Gregorii Tunnenf.
umpenSjdomilumilcricordiariiac
Cap. i
Cap. il.
deprecatur. Poft quatuor vero, aut eoampliushoras,
ad lènlum regreffiis, quod iniafte repetebatj p u b lic con-
felïione patefedt, & ne finus abfcdlit. . . .
Sxpe hxcjille audierat qui bafilicæ findæ yiolentiam
intulit, lèdiniquam mentem femel obfeflàra vitio,'boni-
tas mollire non potuit,Salomone obteftante,!» » /^ « » /^
antmam non ingrediturfapïentïa. Aduenerat feftiuitas lancu
ôc ecce quidam è populo confpicatur omamentis immen-
fisbeatam bafilicam ëffalgere: Concupilcit iniqua mente,
quod adipifcens nonpoterat occultare. Igitur difcedente
populo àbafilicâvpoft grariam velpertinam,hic le in angu-
lo bafilicæ reprimens,- lâtitauit ac dato cundis nodurna
quiete filenrio, vel operiente vmbrofi caligine mundi
confurgit ab angulo,& nihil dubitans,vtique qui à latellite
Satanajmpellebatùr.lùper cancellum beati fèpulchf i cur-
fu profîliit rabidbfâetradaraque à lummo vnam gemmis
fcorulcantibus crucem ad terram deiecir, colledilque velu-
’Uçacpalliolis dë cirçuitu parieram pendentibus,vnum vo-
■ kculum facit,impofaitquehumcris, ac eleuata cruce ma-
| riüjad locum vnde dilcellerat repetit, acpofita capitifird-
1 nà, peccati lopbre compïelïus, obdormluit. Media vero
n o d e drdumeuntes' çiïftodes fandâ bafilicam, afpidunt
in àngulo vnàm gemtnam' crucis, tanquam iubar cxlefte
refulgere: obftupefadi, àèceduntcomrainus cUm timoré,
manusdilcipulorumadftipulante virtutis lux &uotc publice
operator: lèd riec nfferiturn dilcipuli fuit exiguum,cui
hæcpræftitaeflècemuntur.
Erat enimtùne temporis apud vrbem Aruernam pat ru -
us meus Gallus Epilcopus, de quo no videtur omitti,qua-;
liter in adolelcenda fiia fuerit, à fin d i virtute iuuatus. Et
quialæpius commemoraui qûale excidium AruernaMegi-
onirexTheodoricus intulerit, curri neque maioribus ne-
que minoribus natu aliquid de rebus propriis eftrelidum,
prxcer terram vacuam, quam lècum barbari ferre non po -
terant. His ergo temporibus gloriofæ memorix patruus
meus, qui poftea, vt dixi, ficerdotàli fafce Aruernam rexit
Ecclefiam, pupillus erat cuius facultates ira direptæ fiint
abexerdtu, vtnihil prorfus rémaneret. In promptu iplè
quoquecum vno tantum puérulo, vlque Briuatenlèm vi-
cumpler unique itinere pedeftri dilcurrebat. Accedit autem
quodam tempore,dum hoc iter teneret,vt laxatis pi ç -
caîore folis calceamentis, nuda incedens planta, ludem
calcaret (pinearmqux nunc fortaffis incilxadhuc terrç hç-
renserepto acumine inter herbas virides latita^at.Quçde-
fixa plants &lupergrelfi effradaque deorlum ex trahi ne-
quibat. Igitur defluente finguinisriuo, cum greflum face-
re non valeret, beati martyris implorât auxilium, pàulu-
lumque dolore compreflo, licet claudicando,iter, quôd
CaP- ij.
admotoq; cerié inueriiant perfonam cum rebiis fitiatis, coeperacexped.mc.Termvero n o û c comp*re(cenievul-
quas aurore non pôttïerat, iniBi decubarë. Deniq-, fob eu- nere dolornQaximusinatawrJUoveroadeapcrKdudum
Ldiaeumillanöfeedetènmm.manefaaocanaa quæfe-
»■ ta5B3È5r; ^ i i .. :/n____ . . . J J ; n vtmmc nnm Vltrutem mat-
Patruusai
t h o r i s A r-
uernotun
Epifcopus
Ip i ; xepeiitur.
