrimus cunótö-
tis inter Alpes & Paduînledibus, ne his quidem content!
rumVelùuius Aetneiignîs imitator. Vrbfes ad mate,For-
perItaliàm Dacchabantur. TUne Clufiüm Tulciæ,vrbeW
Wiaî,Oj'maï,PüteolijNeâpt)lissHercülaheum P o n ^ e ii,&
obfidebàntjvbipro fociis & fcêderatis Romanus interuè-
ipïà tap u t vrbiüm Sapüa -, quondam ihtet tres maximas,
hit,miftis exmore legatis.Sedqùod iüs apud bàrbatos, fe*
RoWam Carthagiriemque, numerâttda-. Pro hac Vrbe,&
tociusägunt, & inde ad'certàmen cum exercitu conuerfi
hisregirinlbus pophlüs RoWahus Samn.itàs ihuadit ; g<îm
Galli,Clufiô Rofharri.Quibus ad Àlliam'flumen ctirfï ekèr*
tem,'fi ûpulfentiam qiiæraS,aut<eis &argenteis armis, & dil-
titùFabiùscônfol occurtir. non Grerneræ feedior clad es.
ct)lori verte, viqu'e àfiibitum armaram.-fîfàllaciam,ïalti-
Itaqrie hUnc dieîri faillis RomadaWllaiiit. Fuio 'exercitu,
bus fête & moritibqSgfraflàtarmfi ràbiem ac furorem,iàcris
TSalliiaW mtènibus vrbis appropiriquâbant, vbi paene nultiïfent,
legibus humanifque hoftiis in exitium vrbis agiratam: fî
la'eràhtptarfidia.Xüttiigitufffic,vtnunqiiam alias,apparuic I perrinaciamIiexiesrhpto fcèdeïè j cladibufqiVe animofio;
ilia verà Rbteana vïrtùsJam primum majores nqtu.amplif-
iîmis vfi honoribus in foro coeurit. Ibi deùoüente pbhtifi-
ce,diis le manibus confecrant. Stàtimqj in rtias qürtqV^des
regrerti lunt,ficutin trâbeiserànt, & amplilïïmo cültU ,in
cuiulibus lèllft feïè rèpofùe.runtjvt quum veniïîèt hotris,iïi
fiia quifq'ue dighitate.moreretur. Pontificès autem & fla-
miÂeS,quidquid rçlîgiofiffimi iri templis état partim in do-
liis refoflà terrareconderunt, partimimpofita plaliltris fo-
tum Vei6sa\ifèrunit:virgines êx facerdotio Veitç,nudo pe-
defugieritia fàcïa comirantur. Tameh eXcepiTIe fifgiehreS
vrius è p lebe fertur AIbinuS,qUi de pofi tis vxore ac liberis,
virginesinplauftrumrecépitadeqtuncquoque in vltimis
religio publica priuatis affedibus antecellebat. Iuuentus,
qùamlatis<onftàt vix m ille h ominum fuiïTejduce Manîfoj
arceW CapftoUni mûntis inlèdit i 'obtelkta fpfum quart
prælcntem Iouem, vtquemadWodum ipfi âid defenaen-
dum templum eius occurriïTem, ita ille virtutem Hforum
humineiuo tueretur. A derant intérim Gàlli,apertamque
vrbemadeunt. Ibi fedentes in crirulibüs fuös prærextaros
lènesjvelut Debs geniofotie venferàri,Wox e'o Idem po ftqua
’eflè homines liqüebat, alioquînnihil reipondère dighan*
tes, pàrivecordiatnaiâant,foeefque te û ls iniiciunt,& tô-
tam vrhem igni,ferro,minibus,foioexse quant. Sex tnehfi-
bus barbarï(quis crederet?) circa tnontèm vnum pependè-
runt,nec diebus ftlodo,{èd noétibus quoque omhia exper*
ti;quum tarnen Manlius no\âéfobeüntes,clangofe ahieris
cxcitâtus,à rtimma tupe déiecit:& vt fpem hoftibus demète
t, quanquam in fummaferne,tamen!àd ipeciem rtduciæ,
panes i b arce iacülatus eft:& ftato diè,per médias hoftium
cuftôdiaS,Fabiutn pôntificém ab arte dimifit, qui foleiine
iàcrum in Quitinau monte confiçereti atqüe,ille p tr media
hoftium tela incolumis teligionis âuxilio rêdiit, propirioi*
queDeosrenunriaüit. Nouiflïme quum iam bbrtdro fuà.
