Il
M £ ^ • __ ______ ____ _ Gregdrit Tarbnenf.
j termina munda.ecce enim migrates à côtpôft.-ntecvide-
bu ne oculi tin mala quæ&duri funt Chuni in Galliis | ficut
locuius eft domin9Deus nofter.Hocà fan&o apoftolo bôs-
tifex refponfo lufcepto,iter accélérât, Galliafque velociter
repetit: venienfq; ad vrbem T ungrorum j quæ Grant necef-
Ariaftpulturæfècnm cicius leuae.vafcque diefens dericis;
ac reliquisciuibus vrbis, denunciac cümfletu & lamenta-
eione, quia non vifuri efl'cnt vlerafàciemillius. Acillicurri
eiulatumagno &lachrymis cum profequentes, fuppîica*
bant humili prcce dicentes, Ne derelinquas nos pacer An-
<Sbe,ne obliuiTcaris noftn paftor bone.Sed eum eum flçeib;
reuocare non poflene, accepea benedidione eum oAul#
redierunt.Hic vero ad TraicdenAm vrbem accedes, mo-
dicapulAtus febre, rçceffic à corpore. Ablatufq; àfideli-
bus,iuxta ipfum aggere in publicum eft fepultus. Cuius
beacum corpus qualieerpoftmulcorum rempotum fpatia
Ce cranflacumjin libro Miraculorum fcripfimus.
Igicur Chuni à Pannomis egteffi,vt quidam fêïünc,ih i^
pfyfan&æ Pafthævigilia,ad MetenAm vrbem, reliqua dépopulandqsperueniunCiCradenccs
vrbem incendio,&poi*
puîum in ôre gladii trucidantes,ipfofq; facerdoces domini
antefacroAnda altaria perimences.Nec remaniée inealo-'
eus inuftus,prareroratorium beaeiSeephahi primi marty-
ris acLeuitæ.De quo oratorio quæà quibufHâaudiui, nasr-
nue non d;ftuli.Aiunc enimjpriufquam hi hoftes veniréty
vidiilè fe virüm fidelemin vifu qualî cunfèréeem cum /àn-
disapoftolisPetroac Paulo, beatum Lemeam Stephanü
de hocexcidio^acdicencem:Orodomini mei > ve non per-
miccacis obccneii veftro Mecenfem vrbem ab inimicis exu-
ri^quia locus in eaeftin quoparüitarismeæpignora conci-
nencuK.fed poems fendanc fe populi aliquid me polTe cum
domiuo.Quod fi tantum Acinus populi fupercr euit , vca-'
liud fierinon poflit.nifi ciuicas cradaçur incendio* Altem
veî hoc oratorium nô cremecunCui ifiiaiunt, Vadein pace
dile&iffime&ater,oratorium tantum tuum carebicin-
çendio. Pro vrbe vero non obtinebimus, quia dominiez
jcifcus obfî-
jdioneAu-
jreiîàlibe-
A n d i o n is fuper earn f?ntentia iam pjAffirnnuahii t enim
peccacum papuli, & clamor malitia^Purn afcedic coram
Deo:ideo duicas harccremifeicur incehdio.Vndeprocul-
dubio eft, quod horuro dbcencu vrbe vaftaca, orarormm
permanfitilladum* Arcilavero Ghutloram rex,aMetenfi
vrbe egrediens,cum nmltas Galliarum duitaces opprime-
rec,Aureliam adgredicur,eam qtse maximo arierum hrqxd-
fu niricur expugnare. Erac aueem Co tempore •beaciflimus
Anianus,in fupjadida vrbe epifeopus, vk eximke pruden-
dx,ac laudabiiis Anftirati s,cuius vircucum gefta nobifeum
fidelicer rctinentur, Gamque inclufi populo fuopontifici
quidagerenc acdamarenr,i%flius in Deo , monec crones
in oraciqnem proftemi,& cum lachrymisprifensdemper i
in necefScadbus domini auxilium implorare. Denique His
vtprsceperatdeprecantibusjaic AcerdostA fpickedemu-
ro duicaris,fi Dei m d e r a t io ia r ii f u e c u r r a r .S u f p ic a b a n t u r n . •
p e r d o m i n i mifericordiam, itrium aduenire, ad quem & >
Arelacem abiera^prius-fuipeaus jfucuri. Afpicientes aute
de muro.neminem videnmt.Et ille &race,mquk,fidelker, !
