g, S. Gregor it Turonenf
hicampliusnotivenit,quam vrius àrgènteùs.Necdum e- I
niui verba compleuerac/ed adhuc in ore fcrmö pendebat,
cam ftatirri tremëns corruitih tetra \ fuôqj leduîôaliôrum
nianibus rëdditu's, ccèpit gratiner fingultarè; In'tërrogatiis
âutemà cireunftanribus quid fïbi effet, reipondit,triétem
ilium quetti pauperes requirebant, periüraiti, 6c ideo me
præfens vindidhflagellatikd rogô vteüni âccipientes ted-
datis maculç.Quo redditôjftadmemifît fpiritüm.O infelix,
qui fie ab iniqua cupiditate præüentqs përiit,vt « hierum
vitæ perderet,rtecdamna capta: pecuniæ pomdèrèt. Sedâd
quid non mortalia pèôlôrâ.cogis exécraiida cüpiditasîQuç
inuida quondam viduæ duobu J minuris cdeleftë Regnum
mer candi câulà fiièras,hûc per vnum trientem ad imà praè-
I cipitas,& quæltidamappendifti laqüeo in magiftripretio,
hune perparuum nunauma dèmergis in tartara; Satis ergo
hæcadcomprimendam malorüm temeritatemdiólafuni-
ciant.
Quod me virtue eius ab infimitate
reftdurauit.
G Ai?. X X X II.
ERgo his exadis, quæ circaalios geftafunt, aggrediar:
quæ circa me indignum virtus pr çfentis eft operata pa-
troni. AnnO ceritefimofexagefimo teftio,poft auumprio-
nemfânfti ac prædicabilis viri bead Màrriui Anriftiris, régente
EccléfiâmTuronicamS.Eufronio Epifcôpq ahnofe-
ptimo fecundó anno SigybertiglôriofiiïimiRegis,irhiiin
valetudinetrt çü pttftulis malis 8c febre, negatoque vfii po-
tusatq;cibi,icaangebar,vtamifïàomniipevita: præfenris, |
defoliskpulcuræ nëcefiàriis cogitarem; Ôbkdeiaüënjm
me môiS cütti ârdôfe,âhimâm cupiens expelletede eprpö-
re.Tunciam valde exarimaisiniiocàto noihine béatiMarti-
niantiftitispamper câualui, & lento àdhuc conaminë iter
incipiopræparàre,ifafèderàtehitti 'ânimis,:yt loëutn vène-
rabilis fepulchri vifitâré deberem. Vrtde lanto defidëriO
affedus mm,vt ne viuete me optàré, fi tardiuS direxiilèm.
Ètquiavix euàkram ex ardore incomodi, ctepi iterüm fet-
uore febris fuccendi.Nec mora adhuc pafum fords iter cü
mei S arripio,adiiq; vel duabüs,vel tribus nianfiôiiibüs,in-
gremis fÿluas,corrui rürfiis in febré,& tam grauiter ægrota-
I re coepi,vtomnes meautumarent vitamâmittete.Tuncâc-
cedentesamici,& videntes me valde iaflùrh,dicebant,Re-
uertamur àd ptoprîa,& fi tê Deus vocare volueric,in domo
tua thôriërë:fi autem euaferis, votiüum iter fatiliiis expli-
cabis: (àtius eft enitn reuerti ad domum,qüam mori in ere-
mo.Egb vero hæc audiens, vehementer lachrymabaih, &
plangens infoelicitatem meàm* loquucus fum cum eis* di-
cens:Adiurovos per omnipotentem Deum, 8c reis omnibus
metuendumiudicii diem,vt eà quç rogo,coniëntiatis,
de coépto innere non defiftite,&fi mereor S. Martini vide-
te bafilicâ, gratias ago Deo meo,’fin aliàsj vel exanimë cor-
pus deferentes ibidetti k p elitë, quia deliberâtio mea eftj
non reuerti dbmumj fi non eius iëpulchro meruero præ-
fentari.Tuncvnapariterfientes,iter, quod coeperam,ag-
gredimur. Præcedente ergo prælïdio gloriofi domini ; ad
bafilicam eius aduenimus.
De clerico noftro amenié. '■
C a p . X X X III .