barbarös fàrigaflèt, mille pondoaurirecelTum fuum vendi-
tantes.fubito aggreflus à tergo Camillus cæcidic, vt omnia
incendiorum veftigia Gallici ianguims inuhdationedele-
'rét. ,
IgimipaftoruWqiiôhdam cafa,vrbsènituit,&poftlèfc^
uatam à Manlio iàd*em,reftitutamque à Camillo,acriuset-
iam vehementiülqiïe iri rtnirimos for rexi c. Nec tarnen
contentiRomani fois eos moenibus eipulÜFe, quum p tr I-
taliam nauftagiafoâlatius traherent, rtc perïècutiiurit du^
â a n te Camillo,vt hödie nulla Senonum veftigia foperrtnt. •
Sèmelapüd Anieriera trucidari. qüüm fingularicertamine
Manlius àureüm torquem barbaro intcrfpolia dettaXit.vn-
de & T orquatüs eft; di&us.I tem in Pomptino agroi quum
(imili pugna Valerius infidente galet iàcro alte, adiutus re-
tulit fpolia,didu(que eft ipfo Gortïinus. Nechon tandem
p o rt aliquot arinos,omnes reliquias eonim in Etruria,ad la*
remv HoS'tamen qtiiriqriaginta ànnis perFabibs aepapi-
rios pâtres,eorumqueliberosiitafobegit& domuitjitatui*
hasipfàs vrbium dirüit,Vt hodie Samniumih ipfo Samnio
reqùiratur,tie'c facile appareat materia qhàtuor & vigiriti
triumphorum maximetamen hota&illuftrisapüd Caüdi-
riasFurculas exjhac'gentè cladès, Vefurio Pofthumiôquti
conftllibus accepta ert.Clâüfo pet irirtdià's în trà eUmlâltum
exercitu. Vhde hoh poîïetfe\iadete,ftüpehS tanta otcartorié
duxhoftium Pontius, Herenniuhipatre'm confoltiit, num
illosfobiugum mittetët,âri occideret. Sapiënter j vt fenior,
luaforât.Hicàrmis ekütos Wittere fob iügum maluît,vt riec
amicifötehtbenteficro,'&port:flagiriumholies Wagis. Ita-
qîie & cörifolês 'ftarimWagnifice voluritària dàditione tlir-
pitndlneftifoederis dirimunt,&ykionemflagitahs mile's,
Papiriöddcéjhottrbilè d iâ u ftridis enfîbUs >peripîâm Via
^ntepugnamfuritji&ihCongreflU àtftfle Omnium oculbS
hollis audlot fuft.Necprius finis tædibus datüs, |juarti iü-
gumfibi ptomiflum R omani & duci Samnitum dthofti-
busrepbfuéruntk HaiÊlëriuscumfirigulisgehtibus certà-
tum eft,mbx cfertâtim.fic tarnen quóque par omnibus fuit^
EttufobtuW dùôd’ed'rti pqpUli , Vmbri in idreWpus inta-
'6H,atiriquiïfimus ïraliæ populus S amnîtum, & reliqili iri
excidium Romani nomiriis repente cbniurant.Erat terror
ingens tô t fimlil tan cotum que populorüW.iate pfer Etruri-
■aminfeftaquatuotagtaîh'üm figna Volitabant. CiWinius
interim faltus in riïedio ,ahte inuiusplarife, quart Calÿdo-
nius vei HetciniùSjàdeo Ver rorf Cfàc, vt feriatus confoli.de*
huhciarfet,nè tantum j^riculi ingredéretur. Sed nihil horü
terruît dùcem,quin firatre prö milfoexploraret acceffos. 11-
lepernôdlempaftorali habitn fpeculatus omnia, refert tô-
tum iter.Sic Fabius Maximus pericüloliffimUm belluWfi*-
ne péricuio explrcuît.Nam fubito iricoriditos atquc palan-
tes a'ggreftîis ert,captilque foperioribusiugis>in fubiedlos
foo iute detorittit.Ea banque îpecies illius Irait belli,quart in
terrigerias'è coelo atriubibüS tela iacerentür. Nec tamen
incruenta ilia vnkoria nam bppreflus in finu Vallis alter
akcrcohfulümDecius.mbrepatrio deü'otum diis minibus
obtulit capüt,folennemqnç fàmiliçfirç confectatioriem iri
vi&brüe prêtîüm redegit.
