CHartini Éfifcopi Dttäicnßs
ifraruitJ^b Teùdémiforcge Stituoruni> impértunt Conjlanti-
nopoltunufi: gubernanteïùpniano Augufto,anMDom> 540.
AntéTrkhemitmtamenplures egerunt deMàrtino Dumienfi,
vt S. Ipdorus in catalogofcrinorumecclejiapcbrum cap.n.&lib. ■
devins illujlrtbus cap. f t. (confute notasfcbolidftit in hum locum)
Sigcbcrmde virisiUuftribus cap.\\%.& iip.eMÿ.exfiuibus tan~
qtumevetttftioribus &fiurioribus fontibus haurirepoieris resger.
Jl.uMartini. Adito quoque annates EicteffutfepoftmbdumEpt-
fcopumBracharcnfem/ftnflat. Vndein Concilio Toletano 10 .Ho-
norifica ifia met'mecohoneJlatur,&appellaturfaiiilus &fancttj-
1 pmus ecclcfu Brkctidreijis Epifiojtusglorioft m fhlom Martmm.
Et quia fanaitatkglorüfulftt, Gaüacia & Lufitkmepars ewna-
talem dient inter alios fanttor c é léb ra ^ Kalend. April, vt auctor
ell Ambrofuts Morales lib. 1 £> ChronicorUm Hijpanie cap.ôz. Vidé
quojj (Jarfain a Loajfit in codeftione Hijpahicoruth Concilioritm.
Ex Bellar. de lcriptorib.Ecclefiàfticis. J
\ I f ArtinuSjpurnicnfis monafterii Abbas,ac deinde Ec-
i V l clefiæ'BracarenfisEpilcôpus: vixit circa annum Dô-
mini 5 ji.n am præfuit Concilié lècundoBracarenfi, quod
habituiû eft Era>6tp. id eft, anftp Domini572. fed Vidctut
anno fëqüente bbiifiè,vt notât Card. Bâfônius ; Icripfitwl-
kftïoiiem Car.onum ex Gratis Synoiis, qui extant in tomis Co-
cifiorum poftlècundamSynodum Btacarenlèm. Sctipfit
etiam de quatuor virtutum Cardinalium differentia,& alia, qu*
extant, meminit huius Martini S.Kidorus in Catalogo
Scü^'t.EccieEcap.22.&1n lib. de viris iliuftribus c.35.
to. Sertnoquoque tuusnonfit inahis, lèd aut luâdeàt, aut
moneat, aut cdnîoletur, aut'pcàecipiat. Lauda parce, vicu-
peràpàrcius. Nom fimiliter reprchéfibilis eft nimia lauda-
tio.vr immoderâta vituperatio.'Illa liquidem adulatione,)
ïfta malignitàte fufpë&a eft. T ettihioniüm vericati, non a-
micitiæ reddes, Cum confiderationc promitterpleniüs
quæpromileri's præfta. Si prudens eftanimus tuusYtribus
temporibus diîpchièmr.Præièhtia ordina^Tutura præûide,
præterita recordare. Nam qui nil de præterito cogitât,pet-
dit vitam: qui nil de fururoprærhédiratur, in omnia incàn-
tus incidit. PsOponas in animo tû o fütura mala & boria:
vrilla luftinerepôflis, & ifta modérais. Nonlèmpcf in a â u
fis, lèdinterdum animo tuo requiem dato; &requîesipià
plena fit lapieritife ftudiis, & cogitationibus bonis : nam
prudens nunquam otio marcet. fiÜbet autem aliquando
remiflum animum, nunquam lolutum. Accélérât tarda,
peralexaexpeditydura mollit, exæquat ardua. Seit enim
quid qua via aggfèdi debeat:& diftïnbte cunéta videt.Con-
•filinmperitontmj exapertis oblcüra æftimat, ex pàruulis
magna, ex proximis remota, ex parfibus cota. Non te raoueatdicentisauthoritas>
necquis,led quid dicatjintendito^
Nec quam mültis, fed qualibus-placeas, cogita. Idqnære
quod inuenirepolfis. Id difee, qüôd potes lcire.Id opta,
quodopraricorâ bonis poteft.Nec altioriterei imponas,
in qua tibi ftanti tremendum, afeendenti cadenclum fit.