U O tempore vttüs ex cleric^ meisÀrmêntàriiis nomine,
-t-'b e n e eruditus in fpintualibus icripturis,cui tam facile
erat (onorum modülationes appendere,vt ëüm non püta-
1 reS hoc meditari.fed fcriberè,in ferltitio valde ftrenuuS -, 8t
in commifio fidelis Hic yero,inficientë vertenb, à puftulis
malis omnem fénfum perdiderat,&: itafedadus fuerat, vt
nihilpenitusautintelligerepoflètautagere. Tertiaautem
no£te,poftquam aduenimus ad fàndtam bafilicam,vigilare
difpöfuimus,quod&impleuimUs.Maneautettifa6lo,figno
ad matudnas commoto, reuerfi fiimus dormitum; qui ie-
dulis quiefeentes vfquead horam prope iècundum dor-
mtuimus. Expergefaóhis ergo, amota omni languoris &
cordis amaritudine,fèntio me priftinam recepiffe (anitaté, -
&gauderis püerum familiare,quimihi ièruiret,eüoco.Ex- £
urgéttè aütem Armëntarius. velociter coram inè_ ftetit,i$eait:-
D omine ego parabb qüod iufleris. At égb exiftimas adhuc
efle ëum extënfum,vade,inquam, voca püërum.Etait:Ego
qüxcUhque praïceperis adimplebb; Obftupefadus incer-
rogo quid hocefièt.Qui aittlntëlligo me valde fanum, fed
vntiserror eft animi,qüöd hefció de qua parte hucaduenc-
rim.Ét ita iiicip iens ita mihiimpenditlêruitium, ficuterat
folitus ahte tridiiuin.Tünc ego ékültans 8c flens pne gau-
dib, gratias bninipotenti Deo tam pro me, quam pro iptö.
refero.qüod intercedente patrono incolumem mé corpo-
re,ilium mehte rëddidërit, 8c ynus excurfiis ëx fide etiam
alteriamend,qui nëc peterenbuèrat, falütem praefticillet.
Sed nec hóe prateribo,qüod poft dies quadragmta eodem
die primo vinum deledatusfum bibere,cumillud,facien-
te incommodo,vfque nunc exofiim habuerim.
Quod virtus eius ab agro noftro tewpejlatm
prohibuit. - V p
| C a p . X X X IV .
NOs vero reuertèntes' tres cerëolos pro benedidionë
beati fepulchri portauimus. De qua cera quam multó
virtutes fa&te funtliiper frigorëticis, & aliis infirmis Ibn-
gum eft ënarrafe.Sed v'num è muleis miraculüm proferam;
Agrum qüendam poflëflibnis nbftrx grando anttis fingu-
1is vaftare cbnfiieuerat,&tam grauiter fèuiebat,vtnihil ibi-
deiü cüm vëniflètrelinqüeret. Tune ego in vineis illis ar-
borem vnamvqute erat excelfior c«teri's eligens , de fanda
cêra füpér ëam pofui. Poft illam diëm autem vfq; praffens
tempus nuhquam ibidern tetttpeftas cëcidit, fedveniens j 5
locum ilium tanquam rirnens praeteriit.
DelignobeatiCancellu t
XXXV*
F m a cómmouente,quidam ex ftbftris lignum venerabile
de caneello ledulikmonaftefio fa n d i, me nelcien- G
te,detulerat,qubd in hofpitiblb lub pro ^luatione retine-
bat.Sedctëdo quianbh uchonorabatur,atit decorabatur,
vtdecuerat, cospitkmiliaeius grauiter tegrotare.Et cü pe-
nitüs neicireturquidhocefletmecminueretüraliqUidjied
quoddie augeretur detërius,viditin vifu no d is petionam
terribilem dicentem fihi,Cürfictecüagiturj(^uiait:igno-
ro prorfils Vndë hoe euenericDidt ei perlbnajlignüjqüod
dë ledulb domini Martini tulifti, negligentër hic retines,
ideb hüèc incurrifti.Sêd vade hurtc,& defèt illud Gregorio
Diacbnb,& iple ïècum retitteat. At illë nihil moratus mihi >
exhib uit. Qübd ego cum lumma veneratibne colledum,
loco digtto repofiii.Ét fic omnis familiain dbmo eius lana-
taeft,itavthemo ibidem dëiücepsaliquid mali perferrer.
Quodvirius eius nobis inimicosinhibuit.
X X X V I.
Ir?A d um eft autem quodamlémpóre,vt vifitatioriis ftulT
d io ad venerabilem matrem meaminBurgundiam am- pj
bularem.Cum autem lyluasillaS,qute trans Berberem flu-
uium fitie iunt,pr(jterirëm,latrones incurrimu^.Qui circu-
dantes nos.volebat Ipoliare & interficere.Tunè ego ad au-
xiliacbnfueta tottfugierts ,S . Martini prtefidium flagit^aba.
QUod mihi prbtinus dignatèr afliftens,ita eos cqtttërruit,
Vr nihil contranos agere, poflent. Sed veria vice qui vene-
rahtvtdmÈrentur,dmerecceperunt, & curfii velocifluno
fugére.$edimmemor Apoftoli ditentis: Inimicos noftros
potuciboquëdebere iatiari, poturp eis offerri pracipio.
