s. Gregorij Turonenßs Ar ckieptfiopi,
periciilis in ciuitate, pericùlisin falfis fratribiis, & reliqua.
Nam quadam die dum mofèllam fluuium nauigio crani-
nataret,inter pilas ponds fluduumque adus impuliii, pal-
mis tantum pùæadhæfit» pede continensnauem: &ficab
intucti busjiam ad demerhonem paracus, erums eft : quod
non fine tentatoris infidüs (è percùlifTe ferebat, fed & ipfe
auólor criminis plæruihcf; fc öbtutib.eius nociturus often-
dit.DçniqYdum quadldie iterageretjdefcendensab equo
inter vepres coiidenfbs,ventris purgandi gratia, eft ingref-
fus;& ecè'e aflïftit ei vmbrateterriffla ftatujirocefa, craffi-
tudine valtda,colore tetra, oculprü fcintillantiùm immcn-
fitatem ih modnm taimpetulâtishabebatjore patiiloqua-
fiaddegliuiendumvirum Dei'parata.Atillofàcientcfîgnû
crpçis,eeorttra in rnodtûn fùmi afcendentis euanuit.Qqod
non am.bjg' tur iplumei fteleris principcm fui flçdonftra-
tum. Inigumiisautemvaide^vtdiximusjfortiserat: Nam
çletèris i e fi cie n t ibus içpe ipiè côntextô câpite a çiiçullo,né -
agnofceretùr in publico > cum vno tantum pucrp fàhdocû
bafdîcascireu'batîfed&ciH'atiônumgratiatfteiàDeo.
Dum astern base,ih illo (vt fupra diximus) habitu, fando-
rom h.abitaculacirCuiret,ad templum fani%MaxiraihUn-
riftitisaçecffit ; In'cuius atrio poft multas debaçcliâtiones'
tres enèrgumeni preffi fbporëquieicebaht. Gernenfque
eos fomnodedicos, f rit fignum crucis econtra,ftatimque
expergeÊ&ï, eleuantes in fiibfime voces,, dato impetuad
vouBkuth emundati fluit. Curo autem lues inguinaria T reut
» O T pöpuliim in circuitu ciuitatis v.i 1de vaft^rët: & face;
dos Dei pro ouibus commüfis ^Domini mifèriçordiam
ïmploraret afliduCi fadus eft fdnus denq.de magniis tan-
quarn rpnitruum validurh fuperponcem arhnis, itavtpu-
tateturvrb si pfàabfoçheri. éumqucomnis populüsexterritusin|
eâ:iilivfcfc;diiretdetiferumfibiintcritumÔperiës,
aüdita eft inn>ediorvimorisvoxvnacæterisclarior,dicehs:
Etquid Incp foci), taciemiL ? Ad vnam enim portam Eu-
charius facéfâos obîçruat,ad aliam Maximinus excubaun
medipverfâturNieetius .- nihil hic vitra præualere pofïu-
nws, nifi finamus hancvrbemeorumtuitioni. Hacvoce
audita,ftatim mor b us qu ie uî hou llüfqu e ab eo vitra defun«
(ftus éftif -yndenonambigitur virtute memorati antiftitis
fuilftdëfenfàm;>4nuicatiisautemquodamtemporefacer-
dos a rege,dicitfuis:Quæriténobispifcium multitudinem
inabundantialvteuntesadoccurfumregrs,&noftrumexpleâtur
opus, 8c aniieis miniftretur affacim : Dixeruntque
^eiLapflis cnira noftet, in quempifees deciderefoliti fiint,
promis defërtushabetur: ièd& materiæiplæ, de locisfiiis
amnfeimperueuulfænofcuntunnoneftenimqualiteriufcapiantur
quæpræcipis, Etiliehæcaudiens, ingreffusin
çe!lu am fuarn v Qçauit puera m ; &ait : Vade & dic ,coeo-
riini piæpôiito vt exhibeatpilces ab amrie; qiiiiuflàfefe-
reniidérifus'èft ab hömine: Reuerfo'qüeaitfàçerdos: S cio
quiaiocùuis es ea quæpræcepiifêd aüdirc noltierunt. ; Va-r;
.de-& dic£fs^vc eant; t'iïmquebis auttertio hanc ordina-
tandem abierunt ad
Up/ùm.-a/piciehtefqiveinuenemnteumitafefertumpifci-
bus, Vt decernyiri quæ rëpererant vixexhiberepotuiflèht.