Confilia tibi lalutifera aduoca,Cum tibi alluditvitæ pro-
fpèritas, tunc re velutin lubrico retirtebis, acfiftestnec tibi
dabïs impetus liberôs* lèd circuriïpicies quod éuhdiim fit,
Vatuor virtutum fpecies multbrum lapien-,
tium lèntentiis definite Hint, quibüs ani*-
a mus humanus dbmponi adhoneftatem vftæpoffit.
lHarüm prima, eftprudétiatlècun^-
da,magnan{mitas:renia cobtinentia : quarta
iuftina.Singulæ tibi in officifs qua:fiibfiintjannexaelùnt,ac
i>ene moratum virum efifciunt»
C
Frudentiz
officia.
D
f rudens fü’
cefpi-
Deprudentia. C a p . I.
Quilquis prudentiam fcqui defideras,tunc per râtiotté
redte viues,fi omniaprius exillimes Sc pêrpenles,& digni^
tatem rebus non ex bpinione multorti ra'i îêd ex eàrüm na-B
tu'raconftituas. Namfciredebes,quia futtt quæ videantur
eflè bona,& non funt:&lunt qüæ videantur non bona ef-
fe,&func. Quæctûlq*,autemexrebusbanfitbriispb(Tides,
non mireris,nec magnü exiftimes quod|caducum elt:nec
apud te qu^ habes,tan quam aliéna lèruabi s/e'd pro te tan-
quam tua dilperflês & vtâris. Si prudentiam àmpledleris,
vbiqùe idem eris:5c prqut rerum ac temporurd varietas ex-
igit,itateacc6mmode^cmpbii.:hçcte inali'quibus mu-
tes.lèd potius aptes : fiturmanus qua: eadem eft,& cum in
palmam extenditur, & cuminpugnura aftringitür Pru-
dentis propriumeft,examinare confilia, & non citô fàçili
! credulitate ad fallà prolabi. De dubiis noft deiïnias , led
fu^enlàmteneaslêntentiam. Nihil inexpertiimamrhies,
quia non onine Verilîmile ftatini verüm eft : ficut&læpius
quodpriihum inctedibile videtùr,non çontinuô fàllûni |
cftt Crebro fiquidem faciem mendacii, veritas retirifet. :
Crebro mendacium Ipecie veritatisocculitur. Nam ficut •
âliqUandô triftem frontem àmicus,& blandam adulator o- i
Rendit: ficverifimilitudîhe coloratur v |rita s ,& vt fàllar |
Verfâtrepàr,coloratur. Siprudens efiecupis,infutürum, ]
profpeélurn ihtetide:& qüæ pôfiunt contirtgere, animo I
tüo cunda propone. Nihil tibi lubïtum fit, led per otiùm
ante conlpiciës. Nam qui pnidens eft, noïi dicit: Non pu-
tàui quîdem hoc fieri : quia nort dubitat, lëd expèdYt: nec
lüfi>icatur,lèdcauet. CuiufcUnqùe fedli caulam require;
éiftninitia inucneris,exitus cogitabis. S c ito te îh q u ib u t
damdebere perlèuçtare, quià coepifti i quædâ vero nec in-
cipere,in quibus perlèuetàré fit noXium. Prüdens feUere
non vult, falli nonpoteft. Boni eft viri,ètiam ift morte ne-
minem fallere. Opiiiione tua iudida finr. Cogitationés
vagas & mutilés,& vèlüt fomnio lîmiles, non recipies:qui-.
bus Ci animus mus lè obledatierit,cum omnîa dilpofueris,
triftisremanebis:lèd côgitàtio tuaftabills & .certa fit fine
deliberet/iuc quærat,fine contempletur,non recédât àye-
Dé magnanimitate. C a p . î I*
Magnanimitas Vero, quæ & fortitudo dicitur, fi infîta-
himo tu o , cun\ magna fiducia viueS liber, intrepidus.ala-
cer. Magni anirhi hominis bonum eft j non vaciliafe,con-
ftare fibi,& finem vitæ intrepidus expectare. Nil aliud ma-
gnüni in tebüs humanis, nilî ànimus magnadelpiciens. Si
magnanimus fueris -, nunquam indicabis tibi contume-
liamfieri. De inimiCodices,Nonnotuitmihi,lèdanimüm
nocendi habuit: &cum ilium ih p’otëftate tua vidétis, vin- ,
didam pntabis, vindicare pbtüiflè.Seito enim, hofleftum
& magnûm geniis vindidæ eîlè ignolcere. Neminemiu-
furro appetas,- neminem fiiffodias/palam âggredere.-non
gérés Confiidum nifi indixens, nam fraudes dcdoliimbe-
cillurn decent. Erîs magnanimus, fi pericula necappetas,vt
témerarius: necformideS j Vt timidus, nam nil timidum fa-
bit animum nifi reprehenlibilis vitæ conlcientia. Menlura
brgo magnanimitatis eft, nec timidum elïè hominem, neç
àudacem;
DeContinentia. C a p . IIÎ.
