Turones
maliierunt
Gunthchr.
fubiici quâ
comburi.
Cap.ij.
c c*p.l+.
Childebeiad
Gunth-
chramnum.
Childeber-
isFrede-
güdam petit
ad fup-
plicium.
cas ditionibus fubiugarent. Turonici vcro atque Pidaui ad
Childebertum Sygiberti filiu>tranfire voluerunt.Sed common
Biturici cötra cos venire difpohiiht arq;intra termina
T uronicuhï incendia fàcère coeperunt. T une Maroialofèm
Ccclelîam termini Turonici,in qua làridi Martinirèliquiæ
habebantur,incendio concremaruntifed virt9 bead admit*
vein tarn valido incendio pallulæ quæ fuper altarium Hier at
pofitæ,n5 confumerentur ab igne.Et non fblum ipfe.fede-
tiam hérbulæ olim colledæ, altarioquelocat;è,neqüaqüâm
exuftæ Hint. Quæ incendia videntés Türonici, legationem
mittünt.dicentèSjMeli®fibi eflè ad temp9 Gunthchramnô
régi fubdi,quam cunda incendio aut ferro vaftari;
. Gonfeitim autém {>oft riiorterit Chilpërici, Gararic®dux
Leriiouiéas accefïerat, & fàcramenta de nomine Childe-
berti fufeeperat. Exinde Pidauos veniens,ab ipfis reccptus
eft, & ibi morabatuir. Audiens ai\té quç T tironici parie ban-
tur,mimt legationem, obteftans ne nos ad partem Gunth-
chramni régis tradëre deberem9, fi nobis vfcllèm9 eflè con-
fultum:(èd meminerimus potins Sygiberti, qui quondam
genitor Childeberti fdit.Nôs vero hæc rurfiim epifeopo 8c
ciuibusmandata rcmifimus, q> nifi fe ad tempus Giinth-
cramno régi fîibdererit,firriilia paterentur,adièrentes hune
eflè nücpatré fuper duos filios,Sygiberti fcilicet& Ghilpe-
riçi,qui ei fiierat adoptâti : & fie tenere regni principat5,vt
quondamGhlotharius rex fecèrat parer eius.-His quoq; no
acquiefcentibus, Gararicus de ciuitateegrediiurquau ex-
ercitum addudurus,in vrbe vero Ebçrdnem ciibiculariüm
Çhildébejti regis reiinquens. Sicharius veroeüm Vüilla-
chario Aurelianenfi comice, qui time Turonos acceperat,
ëxërcitiiïrt contra Pidauos cômoüit ,vt fcilicefcab vna parte
Turonici, ab àliaBiturici comoti cunda vaftarent.Qui cum
ad termina propinquaflènt ac domes Crematecoepiflènt,
iriifèrütadëôsPi\ftauilëgatoS,diçentes, Petimus»vtvfq;ih
placitoqj inter fè Gunthehramn9 & Childebert* reges habet,
fùftineatis.Quod fi côuenit vt pads fvmbolü bonus rex
Gunthchramnus accipiat,non refiflimu? fin aliud, dominum
noftrurri recognöfcim9, cui (entire plenius debeam9;
Ad hæçiÜi refponderunt, Nihil ad nos de hac caufa pe nine
t, nifi tan turn iu lia principis adimplere. Namfinoliteri-
tis, cunda vt coepimüs deuaftamus. Cumq; in hdcres age-
retur,vt vniuerfit incédio,pr çdæ,atq; ëaptiuitati traderétuf
eiedis de ciuitatc hominib. Childeberti, fâcramétaGunth-
chramno régi dederunt,no longo tépore ea cuftodientes.
igitüradüieniéte placito diredi fiint à Childebertdrege
Ègidius epifcopus,GunthchràmnusBQfb,Sygiüaldus,& a-
lii multi,ad Guthchramnum regent : ingreflifq; ad eum,ait
epi(copus:Gratias agim9 Deo omnipotenti,o piiffime rex,
q>të poft multos labo res regionibus tuis regnoq; reftituit.