NéeduW Ettufoo bello eieftipto, Wox lequitur Taren-
tinnm,vnum quidem in nomine,fod multiplex in vidoriis.
Hôceriiw CàiTipattos, ApUlos>atque Lü cà h o s,& caput
belli Tarfentinosjid éft totampasne Itdiâtô;&cum his om*
nibus Pytrhum regem Epirôtarum, Groeciæ regem , vna
velut ruina patiter inuolitit ; Vt ebdem tempore & Ita-
liam confommaret , & trarifinarinos triumphos aulpica-
returi
! Xarentus LacédâtWbniorum opus,Calabriçquondam,
^A -p u lig ^ tiu lg lie Lücaniæ caput, cum magnitudine, &
mûris.
mûris, portuq; nobilis; tUm Wirabili fitU; quippe in ipfis
Adriæ maris faucibus pofita in omnes terras, Hiftriam,Il-
lÿricum,Epirùm, Achaiam, Africam,Siçiliam, vela dimic-
tit.Immihet portui adprofpe<5lum marisporttum theatrû;
quod quidem caufà miféræ ciuitari câput fuit omnium ca-
lamitatuWi Ludos forte cclebrabanc,cum ad remigantem
litoti Romanam clarté m.vident,atqdioftemrati,emicant
fine diforimine & infii kant. Q m enimîaut vnde Romani?
Nec fâtis. Adei at fine mora querelam ferens legatfo. H âc
q«oq; foede per obfooenam turpemq; d iâ u contumeliam
violant: & hinc bellum* Sèd apparatus hprribihs, quum
totfîmuIpopuliTarentinis conforgerent.omnibusq; ve-
hementior Pyrthus, qui fomigrarcam ex Lacedæmoniis
conditoribus eiuitatem viHdicaturus,cum tocis viribus E*
piri, Thertàliæ, Macedonia, incognitisque in id tempus
elephantis,mari, terra,-viris,equls, armis, ad dito infuper
rcrarum teriore veniebat. Apud Heracleam & Campaniç
nuuiutn Lirim,Leuino confole prima pugnafaâa cft, quç
tam atrox fu it, vt Ferentanæ curmæ præfedlus Obfidius
inueélus in fegem tUrbauerit,coegeritq; proiedlis inrtgni-
bus proelipexcedere. Aârumerat, nirtelephanticonuer-
fo in fpedtacul^ procurrilfont bcllo.Quorum cum magnitudine,
tumdeformitate, &110110 odore rttnulac ftrido-
reconfternatiequi,cum incognitasijb i belluas amplius
quamerant foïpicareritur, fugam ftragemque lare dede-
tunt. In Apuliadeindeàpüd Afoulutti melius dimicaturii
cft, Curiô Fabricioque confolibus. Iam quippe terror bel-
luarum exoIeueràt,&Gaius Minutius quarcæ legionis ha-
ftatus vnius prôbqfcide abfoiià, mori porte belluas often-
derat. Itaque& in ipfàs pila congefta font,& in tuires vi-
braræ faces, tota hoftium agmina ardentibus ruinis opc-
ruerupt. Nec alius finis cladi era t, quam nox dirimeret,
poftremusq; fugientium rex ipfo à fàcellitibus laucius in
armis fois referretur. Lucaniæ foprema pugna fob Arù-
finis,quos vocarit,campîs,ducibus iifHem, quibus fope-
rius,fodcum tota viâoria exitum,quern datura virtus fuit
cafos dédit. NamproueiSlis in primam aciem rurfos d e -
phantis, vnum ex fllis pullum adaéki in caput teli grauis
iftus auertir. Qui cum perftragem foorum recurrens ftri-
dore quereretftr, mater, agnouit,foque, quart vindicarc v d -
let, exhibuir, qijum prnnia circa quart hoftiliagraui mole
permilcuit:ac rtc eædem feras, quae primam viâoriam
abftulerunt, fecündam paremfeccrunt,tertiamfînç con-
trouerfiatradiderunt. Nec vero tantum armis,& in cam-