domini^ u-liberalkc vos hodie. Oranribus aurem illis, air, j | A f p : c i t e it e r u m . Ec c u m a f p e x i f l e r it m e m i n e viderunc q u i
ferrecauxilium. Aiceis cerdo,Si fidelicer peritis.dominus v e l p c it e r a d e f t . Ac il li c u m flecu& e i u l a t u m a g n o , dommi m if e r i c o r d ia m im p lo r a b a n r .E x a c t a q u o q u e o ia r io n e , r e r -
tio imeta fenis imperium afpicientes de muro, viderunc a l o n g e q u a f i m e b u la m H e cerra confiirgere. Q uod renunci-
anres,aiclacerdos,Domini a u x il iu m Inrerea iam tre- m e n r i b u s a b im p e c u a r ie t u m m u r i s , amqueru^curis ,ecce
i£riu^&T h e u d o G o t h o r a m r e x ,a c T h p r if in o d u s fihusc-
i us,cam e x e r c i c ; b u s fu i§ ad c i u ic a r e m ad c u r r u n t , v e r f u m q -,
èulus,crapulatUsàviftôiihàngulo bafîjicè béati Petri^po-
floli obdormiuic. Claufisa&c exmore bftiish cuftodibusi
non efteièâust de nofte vero confùrgens »relucencib.per
töcaredis fpaciq liehnis,pauore percercirus, adicum | que
foriis buaderet,qutdic.Verum vbi primiacquealceriusoftii
claüftra pulAr>& obfèraca cuntfta eogno{cir,{ol6 decubnir,
rrepidus pl^ftolans locum,vc cum venienribus ad macnci-
nos hymhos populis,hic liber abfcederec.Inrerea vidic du-
a^perföftaS fèinuicèm venbrabili^er Alu tances, foliicicofq;
de fuis efïè prefperhatibus;Tune qui erat fènior | ica exor-,
fus eft: Vxoris Æcii laehrymas d iuems fuftiuere non pacioç/
pecicn.aflidue,vcvirum fuum de Galiis rcducâincqltime,
cümaliùd exindefiiiflèc apüd diuinum iudicium proefini*
cumjfèd tarnen obtinuiimnienAm pietatem pro viraillnis;
Etecce nunc illucproperôiviuétem eum exindë redudtu-
rus. Veruntaraeft pbteftor,vt qui haec aùdierit, filèaçj arca8-
numque Del vulgare non audeat,ne pereat velbciter è cer-
rajlle auté hæc audiens,filete non potuic,fed mdk illucef*
cente coelo om n ia quæ^udierat > matrifomiliæ pahdic : ex-
pletifq; fêmiônib. lumine.caruit oculoruni; Igicur Æ tius
cum Fracis Gothifq; coniundus,aduerfus Attila confligit.
Atilleadinrçrnecionem vaftari fitum cernehsexercirumj
fugadiiabicur. Theudovero Gôthorûrexhuiccertamini
fuccubuit.NS nullus ahib'igdc Chunorum exeicituobcetu
memorariantifticisfuiflèfugatum. Verum Æcius pacririiis
cum Thorifînodo vi<ftoriam obtinüit,hoftefqî deleuit Ex^.