Cui rexTaitrllli enim dignæ funt gratiæ referendæ qui eit rex
regü>& dominus dominorü : qui hæc (ua miferatione ope-
rari dignatus eft. Nä nö tibi,cui9 cönfiHo dolofe ac periuriis
regiones meæ anno fitperiore incenfie Hint, q nun qua fide
integram cum vl.lo homine habuifti: cuius dolofitas vbiq;
difpergitur : qui non fàcerdoté, led inimicum regninoftri
te eflè déclaras.-Ad hæc verba epifcop9 iracundia com mot9
filuit.Vnusautéexlegatis dixit,- Supplicant epos tu9 Chil-
debertus, vt ciuitate s quas pater eius tenuit, reddi iubeas.
Ad hæc'ille refpondit,Iam dixi vobis prius, quia padioncs
noftræ mini hæc conferring ideoq;eas reddere nolo. AL9
quoq; legatorum ait,Rogat nëpostufvtFredegundé male-
ficä,pert| multi reges interfedï funt, reddi iubeas advlcifi
cendam mörtepatris,patrui & conlbbririoru At ille,Tradi
eijinquitjin poteftatem non potent,qukfilium regem ha- :
bet.Sed 6c ea quæ contra illam adlèritis,veraeflèno credo. 1
Pofthos Gunthehramn9 Bolb, quafi aliquid luggeftur9, ad '
regem accedit. EtqafonueratGiindobaldû manifefteregé 1
leuatum ,anticipans rex verba eius ait, Oinimiceregionis !
regnique noftri, qui propterea ante hos annos orienté ad-
greflus es, vt Ballomerem quendam ( fic enim vocabat rex*
GiUidobaldi5)fiiper reghu noftrum adduceres,(emper perfide,
8c hunquaeuflodièns quæ promittis. Cui ille, Tu,in-
quit,dominus & rex regali in folio refide s, 8c htillus tibi ad
eaquæloquéris aufuseïl rclpondere. ïnfontéenirrtmede
hac caulâ profiteor. At fialiquis eft fiinilis mihi, q hoc crimen
impingat occulte,veniat nuncpalam,& Ioqi^tur.Tu,
6 rex piflfiihe * pones hoc in Dei iudicio, vt ille dilcernat 1
no sin vnius câpi plani tie vident dimicare. Âd hæccundis
filéhtibüs*addidit réXjÖmnib.aüt hæc Caufii ahimosaccen-
dere debet, Vt tepellaÈür à finib.noftris adùena,cuius pater
molendinaguberriaùit:&vt vére' dicarfi,pater eiiispedini-
bus inlèdit,lana(q;cbmpo(uit. Et quariqüS poflit neri vt v-
nus hómövtriufq; artificiimagifteriolub’deretur,ad incre-
pationé tarnen régis quidam éxipfis relpondit: Èrgó duos,
1 vtadlèris, patres hia-homo habuit,lanarium fimül molen-
dinariumq;. Abfit à re,o rex,vt tam inculte loquaris. None-
nim auditü eft,vnum hominé pratter Ipiritalê çaulàm, duos
haberepoflèparitcrgenitorcS:dehincciim multi foluëren-
i turinrilùÿrelpôditaîiuslegatorudicèhs, Valedidmustibi
' orex.nam qareddere noliiifti dmtatesnepotistiii,(cimus
(àluam eflèïecurim, quæ firatrütuôrû caj>itib.eftdefixa:ce*.
leriusraum librabit defixa cerebrum. EcficCuihlcandalo
dilèeflèrunt. Tuncrex his verbis luccèiilüs, iuflït fup capita
euntium proiid eqiiorû ftefcôra,pùtrefeélas haftülas,pale-
as,acfcentim putredihè diifolutüüi,i^fumqi fceridum vrbis
lu turn. Qui bus de rebus maculati grauiter,no fine immen-
(a iniuria arque contijihelià abieriiht.
Refidente vero Fredegundé regina in ecclefia Parifiaca.