ceratpatefèciti aîllërens le lalfum obdormifle,eo quod di-
utilfime circùinièns cumfàlce balîhcam, oftium, vnde ê-
grederetùr, réperire non poterat. '
M!ultaquiàem&aliainprsuaricatoribusoftendit, led
lâtis lùntiftaad coercendam delidiam eorum : nunc Vero
ad gâiidia prolperitatum, quæ larga pietate præftat popu-
lis,reuértamur. Sed prius illud nonarbitror poftg^nen-
dûm, quodexpermm valde cognouimüs, quod in rebus
perditis apud huncpattonum fidelis deprecatio conlèqua-
tur. ex quibus vnum tantum eommemorare ftudui. Ad fe-
ftiuitârem beati martyris deuotus pauper aduenerat ,]#xatoque
équité làcramingrefTa^eftsëdem,acvigiliis immobilisinftahs.
noîiem cum cæterisorando deduxit: illuce-
pletil^; vigiüis regreflùs aS lebfculum, dum virtuteffimat-
tyris praeftolatur, lomnoincumbentedeprimitur.,Deinde
confurgens, nullam doloris lèntit iniuriam : alpebtaque
planta, pars fudis quæ ingreflàfueràt non videtur: euullam
tamen'lentiebat à pede, quod lignum diligenter inquirens
in ftratuliio, reperit. admirans qualiter fuit egreflum! lôli-
tusnanque eratinEpilcopatuliiolocumvulneris oftende-
re,in quo magna adhucfoflà conlpiciebatur, obteftans in
hoc beati martyris fuiflèvirtutem.
Poft multùm vero tépus aduenëratfeftiuitas beatimar-.
tyris, & pater meus cum omni domo fua ad huius folenni-
tatis gaudiaproperabat. Nobis vero iteragentibus, Petrus
frater meus lènior,ab ardore fèbrium occupatur, & tara
grauiterangitut, y t neque yigere, neque cibura liimere
poflet,totumqueiiluditer cum grandi agitur moerorc, &
in diicrimine'res vertitur, vtrum conualelcat, an perëaç.
Denique cumîfto labore peruenitur ad locumdngredimur
balüicam, adoramus làc ro^ndi martyris lèpulturamrpro-
fternitur & ægrotus in pauimentu^i, diprecansmedelam
à martyre glonolo. Poft completari» vero oratiôiiem, ad"
metatum rcgrefliis, febris paululum conquieuit: veniente
fcënte Vero coelo,ad metatum regreflùs, cabalhim, quem
rehqueriat, non inuenit:quèlîtumque diutiffimenee ligna
quidem in quam partenl dilcélîilïèt, agnouit. Tranlaélo ^
igitur biduô recurrititerum per feltus, perlcrutansà loco-
rum incolis, frforte aliquis auttenerëteaptum,autcapi
vidillèr ab aliquo.- Nullum dèhinc indicii genus reperi- ;
'en s, anxius atque moeftusàd lèpulchrumlàn«5tiregredi-
fnr? ibiquè caulàsdolotis ac moerorisexponens aiebat,Ad
Cap. i z l e
Diabolus
■' quendam
excKcauit.
D
tùa ßndte liîftinaveni i nihil aliud quâ pâruitatis meæ vota
deferre: nihil iniufte abftuli, nihil gefli indignum tuafo-
lennirate,cu r in quam perdidirem meamïrogó vtreftitUas
amiflom, vt neceflariifm reddas. Haecflemaddito aiens,vt.
egtefkseft tertiplum, conlpidt eminus a quodam yiro lu-
umequum retineïi: Ad quem accedens dum difeutit vnde
fit, aut vnde v en e rit, aut ex quo tempore hunc habeat e-
quürh, didicitiplähoraeum fuiflerepertum, qua ille beati
maftyris implorauitaülcilium. / • .-
Cumautem quidam ab eoloco per incurlum diaboli-
cum, oculum perdidiflet,& ad holpitiolum fuum viduatus.
luihine, infcelidter refrderet, ac manibus prepriis nihil la-
borare praedalens, Ipern vllamalimonii non haberet^appa-
ruit ei vir in vilrone no«ftis,commonens vt ad beati balili-
cam atnbularet.-ibique fi deuote le gerat, promittit äuxiliü
inueniri. A tille nihil moraras, adrepto bacello adminieü-
lante pUerö, fanótüm ingreflus eft locum: qui poft có^Ie-
tam orationem Archiprelbyterumqui tunc locum iplhm
regebat, nomine Publiänum,:adibit, luppUcans vt oculis-
ci£is Chrifti crucemimponèret: erat enim valde religio-
fus. Quod ille dum ia&anriam euadere cupit euitans,tcnd-
tur a ciEcojheeomnino dimittitur: nifiquaepetebat adim-
pleret. Tune illè proftratus ante lepulc^rum diutilfime
märtvriseft lulfragium impreeätus. Deinde admocam o-
dulisiacis manum.protinus vt lignum crucis inl^oluit, vi-
iimt \ ftè recgpit.Admiramjniquaefo virtutemmattyris,cui
deferri: ineumbenlque ante lepulchruri! tota n o d e , martyris
luffragiumdeprecatur. Exaótis deinde nodurnis ex- •
Cap. »4.
