omnia ihfe feeuius,Romanos poterie, ciuitàtéadprehédit: militum datas èft ChildeHcüsi Véïb cümïffet nimiàin lji-
. xunadidolütasi&re^riarctfajjerFràhcpriitngenteMjtoepit
filia's eotluh ftuprofe detrahfetè.ïUfij> ob Kocindignah-
tes, de regno eùm'eiïciunt. Comperto autem , qüod earn
ètiâ interneere Vellén't, Tho'ringiâpétiüj relinqués ibi ho-
'rnihém fibi charum,<jui vjroruhi forentiumanimos Vetbis
lehîbu's. mollire poffiridans èriâ fighum quarido redire pbfe
fit ih patria: idéftjdiuifere fitriül vnuro aur'eüm,&vnâ qui-
dem parteha fecum détülit ÇhildericuS,àlia Veto amicus e-
gip rerinüitjdicens:Quarido hâc parte tibi mifero, partefq;
feohîuhdæ ynum effecérint fblidum, tune tu fecuro animo
inpatriam repedabis-, Abiés èrgo in Thoringiàrri, apüd re-
gem Bifinum vxbfèma;eiuis Baiinam latüifcdeniqüe Franci
hoc eiedo,Egidium fini que fiiperius magiftrüth militiim
d Republica mifliuh diximüs \ Vhâriîniitefregê adfeifcunt.
Qui eum ©dauo anno fiiper ëo's regnaret, amiêiis ille fide-
lis, pacatis occulte Francis, nun'cibs ad Childericum cum
parte illà diuifi folidi, quâ retinueràt,mittit. lUevtro certa
cogriofeens indicia, qüod à Francis defidetaretur,îpfis etia
rbgaiitibüs, à T ho ringia regreflîis, in regriùm fiiurti eftreftitutus.
Hisergo réghantibus fimul Bafina illà quàth fupra
memoraüimus, relido yiro'fiib,ad Childeticum vënit.Qui
Cùm fbiieite intfetrogaret, quadecâufàad eumdeçàntare-
gione vehiffèr,refpódilïe fértur:Nbui,inqiiit, vrilitaté tua»
quodfisvaldeftrënuüs;ideoq, venivthabitem tecum :nâ
'noueris, fiih trâfmarirti's partibus aliquécognôuilîèmvti-
liôrem të,!èxpetilfemVtiq; éohabitàriôhe eius. Â,t illêgau-
deris, eam fibi ih coniugio èopulauit: qùæ concipiens, pe-
perit filiurn, vocauitqUe nohié éius Chlodoüeum.Hiç fuit
magnus & pügnatoregregiüs. '
Apüd Arüerhüm veto po ft trâfitüm fandi Artemii,ve»
hèrandus èfenatbribus epiücopus ordinatur.Qualis autem
ïuerit hicp'ontifexteftaturprelb,yterPaiilinus,dicens: Si ri.
hosvideàs dignos Domino facerdotes, velEXuperiü Tho-
ïolaèjVel Simpliciu ViennéejVel Âmahdum Burdegalæ, vel
DiogenianÜm AÏbigæ,vel Dihamiû Èngolifmæ,vel Venë-
rahdum Arüerhis, vel Alithiü Cadurcis,vel hüc Pegafium
.tiqua paucum tempus'refiden's jvfqj. S-umtnâ flüuîurn ot-
cupàüit. Dèhnius fUrpe quidam Mérbueumrègemhiifïè
adiçrünt, cüiüs Füitfilïus Cliildericüs.