Oftendébarenimei ’vircus diüina fæpius quæ eiopportunà
erant.Sed nehocfilèndum putaui,quod eidemde regibus
Fréncorum â Domino Riijç oftenfùto. ; Vidit enim in vifii
noâis turrefn magnam tanta cëlfitudine præditam, vtpô-
rlo p»ropin^ua fùfpicer.etur,habcntem feneftrasmulfas,do-,
minttmqs ftantem fuper cacumen eius, & angelos Dei per
fpeculas iliàs pofitos : vhus autem ex éis tenebat librum
rtiâgnum in manu^icchiifr'ânrurri temporis rex illc & illë;
vidlurüs eftinfæculo. Nominauîtqueomnés viritim,vel
quieotëmporeerant, vePeincepsnatifùnt:'qixitque&
qualitatem regni , 6c qaaht:itacetÿvitæeorum , fed pofty-
riiufcuiufque nomen femper ame'n cæteri angeli refpon-
-debant: ficquede his in pofterum eftimplejum, ficut fan-,
âus pér praçfatam reuelatronem annuntiauit. Regreflùs
aùteni àrege euetftunauali obdormiüit: eiccé commotus
vent'Ôfluuiûs, coepitfluâus in exceifàporrigére, itâvt
putaretuhnàuis ipfà deroergi ; SScerdôs, àu.tëm,y t praifeti
fumus j dormiensfôînno nefcioqùo, vtplærumque dor-
mienubuS euenit, quafi ab aliqùô opprefiùs eft: Exçicatus :
quoq; à fuis fecit fignum crucis fuper aquas & eeflâmt ptq-
celfà. Deinde fufpirâs crebrius.interrogatus à fuis eft quid
vidifïet,qui ait:Silere quidem decreuera,fèd tarnen dicam.
Vidi enim me quafi pervrthierfùm orbem retiaad capien-
dum extendere:& nullus erat adiutor meus, nifi tatum hic
puer Aredius:& meritoeum dominus retificem pftendere
voluit i qui quotidie populos ad diuinum officiu capiebat.
Venit autem ad eurnhomo quidam çæfàriem barbaraque
prolixam efferens,proftratufqv ad pedes ëius,ait : Ego fum
domine;; qui in maris perîculo pofirus,tuo adiuton<>^m
fàluatus. At illeobiurgans hominem, curde éo laudatioiiis
huiusproferret g’ôriâ,ait :.Dicqualiter teDeus ab hat ne-
ceffitate eripuit,namvirtusmeanullum iüuare poteft, Qui
ait;Nupçrrimotempore, cumnauem afeendens Italiam
peterem,multitudo pa^norummecum ingreflaeft, inter
quos & ego tatum folus eram,inter illam ruftieorum multitudinem,
Chriftianus.Orta autem tenipeftate coepi inuo-
care nomen domini, atque ,/vtme intercëflîo tuaeiiperct,
flàgitare. Pagani yerOinuocabant deosfuos:& ille Iouem,
ifte Mercûrium proclamabat,alius Mineruam,ah’us Veneris
auxiliumiHagitabat? Cumque iam in difeririune mords
efïemfis aioâd eos : O viri, noli te h os inuocarc, non finit
enim 4ij iftii fèd dæmones. nam fi vultis de præfènti interi-
tu erui,inupcàte fàn<ftum NicedUm | yt ipfeobtineat cum
domini mifèricordia vos fiuuari. Cumque vna voce eleua-
ta in huiufcemodi clamore dixifïênt, Deüs Nicedj eripe
Jnbs , protinus mare miügatüm eft; ceciditq; vent us ac foie
rédu<ftoto,quo voluntas noftra fuit.nauis acceffit.Egoau-
tçm vouine prius comapi capitis tonderem quam tuis ob-
tutibuspræfefttarer Tune iufîuEpifcopi,tÔfuratushQmo
.Aruernumadiit.Vndé ft efft confeffiis eft. Innumerafùnt
enim quæ, de hoc viro relata,à memorato abbatc cognoui-
mus : fedfiniédum libelfum puto.Cum autem propinquü
tranfitus tempus migrationis fuæ cognouiitèc.frarrib.retu-
lit, dicens : V idi Paulum Apoftolum cum Ioanne Gaptifta
inuitantemmead requiem fempiçemam ; atqj exhibetem
mihi coronam coele.ftibus margaritis ornatam, ac dicenti-
busmihi vins : Talibus enim fpeciebus perfrueris. In re-
gno Dei. Hæc quibufHam fidelibus referens, poft pau-
cos dies modica febre pulfàtus, fpiritumpræmifit ad dominum
: ftpultufque eft in bafilica fimifti Maximini an-
tiftiris , cuius nunc tumulus plærümque diuinis virtuti-
bus illuftratur. ’
S. G R E G O R I 1 .T V R O N E N S I S A R C H I E P . Î S C O -
p i .d t ïa tr um je u q u ô ru n d am fa e tic io fo r um V it a ,
L ib e llu s e x p lic it.