Leonardus ex domelticö quitücabvrbe Thololaaduene-
ratjingreflus ad eam,caulàs contumeliæ iniurialqjfiliæ eiu s
narrare coépit , dicens : Quia iuxta imperium tumn accefli
cum regiiïa Rigunthë,ac vidi humilitaté eiüs,&qualitcr ex-
- poliataefta thelauris 8c omnibus rebus i ego vero per Higa
dilaplus,veninunciaredominaè meæ quæ geftaE font. Hæc
ilia audiens,fiirore comota,iuffit eu in ipfaecclefia Ipoliari,
nudatumq; veftimentisac baltheo,q»ex muitere Chilpërici
regis habebat, dilcedere a fuaiubec præfentia.Cocos quoq;
fiuë piftoresjvel quofcunq; de hoc itinere régreflos eflè co-
gnouir,cæfos, Ipoliatolq;, ac dentancatos reiiquit. Ne<fta-
riumaucBaudegifiliepiicopi fratré nefandis acculàtionib.
cü rege té tauit o brui re, adierens eu de chelàuro regis mor-
tui mülca portalle. Sed&de promptuarii^ ta tergora q vina
multa eu abftulifle dicebat, pètens vtvinâus carceralibus
tenêbris truderetur. Sëd patientia régis,fratrifq; auxilium
fieri no permifi t.Multa quidé i^i varia ëx'ercens» nÉ metue-
bat Deü,iri cuius ëcdefià petebatauxillùiri. Habebat nine
temporis lècu Audoneu iûdicé, qui ei tépore régis iri ritüî-
tis confenferat malis. Ip(è enini cum Mummoio præfe&ô*
multos de Fràncis.qui cëmporé Childeberti regis (èiiioris.
ingenui fuerant,publico tribute fiibegit.Qui poft riiortem
regis ab ipfis Ipoliacus ac deriüdatus eli, vt nihil ëi præter q>
fuper le auferre poruic remaneret:domos enim eius incendio
litbdiderut.-abftuliflènt vriq; &ipfiun vitam, ni cum regina
ecclefiamexpëtiflèt.
Prætextatum vero épilcopum ægre (ulcipit,quern ciues
Rothomagenles poft exceflùm regis ,xleexilio expetentes
cum grandi lætiria&laudé ciüitati luæ reftituerüht.Poftre-
ditum,vërö iuum,ad vrbé Parifiacam aduenit, ac le Gurirh-
chramnoregi reprælènrauit , exorant vt caufiuri foam diligenter
exqùireret. Adlèrcbat enim rëgiria eürii non debère
redpi, qui fuilfet periüdicium quadragintaquinq; epilco-
porum a làcerdo tali officio lègregatus. Cumq; rex pro hac
caulà lynodum excitaré vellet. Ragnémodus huius vrbis e-
'pilcopus,pràomnib.rélpon(iu-n reddidit,dicens, Scitote ei
poeni tentiam indiââ à (àcerdôtib. non tàmen eum proriiis
ab épifcopaturemoturri.Ët fie à rege fufceptus,atq; conui-
uio ciu s adlcitus,ad vrbeiri (uarii r egrelfus eft.
Prömotusveroquiin Dunenficaftro, ordinanteSygi-
berio rege,epilcopus fiierat ihftitut9, & poft mortem regis
amotus fiierat, eo q> caftrum ilïud eflètdioecëfis Carnote-
nxi Contra quem ita iudicium latum fuerat, vt presbyterii
tantum officio fiirigeretur,acceflft ad regem, deprecan s vt
ordiriationé epilèopatus iii an tedido caftrp redperet. Sed.
obfiftente Pappolo Carnotenæ vrbis epifeopo, ac dicente,
quiadicecefis meæ eft, oftendente præfèrtim iudicio epi-
feoporum,nihilaliûd potuit obtinere cum rege,nifi eaquæ
fub ipfiûs caftri. termino propria habere reciperet, in qua
crimgeiutriCeadhucfiiperftitëhiorarëtur: .
Cômrriotantë vero rëgë apud vrbem Parifiacam, vénit
quidam pauper,dicens , Audi rex verba oris mei. Voueris
enim quiaFaraiflfüs cubicularius qüoridâ fratris tui,quærit
Cap. rj;
Demalitia
Frcdegun-
Audoncus
quitatis.
