A
Gregorij
hortatocia
concio ad
pcenitcn-'
B
C
Pcenitentia!
prouocat •
ïmfericoi- l
Letania.
D
f ° 4 v Gregory
ftomaeho vfe confiftere poflet. Literis grammaticis, dia-
lc&icifque ac rheroricis itaeratinftitutus, vtnulliinvrbe
i p fa puc.irccur die (ccundus. Huncapicem adtentiusfuge-
re ten cans, ne qupd prias abiecerat. rurfum ei in feculo de
ade j5to -honore iadhmria qu.edtm fiibreperet : vhde feéfcu
eftvcepiftolaiViad ImperatorêMauritium dirigeret,cuius
filiiimex lauacro fànéfco fhfteperat, coniurans, ÔCmulta
prèce pofeehs, ne vnqùam cöfenfiim præberet populis,vt
hune nains I : onocis gloria fublimareç. Sed præfe&us vrbis
Rom.T germamis eius.anticipauir nuntium.& comprehé-
io diruptis epiftolis i onfenfu que populus fccërat, Impe-
ratori direxit. A t ille grattas Deo ages pro amicitia Diaco-
n i, quod reperillèt1 locum honoris eius, datapræceptione
ipfiim iuffit inftitui. Cuma; >n hoc reftaret vt benedicere-
tu r,& lues populum deuaftaret, verbumadplebcmpro
agenda poenitentia i n hune modum exbrfus eft.
Oportet fratres dile&ifïïrai, vt flagella Dei quæ metue-
,reventuradebuimus,fàlcem præfentia ôc experca timea-
mus. Con neriionis nob i s aduum dolor aperiar, & cordis
noftri duritiam ipii qua paymur , poena dilloluat: vt enim
prophetatëfteprædiétum eft, Peruenitgladius vfquead
animam. Ecceetenim cun&a plebs coeleftisiræ mucrone
percuritur,&: repentina flnguli cæde vaftatur: nec languor
mortem præuenit, fed lauguorismoras,Vtcerniris,mors
præcurrit. PercuffiiS quifcjùe ante rapitur, qua ad lamenta
poenitëntiæ coriuertatur.Penlate ergo,qualis ad confpedü
diftridtî iudicis peruenit.cui non vacatflere quod fecit.Ha-
b i tatoues quiq; non ex patte fubtrahuntur, fed patitércor-
ruuntidomus vacuæ reiinquuntur,filioiûfunera parentes
alpiciunt, & fui eos a d inten tum hæredespræcedunt. V-
nufquifq; ergo hoftrurnad poenitëntiæ lamenta cofugiat,
durri flere ante percufliqncm vacat. Reuocemus ante ocu-
Ips mentis quicquid errando cômifimus, ôc quodnequi-
teregimuSjflendo puniamus. Præueniamus faciem eius in
confeffione,& ficutPropheta ammoiiet, leuemuscorda
rioftra cum manibus ad dominum. Ad Deum quippe corda
cum manibus lëuareeft, orarionisnoftræ ftudiumme-
fito bonæoperationis ei igere. D à tp ro fe d o , dattrémori
noftro fi’duciàmquiper jiuophetam clamat.Nolo mortem
peccatoris, fed vt conuertatur, & viuat. Nullus autem de
iniquitatum fùarü iramanitate defperet : veternofâinamq;
Niniuitamm culpas triduana poenitënriâabfterfit: & coh-
'uerfus latro vitæ præmiaetiam in ipfà fe n ten tiafuæ mortis
emeruit. Mutcmus igitur corda, & præfumamus nosiam
percepiflè quod petimus: citius ad precem iudex fleétitur,
fi à prauitate fùa petitôr corrigatur. Imminente ergo tantæ
animaduerfionis gladio, nos importunis fletibus infifta-
mus. Hariamq; quæingrataefle hominibus irapôrtiinitas
fbletiiûditib verit »tis placetrquia pitis ac mifericots Deus
vult à fe precibus veniam exigi, qui quantum meremùrno.
