A
B. Clemens
f o n e e m ex
Cap.} 8.
titor nofter àdferuit,hæc eflè Clementis martyris pignora,
adparebic, cum eitis fuetit virtüs. manifeftata. T une cum
pfallentio ad lociim fonds accedit. Etdidtis plalmis, in
oratione profternitur. Polîtilque làndtis reliqüiis in ip-
fo fonds aditu, petiitvt'qui quondam in deferco damna-
Itis adfecandaiOarmora fliimen irriguüm patefecic , in.
huitc locum aquas qüas prius pia indulferat dementia,
Clemenris icètum intercellio reuocaret. Illico vena recur-*
rit ad aditum, magnas eüomens aquas, illümq; quem prius
tenueratalueum,decüïrendo rcplens,àdmirandbus popu-
lis,immcnlæ 'gratiæ domino referutur,'qui & martyris vir-
tiitem prodidit, &fidelisfuiorarionemimpleredignatus
eft.
f Chryfànthus martyr, vt hiftoriapalfionisdeclarat, poft
accep tarn martyrij coronam, cum Daria virgine multa po-
pulis fànitatum benefida tribuebat. E to b h o c etiam crypta
üupereos miro opere fabricata eft, quæ in arcuum modo
tranluoluta, firmiffimaftabilitate lubfiftit. Dsnique
cum ad eius fefta populorum frequentado cbnfluxiflet,
iniquiffimus Imperatot credtum inillius cryptæintroitu
parietem,co n c lu t multitudine, iuffit ædem harena ac la-
pidibus operiri : fadfcufqué eft defuper mons magnus. Id-
que geftum cerdifime ipfius manifeftant feripta certami-
nis. Quæ crypta diulub hoc velamentopefmanfitoper-
ta , donee vrbs Romana relidtis idolis,ChriftoDomino
fiibderetur. Iam procedente tempore, iam hum erat co-
gnitus locus ipfius fepulturæ,donee Domino leiù reuelan-
te patefadfcus eft,Cuius parte in vna loci interpofito pariete,
fepulchramartyrum Chrylànthi& Dariæfegtegataparte:
in alia, làndtorum reliquorum cadauerain vrium lunt con-
gregata. Verumtamenin pariete illo, qui eft in mediopo-
htusjfeneftram ftrudtor patefadtam reliquit;fvrad côtem-
planda landtorum corpora aditusalpidenripatelceret. Fe-
runt etiam qubdeo tempore quo ad landfca folennia acce-
dentes inclufilunt,vrceos argeriteos ex métallo formatos,
cum vino quod ad oblationemlàcrificij diuini offertur , tecum
homines detuliflent, argentumque ibi remanfilfe
manifeftum eft, idque hodie àconlpicientibus cerni. Sed
quiaiugiter mens humana turpibus erubelcendilque eu-
piditatibus inhiat. Subdiaconus quidam vilo per fene-
ftramargento , cogitatintfa fc quod poftêrô die auarida
impellcnte compleuit. N o d e enim confiirgens, ingref-
liis cftbalïlicamiàn&orum. Dcinde per fenéftram ingre-
diens cellulam ^acperoblcuritatem nodtis palpansmani-
bus,aliquosde vreeis capit : deinde egredicum prædacu-
piens ,p er totam nodefn circiimiens, nunquam potuita-
ditum vnde ingreffiis fuerat, reperire. Dato vero die, dum
opera lua obtegi confeius feeleris voluit, iuxta illud do-
minici oraculi didtum, quod,Omnis qui male agit, odit lutein,
vt non manif efient ur opera eius, occultauit fe in angulo cellu-
hetotadie nevideretur: Sequenti vero n o d e quæliuit ite-
rum a d itum le d reperire non potuit : lie per trium n o d iü
çurriculafecït. Tertiavero die cum iam fame cruciaretur,
accellit coram populo ad ferieftram, & re lido argento,
, confèlfiis eft opus Itium, egrelïulque eftforas cum magna
verecundia, nec latuit Icelus quod geflerat,populis qui ad-
erant.Poft multum verotemporis,cognolcens hoefedum
Damalus anti lies làndç fedis Apoftoficæ,iuffit diligentius
operire feneftram, vbi&verfibus decorauit locum. Et ibi
benedicitur Dominus nofter Ie lu sC h riftu s, adlaudem
nominis lui vlque in hodiernum diem.