.Óuineqüaquam ëxpedautes, quantum poteraht,fugie-
, hant.Credëfes ebs mftibus agi,aut inuitos contra poffibi-
litatemcaballorumiuorumcurrerecogi, & fic tribuente
Domino,Öciuuate patrono,quo dirigebamur,aduenimus.
De quantisme tribulationibus&terumnis eripuit,in quan-
tismihineceflitatibusfiiapietasaftitit, velquantas in me
amaritudines fua virtute compefcuit, non dicam ad icri-
bèndum,fed etiam ad referendum,perlongum eft.
Miratulürum San tiißim i Martini über ï.
Dedißintericis.
C ap. X X X V IÎ.
QVid de diflintericis dicam,vbitamvelocitèrihuërii-
tur medela.quamfidcliter fuerit inquifivaj*Namvidi
mulierem à d,iflènteriaper quinque menfes laborantem,
ita vt cum necelli tas cômoueret,inter manusln loca ttecef- ;
iàda transferretur,quæ fimul & confortationèm c ibi,& 1
virtutem corpufcult fuperdue digerendo perdiderat, me *
indife,adbatilicam vigilaiîè. Rcdditoàutem poftnodtqr- j
nas tenebcas die,abrafq bead tumulipuluere,&remedium
hauhffe, fimul 8c poculum eamqj domi propriisgreflibus
fuifiè redditam, quæVenicns ab aliis fuerat fuftentata. |
INCIPIT PROLOG VS IN
Librum Secundum,
Vontam perfiripjtmus vircutes fanât Martini,quas
vidimusyvelà fidelibus viris de a •iteaäo tempore re-
perirepotuimus ardentes valde in bac fiti,ne trade-
reîur obliuiom, quod Dominus exercer e dignatus
eft\ in laudem Antftitis fui, narrare etiam eacupi-
mus, qua nofiro tempore agimiramur ,relinquentes non par nam
materiam eloquentioribus, fumentes autem magnalia virtutum
innoftris optribus y t quodperitianoh dilatât inpaginis, numeroft-
tasyirtutum extendatincumqlis.
De Energumenis,&frigor eticis.
C a p. X X X V III .
QVid ego deEnergumenis, vel frigoretiçis refeïam,
quib.fi verefuerintparcitas& tides coniunâæ, mex
adminiculante patrono, mente fiibmouentur infîdiæ 7 S it
multi ex frigoreticis,dum vi febris pefiî.me quatiuntur, to-
ta die inter akarium 8c fimâum cumul um debachances,ad
jvelperu hauftoex beatokpulchro puluere.conrinuopromer
uerunt acçipere làniratem. Nam Paulus Encrgume-
n u s, qui legionem dæmoniorum dicebatur habere, infî-
ftenteinimico j macidnam ,quse lânétc camera: erat p ro -
pînqua conlcendens dixillèfercur, Parcaturvafculojquod ;
exueus inhabito. Etexæftuans & præcipitans Ce deorliim,
,ti bead vircute leu ter in pauimentum dçpofitus eft, vt
nullum membiorum damnaticorpulculi collideret.
Deltomerixcctcav
G a p . XXX JX,
LEomeda quaedam coeca arque conrratfta, longo tempore
mikrabiliter viuens, dumiter per manus alio-
tum crebris occurfibusvcrterer,quo ad bafilicam icur,tandem
ab <eius pietate relpeëta, iacens ad (ânâum o'ftium, lumen
pariter,grcflùmque recepit.-O fi cotum prodereturin
publico,quod finguli quique dum fidelicer pofcunr,laten-
te ra taj> ïan t,& rennet occultum multorum conïcientia,
jju o d ndeliter pofeendo, clam quælita iànitas eftadepta.'
Q u o d fi hæc, vt diximus, cu n â a publicarentur,non fblum
libros ,fcd nec ipfum mundum, vtait Euangelifta de Domino,
arbitror potuifiè recipere*
De Securo coritrafto*
G a p . XL.