pis,fed confiliis & domi quoque intra vrbem cum rege
Pyrrho dimicatum eft. Quippe poft primairi vidloriàm,
in tellecSta Romana virtute,ftatim de/perauit. armis, foque
ad dolos contulit: nam interêjnptos cremauit, captiuofq;
indqlgentius habuit, & fine precio reftituit, mirtifque le-
gatis in vtbem omnimodoannifos eft,vt fo<fto foedere in
amicitiam reciperetur. Sed&bcrto,&pace, &foris, &
domi oirinem in partem Romana virtus tum fo approba-
uit.’ Necalia Wagis quam Tarenrina vidloria oftendit po-
puliRomani fortitudin5,fonatusfapientiam,ducum ma-
ignàriimitatérii. N ec alius pulchrior in vrbé au t lpeciofior
'tfiumphus in trahit. Ante nunc diem, nihil prêter pecoia
s Vôhcorum, greges Sabinorum, «upen ta Gallorum» finar
ifta Samnîtum arma vidirtès. Tum autem, fi çaptiuos a-
fpfcercs,Molorti,Theflili,Maceddneî, Bru dus, Apufus,
arque Lucanus: fi pompam^urum,purpura,figna,tabulç,
Tarencinæque laucicæ. Sed nihil libentius populus Romanus
aipexit,qùam illas quas timuerat cum turrib.foi$
belluas,quæ hori fine forifu captiuitatis fob mi (fis ceruici-
ïbüs vi^ores fcquè'bàntùr. PolJ''iFatentinamcladem>d o -
■mitiPicentesV & ciaput gentis A feulu m, àSemproniodu-
jcejqui tremëhte iriWr pridium carnpo, Tellurem deam
Iprornirtà ædeplacauit. Salentini vero Picentibij^addiri, ,
capu tq; his regipiiîb;'Brundifium,cura incly to .pprtu, M;
Arilio duce, & in hoc certamine viéloriæ pretiuni temph|
■fibipaftoria Palés vkro popoïçit. Poftremi Italicorum in j
fidei munere VüUîhi opulétiflimi Etrufoorû implorantes 1
ppem,aduerfos vos quôdam foo s,qui liberta té à dominis
nataminipfosei!éxerant,tEanslataq;info repub. domipa-
pahtrtr. Setfhi qùoq; duce Fabio Gutgitcpoenas derterut,
j iDormta'fobaélaq^italia, populus Rom. Appio Claudioconlulcprimum
fretumingrcliaseftjfabujûfis famæ
monitris,æftuquc violentum.Scd adeo non cft exterritu,.-
vciplamillamruenris æftus violcmiam pro manere am-
plctttrerur, quod valodtas nauium iuuaretur.ftatimqî ac
line moraHieronem Syracufanu tanta cclcritatcdcuicLvt
ilieipicpruisicvidtum.quam hoftem vidercr.fatcrctur.:
UucihoCornelioquc confulibus ctiam maricongredi
a u f e eft. Tum quidem ipfa velockas claflis domparatæ,
vittonæaufpiciufuir. Intra cnimfexagefimumdiemqui
ca:ta tuerat, centum fexaginta nauium daflis'in ancotis
lteticytnon atte finît*,fed quedam munetedeorum ccm-
uerlatinnaùes atque m utât* arbores videtentur. P ralit
veto forma mirabilis, quum illas celeres volucrelq; holtium
naues.hægtauestardarqj comprehendercnt-Lonue
plus dus nauncæ arris.derorque remos, & ludificarï fuea
roltra. Inietta: enim ferre* manus,machin*q; valid* am
te certàmen mulrum ab hofte derifæ, coaffique hoftes
quafi m fclfdodecemere Viâorergoapud Liparam mer-
u autfugata hoftium dalfe, primum ilium matitimum c-
gittnumphum. Guius quoddam gaudium fuit, quum
UuelimsImperatornon contentus vnius diei triumpho,
pcryitamomnem,vbiàcoenarediret,pr*ludere funalia,
« poe cm e te fib i ribiasiuflit,quafi quotidietriumpharer.