Conrinentiam vero fi diligts, cirCuncide füpetflua, & in
arStum defideriatuaconftringe. Confidtra tecum,quan-
mm narura pofeat, & non quantum cupiditas expetat» Si
Continens fueris, ëo vfqtieperaéxlies, vt teiplo conté tiras
fis. Nam qüi lîbiiplîiàtis eft,cum dtuitiis natus eft. Impo-
ne concupilcentiæ tuæ frænum & modum,omniaq*, blan-
dimenta quæ ocCültam volupratem trahunt,réiice. Ede> ei-
trâcmditacem,bibe citraeDrietarem. Oblèruaneincon-
Utuio, aiït in qualibet vitæ commünitate, quos nön imita-
| beris,damnare videaris: necprælcntibusdeliciisiuhæte-
bis,nec defidëràbisablèhtes. Viélustibi ex facili fit: nec ad
vol,bptatem,ièdad cibum acçede, Palatum tuumfamés
exciter,non lâpores. Defideria tua paruo redimef quia hoc
tantiim curare debes, vt definant.atque quafi ad exemplar
compofitus diuinum, à corpore âd fpiritum,quantum potes
te feftinâfeduéere. Si contirtentiæ ftudes,habita non a-
m osne,lèd làlübricér: rtec dominum elîè velisnotum à do-
moifèddomumd Domino. Noatibialcribasquôdnoh e-
ris/necquod es: née maiusquam esvideri velis. Höcma-
iusoblèrua,ne paupertastibiimmundafit,nec pàrcimo- ,
nia fordida, liée lïmplicicas negledla ; nec lenitas langtiida: j
& fi tibi res exiguie lint, non tarnen fiint anguftæ. Née tua
dëffëas, nec aliéna mireris. Si continentiàm diligis, turpia
fugito antequam a ccidant : nec quenquam alium v ereberis
plus
De quatüdr ‘üirtutibtes über finus.
plus quam tc. Omniä tolbiabiliä ptaeter turpitudinem
de. A verbis quoque turpibuSabftineto, quiaeorumlicen-
eia imprudentiam nutrit-. Serrhones vriles magis quam
facetos & amabiles am a , redtos potius quam obfeeun-
dantes. Milcebis iucerdum leriis iocos, led temperatos,
& line detrimento digtiicatis ox., veieciindiae. ^ - Nam re-
prelieufibilis rilus-eft j fiimmodieus, fipuetilitereffufiis,
li muliebriter fradtus.’ Odibilem quoque hominem fecit
rifiis , aut luperbus, aut clarus, aut malign us & furti-
uus , aut alienis malis euocatus. Si fetgoiplos iocos exi-
gis , hoc quoque cum dignitate lapientia: gere, vt te riec
grauenttanquani alperum, nec contemnant tanquam yi-
lem. Non erittibi IcurriiitasV led grata vrbanitas. Sales cui
fint fin^dente, ioci fine vilkate, rilus fine cachinno, voxfi-
ne clamore, incelfus fine mmultu.-quiestibi fton defidia e-
rit, & curnab aliisluditur, mlandli aliquid honeftiquetra-
dlabis,. Si continens es, adulatiobes euita :fitque tibi cam
trifte laudari a turpibus quam li lauderis ob rurpia. Lxtior
efto,quoties dilplices malisj& malorum de tc exiftimatio-
nes malas , veram tuilaudatiortem afetibe. Diificillimum
conrineriti« opus eft, aflentationfcs adulatione repellere,
quarum lermohes animum vdluptare relblnunt. Nullius
per allentationem amiciciam ineteari?; nec ad ‘luam pro-
merendam, perhancaditum pendas. Non erisaudax, nec
arrogans:fiibmmes,te n on p roi ici es rgraui täte leruata, a«l-
moneberis libentef, dc reprehenderispaticnten Si merito
obiuigabltaliquisjlcito quia profuit:fi irnmeri to feito qijia
prodefie^oluit.N on-acerba, led blandatimebis verba.E-
ftovitioram fugax ipfe ialiorum vero neque curioliis Icru-
cator, neque acerbusreprehenlbr, led fine exprbbratione
cqrreptotjita vtadmonitionem hilaritate prteuenias: & error!