Finis operum Gregor.T uronenfis.
EVAGRI I SGHOl
a s t I C f, E PIP H A N È NSIS,
ET EX P RÆF E C T I S
O R IV N D I, H I S T O R IÆ EC-
ex b s i a s t . L i b . S ex.
Èuagrius'ex Gr&cit primus eorum qui leguntur Orthodoxus
biftoricus,futim quam Grace fcripfit biftomm, anno Maurittjnon
duodecimo vt lib. vit. legitur mendofe, feddecimo inchoante abfiU
uit. ZachariamViheiorem , cuius autbóritate magnam partem
feriptorum fmrum confirmât, Eutychianum hareticum futjjfo
plurimaquerèrum bene À Catholuisgefiarum filentiofupprime-
re, atque eaquaEutychiano errors fauent ad verbum recenfere
confiatMeminerit igitur Leäor Catbolicus,vtcaute legat ea,qua
ab codent Zac baria Rb et ore, in cm fa prafertim Eutycbianorum
feripta,apud Euagrium litantur. Idemipfa Euagrius, fubodora»
tusfaijfevidetut,vtpatetex lil?.$.cap»9'infr. EaquaBaroniusin
bifiona Etugrij adnot.iuit,velinmargineappofuimus,veladfinem
capitU cuiufqueJfubiecimus, : qua veto in eadem lacçbus Billius oh-
feruauit, annotationibus Curt er ij & Suffridi,fuis quaque locis ac
capitibusadiecimus.
Primus fiic liber continet a lla fub Theodofio ficundoArcadijfi-
ltOi& Valentiniano T ertio ,annisiy. Hue igitiir refer authores
iftos,quosfupra adnotauimusad librum Socratis 7. ' ’
Authth
Eufeb-P
ptolijSos
nj.Theo
Theodof. hi. çy Valent.I J1. ; tcclejiajticA Lib. /.
A u th o r is p r o oe m it tm yq u om o d o a d fir ib e n d u m .p r a fe n te m b jfio r ia m
a c c ijf e r i t, & q u o d p o f l im p i j Iu liitn i i n t e r n u m , c u m b a r e fe s
p a u lifp e r ç o n q u ieU i ffem .p o f ie a d ta b .l i m a lig n s t as,
d e n u o fid em e x a g itd u i t.
C A P V T I.
M i l l ® se Bivs cOguomento Pamphilus, virfa-
y j ne cum in aliis rebus diftrtimmus, tuniin
feribéndo tantum pollens, vt poflit LeftOres
fiiorum lib r or urn, etfi noli efficere perfekte
■ Chri'nanos.itatarnenperfiiadendoimpellere,
vt Chriftianam religio nem lubentes colant-: Euftbius,
inquam. Soîometius, Theodor tu; & Socrates, de cle-
nientiffimi noftriSeruatorisin truindiim aduenru, de eins
in cælos afcc n fione, de rc b us ge fti s.Äp oftoior u m, de eer-
taminibuiàfâiitti'i niartyi ibu&çonfeélis, 8c fi quid aliud
fadhim fit.dignümcöiTtemvjratiQnc, vclftv.usad.llfquam
partem regni Thëodofij liccris accuratilTiméprodiderunt.
Etquoniam ea,quæ dem ceps gefta finit, illis videntui non
multo inlèriora, atque hadtenus nullo ordine commemo-
rîr a flint : quamuis ipft in eiufiuodi rebus tra£tandis indi-
ftrtus videar , tarnen arbitrorlaborem in illis memoriæ
prodendis à me poni.hocque opus fufèipi, inque ço qui 8c
piftatores fihgulari imbuit fàpientia, & linguain indiftr-
tani ita limaint, vt voces àrticulatim &jdiftin<fte poflit ex-
primere f firmam.fpem coïloCïiridebere : ad eum plane n-
nem , vti res geftas iam obliuione intermortuas, quafi ad
yitam denuo reuoeare queam, fieque animate oratfone,&
ftiupiternie m rrapriæ çommendare non modo vtquifi.