Foluis fepulchri
naattyris
medetur
febtibus.
cubüs, rogatjvt depuluerequi/:irca beatum erat tumu-
lum,colledö vel potui darentyel collo liilpénderent.Quo
a d o ,ita omnisardorfebrium conquieüit, vtipla die & ci-
bum caperet incolumis, &vhi deledatio vertiflèt ani-
mum,ambularet.
Sequemi verofeftiuitate dumiterupi cum magno g a u -1
dioadländam properaremus bafilicam, mihj.caput a Idle
percuflumgrauiter dolore ecepitjqui dolor adcrelcens,fe-
brem intiinfecus generabat,ira vt nec cibum me capcre
nee loqui permitteret. Cümq; p er duos dies ab hoc dfflo-
re conliimerer,die tertiaad b^ilicam fenfti Ferre-oli, cui
fons ille de quo fiiperius meminimus, eft connguus,adue-
nimus.Diftatautembafilicaaißriuatenfi-vicQ quafi ftadiis
decern. Cumq; in locum ilium veniflèmus, libuit animo
adfont^m vfq; procedere,confideüs de virtute martyris,
quod fi rne exinde leuis yndä perfunderet, mox lanaret.
Aduemens verb, orationem fundo,aquam haurio, os refri-
gero, caputinfundo, ftatimque decidentibds lymphis,fu-
gato dolore lanusabfcedo,& viqüe ad lepülchrum marty-
ris gloriofi hetus'ingredior,admirans & gratias agens mar-
tyrii quod prius me virtute lua dignatus fuerit vifitare,
quam ipfius raererer cernere lèpulchrum.
Eft enim ad Hunoronem, quia ibidem martyr percufliis
Cap. i;.|
Author
dölóre ca
pitis fana
Cap. 16'
Febrici-
curati
eft,
I liditur pO‘
pullis- ‘
c*p. jo.
Enetgu-
Martinas
fufeitat
mouuos.
Cap. !3Tÿ
tJM.tracul. Liber II.
e ft, virtUs eximia. Quidam a febre correptus dum iriextre-
mis ageret, defiderium habuit de aquafontis haurire, ad
quam etiam le depottarifideliter exorauit: qui a luis inter
manus adprehenlus & in loco depofitus, procinus vt aqua:
hauftum accepit,&faciem caputque perfudit,recipere meruit
lanitatem: & alio rum manibus illatus, propriis greP
fibus eftregreflus: fuitautem incola huius vici, fed excidi t
noméneius.
Quadam autem die orta tempeftas cum magno venti
impetufuperyicum Briuatenlèm rapide delcendebat:mi-
cabant enim denubi bus fulgura ac tonittuaterribilia: voces
dabaht, quatitur terra fragore, Sc exuri a corulcatione
pene omnia putabatur: lola erat expedatio in virtute mar-
tyris gloriofi. Nee mora, dato cum fulgore graui lono to-
nitruiviacukm igneum per aditum quo funis ille figni depended
ingreditur, perculEfque duabus columnis, fruftra
exculfit:inde repercutiensperfeneftram, qu* fuper- fan-
dum h ab e tu r tumulum, eft egrelfum: nullum tamen per
beati cuftodiam depopulohelit. O quam magnus circa a,-
lumnos proprios beatus martyr. Columnas luftulic, percu-
ti non finitp halaiagas: confringi pafliis eft virream,non ca-
teruam: permifit luper lèpulchrum proprium pra:terire
corulcum, ne fieret mulritudinis totius interiruj. Igitur
expulluma bafilicalandi martyrisiaculum, aceruum fcE-
nicombulfit, interfecitpecora, iumenta deleuit. Quod fi
ha:cfbrtuituquisputat,adiniretur magis &.ftupeat incly-
ri potentiam mart/ris, quod'prxteriensignis per medium
populi,nemininocuit,icdibitantumexpleuitvota, vbilè
cognouit habere licentiam.