facile veniam dato. Necextollas quenquam , neque
deiicias. Dicentium eftotacitus auditor: audietium prom-
ptus receptor. Requirenti facile relponde, contemnenti
facile cede: ne in iurgia execrationelque difeedas. Si conci-
nens£s,animitLiimotuscorporilqueoblerua, neindecori
fintv Nec illos ideacontemnas quialatentmamnil differt,
li nemo videat, cum tu iple illos videasiMobilisefto, non,
leuis:conftans, non pertinax. A licuius rei feientiam habere
te,nec ignotum fit,nec moleftum.Omnes tibi pares facies:
fed inferiores fiipetbiendo non contemnes.Superiores,re-
(fte viuendo non metuas. In reddcndaofficiofitate, neque
negligens,neque exadtOrappareas.Cun&is efto benignus,
neiauii blandus, paucis familiaris, omnibus xquus. Seue-
rior efto in iudicio quam in lermone,vita q 11am v ultu: cul-
tor dementi* : deteftator fieuitia:: bon* fam* neque tu*
leminator,neque alien* inuidus. Rumonbus, aiminibus,
lulpicionibus minime crcdulus vel malignus led porius
his qui per Ipeciem fimpliciratis ad noceridum äliquibus
fubrepunt, oppbfitiflimus. Ad iramtardus,admilericor-
diam pronus: inaduerfisJlirmus,in prolp^fis cautus&hu-
^uliSioccultator vittutum, ficut alii viriorum. Van* glori*
contemptor& bonorum, quibus pr*ditus es, nonaeer-
bus exador. Nulhusiniprudentiam delpicias. Rari fermo-
nisiple.ledloquentiumpatiens. Seuerus,honfieuus,led
hilarem non alpernens. Sapienti* cupidus & docilis:
q u * n o fti, fincarrogantia poftulanti imparties : qu* ne-
feis v fmc occultatione* ignoranri* tibi poftula impartiri
Non conturbabit lapiens mores publicos, nec populum
in le vitae nouitate conuertet. Iuftiti* poft h * c virtus
eft.
Deiußitia. C a p . IV. * •
Qmd eft iuftitia, nifi narar* tacita conuenfio, in udiu-
torium multorum inuenta ? Iuftitia non no lira conftitutio,
feddiuinalexeft, &vinculumlbcietacis human*. Inhac
nbneft quod *ftimemus quid expediat:expcdit tibi, quic-
quidilla didaiierxt. Quilquis ergo hanc fedari defideras,
Deü time prius& ama,vtamerisa Deo. Amabilis crisDeo,
fi inhocilium imitab.eris, vtyelis omnibus prodefle , Sc
nullt nocere. Et tunc teiuftum virum appellab unt omnes,
fequentur vcnerabuutur,& diligent.Iuftus enim v t fis,non:
folumnonnocebis, fed etiam nq.centesprohibebis:nam
nil nocere, non eft iuftitia, fed abftinentiaalieni eft. Ab
his ergo incipe, vt nonaufèras, vtad matora prpueharis, Sc
aJiis ablata reftituas. Rap tores quoque ipibs ne aliis ti men-
d ifin t, caftiga&cohibe. ExnuUivocisambjguitacecon-
trouerfiamneëles^fedanimi qualitatem fpecuiare. Nihil
tibiinteffitan^firmesy aniures. De fide&religioneildas
agi, vbiéunqüede veritare rrad:arur,nam f fi iureiurando
Deus inuocetur, & non inuocanti teftis eft, ramen non
tranfies vericatcm ,n e iuftiti* rranleas legem.*Qjiodfi ali-
quando coaróteris vti * men4aèio, vtere non ad 61fi,lèd ad
verieuftodiam: &ficontigeritfidelttatcm meiKlacip^redi-
mi,non menrieris, led potius excu^bcris:quia vbi honefta
caula eft, iuftus lècreta nonprodir, racenda enim racer, 1q-
quenda loquitur:atque ilftaperta& lècura tranquillïtas, vt
dumalii vincancur amalfs, vincanti»r ab illo mala; Hare ergo
fi ftudere curaueris ,ï*tus & mtrepidus curfus tui finem
expe<ftabis: prolpicies h*c triftiaimius mundi hilaris.: tu-
multuola,quietusjextrcma,lecurus. ; $ 5
* C d u ttilg e , n am m u it um in t er ejl in te r fim p lic em a jje r tu n em , t f i u r a -
m tn tftm E t J ja e fa n e opus eH reltgienU.tUudnon Forßtn hyperbolïce ita lo -
q u ü tu t eft ,cjUod v irp ro b u s a tq u tp e r fe S tu e ft eft, n o n n o n , n iftm a io r u d fit
n tie jftta t .o n te n ttu effe d e b it f a C b r tftu s m o n et in Euangeho.