vùlr-iraTci : hicetenim per pfàlmiftam dicit, Inuocamein
die tribulâtionis tuæ,& eripiam te,& magnificabisme.Ipfe
èrgô fibi teftisèft, quia inuocantibus mifereri defideratj
quiammonet vt inuocetur. Proinde fratres chariflïmi,cô-
trito corde & corredtis operibus, a b ipfo fèriæ quartæ primo
dilüculo, feptiformem laMniam iuxta diftributionem
inferius defignàta,deuota adTachrymas mente veniamus,
vt diftridbis iudex cum ob culpas no (Iras nos punirecon-
fideratdpfe àfententia propofi tæ damnatio nis partat.Cle-
rüs igituregrediaturab Ec.lefia (àndtorü martyrum Cof-
mæ&Damiani,cumpresbyteris regionis fextæ. Omnes
vëro Abbates cum monachis filis, ab Ecclefîa fandorum
märtyriim Geruafij & Protafij, cum Presbyteris regionis
quartæ. Omnes Abbatiflæcum cogfegationibus fuis egre-
dianturabEccltfiaiàndorum martyru Marcellini ôc Petri,
eu îri presbyteris regiönis primae. Omnes infantes; ab
Eöclefia fàndorum martyrum Ioannis & Pauli, cum P r ê t
byteris regionis fecûdæ. Omnesvèro laici.abEçclefiafàn-
d r protomartyris Stephani , cum Presbyteris regionis fe-
ptimæ; Omnes mulieres viduæ » ab Ecclefia fàndæ Eufe-
miæcumPresbyteris règionis qùintæ. Omnesautemmu-,
lieres coniugatæ egrediantur ab Ecclefia fàndi martyris
Cleifïéntiqcuta Pfesbytëris regionis terdæ. Vt de fingulis
Ecclcfiis excuntes cum precibus ac lachrymis, ad beatæ
Mariæ fefnper virgihis génitrivis Domini Dei, noftriIefii
Turonenf.
Chrifti bafilicam congregemur,vt ibi diutius cum fletu ac
gemitu domino fupplicantes, peccatorû noftroru veniam
promereri valeamüs. Hæc eo dicente,côg^gatis Clerico-
rü cateruis pfàllere iuflit per triduum,ac deprecari Domini
miferieordiam : dehoraquoq; tertia veniebantvtriq; cho-
ri pfàllentium adEcdefiam clamantes per plateas vrbis,
Kyrie eleifen. Adferebat autem Diacônus noftef qui ade-
rat,in vniushoræ fpacio dûm voces plebs ad dominü fùp-
pli. adonis emifit,odôginra homines ad terram corruiflè,
ôc fpiritum èxhalaflè. Sed non deftitit fàcerdos tantus præ-
di are populo, neaboracioneceflàrént. Ab hoceriâDia-
conu nouer reliquiae fàndoru, v t diximus, fempfit, dum
adhuc in Diaconat udegerer. Cumquelatibula fugæpræ-
pararet, capitur, trahi,tur, ôc ad bead Apoftoli Petri bafili-
Camdeducitur, ibiquead pontificalisgratiæofficiumcon-
fecratus Papa vrbi datus eft. Sed nec deftitit Diacônus no-
fter, nifiad Epifeopatum eius deportarediret,&qualiter
ordinatus fuerit, præfenti contemplatione fiifpiceret.