1 r* ranta viftoria leue huiûs praelij damnfi fuit, alter con-
luluminterceptus Afina Cornélius,qui fimulato collo-
quioeuocatus,atque ita oppreffiis fuir, perfidi* Punie*
documerum. Calatino diàarotefere omnia pr*fidiaPoenorum
Agrigento,Drepanis,Panormo,Eiyce, Lilybeoq:
decraxit. Trepidacum cftfcmel.circa Camerinenfmra fal-
rum. Sed eximiavirture Calpurnij ttibuni militum péri-,
culo enafimus. Qui ledla trecentorum militum manu, inîflîn
™ j “ 0™°US.tUm0*urtloccaPanlt' a* o q ', m oratur
noitcs.dum exercitus omnis euaderetiac fi pulcherrftno
m1 & Leonid* famâ adæquauit. Ho*
îüuftnornoftcrjquodexpeditionirantafuperfuit & nihil
1cnfc,n P‘5r 't kngurne. Lucio Cornelio Scipione.quû iam
Sicili* fisburbana eflèt populi Rom.prouincia, ferpenre
latmsbdloSMdmiaadncxaarq;Corfica,tranfiit01biam
Bibliotb.Vet.Pat.Tom.C.
T . “ , aancxaatq; Gorlica,tranhit Olbiamr
* Ca™* vrt>15.exadl° wcolas terruit,adeoq; omni terra
ec man Pcenos fugauit, vt iam vidloria! nihil nifi Africa 1-
pla reihret. Marco Attilio Regulo duce,iam in Africam
nauigabat bellum. Nec defuerant qui irijpfo Punici ma-
ns nomineac rerrore deficerent: infuperaugentc M an.
. o ct' bu™ metumjin quern, nifi paruilfet, fecuri diftridta
lrrumet Imperator; metus mortis nauigandi fecit auda-
ciam.mcix demde vends remifque properatumeft, tan-
tufque retror hoftici aduentus fin't Pmnis.vt apertis pene
portisCarehagocapercmr. Primapr*mium beUiftirci-
uitasGlypa, Primaenim ä Punico littore, quafi am &
fpccula procurm: & h*c,& rrecenra amplius caftella va-
ftatafunt Neccumhominibus modo, fed cum monftris
quoque dimicatum eft; quum quafi in vindiSam Afiic*
nata miramagnimdinis ferpens pofiraapud Bragadam ca-
ftra vexauerxt. SepomsKjmvidtor R egulus,quum ter-
rotem nominis fuj late ö'Kumtulafer,quumque mägnam
yimmuentuns ducefqueipfosautcepiflet.authaberet in
vincalis.claflemque ingenti prada onuftam & criampho
grauen) in vrbem pr*mififlec; iam ipfauibelli caput Car-
tbaginemvtgebar obfidk.de.ipfisque portis iuh*rebat.
Hitpaulplumcircumaaafortunacfttantum,vtplura eficntRom.
virturisinfignia, emus fere magiritudo calami
tanbus approbatur.Nam conuerfisad externa auxilia ho-
Ibbus,quumXantippumillisducemLacedqmt»Imifiiret
1 äviromilmarpermffimoRegiilusviöuseft.fedaqueela-
des, Romamfque vfuincognitamamvittusin mamisbo-
i ftium vemt fomffimus Imperator. Sed iHe quidem par
j tarux calamitatl fmt : nam nee Punieb carcerc infadtus
elt,nec leganone fufeepta: quippe diueifa quam hoftis
mandanerar.eenfuit.ne'paxfieret.neccömMntärio oapri.
uomni 1-eaperetur. Sed nccilla volu ntarioad hoftes 6 0 s
reditumec vlnmo fiue carcere, leu erncis fhppli«j0 defor-
matamaicftas. In omnib.admirabilior.quid ahudäviiäot
de viäonbus? Ad qu* end Carthago non cclTerar.de for-
mna trmmphauir, Populus autem Rom. maldi'aedoiiB.
tentiorq; pro yltioneReguli,quamp ro vidtoria fuit.
- - - ........ . - .... , R sg Mctello