Sed hïecgeneràtro fanatic's- fempër cultibus Vilâeft ob-
fequium præbüiïle, née pro r lus agnoüere Deüm i fibiqüe
filûailim atqüeaqùamm',auiüm5beftiarumque,& àlibtüm :
quoq'j elementorü finicère:formas,ip(àlq;vt Deum colbrè
eilqj àcrificiadelibare cohfiieti.0 liëorum fibrascotdiû',
vbx iilaterribilis àttigiflet,quæ per Moÿlèm populo lo cu t^
èft-, dicens : Non fint tïbï du alii praïtfer me : non faciès t ib i
Iculptileineque adôrabis ,'omnem fitailitudinem quæin
coelo fiiht, & qufe iri terra, & quæ verlàntur in aquïsi lion
facieS ea, & honcéies ea. & illud > Do'mihüm' Déum tuum
adôrabis, &illi folillèruies , ac per riomèfn eiusiurabisi
Quidfi intelligere pbtuiirentquæ pro vituîi conflàtilisve- :
nerarione Ifraelincûpopulü vltio mbfecuta'compitëïïèri't,
cü pofl;èpidu&mriticà,ppft luxuriààatqjfiiltatiônes.cü orè
immüdO piroferréc de eodem fculptili, Hi fiint dïi tui Ifiàel
qui te eduxerut de terra Ægÿbtncecidére exeis Vigintiquài
tuor milià hominü : quid de Jiis qui initiati Beëlp hegorcü
Moabitib.fcortis commixti,àproxirnisëæfi&proftrarisüt;
Ïh qüâplàga Phinees facerdos interéptis adültëtis, fedauit
furorë Dei,& repucaram eft illiad inftitiâ.Qùid fi illa&eoi-
rumaurib.illatafuiileht,qu* Dominuspér Daüid ihtonat,
diccns: Quia omnes dii gehhüm dæmonia, Domihus auté
coelos fccit. &,SimüIàcnra gentium argentum & aurum,
opera manuu m hominû : fi miles illis fiant qui faciunt eajôc
omnes qui confiduntin eïs-Velillud,Gófundantur othnes
qid adorant fculptilej&qui glôriantur in fimulacfis ïuis.Et
icerüm quod Abacuc p’r oph e tà teftatur dicens; Quid prô-
deft fcülp tilé hïs, qîlia fculpfit illud fidor lùùsxbnflatile &
imaginemfiJsa,&c.fecce iftèto'opërtüsëftauro & argentpi
& omnis IpiBttis hÔh eft in ëïs: D'brriinus autem inteniplô
fan do fiio:fileat afecie eius vniuerfa te'rra.Sed&alius pro-
phetadicit': Dii qùï coelùm & térram non fece’re, pereant à
terra,& de liis quæ fub Cbelis funt. Item illiciHæc dreit Db-
Childeri-
ob ftu.
pperalil;ietugin.o
Venerand
Ruftici
Epilcopaminus,
creans coelos, ipIèDeuSforliïahs rétram, &quæin Petrbgoriià,vtcunq;fcïiabétIècü]imida, vidçbisprofc£to
Cap. i!
Quitus i
ea fiint : iplè plâftes eius 4 non in vknü lUndaùit eam, vt hà- ^
bitàretur creauit eam. Êgo Dbminus, hocftiihi nomé eftî
gloriâ meamàitëri nô dabb, néq-, virturem mea fculptili-,
bus, quæ ab initio tranfiere,&alibi:Nuhquid funtïnlicul-
tilibus gentium qui pluant; Et per Ilaiâiterü dicit; Ego pti-
rriüs àc nouiffimus, & abfq; me nó eft Deus & formator,
quemfegb nô nôuërim1. Plaftæ idoli omûéà hihil fiint,&.â-
'màhriffima eorü non pïbdettiht ëis ïpfi fiiht tëftes eofum,
qüià nô vîdëht neqj incelligùht,&: cohftindantüt in eisïéçr
cé orfi'nës pàrcidpe^êius confuhdétutifabrih. fiiht ex h’0-
minibus.Quis formaüit Deu,& Ic’ülprilé cbnflaüicad nihil
vtile*, in prunis&malleis fo'rmàuitilîùd,& operarus ëftih
brachio fortitudinis fii^.SimUttër&àrtifëx Ugnarius-,in’cir-
cino tofnauit illud, & fecit imagine viri qüafi Ipeciofi ho-
mihis habitahtis in domo. Succidit lighû,bperams eft,ïèdt
rcUÏptile,&âdorahitÿtI}ëü. GIaûis& malleis compàgihauit,