Grippp autem ab Imperàtore Mauritio rediens, hæc
nuntiauir, quod anno fuperiore cum adepto nauigio cum
iociis fui s Africæportü adtigilfet, Carthâginem magnam
ingrefli fimt. Vbidummorarentur,iuflionemoperientes
præfedti qui aderant,qualiter Imperat oris præfendam adiré
deberent,vnuspucrorum,Euanti] fiilicet,qui cumeo-
demabieratjdireptam fpeciem de manu cuiuidam nego-
tiatoris ad metatum detulit. Quern ille profecutus cuius
res erant,reddi fibi rem propriam flagitabat : fed ifto differente
cum dedieindicm hoc iurgiüminmaiuspropaga-
retur,quadam die negotiator puerum illumin plateare-
perit, apprehenfoq; veftimentoeius, tenerecoepitdicens:
Quia non à me laxabéris,priufquam res quas violenter di-
ripuifti, meæ ditioni reftiruas. At ille excutere fe de eius
manibus conatus, non dubitauit erepto gladio hominem
trucidare, & ftatim ad metatum regrefluseft, necapéruit
fociisquæ geftafuerant: erant enim ibi time; vt diximus,.
legati Bodegifilus filins Mummoleni Suefiionici, ÔC E-
uantius filius Diantemij Arelatenfis, Ôc hic Grippo genere
Francus, qui eleuantes de epulo,fopo.i fe dederant pro
quiete. Quare cum feniori vrbjs nuntiara fuiflènt quæ
puer horum geflerat, colle élis militibus, vel omni populo
armis circumdato,ad metatum eorum dirigit. At illi inopi-
nantes expe gefaéti, obftupefeunt, cern entes hæc quæ ge-
çebantur. .Tune ille qui prior erat, exclamabac dicens, A rma
deponite,& ad nos ègredimini, vt cognofcamus pacifi-
ce,qualiter ho m icidium fàrftum eft. Hæc illiàudientes,tk
mqre perterriti adhuc ignorantes quæ geûafîierant,fidem
expetunt, vt fecurifiaearmis egrederentur: iurauerüt hô*-
mines illi, quod euftodire impatientia non perrnific. Sed
mox egredientem Bodegifilum gladio percutiunt; fimili*.
ter ôc Euantium. Quibus antehoftium metatus proftratis,
Grippo arreptis armis cum pueris qui fecum erant proceA
fit ad eos,dicen§, Quægeftafuerunt nos ignoramus; ôc ec-
cefocij it neris mei qui ad Injperatorem direéti fuerant,
gladio funtproftrati: iudicabit Deus iniuriamnoftram,&
mortem illorum de interitu veftro,quia nos innocentes, ôc
in pace venientes talitertrucidatis, nec vitra eritpax inter
reges noftros, Imperatoremque veftrum. Nos enim pro
pacevenimus, & pro adiutorio reipublicæ impertiendo.
Teftern hodie inuoco Deum,quiaveftra exci tauit noxa, vt
non çuftodiatùr inter principes pax promiflà. Hæc & hu-
iufeemodi Gtippone verba proferente, foluto Carthagi-
nenfis belli procinéfcu, regreflfus eft ynufquifqué ad pro-
pria.Præfpétus vero ad Gripponem accedens ,mulcere coe-
pitanimos eius de iis quæ geftafuerant, ordinans qualiter
ad præfentiam Imperatoris accederer. Qqi Veniens nar-
rata legatione pro qua diieftiisfuerat, exitium fociorum
expefuit. Qua de caufà Imperator valde moleftus, polli-
citus eft ylcjfci mortem eorum iuxta id quod Cluldeberti
regis iudiciumpromulgarct. Tune ab Imperatore mune-
ratus.cum pace regrefïus eft.
HisàGrippone Childebertoregi relatis, confeftim ex-
ercitum in Italiam cômoueriiubet,ac xx.duces adL o n -
gobardorum gentem debcllandam dirigit. Quorû nomina
nô putaui leâ io n i ex ôrdine necefiàrio inferéda. A udoual-
dus vero dux cum Vinthrione commoto Campaniæ populo,
cum
E
Gregorio
I concionati
rtea Sïuon.ec .xpi.
Cap. i.
Grippo le-
gatusredi;
ab Imper.
Mauritio.
F
G
Legati tru-
.cidantur.
H
Cap.}.
Childebel'
i Hilf. B me. Liber X.