plecôqj bellô ait Æcius Tliprifmodo, Feftina velociter redire
inpamam.neinfiftente Germano patris reglno priue->
ris.Hiecille audits jcumveloci tare difireffir,quafi an ticipa-
turus Fratrem, &priorparriscathedraadepturus Simili -8c
Francorum regem dolo fugauir.lllisautem recedentibus,
Ætius fpoliaco campo,vi(£lor in patriam cum grandi eftre-
uerfùs fpolro. Attila vero cum paucis reueriîxs eft-, nec muî-
ropoftÂquileiaà Chuniscapta, incenfa atq; diruia, Ic?lia
peruagataacq; fùbüérAeft.Thonftnod9 dequo fiipra m e - ,
minim9, Alamanos belloedomuitîipA deinceps poftraul-
tas lires & bella à firatrib^pppreflus ac iugulattts interiir. îgi-
tur his ica digeftis ac p otdiné expletis , quid de Æcio iîipra
memotaco Rena ti Frigeridi narrat hiftoria cacere ne As pu-
mm.N5 cum in duodecimoluftoriarum libro^relèrat, |)oft
diui Honôrii exceflum, Valentimamim puÂilum, vno ca-
tum luftroperaâOjà cônfbbrinoTheodofioimperatorem
fiiifïe creacura & apud vrbem Romam,tyrannum lodnné
in imperium fùrrexifîè,legatofque eiusà Gçfire dicarfuifïe
défpeâ:oS,'a<iiecit:Dum hæc ita gererenriir,lcgati ad'tyran-
num reuerfi funt,Tnandacaâtrocia reportantes :qurb. per-
motus IoanffesyÆtium id temporiscurapalariigerentem,
cum ingenti auri pondéré adChunos tranfinitcic,notos fi-
bi obfidiacus fui tempore & Arinliari àmrciria deuin&os
cum mandatis huiufmodtiCam primum partes aduerfiel-
taliâ ingre/îæ forenc,ipfè à cergoadorirêtur, fè à fronte v& ;
turum .Et quia de hoc viroconfèquencerplura memorart-
da fîinrrgenus.morefq;ordid placet.Gaudécius pater, Scythia:
prouinciæ primoris k>ci,àdpnTefticaèxorfôsmiliriâr
viqüeadmagifteriiequitum culmenypuedirSeft. Mater I*
cala,nobdis âc tocuples foemina.Æriusfilius, àpuero præ-
tpriaous,trib. annis Âlariciôbfësîdéhiric Chunorum,poft
hçc CarpiHonis gener, ex comité domefticor«,&'Ioannis
cùram palatii gerere ccepitcmedii corporis,vkrlis hàbitudi-
nis,decétet formatus,qaoneq;infirmitudinio(Ièt neq; o-
nerianifflo alacer, membri's vegetus^eques -pmptillîmus,
fàgittarüm ia â u pericus,coto impiger,bellis apeiffim9, pad
s artib.celebris,nullius auaritiæ,minima: cupiditati's, bo nis
animi ^ditus,necimpulforib.q.d em prauis ab • mfeituro
fuodeuians, iniuriarumpatientiihmus,Hboris adpetens,
i^ aüid^ peticnlorum , famkfirifq; acq;vigilArüm toieia-, j
fer ua ter.,
- F
ho^ e e»cmnr,repe! uutqpltaqj hberataobrentubeati An- riÆmnis.Cuiabiueunte^tàtepdîdu lique^quâre potétiK
mifhs ciuitate,Attilam hrgant, qui Maunacumcampum j Atisdeftinaretur réporib.fuisiocifc,; celebratvda«. H^c'lu-
adienSjfe præcmgttad bellum. Quod hi audiences, fe con- pcadidushiftoriograpî»tB de Ætio îiàrrat.Adultusaôc VajAttila
A-
qmleiani
Cap.- S.
geftatra
a im viriliter préparant. Hisdieb. Rômamfonusadiit,
Æfiîim in traximodifcrimirie inrérphalangas hoftiumla-
b otare .Quo audito vxor élus anxiaatq; meefta, aflid ueba-
fiheam fandorum apoftolorum adibat,atq;vt vitu m fiium
de bac expedatione fufciperetfofpirem precabatur. Quæ
cum die noduquehæc ageret,quadam n o d e homopaupîenrimanus
imperator,metuens vie fe.p ryramïidem Ætius ‘
oppnmeret.eû nnlfe caufis extânrib.iifcerémit.Iplê poft- 1
modu Auguftus,duin capo Martio.jp tribunali relidés c 6 - i
cionareturadpopulû.Occylla'büccellarius Ætiiexaduerfo
venrens eumgladiopetfodit. Valis Vtrifq; extitit finis. |
Dg-Francom veroTegibus, guisfugtitprimus’^ muleis
Jgno-
A ,
Fiancofuin
'Mrbonaria
sa'é
Marcome-,
as 8c Sun-:
on regales
viri Siffub-
ÏCglllifi^
Fiaiicorii.