Q
Cap. 16- Prçtextatus
Rhoj.ri
H
Cap. 17.
Promotus
repetit Epi-
feopatum.
‘Cap rf.
Kex à pau-
peremonâ-
t ut iofidia- 1
'tip- IP* Ftedegun-
da venir ■,
ad villam s
Rhotoialen
fem.
1Fredegun- da mittit
[qui Brune-
I interfeâo-
‘ genetàtio-
Cap.M.
Eberulfi
Kgum h
terfeftorias
feelera.
téinterfiçere. Audiui n.confiliü éius Vt éunte te màtutiria o-
ratioue adecclefiâ,aut cultroadpeteret, authafta transfo-
dèret. ObftupefaâUs aütrex,mifitvocari eû.Quo negantc
de his rex metuens,acmis fè valdemuninit.NeC peftitus ad
loca fànéfca.vel alio,nifi vallatus armatis atq; euftodib» pro-
cedebat. Faraulfus aût non poft multü tempus mortuus eft.
Cumaucë damor fieret magnusaduerfus eos qui potentes
cuni rege fuetant Chilperico, fcilicet quod abftuliflènt
vel villas, vel resreliquasde reb. alienis,omnia quæiniufte
ablata fuerant,rex reddi præcepit,ficut iara fuperius indica-
cum eft.Fredegundé quoq; reginam ad villam Rhotoialen-
ièm, quæ in Rothomagenfi termino lira eft,abire præcepit.
Secuciq; font eam omnes meliores natu regrii Chilpërici
regis : ibiq^ relinquentes eam eu Melanio epifcopo,qui de
Rothomago fiibmotus fuerat, a4 filium eius fè tranftule-
run t,pr omittentes quod ab eis ftudiofiffime nutrirerar.
Poftquam autem Fredegundis regina ad fupradidam
villam abiit,eu effet valdemoefta, quodeipoteftasexparte
fuiflèt ablata, melioréfèexiftimans Brunichilde, mint occulte
elericû fibi familière, qui eâ dreunuétam dolis interi-
mere poflèt, videlicet vt cum fè fubtiliter in eius fubderet
famulatum, ab ea cædi poflet;& fic cfiûn percelleretur. Ve-
niénsigitur clericus cum diuerfis ingenjis fe eidem comen-
dauit,dicens, Afacie Fredegundis reginæfùgio, depofeens
auxilium tuum. Coepit fè etiam omnib. reddere humilem,
charum, obedientem,acreginæpriuatmn. Sednon longo
tempore incerpofitö , intellexerunt eum dolofè tranfmif-
fiun : vintftufque aqcæfîis, cum rem patefecilfet occultam,
redire permiflus eftadpatronam : referanfo; quæ a&afiie-
ran t, effatus.quod iuflîi patrarenon potuiflet,manuum ac
pedum abfciflione muléfatur.
Hïs itageftis cümrex Gunthchramnus Cabillonum re-
greflus, mortem fratris conaretur inquirerc, & regina crimen
fuper Eberulfum cubicularium impofiiiflèt ( rogatus
n.fuerac ab ea, vt poft mortem regis cum ipfà refideret i fèd
obtinere non potuit ) hac ergo inimidtia pullulante adfè*
ruit regina ab eodem principe, interfedum, ipfiimq; multa
de thelauris abftuliflè ; & ficin Turonicüabfceffiflèrideoq;
fi rex mortem fratris defideraretvldfci, nouerithuiuscau-
iæ hune elfe fignifer um.Tune rex iurauit omnib. op timati-
bus, quod non modo ipfiim, verumetiam progeniem eius
innonamgenerationé aeleret, vtperhorum necé confiie-
tudo auferrétur iniqua, ner^ges amplius interficeteritur.