Dyfenteiia.
lo. eu m ad meten fern vrbëni qiiæ ei in inneren ta erat, ac- debertiregisannofuperioreiriteremerant, vinélos mani-
Cap. 4.
ceffilfet, tantasprædas, tantaqueliomicidiaa-c cædesper-
petrauit, yt lioftém propriæ regtoni putarétur inferre. Sed
ôc alii quoque duces fimiliter cum phalangis fuis fccerç,ita
vt priiis regronem propriam àutpopulum commàneiiCem
adficereut, quam quiddâ vitftoriæ de ihimica gehte patrà-
rent.. Adpropinquàntes autem ad terminum Italia;, Aü-
.doualdus cum fex ducibus dexteram petik', atqüe ad Më-
diolanenfem yrbem adiienit: ibique eininus in campefttia
caftra pofuerunt.Oloautem dux ad Bilitio'nem huius vrbis |
caftrum,in eampis fitura Caninis,importune accedens, ia- ’
culoiub papillaiauciatusjcecidit &:moituus t ft.Hi autem !
cum egtclH fuiflènt inpræda vt aliquid vïétus adquitèrent,
à Longobardis irrüeiiubus, paflinr per loca profter- '
nebantur.Erataùtemftagrium quoddaminipfo Mediolà-
nenfisvrbistertitoriç), quodGoraliumvôcitanc, ex quo
paruus quidam fluuius5(ed profundus egréditui ;fuper hums
làcihtus Longobardos refidere audierhnt. Ad quem
cumâdpropi'nqualïènt,priufquam (lumen quojd diximus,
trahfirent à litote illo vnuS Longobardorü ftans loriça pro-
teélus ôc galea,contum martu geftans,vocem dédit contra
Francorum exercitum,dicehs,Hodie adparebifc Cui diuini-
fcaS obtinere viétoriam præftfet.Vnde intelligi datur;hoc lignum
fibi Lôgobardos præparauiflè.T uncpaucitranfeun-
tes contraLongobardum hune decertantes,proftràù eruiit
eum: ôc ecce omnis exercitus Longobardorum in fugam
Verfiis præteriit. Hi quoq; tranfeuntes flumen, nullum de
iisreperiunt, nifi tantum recognofçentes adparatùm ca-
ftrorumi, vbi vel focos habuerant, vel tentoria fixerant.
Gumqüe nullum de iis deprehendiflène, adcaftràfua re-
gréfli iuntûbiq; adeos Imperatoris legati venèruut nunti-
ante’s adelfe exercitum in folatium eorum dicentefque,
Quiâ poft tridüum cum èîfdem veniemus : & hoc vobis c-
ritfignum, cùmvideritis villæ huius quæ in monté fita eft,
domus incendio concrëmari, & fumum iilcendii ad^oelos
. Vfque fiiftolli, houëriti^ nos cum ëxërcituquem pollice-
mur adelle.Sed expeétâtes,iüxca placirum,dies fex,nullum
ex iis vëkifiè contemplatifunt. Ghedinùsautem cum tre-
decim dùcibüs læuam Italiæ ingrelfus i quinque caftella
! cepit, àqtiîbus etiam facràmetaexegit. Morbus ëliam dy-
fenteriæ grauiter exercituiii âdficiebat,‘eb quod a'eres incô-
grlii înfuetique homiiîibus èïfent1ex quo pleriqùeinterie-
runt.Commoto autem ventb ôc 'datapluuia,cùm pauliiper
refrigefeerë aer coepit, in infirmitate (àlubritatem contu-
Ht.Quid plura ; per tres fere mehfes Italiató Jîeruagantesj
-cum mhilproficerent,neqüe fe dë inimiciis vlcifcipöflënr,
feo quod fe ih;lociscómmuhifleiitfirmiflimis: nequere-
gëhi câpërëjdê quo vltiö fieretj quife infra T icinenfes mu-
nierat muros,infirmatus, vt diximus, aërûintemperantia
exercitus ac fame adtritus, redire ad propria deftinâüir.