T 1 T quando k rm o claufuram petit, vnumvobis adhuc
■■--'præclarum miraculum priufquam finem accipiat,e-
narrabo. Adolekens quidam nomine Securus,exvtcro
matris egrediens, manum andam.pedemque prorulerat,&
ita omnium membrorum ficcata compago didguerat, vt
monftmmàfiquodfiguraret.-Eratautem 8c iugo ktuitutis
innexus. Quem cum vidèrent domini lui iam per feptem
anhos nihil omnino prùficere, marîibus dc-porrando po-
fuer unt eum ante fepuichrum, vt vel à prætereuntibus pa-
feeretu r ,qiti lab o r e proprioali non poterat. Iacente aurem
coin loco per multos dies dire&us eftpes eius qui fuerat
debilis,manuiqueeiusficca,infeâ:is ûnguine venis d i l a ta
eft, & ita omnicorpore, accepta bead Confelïbris ope
fimatus eftjVtputaresdenuo fuifliè renatum. Q ui puerulus
àluftino comité redemptus,&ingcnuus dimiiius eft;&
poftea baprifinum conkquutus, Vlque hodie fiibpatroci-
nio (ànCtæ'Eccléfiæperfiftit incolumis. Quis vnquam ifta
fi c ex ordine inquirerè, auc referee p o ten t, vel liudare fiif-
ficiat? Tamen nos,quantum inueftigarepotuimus^knbe-
re fideliterftuduimusjhancïperantesretributionem mer-
cedis accipere, vt dum hæc leguntur in laudcmlànâifiimi
lacerdotis, nobis fortafle retnbuatur refrigerium pro deli-
. <ftis,dicente Poera,Forlân 8c hæc olim memimflè iuuabit.
Explicit Liber primus* .
INCIPIT LIBER SEC VNd
u s m iru c u lo rum f a n d i M a r tin i
E p ifc ô p i.
Qffaltter à febre & dijfenteria erutusfum*
C À p . I.
Nno cencefimq leptuagefimo iècundo
poft tranfitum B.MamniAndftids Si-
gisbertp gloriofiflïmo Rege duodecimo
anno régnante, poft excefliim iàn-
diEufi:oniiEpikopi,non meomerito,
____ _ cum fim confcien tia teterrimus, 8c peceads
obuolutus ,led tribuentc fideliDeo, qui vocat caquæ
non funt,tanquam ea quæ fu n t, omis Epiicopaleindigims
accepi. Menfe autem fcçundo oedinatioms meæ cum if-
km in vrbem, incurri diflïnteriam cum febre valida,& talk
e r agi coepi , vt imminence morte viuete omnino deipc-
ràtem. Emittebantur autem aifidue digeftionum officia,
quæ accipere non pocerandn expenfà, & erat horror cibi,
cuniquc ab inedia deficeret virtus ftomachi,febris tantum
erat virtus corporis: Nam irulLtenus accedcbat confor-
tacio fumptuoià : Erat autem &dolorgrauis totum aluum
penetrans ,& dekendens ad ilia, non minus coniïimens
tortura fua quam febris exegerat.Cumqueiîcagereturme-
cum, vtnoM remanfület (pes viræ, fed cunda deportarem
infimere, nec valeret penitus medici antidotum, quem
mors mancipaüerat adperdendu m, ego ipiè de me deipe - *
rans, vocaui Armentatium archiatrum , dico e i, Omne ,
ingenium artificii tui impendifti,pigmentorum omnium
vim probafti, ièd nihil proficit, Pedturo ex kcuJo vnum
teftat quod fàcias, Magnam tibithiriacam oftendam, Pul-
uerem de iàcraaffimo D omini fepulchr-o exhibe, &exin-
deinibi facitopodonem, quod fi hoc n o n valuer«, amifla
font omniaeuadendipræftigia. T une rniflo diacono ad an-
tedidum beatipræfulis tumuluni,<le fàcrofànôlo puluere
exhibuit,dilutumque mihiporriguntadbibendum. Quo
haufto,mox omnrdoloreiedato,fànitatemxecepi decu-
mulo. In quo tam præfèns fuit beneficium,vt cum datum
fuerit horaxertia, incolumis procederem ad coRuiuimn
ipfâdie hora fèxta. Vifiim eft & h o cinkrere leótioni,quali
ter me Deus arguer«, neantç mepermitterem ftultos 8c
keiles, & beatis fôlemnibus obtreótarem. In cràftino autem
poftquara conualui,die Domiriico ad miflàm veniens,
nolenfqùe me fàtigare, vni prefbycerbrüm gloriolàkleu-
nia celebtare præcepi. Sed cum prefbytet ïlle ftèkio qeße
ruftice feftiua verba depromeret, muld eum de noftfis in-
creparecoeperunt.dicentes: Melius fuiffertacerc,quam fie
inculte loqui. N o d e autem infèquuta , vidi virum dicentem
mihi, de myfteriis Dei nequaquamdifputandura.Te-
ftor enim quia hoc d me non eft compofitum : fedipfà verba
quæaudiui, vobisexpofùi» Vnde, diledtiffimi, nullus
dehocmyfterio, etiam fi ruftice videatur dici, difpucare
præfiimat,quiaapud Dei maieftatem magis fimplicitas pu-
ra, quam philolbphorum valet argutia.
De infirmitate Iuftini.
C a p * II.
^ Ratumarbioàtus km & illud no omittere,quod mihi
*m libro anteriore exddit, eu retulerim de eereolis illis,