que tum quid Faktum fit ad noftram vlque. ætatem , turn
quo tèmpore, quove loco, tum qiiomodo,ttim aduerfiim
quos, tum denique aquibusjverum enam vt nihil dignum
memoria, prælanguidaScdiflolütainertia,obliuione,quæ,
ilii rei finitima eft 8c vicina maxime,obruatur. ibiigicur di-
uino adiutus auxilio,iniriunlfaciam fenbendi, vbi ilii icri-
ptores.quosfupra dixijfinem H i ftoriæ impo file tun c. Cu m
iam impialulianicrudelitas fânâorurn martyrum faiigui-
-ne fat ata erat, & amens A rij furor verse dôëlrinæ quafi ca-
tenis in.Go n cilio N icæno fabricatis conftritftus-, & ÊU110-
miusacMacedonius facrofandti Spiritusvircute inßöfpho-'
ro acerbe exagitad, 8 c Gonftantinopoli, Vrbein priuii' il-
luftri, faftidibilitatique ,&fàn6ta Ecclefîa fordes, qui bus
recens çontaminatafuiflèc, depofuerat, eratque ad prifti-
numdecus reftitutâ, &in veftitu deàuraro circuiidata'vâ-
rietatè,& amatoriac fponfo adornaræhôftis prob.itàtis 6.x-
mon, quiaifta ferre non poflèt, peregrinum quoddani&
mon ftrofii m bei li gënus contra nos excitauir. Ac cum vi-
deret 8 c culcum fimuîachrorum quafi pedibus conculca-
tum, 8 c feruilem illam atque àbieâam Arij infàniam peni-
tus ab Ecclefîa depulfàm: quanquam verebatur fidemâ-
perte, vthoftis", oppugnare, præfèrtini àtot actam fânëtis
patribus roboracam,firmeque munitam(quippe in eaobr
lidenda miilcum amrfiflètvirium)- ex occülto tarnen rem
aggreditur, &Tagatis quibufdam,refponfifqueexcogita--
tis ^ errorem ad Iudaifmum nouo more ac modo tradüce-
re ftuduit: neque intellexit mifermde ft eui<ftnm 8 c profli-
gatum iri. Qqodautem anteaynumfibihabuitaduerfà-
tium, iam idem jpfum teueren 8c quodamm odo umpleëd
videbatur : quandoquidem non vtrum Ecclefiam à fide v-
niuerfa derrudere, fed vtrum verbum aliquod in eadepra-
uarepofiètjinfolenslaborauit.Acqjlæpenumerofuaiplius
inuolütusmälitia, eciam literamad ipfum ftnfum &ftn-
cëtiam inuertendam pertinentem immutarefubdolemo-
lituseft. Cæterum quemadmodum ftnfum à lingua dift
iunxêrit,quo hæ duæ res minimeveluc vno cofenfu Deirni
& ïyncere confiterentur, diuinifque efferrent laudibus,
quin edäm qua ratione iftarum rerum vnaquæque gefta ;
lit,& quem ad exitumperuenérit, fuo locôexplicabo ; at-
texamquepræterea, fi quid aliud poterorepenre,quod ab ;
inftituto videatur alienum, dignum ramen quod hifto-
riæ manderur: ibique finem ftribendi faciam,
vbi Deo clementi aepropîtio vi-
fumfuerir.
Quomodo Neftor,us ex Anafiafij dtfipuli fui differtatiorie,fan-
ß am Dei m.itrem,mn Desparam,fe d Chrtßiparam vo-
citajfe,depreben fusfit, qua de caufa barets-
eus habil Us eft.