Clericus autem Aredii Lemouicini Abbatis ad fefti-
uitatem veniens , prx mulcicudine populi non modo ad
landum tumulumaccedere,verumetiam necin iplam bafilicam
potuit introire. Cumque mceftus metu le reddidif-
fet, reçu bans in le&ulo obdormiuir. Protinus adftitit ei vir
inyifit, dicens,Quidtu, inquic,loporc deprimeris?vade
celerius adtemplum martyris, &omniainuenies relerata.
Atille metu territus, exfiirgens, credulus didioni, proper
rat velociter experiri fi vera eflènt qua: fibi fuetant indica-
ta. Cumque veniflet ad oftium, reperit remotös vndique
populos.v^uefimdumaltars, vel iplum tumulum via fa-
(fta hullo obfiftente: & lie line vlla impieflion&accedens,
fulaoratione cumgaudio eftregreflus. Q u o d ne quis du-
biter, teftor omnipotentemDeum, quiaab ipfius Abbatis
h x c ore cognoui, apud cuius monachum geftafimt.
Huius feftiuitatis temporis ignara plebs, mceftapcnde-
bat, nelciens diem in quo martyr beatus deberetpro virtu-
cis ac pailionis gloria honorari: Sc hxc ignorantia vlque ad
beatum Germanum Antifiodorenlèm antiftitem eft pro-
trada. Fadum eft autem vtantedidus pontifex Briüatem
aduemirer, fcifcitatufque ab incolis, quo tempore huius la-
cracelebrarentur, lè nelcire relpondent. Tunc ille, Oremus,
inquit, Sc fortaffis nobis hxc Domini potentia rcue-
labit. Quod cum feciflènt mane orto, conuocaris lèniori-
bus loci ait, quinto Kalèndarummenfisièptimi celebran-
dam eflè feftiuitatenvEx hoc nunc deuotus adueniens po-
pulus, yota prxfuli reddens, refect Sc animx & corporis
medicinam.
Energumeni vero cum aduenerint, plerumque euo-
nmntinlandumDeiconuitia,curland:os aliosadlua co-
uocecfefta, ipfofque nominatim c o n f la te s eorum faten-
turvirtures&merita, Aiunc enim, Siffiiciat tibi Iuliane,
nos propria vircute torquere, vt quid reliquos prouocas?
quid inuitas excraneos? Ecce MarcinumPannonicum,ini-
micumiugicer noftrum, quitresanoftris cauernis repulit
mortuos. AdeftPriuatusex Gabalis, quioues fiias barba-
ris noftra inftigatione commotis, tradere noluic. Aduenit.
Ferreolus collega tuus ex Vienné,fibus,qui nobis in te lup-
plicium incolis pr^fidiupi mifit:quid SymphorianüiEdu-
um, quidSaturniuum vocas Thojo^num?aggregafti con- j
filium, v | nohis ingeras infernale tormentum. Hxc Sc his
fimiliadicenribus,itaIandosDei humanis mentibus re-
prxlentant, vtaulli fit.dubiumeosinibicommorari: multi
tamen ab his infirmi curantur. & lani recedunt.
Sed & illud eft mempratu 4igniflimum,quxfit manfiie-
udopecorum in hac bafilicayociuorumrqualitervitulipef
f7
liani fera
tulantes, calcinantes equi, grunnientes luillx, cum limen
lamf^pm ingrefli fuerint, conquielcunt. Nam vidimus fx-
pe cothurnolbs tauros, qui à iquindecim, aut éo amplius
viris alligatifunibus ducebaptur, talem in hominibus im-
petum dare, v tputares eosipfös quoqué difriimpere fii-
ries. Sed cum x d em â n d am ingrefli fu n t, itâ quieueniht
vtarbitrcriseoà tanquam agnos manluecos haberi; Vidimus
etiam per médias turmas multos ingredi,inclihate cà-
pite populos amouentes roftro, non comibiisi & tahqua
tribunaladirent iudicis, aliquem lènlum habere timoris:
non ealeem mittere.-nonaliquem cornupeterë,non öciilis
toruis alpicere, non in omni mafuetudine vfq; àd fiindtum
properantesalcare, olculantefque rurlusiniplaquaihgrefi-
fi fuerant, patientiarepedare. Sic Sc reliquorum iumento-
rum petulantia cum illue acceflèritrdepofito qundo fiiro-
re,mitelcic, vt ea in manfuctudine çolumbarum cum grandi
admiratione conlpicias. De his vero qux votiua lunt,
nullipenicusquxpiamfiibtrahere licet: nullus priulquani-
ad bafilicam veniac, auc commutare prxlumit, aut emere.