vt non diflbluatur. Pbttàtâtollùntür, quiàincetiëre nô
dignifiimos totius fidfeireligiçnilq; cuftodes. Hicin ipla
domihfiri NatâliSVigilia tranfiflè rèfertur.Marte auté faéto,
ptbeeflio folénnitàtis funeris eius obfeqüiü fiiit:poft cuius
obitü fcéda apüd dues pro épilcopatü contentio verteba-
tur.Cumq-,par tes inter le diuifæ,aliü aliumq;erigere vçllét,
tnâgna coliifio eratpbpuli.Refidentibus tarnen epifeopis,
die dôftiihicb, mulier quædam Vclata atq; deupta Deo,au-
détef âd eos ingreditûr: quæ àit, Audite me làcqrdotes do-
miniclcitote ehiïh, qubd noneftinhis bfeneplacitü Deo,
quos hi adfàcérdotimn elegéte. Ecce h. Dominus hodie i--
pfe fibi prouidebit ahtiftirem; itàq; riolite contutbare neq;
collid'et'epôphlü-,lèd patiéteseftote parumpertDominus
ënim nunc dirigit, qui regat Ecclefiam hânc.His itaq; mi-
f antibus hçc verba,fiibitoRufticus notnine,quierat exip-
ïa vrbis Aruernæ dioecefi prelbytéràduehitîiplè n. iâ muli-
éri per vifibhehi fùetât i nd ica t us. Qu o vifo ait; En ipsü que
felegit DôminuS: ecçe qualem vobis Dominus ponrificem
deftihauitiliic ordihetür epilcopüs.Hæc ea loquéte,omnis
populus cun&a contenrione poftpofita,clamauit dignum
aciuftum e fié. Qui in cathedra poli tus,lèptimus in eodem
loco pontificatus hohorem populo gaudente,fiifcepit.
valent .-reliquum verb ligni ,fa&um eft nominibus info-
cum ,& calefadi fimt. Ex alip vërot)eumfeçit,& fculptile
fibi.-curuatur ante illud,& adorâuit illud, &ôb(eCrat dices:
Libéra me,qüia Deùs meus es tu.ïriediétatê eiüs ignicom-
büffij&coki fiipër carbô'nes eius pànes,cbxi carhes,& côe-
di,& dereliquô fciu's idolum fada. Ahte trüncum ligni prb-
cidàm; pars eiüs cinis eft.ÇorihfipiehsadoraüitiIlùd,&hô
libéràüitanimam fiiàm : neque ditit, forte mehdàdumeft
in deXttàmeà. Hæc autem FranCorüm generationohin
telléxit primühi, intellexerunt autem pofteà,ficut fequens
hiftorià nàiïàr.
Âuitüs n. vhüs èX fenatoribus, & Vt vàldé mâhifeftüm
èft düis Afu'emüSjCüm Romanum àmbiflèt imperium,lu*
xùriûïè agerè volens,à fènatoribus eièétüs, apud Placentia
Vrbê èpiftopuS btdinatut.Gomperto autem, quod adhuc
îhdignàns lenatus, vita eum priuare vellet, bâfilicam fahdi
Iuliàni Atuetni martyris cummultismiuncribusexpetiüit;
fed impleto initinere vitai curfii obiit, delatufqi ad Briuaté*
sé vicum,ad pedes ante (Ji&imartyris efi: fepultus:cui Martian*
fucceflit. InGalliis auté Egidius ex Romanis magifter
Apud Vrbehi veto Turonica, defimdo Euftochio epi-
feopo, feptimodeçimo fàcerdotii fiai ahno,qqintus poft
bèatüm Matrinü, Perpetuus ordinatur. Qui cum virtutes
affiduas ad lèpüichrum eïus fieri cerneret,cellulam quç fii-
pèr edtn^bricataïuerat,videns paruula indignam tali bus
miraculis iudieauit.Qualubmota, magnaibi bafilicà quæ
V%hodie permanet,fabricauit:quæ habetur a ciuitàté pat
fiis DL.habet in lôgum pedes Centum: lèxaginta, in latum
fèxaginta-.habetinaltum,vfq;ad cameram, pedes quadra-
gin ta quinqj.Feneftrias in altârio tri gin ta duas, in cap (b vi-
ginti columnas,quadraginta vnasin toto çdificiojfeneftras
ji.columnas, 120. oftia o6to,tria in altario,quinq; in caplb.