Hfß.Frm-l ib e r ! f.
ignoratur.Namcum multadeeisSulpitii Alexândrinarret f ftnc.Colledoergo excrcitu,tranfgiclIiisRhcnu, Bridçros
hiftoria, nontamén regü primum eoru vll.atenus nommât; | ripç proximos,pagum Ætiam quçni Chamani incolût,dç
f è | duces eos habuifle dicitrqui tarnen de çifdë référât, me- j popu!|itus cft, nulIo vnquaocciuAnre, nifi quod pauci ex
mbraje videtur. Nam cum dicit, Maximum intra Aquite* I Amp fi unrigs & Chattis Matcomcre duce in vlrçrionbus
iaipiamifAomni,fpe imperiiqiiafi àmentem refidere, adiü- cólliumiugtsap-paruere. herum hic refidis tam ducibus
git;Eo tempbre Geriobaldo, Marcomére, öc'Sunnóne du- j quam Rcgalibus > aperce Francos regem habçrç’ ddîguat:
cibusffranci inGermaniam prortipere,ac'pliiribiis morrà- | buiufq; nomen practermittens air, DehincEugeoius tyran-
lium limite ir'rupto cæfis,fertiles maxime pagos depopula- nus fufçepto expeditionali preteindu, Rhcni limitcm pc-
ti AgrippihenfictiamColoniçmeriimincuncre.Qupdvbi-' rit, ytcqmAlamanuorum & Françorumregibns vetuftis
Treuirospérlatûeft, Nannius& Qujndnus militares m a -[ fcéderibiisexmoreinitisaimmenfiim ea tempeflateexerci-'
giftri.quibiisinAhtiam filii &dèfeniionem Galliarum Ma-j |tum gentibusfetis oftenraret. Hæcfiipra feriptus hiâorio-
ximüs commiferàt, colledo exeifçicuapud Agrippina con-
uenice.Sed onuftipraidâhoftes » prouinciarum opima dç-
populatijRhenum tranfiëre, pluribus fiiorum in Romano
reU ^ sio lo jad rsp d e ij^m depopulatiôncm paratis ,\cum-
qtiibus congrefius RqmahiSâccômqdjjis fuit, multis Fran-
corumapud Carbonàriamferfôpetemptis. Cumqjcofùl-
tare tur de fucceflu,an in Franciàmcfanfiré débereqt, Nan-
nius abnuit,. quianp imparaços 8c iriiôds luis îndubie for-,
notes fiiniros fciçbat.Quôd cumQuintiho 8c reli'quis viris
militaribus difplicuifler, Nankio Mogurittacüm reuenb,
Quintinîis cumexercitu circa Niuifium caftêllpm Rbenu
tranfgrclïus jfecundis àfiuuio ckftris, caAs habitàroribus
Vacuasktquê ingcntcs vkos deftitütps ofFéndit.Fianci n.fi-
mulato nietu,fe in remotiores Abus rëceperant,cocidibus
per extrema filuarum procuratis. Iraq; vniuerfis domibus.
exqftis,m quas fæuire ftoliditas ignaua,vidoriæ cofiimma-
tip ne i'e p o n e b a e,; nodëm (b llici ta mm ili te s fii bar m o tu m
onere duxerant.Ac primo,diliiculo, Quintîno ptçelii duce
ingreiïïAlcus, in mediü fere dieminiplicantes fè erroribus
. viarum,torp peruàgati finit, tandem cùmingcntibus fèptis
omnia a fôlo clauApfFendiflènt , ift paluftres çapos qui fil-
uis iiihgêbaïitur, prorôpèremioliénnbus, hpftiu rari appa-
riiere,qui coniundi s arboiü ttuncis,yekonçidibus fiiper-
ftàntçs, vèlut è fàftigiis turrium, Agittas tbrrnentorum ritu
effuderè, inliras herbarum venenis,vt fiimma: cutis, neque
letàlibus inflidà lôcis vulnera,haud dubiç mortes fcqüerétur.