Namquifècerint,læpiusvltione diiiina'gràuitër quaciun-
tur. nam aut febris imminet, aut malum aliqüod obrepit,
aut damnum graue lùccedit, authoc quod abftulit, morbus
aufert. Difficile camé fine prxlènti vltione res prçterir.
De illis dixiflè virtutibus fumeiat, quæ circa fimdara bafilicam
eius gefta lùnt, aut geruntur: nunc paucà de locis
illis in quibus eius habentiir reliquiæ différentes,finem hii-
ius libelli facere placer, deuotione commonente. Quidam
apud Belgicæfecündxprouinciam,ideft,lùburbanoRhe- !
menfis vrbis, bafilicam in honore beati martyris ftudiolè
conftrùxit, cuius reliquias poft perfe&am fabricam expe-
tiit fideÜter aC deüote, quas acceptas dum viatimplallen-
do regreditur, Rhemenlem eftingrefliisCampaniam.Erat
enim haud procul d via ager cuiuldam diuitis Càmpanen-
fis,ad quem Icindendum magna mulritudo conuenerat.
Igitût adpropinquante viatorecuni hispignoiibusi coe-
pit quidam dé aratoribus male toraùeri, & qiiàfi in èxcef-
lii-mentis dicere, En,inquit,beatilîimum fiilianiimadprö- iuLreiil
pinquantem :eccevirtutem eius, eccé glôriameius.kür--k“ialuin
riteviri,relinquiteboues,dimittite aracrà: caterua oninis iüaSïlnf-
erateiobuia,rn.Stupentesilli,&quid narraretigtiari',duni patio,
hebetati admiranturtam voces quam diélapèrforix,protinus
itiilèr reliéto aruis vpmerejelidens lè in terram; verbë-
ranfqüe palmas,in parte qua virille bèati martyris vehiebat,
curlû celeri rapitur, damans, Vt quid me fin d e fie crùciasî
vt quid me gloriofe martyr incendis? cürregionemtibi ho
debitam aggrederisî cur habitaculânoftrâperluftràsîTalia
ep dicente ad locum vbi iam ficerdos tabérftàculüm eiréxc-
ra t, turbulentusaduenitjpoftratulque coram findis reli-
quiis, diutilfime homo incubuiGïunc plelbyter caplulam
illam fin d am lùper eü vt polùit,illicp erupènte ëx orëeiuà
finguine,abincurfioriediabolicierroris mundatuseft,ac
deinceps virtute fin d i prædicâns,com esfuithuius itineris
Quid de eius reliquiis in oriente fidelinm fratrum rela-
tio lignât, edicam. In quadam oïiéiiris ciuitate, dum in Ec-
defia à dæmonio quidam torqùeretur, in naiii beati martyris
prxdixit eflè reliqüiâs; Cuni que nauis portum fuiflèt
adepta,hic adeamfiltuâtim promût, acprouolutüs lolo
coram naui, erumpente ab orè & naribus tabe, perlona
purgata eft. Quæ cum Epilcopo pundata fuiflènt,commo-
üecpopuIum,eumaccénfîs çereisad pôrcumvlqueproce-
dere. Igitur nauderus' audiens,flenlqiie prægaudio, in oc-
curfumEpilcopiproperar, nihil lè aliud adlèrens de beati
fiiftuliflè bafilica, riifi parumper pülueris qui circa fin d um
iaccbat cumulum: lèd Deus omnipotens comprobans fidé
viri oculi virtutem martyris nohpermifit. Dehinc Epilcopus
fiiblatas reliquias vlq; ad fin d am Eccleliam cum magno
honore déportât. Negociator vero tanta cernens mi-
rabilia,bafilicam in honore martyris ædificauir,in qua bea-
tas reliquias collocans multa deinceps ibi miracula vidit
operari.
Hxc ego dudumexpertus.fiimi ContigitYtpoftordi-
dinationem meam, Arufrnos accederero: profedulqj bea-
tibafilicamadiui, expletaque feftiuitace, dilruptis à pala
quæ fin d um tegittumulum fimbriis, in his inihi prælidi-
umforecredensjimpletaoratione difeefli. Apud Tùro-
BibliothiVet.Patr>Tomi6iPartsi Aàà j
Cap. a .
H
Puluis fc-
pulchri
lu i. piedi-
cabilis.
OÇ-J4-