Eft etiam haudprocul abhuius vrbismuro & Pancra-
tus martyr,vàlde in periuris vltor. Ad cuius lepulchrum, ft
cuiufquam mens inlàna iuramentum inane proferre vo-
luerit prius quam lepulchrum eius adeat,hoc eft antequam
vlque ad cancellos quilub arcuhabentur, vbi clericorum
plallentium ftare mos eft,accedat, ftatim aut arripiturà dç-
mone ,autcadensinpauimentoamittitlpiritnm. Ex hoc
enim quilquçftdem cuiulcunque rei ab alio vbluerit elice-
re, vt veram cognolcat, non aliter nift ad huius bafilicam
deftinat. Nam ferunt plerolque iux ta balîlicas Apoftorum
ftueahorummartyrum commancntes , non alibi pro hac
necelïîtàte nift templum expëtere beati'Pancrati,vt eius le-
ueritatis Centura publice dneernente, aut yeritatem audientes
credant, aut pro fallâcia iudicium martyris beatiex-
periantur.
Multi quidem lîint martyres àpud vrbem Romam,quo-
rum hiftbriæ palfiönum nobis integræ non Ihnt delatæ.De
Ioanne tamenEpifcopo, quoniamagon eius ad nos vlque
nqn accellit leriptus, qüæ àfidelibus comperi , tacere ne-
quiui. Hie cumad Epilcopatum venilïèt, fumfflo ftudio
hæreticos exlecrans, Eccleftas eorumin Catholicas dedi-
cauit. Quod cum Theodoricus rex comperilfet, furore
fuccenlus, quia elft t lèdæArrianæ deditus, iuffit gladiato-
res per Italiam dirigi,qui vriiuerlum qüotqüot inuenilftnt
Catnolicumpopulum, iugularerit. Hæc audiens beatUS
Ioannes, ad regem ne hæc fièrent deprecaturus acceffit.
A q u o cum dolo fufteptum alligauit eum , & poluit
in carcerem, dicens, Ego tefa ciam,ne audeas contrafe-
d am noftram amplius muffitare. Pqfttus vero landtus Dei
in carcere, tan tis adtritus eft iniuriis , vt non poft multum
tempus Ipiritum exhalaret, bbiitque in carcere cum gloria
apud vrbem Reuennam. Domini autem miftricordia,
ftatim vltioiiem luper regem improbum irrogauir. nam
fubito à Deo percuffiis,plagis magnis exinanitus interiit,
ftilcepitqueprotinus perpetuum gehennæ flammantisin-
cendium.
Magna eft enim dignitas nominis Chriftiarii , ft ilia
: quæ conlite.ris fide, opere proftquaris. Nam fiçut ait Apo-
ftolus, Tides fine operibus mortua eft in femetipfa. Si cut enim
filios Abraham nqn carnalis natiuitas, ftd tides fàcit: ita Sc
Chriftianos v e ro s ,n ö n folumnominis gtatia,ftdopera
praftant. Per hocenim nomen illuminantur tenebræ,
lèrpentes fugiunt,idola profternuntur , celfat hariolus,
tabelcit lortilegus, cultores dæmonùm propelluntur, lie-
ut Prudentius nofter in libro cotra Iudæos meminit: quod
procedens Imperator ad immolationem fcetidamdæmo-
niorum, adoratis diis, atque coram ftgillis proftratus, ex-
peétabat làcerdotes ftmulachrorummaâantes turbas pe-
cudum,quorum fronsreuinâ a lauro,lècuribuscædebâ-
tur. Cumqueftnex cruentis manibusinternom traitaret
vilcerum partes, iecinoris fibras, atqùe inter præcordia, 8c
exta animalium inueftigare aliquid tentaret diuinum,
turbata omniacernit,neceaquæ cupiebatlcire, potetat
certus agnoftere. Exclamauit turbatus, & aic,Heu heune-
fcio quid hicagitur, quod diis noftris dontrarium efte pu-
tatur: video enîm Deos noftrosalonge dilcedere, nec de
præparatis làcri ficii s aliqua præli bar e.Eft hic vt res ipla do-
ce t, de officiis quorumpiam deorumqui nobis aduerlàrf
lun t foliti. E t mirum, ft ad hanc fugam non aliqui de culto-
ribus Dei C h rifti, quem crucihxum adftrunt, Deos noftros
impellànt: thuribula thymiamatis refrigelcüt, aræ te-
pelcit ignisj&ipfum quoque ferr um inieótum vi(ftimis,he-
betare conlpicitur. Require nunc lâcratiffime Augufté,
quis adftes aolutus, balfamo vnótus, & abfeedat protinus,
vt accédant dij quos inuocamus. Et hæc dicens, ac ft ipfiim
cerneretdehis Chriftum vltorem, procidens ad terra exa-
nim is, offenlà proclamât numina. T une & iplè Imperator
depoftto diademate, ait , Quis eft hicnuminibus noftris
contrarius,ac religionis Ch riftianç locius,qui fronté chrift
maris inftriptiohe ftgnatam ferat, lignumq; crucis adore t?