Dehinç,maiori miilrirudineboftiu circunfufiis exercitus.
in aperta campcf ii,quç libera Franci reliqiierant, auide
cftu|us eft:acprimi équités voraginibus immerfi, permix-
tis hominum iumëhtôruniqj corporibus, ruinainuicçfiio-
riim oppreffi fiint. Fcdités çtiàm,qti6s nulla onera equorû
calcauetànc, impliçati limo.tégre expliçantes greflum,tur-
ras;fè,qu? paulo àhtë.vix emerfèrânt, filuis trépidantes oc-
, çuîebât.Perturbatisergp ordinibus ce^legionis, Heraclio
Iouinianorum tribünoac pene omnibus qui milicibusp-
erantextirtidis:paUçis ëffugiû tuttim nox & Jatibula liluarii
præftitere. Hæcîri t^fqHîjftpna:iibrQ nârrauit.In quarto
veto libro eu de întçrfèdipne Vidçris filii Maximi tyranni
narraret, ait:Eo témpore Cafietto8c Syrus in locû Nanner
ni fu brogati, ih Gérmàhia cum exércitu oppofîto Francis
diuerAbantùr.Èt poft pauca,~cum Franci d eGermaniaprç-
das tulifièut.adiecit: Nihil Arbögaftës differrevolens, cô-
monet Cæ Are poenas débitas à Francis exigeridas, nifi vni-
ueria quæ fiiperiori anno çæfelcgionibirsdiripuerant, co-
feftim reftituerent, audorëfqj belli traderemrin quos vio-
latæ pacis perfidià puniretur.Hæèadaeu duces ëflènt j re-
tulit:&deinceps air, Poft dies pauculos Marcomere & Sü-
none Francorfi reg^iibus trâ(adociKfim çolloquip impe-
qatifqi ex mote opfidibus ad hiemandu Treueros eoncef-
fit.Cü aute cos regales vocet,nefcim9 y tru regçs fuerint, an
vices tenîierintrëgüm.Iderrttamen ftriptor, cum neceffi-
tates Valentiniaui ÀUgufH cômemô,rat,nçcadiungit:Düm
diqer Ain orienté per Thraças gerucur, in Galliaftatus pu-
blicus perturbat^r. Claufbapud Viennam palatiiædibus
principe V alenriniaho,ôf pehe infra priuati modü redado,
militarisrei cura Franci s fatellitibus tradita,ciuilia quoque
officiatranlgrefiain côiurationcm Arbogaftis; nullufq; ex
omiiibus Acramétis miHtiæpbftri^js reperièbattir.quïA-
miliaui principis fermoni aut iuffis obfcqui auderèri Degraphûs
de Francis difièruit, Renatus Profututus Fyigeri-
dus,cuius iam fuprapieminimus, cum Roma refert à Go-
thfs captam atqifubuçrAm.ait : Interea Refpendiil rex A-
lamannorum Goare ad Romanos trâ^refib.de R heno ag-
men fuorum epriuertit, Vandalis Françorum bçllo lafepl 5-
tibus,Godigifilo rëge abfiimptQ, arieviginri ferme miliib9'
Ferro peremptis, cundis Vandalorum ad internecionem
delédis^ni Alanoru^vis in temporefiibuenifTet. Mouet nos
hæccauA, quod cum aliarum gentium reges noniinat, cur
non nominer & Francorum.Tamen cu ait,quod Ccmftan-
rinusaffiimpta tyrannide Coftantiumfiliu adfedeHi/pa-
niis.yenire iuffiflèt. ita difièruit : Accito Cöftantihustyran-
nus de.Hifpaniis Cofiante^filio.iteqvtyranno^uode fum-
mâ reru m côfùltarentpræfèntes, fadum eft vt Côftans in-
ftrumento aulæ & coniuge lira CæAraüguftæ dimiffis,Ge-
rontiointrà Hifpanias, omnibus creditis ad patré çôtir.uato
itinere decunercr.Qni vbi in vnu venere, interiedis dieb9’
plurimis,nulle ex Italia metu,Cpnftantinus gulæ 8c ventri
deditus, rediread Hifpaniasfilium mpnet. Qiiipræmifiîs
agminibus dum cû patre refiderer, ab Hifpania nunefi cô-
meantjàGçrôncio maximum vnu è clientibus fuis imperio
præditum, atq; in A comitatu gentium Barbararum accin-
d um parari. quo exterriti, Edobeccoad Germanas get: tes
præmiflb, Conftan1;, & præfedus iâ Decimius Ruftiais ëx
officiorum magiftro petunt Gallias cum Frâcis’Çç Alaman-
nisjomniq; milicum m anu, ad Conftantinum iamiatnque
redituri. Item cum Conftantinum obfideri Aribit.ita diçif.