Quod cü Ebèrulfus comperifletbafihca lànéti Martini, cuius
res fiepe peruafèrat, expetiuit. T une dataoccafione vt^
euftodiretur, Aurelianenfes atq;Blefènfès viciflimadhas
excubias veniebant:impletifq; quindecim diebus,cü multa
præda reuertebantut,adducentes iuméta pecora,vel q> cüq;
diriperepotuilïènt. Illivero quibeaci Marriniiumentaab-
duxerant,cömöta'altercatione, fè inuicé lanceis crans fixe-
r ü t : duo qui mulas diHpiebant,indomu vidni cuiufla aece-
dètës,poturogate coeperunt.Cumq; illefè habere negaret,
eleuatis lanceis vteûtransfoderent, hic extraélo gladio v-
trunq; pfbdit: cecideruntq; ambo & mortui fiint : iumenta
tunen fànfti Martini reddita fiint. Tantaque ibi tunc mala
per hos Adrelianenfès gefta finit,vt nequeant explicarL
Dum autem hæc agerentur, res ipnus Eberulfi diuerfis
conceduntur,aurumargenmmq;,velalias meliores fpedes
quas fècu retinebat,in medio expofiiit.Quod vero comen-
datum habuit,publicatum eft.-greges etiâ equorum,porco-
rum, iumentorùmq; diripiuntur. Domus vero intramura-
nea.qde dominatione ecclefiæabftulerat, referra annonis,
vino atq; tergorib. tebufq; aliis multis adplene fpoliata eft.
Nec ibi aliud quam parietes vacui remanièrunt.Ex hoc nos
maxime fufpeélos habebat, qin caufis ei9 fideliter curreba-
mus, promittens pletunque, q> fi ynquam ad regis gratiam
perueniiet.in nobis hæcquæperferebat vldfceretur.Deus
n.nouit,cui arcana peâoris reuelantur, quia de puro corde
inquantu potuim u s folatium miniftrauimus:& quanquam
militas nobis infidias pri9 de reb.fànifti Martini feciflèt,ex-
tabat tarnen caufà vt eafdé obliuifcerer,eo q»filiü eius défà-
erb lauacro fiifcepiflèm. $ed credo infcelici ea res maximu
fuit impediment»!,nullam reuerentiam fanéto præftabat
antiftiri. Namfepe cædes intra ipfumacriü quod ad pedes
beat!erat, exegit, exercens affidue ebrictatesacvanirates.
' W ! Presbyterum quoqjVnilm pro eoqjei viftüin darediffrrret
cum iam crapulatus afpiceret, elifum fuper feamnü pugni,
ac diuerfis iâib.verberauic vt pene animam reddere videre-
tur: 8c feciflèt forfitan fi ei medicorü Ventolæ no fubuenifi
fènt. Habebat n. pro timoré regis in ipfblâlutatoriobeatæ
bafilicæ manfioné. Cum aût presbyter qui claues oftii reti-
neba t,claufis reliquis rece fliflèt ,per illud lalutatorii oftium
introeuntes puellæ,cû reliquispueris ei9fufpiciebant pidu-
ras parietü,rimabanturq; ornam enta beati fèpulchri,q> val-*
de racinorosü religiofis erat.Quod cü presbyter cognouif-
fèt,defixis clauis fup oftium,intiinlècus feras aptauit. Hæc
ille cum poft coenam vino madid9aduerriflèt,& nos in bafi-
lica in initio nodis orationis gratia pfàllerem9, furibundus
ingredi tut,meq; côuidis ac maledidionib.vrgere coepit,il-
lud inter iurgia exprobrans, q> ego eü velim à fàndiantifti-
tis fimbriis 1 èparare,Scd ego ftupés quæ virum coepiflètin-
fània,blandis eum ièrmonib.mulcere conatus fiun. Sed cü
eius furias verbis lenib.fïipcrare nô pofsé,filere decreui. Ille
vero me taciiüinrendensàd presbyterucouertitur, euo-
mitq; in eü multa couicia na & ilium verbis procacib.ôt me
diuerfis opprobriis impugnabat.Nos vero cum vidiflèmus