ne moretur edicere. Tune vnüs de armigeris A ugufti in
medio póft tu s , proiecit arma lo lo , & a i t , Egô ftim cilius
Deus Chriftus eft, & qui eius baptifino ablutus, & cruce
redemp tus film, qui ftmper eius nomen inuocabam, dum
làcerdotes veftri dæmoniis hæc quæ litnt adpoftta coftcra-
rent. Elus nomen fugiunt dij veftri,nec poffuntin locpillo
ftare vbi tantæ maieftatis nomen fiierit inuocatum. Hæc
dicente puero, obftupefà&us Imperator 8c tremens > reli-
quit templum dæmoniorum, tantufque omnesadftantes
Dei timor accendit, v t nullus Auguftatn adpalatiumfe-
.queretur, ftd cun£Ü eredis ad coelum palmis & oculi s,do- '
minum Chriftum vno ore,vnoque eonlènlu laudabant,atqùe
vt eilHem adiutor exftfteret, Voce lupplici inuocabant.
Quæ relatione cuifortaffisvideaturincfedula,paucosex
his fubiieiam verfus
Principibus tarnen è cun£lis non defuit vnus,
Quempuero memini doctorfortiftimus armis,
Conditor & legum celeberrmm, ore manuque
Çonftiltor
Caf. 4±..
E.Laurentij
! inteieelfio?,
ic trabs
Areaditlir.
- .............. . i t'&
ipfê cuthéphiiigë écohini fâmilia àègtôtà'ffe'eÔepft. Tune
ncceifttate compülfiis vVtèas viro ftn d o detulit,mok làni
tari reftitutus able eftit;
Càffiartusttiartyt, Itaîhâè puer öriittl thâ^niËcift dodöfä
adueniente pferlècutione, iplè pueriliac tenerogregiper^
fecutorum iüdicio trâdifur.Atilli magiftri làiiguinem fttie-
tes» ceratas caput illidünt tabellas, (ecanteS lati tudini büs
ftiloruth j pundilque minutis tranfufeibcrantes membra
magiftri j dighum Déo martyrem effecerunt : in çuius ho-
ilore hodieque tan tus timor habetur -, vr nullu s penit us dé
eiüs rebus aliqüid fit auftis attihgere. Quod fi recçrir, aut
arripittir dæm onio, aut morte répentina conlumitur, non
tameti immuriis ab Vltionë recedir.
; Agricola & Vitalis aptid Bononiam Italie vrbem •, pro
' Chrifti nomine trucifixi lùntrquorum lèpulch ra, vt per re-
lationem fidelium Cognpüimus,quianondumadnoshir
ftoria paffionis aduenit, luper terram lunt collocata. Quæ
cüm à multi s, Vt fit, vel tangerentur manu, Vel ore olcula^
fentür, admoni tus éft æditnu s templi, vt immundi ab his
arcerentut. Quidam audax atque làcinorolùs ■, operto.-
tium vnius tumuli temouet, vt Icilicct aliquid de ûcris au-
iferret cineribiiS : miflbqueintrorlùm capite i obpreflus ab
feo, Vix âb ahis libera tu S, confu lus abfceffit : nec àccipere
meruit quod temerario aulii præliimpftt:lêdcu|nmaiori
deinceps reueretia làndorum adiuit lèpulchra. Amis quoque
tributa publica deferens ,jfàccuhimpecüniæ dumiter
ageret, negligehter amifit. Adpropinquans autem ciui-
Wti, jecognöfeit le amililft ptiblicum quod ferebar. T une
pr oftrattis cöfam ftpulchris bea tor um , cum lach ry mis
deprecatur vt perditum eorum virtutexeciperet , ne iplè
coniuxque ac liberi ob id captiüitati fubigerentur. Egref-.