* Co û te ifta lege, t.
n u n q u am ejjfi lic it u
nenfem lib .y b ib l.a n
m eer turn «ft mendacium quantumuu ojficiopm,
'• FidOS. T hom am 1 .2 .q .u o .a r t ,} .& S t x t u m St-
Demenfura& moderationeprudentie.
« C a p . V.
, Hisergoinftirationibusoblèruatis, quatuPr virtutum
ï Ipecies perfeëium te facient virum, fi menliiram reditudi-
nis earum *quo viuendifine lëtuaueris. Nam fi prudentia
ter minos fuos excedat,calli^a&pauidacbmmilèris, inuc-
ftigator laten tiudi, & Icrutator qualiumcunque npxatum
pftendetis:notaberis timidus, Ipeciofus, attentus: femper
aliquid qu£rens,lèmper aliquid timens,femper aliquid du-
l?itans:& lübtiliffimaslulpiciones litas ad animi tui appre-
heulïonem impingas: monftraberis digito aftiitia plenus,
yerfipellis*& fimpIicitatisiuimicus,contemplatorquecülr
{>arum * & poftremo vno nomine vo^aberis a cun&is, raa?
us homo.In has ergo maculas prudentia immenfiuacapcr-
ducep:jquieunque in illa mediocri lance perfiftit, nec obtu-
fum in fe aliquid habeat,nec verlutum.
Demoderandafortitudine. C a p . VI.
Magnanimitasaiitemfi feeffra modum luumextollaf,
faciet virum miiiacem,inflatum,turbidum, inquietum: &
in qualcunqueextollenrias di^otqm, aólorumque negle-
(3ta honeftate feftmum, qui röorpentis omnibus fupercilia
fiibrigens & Eeftiarius etiam quieta cxcitatyalium tem, a7
liumfugat. Sed quamuis audax' fit impugnacor, tarnen
multa extra lèvalenriaferre non potent. Sed aut milèrum
apperit finem, aut *rumno6m mi memoriam derelinquk.
Menlura ergo magnanimitatis eft, nec timidum eflè homi-
nem,nec audacem.
De modo temperantia. C a p. V IL ’
, Continentia deinde his terminis te afttingat: caue ne
pareus fis,ne lulpiciolè& timide manum c omrahas. Nein
minimis quoquefpeculum ponas. Nam calis & tam dr-
cumcilayilis putabitur mtegritas. Hac ergo medipcritaris
lineacontinentiam oblèruabis, vt nec völu^tari deditus,
prodigus&luxuriofiisapparcasinec auara tenacitate lbr- ■
didus,autobfcurusexiftas.
• Qualuerfit moderandaiußitia.
C a p . V ill.
Iuftitia poftremo eo mediocritatfe tibi jcinere régenda
e ft, veneedudu^kigirer'IeuiimmotanBlèmperanirnira^:
tionem negligentia lubièquamr. Dum neqüe dé magnis,;'
neq; de minimis etrantiUmvitiis cofrigendi ciiram 'geris,
fèd neqi licèntiam peecandi s aut alludentibus ribi Wande,