Q
G A P V T IL
Vöniam Neftorius, qui lingua Deum oppugnauit,
^qui altèrum.cum Caipha côtra filium Dei coegit G5 -
cilium,quiblafphemiaeomcinam, in qua Chrftlus denuo
trucidatur & diueiiditur,inftruxit,quinaturas illius(quiin
ipfà eruce ne os quidem, vti fepptum eft, omnino habuit
confiraëtum, neque veftem penitus textilem àparricidis
difcilïàm^) diuifî; diremitque, vocem hanc Deipatam, à ;
muldsleét.sfpeiftatifqueparribus fabricatam repulit, at-
queàdeô;reiecit,& vocem Chriftiparam, abftveteiatotie
efinftam &i.onflatam eioppofuit, ftditionibufque infini-
ris refëffit Ecclefiain, atque inteftina ac ciuili fânguinis ef-
fufionerepleuit : arbitreroradonémmihideefftnohpof-
fe,cum ad hiftoriam aptëàppofiteque contexendam, turn
ratione ac via in eaad finem vfquc progrédieiidum,fi Chri-
fto omnium gubernatore opem ferente,à nefaria iftius im-
pijNéftorij blafphemja exordium capiam. Conçërtatio in
Eccleliis fufeepta hinchabuit initium, Ànaftafius quidam
presbyter pcmerfà imbutus opinione , Iudaicorum do-
gmacum, quæ tenebat Neftotius,acerrimus fautor,& ei ad
Epiftopatü ptofîcifcemi cornes, vbi Neftorius cum Theodore
in vrbe Mopfiieftia congfeÏÏus, audita iilius doôtrina
à verapietate dëfciuic; AnaftafiuSi'iiiquamJvtà Theodulo
in Epiftola quadam de iis rebus ftriptum eft,in difputado-
nçàpudpopulum Chriftum fàiwfte colentem, inEcclefiâ
Conftantinopolitanahabita, palamaufiiseft dicere, Nemo
Mariam Deiparani voeer. Nam Maria,inquir,homo
erat ; atqui ab homine Deus nàfci non poteft. Qua? quidem
verba cum populus Chriftoconfecratus grauiter &
'acerbe ferrer, & difputationem illam non fine caufà habe-
retpro blafphemiaï Neftorius iftiusHafphemiæ author &
dux, non folurn non prohibât ilium, neq; redam fanam-
qüe dodrinam tutacus eft, verum etiam eius verba reuera
in primis.roborare cqntendit, & in ëifdem defendendis
acrms inftitit. Atquefùaipfius opinione hifee adiunétaatque
adeo aftripta, venenoque aiiimi fui in Ecclefiam effu-
fo&eiedoj multo maiorem blafphemîam docere cona-
tus eft, adeovtâd fiuiipfius capitis perniciem,hanc impiam
fenrentiam,nimirum, Ego eum quiJpatiis menfiruis, hoc e{l,bi-
mejh i&tnmeftri,& ita deinceps,adoleuerit,Deum certe non ap-
pellduero. proferre non dubitàret : ficut tum à Socrate, tum
àprioreConcilioHphefi celebrato perfpicùenarratum eft;
Quid màgnus Cjrillus adNefiorium fcripfèrit,& de tertio Con~
cilio.Epbefino, àdquodloarines Anttocbenus Epifcopus &
T be odor it us tardius accejferünt.
C A P V T III.
T TÆc nefària Neftorij dogmata cum CyrilluS, Epifto-
A ip u s Alexandike, vir fane ipfà fàmæ celëbritate infi-
gnis, figilÊdm per literas refutaflèt, Neftoriufque eius
fcriptis reludarus eft, & neque Cyrillo neque Cëleftini
anriquç Romæ EpiftopiÇo nciliis obftëniidauir,ftd fùum
ipfius virus nihilyeriçus euomuitin Ecclefîammoftulauit-
que vtauchoritare ac nutu Theodôfij iiinioris, qui tum O-
nentis adminiftrauic Imperium, primum Cocilium Ephe-r
fi cogeretur. Itaque literæ Imperatoris erantad Cyrillum,
& ad alios omnés ibique fàndai^um Ecclefiarum præfides
mifiæ ; quæ diem Pentecoftes, quo die vitalis & lacer fpi-
ritus ad nos defcendit,conuentuipræft:tiierunt* Neftorius
autem,proptereàquod Ephçfùsiiô longeabefta Conftan-
tinppoli.omnino anteuertir» Cyrillus vero,& qui cum eo
erant,eo veniunt ante die præftitutum,Ioannes prçful An-
tiochiæ vna cum fuis ad diem didum abfuit, non quidem
fua fponte,ficut multis videtur, qui eius fàdum defender!?
voluftit: fèd quod fùos Epifcopos tam cito cogéré no pote-
rat, quippe nonullæ è ciuitatib. quibus prçeranr,ab Antio-
chiaf'fic enim olim appellabatur, at iam Theopolis diet tur,
id eft.
lib . 14.
So c r.lib . 7
t9.j1.3j.
Bar.at
418.0.);.
& f i q q .
Ioan.19.
Neftorius
Mariä Chriftiparam
h
Çciparam
appellat.
Neftorius
Eccleliam.
lêditioni-
bus'nfini-
replet. .
F
Neftoriui
inftruxit ad
hærelin.
Vide N i -
c ip h .a . y .
14 .SâC.lr
i j i . CyrillusNe
■ftorij refit