eü,vtitadicam.agiàdxmone,egreffi àbafilicafànda fean-
dalü vigiliafq; finiuim9 illud mai une indignü ferentes,q> ad
hociurgium abiq; r eueren ria fandi, ante ipfiim fèpulchru
antiftitisexcitauerat.Hisdieb.vidifomniü q>ipfiin fanda
bafilica retuU dicens, Putabâ me quafi in hac bafifica fàcro -
fiuida Mifiàrû folénia celebrare.-cumq; iamaltariü cum ob-
lationib.pallio féru o opertum eflèt, lubito ;ngredientem
Gunthcramnû regéconfpicio,qvoce magna clamabat,Ex-
trahite inimicü generati®nis noftræ,euel lire homicidâ à fà-
croDei altario A11 go cü hæc audiré,ad ce côuerlîis dixi.Ad-
prehéde palliü altari s,infoelix,quo fâcra mimera côtegütur,
nehincabiiciaris. Cüq; adprehedergs,laxabas eü manu, &
nô viriliter detinebas.Ego vero expanfis manib.cotraped9
regis,meü pedus aptaba dieés. noli eiieere hüc hominé de
bafilica fànda.ne vitæ periculü patiaris,ne tefànd9antiftes
fùa virtute c6fbdiât.Nolite jpprio iaculo interimere:qa hoc
fi fèceris,præfènti vitaæternaq; carebis.Sed eu rex mihi re-
fifteretjtu laxabas palliu,& poft me veniebas. Ego vero val-
de tibi moleft9eia.Cüq>reucrteres ad altariû,adprehédebas
palliü,fèd rursü relinquebas.dü hoc tu trépide retineres,&
ego viriheer régi tefifteré,euigilaui pauore côterritus,igna-
r9quid fomniü indicaretdgitur cü ei ifta narraflèm,ait, Verü
eft fomniü vidifti ap valde 1 ogitacioni meæ côcordat.Cui
ego^EcquidjpuiditcogitatiotuafEtillejDeliberatü^nquit,
habuijVtfi merexabhocloco iuberetextrahiab vna,. manu
palla s altaris teneré:ab alia vëro euagi naco gladio re pri9 in-
terfedOjquantofcüq^deincepfclericos reperiile,in mo rté
jpfterneré.Nec mihi poft hæc erat injuria, ieto fuccû bere,fî
de hui9 fàndidericis acciperé vltioné. Hæc ego audiens &
ftupen s admirabar q>erat, qa p os eius diabol9 loquebatur:
nunq n.in Deum yliû timoré habuit.nâ dutp eflèt in liber-
rate,equiei9 ad pecorap fègetes pauperu vineafq; dimitte-
bantur. Quod fi expelle bâtur ab his quorü euerteba labo-
res, ftatim à fois percellebâtur. nain hac anguftiaqua erat,
fæpecômemorabat, q> tes beatiantiftitis abftuliflèt miufte. '
Deniq; anno fuperiore comotum quenda leuëè ciuib.ee-
clefiæ,adores fecit interpellate. Tüc ppftpofita iuflâtia,res
quas olim ecclefia poffidebat,fob fpecie emptionis abftra-
xit,data ipfi homini parte aurea balthei fui led& taliamulta
peruerfèegit vfqjadiiné vitæfiiæqinpofterü explanabim9.
Præfènti quoq; anno Armétarius ludæus cum vno fèdæ
fuæ làtellite,& duobus Chriftianis ad exigendas cautiones
quas ei^ppter tributa publica Iniurios9 ex vicario ex comité
vero Eunomi9depofuerät,Turonos aduenit:interpellatifq;
viris promiflionem accepitde reddendo pecuriiæ foenore
cumvfuris, dicentib. fibi prætereaipfis. Siaddomü noftrâ
veneri s,& q debentur exfoluim9, 8c aliis te munerib9,ficut
dignû eft, honoramus, Eoquoq; eunteablniuriofolufci-
pitur,& conuiuio conlocatur: expletoq;epulo, adpropin-
quite node comoti ab eodé loco ad aliû tranfèunt.T ûc vt
ferüt,Iudæicüduob. Chriftianisab Iniuriofi hominib. in-
terfedi, inputeû q ^ppinqu9 erat domui eius, proiedi funt.
Auditis his parentes eotum quæ gefta fuerant, Turonos
aduenerunt, datoq; quibufdam hominibus indieio puteü
repé