Vix dumquartusobfîdionis Conftan tini menfi&agebatur,
éum repente ex ylteriori Gallianuncii veniunt, ïouinu ab-
fumpfiflèotnatus regios.&cum Burgundionilius, Alamâ-
nis,Francis,Alanis,omniq; exercituimminenteobfidenti-
busjitaaccelèratismoris, referata vrbe Côftatinus deditur.
Confeftimq; ad Italiam diredus m.ifiis à principe obuiaîp
pereufloribus ,fupra Mincium flumen capite truncatus eft,
Etpoft paucaidemrefert.-Hifdçm diebu^ præfedustyran-
norum Decimius Rufticus Agroetius ex primicerio nora-
fïorum Iouini, multiq; nobiles apud Arüernos capti à du-
cib..Honorianis, & crudeliter interempri fünf, Treuëroru
ciuitas à Francis direptaincen Aque eft fecunda irruptionc.
Cü autem Afterius codicillis imperialibus patritiatûfbrti-
tusfuifïèt,hæcadiungit:Eodé tèmpore Caftinus domefti-
corum comes, expeditionein Francos fiifcepta, ad Gallias
mittitur. hæc hi de Francis dixere. i Qrofîus auté & ipfc hi-
ftoriographus in fèprimo opens fui libro, ita cômemorat:
Stilico côgregatisgétib us Francos proterit, Rhenum tran-
fit,Gallias peruagatur,&ad Pkenæos vfq; pçrlabitur.Hanc
nobis notitiâ de Fran çis memorati hiftorici reliquere, regibus
non nominatis. Traduntn.mulri eofdem de PannônA
fuiftè digrefios. Et primum quidé littora Rheni amnisin-
coluiflè:dehinc tranfado Rhcno, Thoringiam tralmeailè:
ibiq; iuxta pagos vel ciuirates,z reges criniros fùper & ae a-
uifle,de prima,& y tira dicâ,nobiliori fuorû Amilia. Quod
pofteaprobatüm Chlodouei vi&oriætradidere, idq; in A-
quenti digerimus. Nam & in cofùlaribus legibus Theodo-
menem regé Françorum j filiumRichimens quondam, &
AtAilam matrem eius,gladiointerfedos. Feruntetiam tüc
Çhlogionem vtilem ac nobilifiimum in genre fuare^em
Françorum fuiflè , qui apud Di/pargum caftrunl habirabar,
quodeftinterminoTjhoringoEum,inhisautem partibusji.
hinc refert, quod eodeanno ÀrbogaftesSunrçoné&Mar- j ad meri^onaléplagam, habitabantRomani v f q ; L i g e r im
comerem f u b r e g u l ô s F r a n ç o r u m g e m i li b u s odiis in A d â s , j f i u u iu m .Vitra L ig e r i m vero Gothi dominabantur.ôurgM-
Agrippina rigen te maxime h ic m e , p e d ic a a t u s t u t o o m n e s j d io n e s q i io q ; A r r ia u o r û f e d â A q u e n r e s , habit;ibant crans
Frànciæ recefîus penetrdndos vfendolq;, cum deeuffisfo- j Rhodânum,quiadiacetciuitatiLugdunenfi.Chlogioauté
liis nudæatque arentes filuæ infidiantes occulere non pof- miffis exploratoribus ad vrbem Gamaraçum, perluftraca
' N n ‘4 omnia
tsancozS
Ciinitjrc-
ges.^ad
Frangos-in.
lÈpih Pjuib
Açriü. ii. i.
Sîisu’b-r:
:ncukiorë
promitic.