1ÜS autem foras in atrium, virum qui hanc peeuhiam in Via
iacentëm tepetérat, naûus eft: lcruratulquc diligenter, il-
liüs horæ tempore hic làcculum inueniffè ft dixit, quo ifte
martyriim auxilium flagitàuit. Horum reliquias Namacius
Arueünôrum Epilcopusdeuoteexpetiit, v t fcilicet eas in
Ecclefia quam iplè cônftruxerat,collocaret:direxitque vnü
illüc ptesbÿterüm , quiabiens dim Dei gratia quæpetie-
rat detulit.Regreflulqüe cum Ibcii; i’n quinto âb Aruerna
vrbe milliario reUertentes, m etatum accipiunr. Et ad Ë-
pilcopum miftbs dirigunt, vt eis quid agaht iubeat ordinate;
Mânéautemfàétojlàcerdos admonitis ciuibus,cum
crucibüs & cereis ad ôccurlüm làndarum reliquiarum dÈg
uotilftmus properat;Cumque ei presbyter offtrret,vt b ^ ^
tas rçliquias alpiceret filüberet,&ille, Mihi, inquit, magis
eft hæc credere quam videre. fie enim infcripturisJegi-
müs làmftis.quia ipfe Dominus eos beatos iudicat,qui eum
cum non viderint credidiflènt. • Hac itaquelaeerdos fide
pollente, Dominus lànétos lùos glorificat in virtute. Nain
venientibus illis i lubitoçontenébratum eft coelum : &eei .
ce imber Vmbrofiis arque teterrlmus lüpereosdelcendit:
& tanta plüüia ibidem eftdiffulà,vtflumina per vias illas j
currere cetnerëntur.Verurhtamèn.circa iànifta pignora per
Vnmn Valde iugerum neque vna gtltta vifeeft cecidiflè. Et
abeuntibus illis, pluuia eos à longe quafi præbés oblèquiû,
fequebaturpopulüm fbuens,geftatores autem pignorum
non ittingens.Hçc videns pontifex,magnificauif dwli’iifij
qui fidei liiæ fie fauens -, taJia ad lànâorum gloriamoperari
dignatus eftCongregatis vero ciiiibüs curh magno gaudio
atque deuotiôneiiàndam Ecclefiam his illuftratam pigno-1
ribusdedicauit.
Magnificatur etiam apüd Mediolanenfiiim Vrbem Vi-.]
«ftorincly^martyr i quodlæpius vinétos abergaftulis *
diffoluaticapriuolque liberosâbire permittat.Igiturquon-:
dam tempore Apollinaris cum Vnftoriodüce Italiampe- :
tin i quo (Vtaiunc ) apud yrbem Romain irimtfe&o,
Apollinarem in olæ loci quafi captiuum retinebaht, df-1
te n te s, Non Videbis patriam tuam i feddignas vtfiteltes
tuus pttnas eifbities. Hæc aiirem comminari, mife’runt
euminexihum apudvrbem Mediolanenfem; Fa'éfcumeft
autenàvt adueniente feftiuitate faiiéti Viétoris, cotiueni- -
enhbus populis, & hic vigiliis interelfttffiib* libera e n in /
cendionoftilitatis ereptæ, a quodam hommemLemoui- euftodia abfolùtus adtendebariir ) proftratufque coram
emumdelatæfunt.Quicdfæpiüsadmonereturpervifiim, faêro fepiilchro fanifti, cum
te coe p it, Vtèumvirtus martyris abhoç exilio liberarer.
ConfultorpatrU, fed non coiifaltor habëm
Piligunis amans, ter centum mtÜiadtuüm
Auguftum capüt antepedes curüàrè Uinerui
Tiftilis, &foieds lunonis lambere,plantîs
Her cutis aduoluigenuajncerare Diana
Totte titansAchatenplacabatfanguine mûltW:
Vittatus de niorefeneityj^anibufqne crucntii
Trafta bat trépidas letilÜjflgore ftbrOs,
Poftremofqüe animipulfus in corde tepènti^
Gallidus interpresi nunterts érfine notabat:
Cum fubito exclamât media interfacràfa. erdos
Pail:dus,En qa d ago,mains rex optinte,mains
Numen nefeio quod noftris intefuemtaris:
Accitas video longe diftergier vmbras.