Subdens etiam illud,acceptis facramentis régis ditionibus
quod pater feius priUsliabuètàt, de quibus locis & capti-
uos ; & alias àbdukere prædas : & fic regredienres ira feme
conficiebantur, v t ^rius i& arma*& vëftimehta ad coemen-
dum viéfcum demerent, quam locutu genitalem to n tinge-
rent. At AptacKarius Longobardorum rex ; lega tione m ad
Günrhchramnum re'gem cum htiiufcemddiverbis direxitj
Nos, piiffime rex, fiibieôH arque fidelës vöbis gëntique ve-
ftra* ficut pàfcrîbus vëftriis fiiimus, & elfe dëfideramus : hec
difeedimus à (acramento qubd prædecëfîbres noftri veftris
prædecëfTonbus iurauerunt. N uric aurëm défiftite à perfe-
cutioiië noftra,i& fie pâx nobis & Concordia, vt vbi neceP
faritïm fuerit contra inimicoS auxilium præbeamus, vt ve-
ftrafcilicet hofVaquë gëiitè laluata j àc nos pàcifiëos CÔ-
gnofccntesjtcrreanturmngisaduerlàrij quiincircuitu ob-
ftrepunt de amicitia,quam de noftra dilcordia gratulen tur.
Paeificehæc Gurithchiramitus rex verbàfiifeêpit,mifitque
eôs ad nepotém fiium Childebcrtu'm regemi Dûm autem
his narratis in loco commorarentur, vénerUnt alii qui mor-
tuum Aptachâçiumregem nunchmtes,PaulumqUe in loco
eius fiibftitutum,eiufmodi Vërba quæ fupra dixittiusidefe-
rphtesi Sed Çhildebërtus rëx placitum cum eildem po-
nenS,Vtqui(iëiimpofterum conuenitet, enunciaret, eos
abjeedere iuflit.
Mauritius autemCarthaginenfesillos,qui legatos Chilbus
eatenifque 6neratôs,ad ciùs direxit præfentiain, duo-
decim feilicet numéro viro^yfub ea videlicet conditione,
vt fieos interficerevelit, hâberccli'ceniiam: fin autem ad
rediméndum laxaret.trccehtis pro vnoquoquë acceptis
aureisquiefceretrficquevrquod vellcteligerct : quo faci-
lius fopito feandalo, îiulla Occafio in ter ipios ininxicitiæ o-
riretur. Sed rex Childebei tus difterens boniincs vindtos
accipëre,aic. Incertum aptnl nos habetur.vtrum 11 fiiit ho-
niieidæ illi quus adduciris,an alii, vel fortaflis çuiufeunque
feraihaBeritiu'cumnoftri bent ingenuigeneriuone fue-
qui apud vos fueruntin'tecenipti.Præleirim & Grippo
adftabkc, qui eô cempore legacus ciim eildeni fucrat mif-
fus, qui incetfeétiluntjacdicebat, Quiapræfeétus vrbis
illius cum colledlis duobusaùc tribus hominurn millibus
irrdicfupernosincerëmirque f.oeios meos : in quo excidio
& ego ipfe inrcrillem j finievirilicer defendere nequiuil-
fenn Accedens autëm adlocum; homines aghofecre pote-
ro:de quibus fi Imperator velter,vt dicitisinoftto cum domino
pàcem euftodire délibérât, vltionem exigere débet :
ôc fie dato rex placifo, vt poft eos ad Impératorem dirige-
ret^ipfos abfeédere iùbeti
His autëm diebuis Chuppa,qui quondam comes ftabuli
Chilpcrici regis fuerat ; irrupto Tufonicæ vrbis tertnino,
pecorà reliquafque res quali prædam exeteens , diripere
voluit. Sed cum hoc incolæpræfenfifrent, colle&amulti-
tudineeùm fequi coeperunr.Exçuftaquepridà,duobus ex
püeriS eius ihteifeâtis,hic nudus aufugit,aliis duobus pueris
captis:quos vinéfos, ad Childebertum regetn tranfmi-
ferunt .“ 'quosille in carcerem coniici iubens/, interrogare
præCepitjCÜiusauxilioChuppafuiffet ereptus.vt àb iis non
comprchenderetur quifequfebantùr.Rëlppndcruht, hoc
Animodivieariidolo ,q u i pagum ilium iudicaria regebat
; poteftate,fe6tufti fiiiflè.Protinufquë dirëdis fex literis ad
comitelfï vrbis .iubet vt eumyin\5tiim in præfenciam regis
dingeret:quüdfirefiftere çonaretur, vi oppreflliin etiam
interficefet ; fiprinçipis gratiabi cupiebat adquircie. Sed
ille noil refiftens, dans fidéiuflbribus, quo iufliis, eft abiit:
repertümque Flaüiarium domefticum caüfetus cum focio,
ne noxialis iriuéms, pàCifîcatus ciim eodem, redire ad pro-
priaiufliiis feft,datis tamen domeftico illi muneribus prius.