Nefeio quis certefubfepfit Cbrifticolanm
Hit iuuenum:genus hoc hominum tremittnfulà, & omne
Puluinar diuum : lotus procul abftt & vnïïus,
Pulcbra refurmatis tedeat Proferpinafacris.
Dixit, & exfânguiscolûbitur,ac velut ipfum
Cerner et ex fer to miniUntemfulmine Chriftumj
Ipfe quoque éxanimis pofito diadeMateprinceps
Pallet, &adftantes circumjpicit,ecqiüs alumnus
Chrifmatisinfcripto ftgnjrettempora hgtio,
Qtû Zoroaftraos turbaffetftontefufarros,
Armiger è cuneopuerorum flau/cbmanium,
PurpurehuftùsUteriSfdeprehenditiirviiûs:
Née negaty&geminogèmmata haftiliaferti
Proiicityacftgnum Chriftifeferrefatetur.
Profilait pauido detefto antifiiteprinceps,
Marmdreumfugiens millocomitante fa. ellum,
Dum trentefafta cohors,dominique oblita,fupiiiai
Erigit ad coelum faciès, atque inuoeàt Iefum.
Hos tantüm verficulos ad hæc quæ harrâüi confîrmâdà,
inferui le6tioni,oftendens quid nomen Ghriftiaritim,quid
crucis vexillum profit his qui fide crfedentes j opéré perfi-
ciunt quæ crediderunt,fieut fiiperius diétum eft; fjgj
V Templum erat.in quodam loco, beati Laurentij & rè^
üquiis & nomine confecraturtùquodperinctiriam loiigin-
quitemporis valde deteéfum erat; ’Q u o d cùm fenouaré
loci incolæ vellent, filuas adeUnt jincila léuigataque ligna
trabes efficiunt:imp6ficalqueplaüftrisadlôcüm exhibent.
Quibuspér humum ad ordiendum extertfi^, vna breuior
eft reperta : ftatimque làcerdotisaiiimum qui hæc infifte-
bat, dolor maximu s attigit : & flens valde, quid ageret,vel
quo fevérteretjignorabat: Tune intuens roborèm breuio-
rem, ait O Laurenti beatiffime, appôfitus igni glorificaté,
femper pauperes foüenSac reficiens ;cogita paupertarem
meam, quia non eft éxiguitati facultas,qualiter hic alia ex-
hibeatür. Illico cundtisattonitis ,tràbs ereüitiri tânto Ipa*
ciolqngitudinis j vtneceffè effet partem magnamiricidis
De q u a , ihduftria plebis bénéficia perderërtefàs putans,
credens éam manu martyris tadtam ac prolongatàm, partem
quæ liipcrfuerat fruftarini decerpens,diuferlàs infir-
ipitates fæpe lùbmôuit; QuodFortunatus presbyter his
verfibusptofeciitus eft:
Laurenti méritoflammttvitalibusvftéi
Qmferuentefideviftorab igneredisi
bum tibi templa nouant breuiori roboreplebési
Creueruntque trabes, créait & almaftdesï
Stipiie contrafto tua (è mer cede te ten dit
Qüitntum parua priai: pôftea cafafuit:
Grefcen plus meruit fictifsfecurihusurboYf
Et didicit jicca longior efte coma
Vnde récif afuir.pep^lisfert indefalutem,
Si venït imnpidus, lumina u i tu babeti
Mùlro plures exinde feripfit verficuloé, tpioS fcgd ptæ-
termilîjhos tantum pro teftimonio veri feribens. Adta fiint
autem hæc apud Brionas Italiæ caftrum. Nam Vidi ego ho-
minem, quigrauirer dentium dolore laborans i accepta dé
hoc lignb à lacerdote particula, ftatim vt dentem attigicj
dolore proeinus tarait;
Sed nec illüd filendüm putâui,qüod feîiqtiiæ éius ab in-
--ridiohoftilitatis èrépcæ, à quodam homine in Lemôui-
éinum delacæ lunt. Qui cü læpiils admonereturper vilüm;
vtealdem Afidio Abbati deferret,riec iuffionem impleret,
Cap.Y*,.
C à f l î à n i
i m p U i i e ,
ÛO UÖ-
Cdp
(Xo'n pluit
fuper relj-
quias.
Càp-4S- Viâor.
H