Iple quoque Chuppa iterum commotis quibüfdam de
fuis.fiham Badegefiliquondam Coenomahnenfis Epifopi
diripërefibiihmatrinvomum vblüitrirruens autëm noefte
turn cuneo fbeiorum in villa Marogalenfi,vc Vbluntatem
fuam expleretipræfenfit'eüm j dolumque eius Magatrudis
matèrfemilias,genitrixfcilieëtpuellæ : egreflàqüe cum fa-
imulis contra eum virepulitjcæfisplerifque ex illis , vnde
hon fine püdore difeeïïum eft.
Apud Aruernos vero viiufti cârceris nodte nutu Dei diC
ruptis vinculis,rèfera’tîlque aditibuseuftodiæ, egrefli Ec-
fclefiamingrelîi fimt. Quibus cum Eulâlius cornes onera
catenarahaaddiiuflilïèt,vtfupereospofita, exemplo çeu
vitrum fragile comminütà funt ; ôc fie obtiaente Àuito
pontificeëruti,prOpriæfiint redditi libertati.
In fupradiéfca vero vrbe Childebertus rex omne tribu-
tumtam Ectlefjis quam monafteriis, vel reliquis clcricis
qui àd Ecclefiam pertinëfe vide bannir, aut quicunque Ec-
c le fiæ officium excolebat,larga pietate conceflît. Multum
enim iam ëxadores huius tributi expoliati erant, eo quod
perloligum tehipüs&fuccedentiumgenerationes, ac dir
uifis in multas partes ipfis poifefsionibus,colligi vix poteT
rat hoc tributum: quod Kic,Deo infpirante,itapræcepit e-
mëhdari',vt qüod luperhçc fifeo deDeretur,nec exaétorem
damna percuterentjiiec Ecclefiæ eultorem tarditas de officio
aliquareuocaret.
In confinip vero termini Aruerni, Gabalitani atq; Ruth
eni, fÿnodus Epifçoporum feéta eft contra Tetradiam
reliiftâm quondam Defiderii, eo qitod repeteret ab ea Eu-
lalius comes res quas ab epfugiens fecum tuliffet.Sed hâc
caufàm, vel qualiter Eulâlius reliquerit,vel quemadmo-
dum ad Deliderium confiigcrit, alttus memorandum
pütaui. Eulâlius autem, vt iuuenilis ætas habet, agebat
quæpia irrationabiliter :vnde faétum eftvtàmatreiæpius
increpitus, haberetin earn odium quam amare debuerat.
E
igatoru
îtcrfeao-
: s Ç h i l d c -
berto 1
Cap.}.
Chuppa
C a p . g.
Diuinitus
catcercli-
Cap. 7.
Aruernis
üt Child!
H
'ap. 8. Synod us
tiadiam.