Solennitas n.ipfius bafilicæ triplici virtute pollet: id eft de-
dicatione téph, transktione corporis lànôbi : ordinatione
éius epifcopatus.Hanc enim quarto nonas Iulias obferua-
bis: depofitionem vero eius tertio Idus Nouembris elfe
Cap. i.
Euftoch
acFeipc
tu us Ep H
1HK1l
Namatius
icclefiam
Aruer.fabricàuit..
Cap iSy
Vitalis ôc
rcliquiz-
Cap.15 .
Prxliantut
Saxoncs
Viûoiîoj
■uxutiofûs
occiditox.
Cognofces. Quod ftfideliter cèlebraueris & in prælènti fe-
culo,& in fucuro, patrbeinia beadantiftitis promereberis.
Efquoniam çâmera cellulst illiuS prioris, elegahti opéré
fuerat fabriqua indignum duxit làcerdos, v t bpera eius de- -
périrent ; fed in honore B. Apoftoîbrpril Pètri&Paulia-
hani conftruxic bafilicam, in dtià cameram lllam affixiç,
multas &aliaSbafiltcas ædificauit . quæ vfq; hodie in Ghtû
fti nomine confiant.
Eo tempore &bafilica,beati Symphbriaiii Auguftbdtl-
nenfis martyris, ab Eufrbnioprelbytero ædlfiçata eft. Et
ipfèEuphronius, huius «ièincepsvrbisepifCdpatüm fbrti-
tüs eft.Hicenimmarmor quod fiipcf kriClum fbpülchrum
beati Màrtini habetiir,cum grandi deuotione tranfihifit;
Sanélus Vero Namatius, poftobitum Ruftici epifëopi,
apud Aruêrnos irt diébusillis oiftauus erat epifeofus. Hic
Ecclqfiarii quæ nürtc cbnftat, Ôcveterrima intra muros ci-
uitatis habeturjlub ftüdio rabricauit, habentem in lbngum
pedes centum quinquaginta.in l.ttu pedes lèxaginta, inâl-
tum infra capjfiim yiqi'carnerâ, pedes quihquaginta:inànte
abfidé rotundam habens, ab vtroq; latere afcellas eleganti
çôftrudtas opere,totumq; ædificiüm ih mpdÜ crücis habetur
expofitü. Habet feneftras 42. columtias 70. bftia oéto.
Terror nanq; ibidem Dei,& claritas maglra éonlpicitnr : &
vereplerumq',inibiodor quafiaromatum fiïauilîîniusad-
liènire à religiofis lèntitur.Pariétesad altarflïm opéré fàrfti-
rio, çxmulto m armor um genere.exornatos hàber. Exa6tb
ergo in duodecimo ahnb beams pontifeX ædificio, Bono-
nia ciuitàté Italiæ facerdotes dirigit ,yt eireliqüias fànétb-
rum Vitalis & Agricole exhibcant,quös pro noihinéGliri-
fti Dei noftrijCrùcifixos manifeftiflime cfiè coghouimits.
2 Cuius coniunx bafilicam lahéti Stephani fuburbano
tnurorùm ædificauit. Qüarn cum fuciscolorumadorliarc
vellet,tenebat librum in finu fùo, legens hiftorias Atftiohis
antiquas, piétoribusindicans quæ in parietibus fingere dë-
berent.Faétum eft autem quadam die,vt fèdehte fila in bafilicà
aclegéte, aduenitet quidam pauper ad oijarioném : ôc
afpiciens eâ in veftè nigra,fenio iam proueétâ, putàuit eflè
vnam de egentibùs, protulitq*, quadram panis ,ÔC pofiiitin
finu eius.&abfcèffit Illà vero non dedignans munus pauperis,
qui perfônam eiüs non intellexit, accepit & gratias è-
gitrepofuirque hanc fuis epulis anteponéhs, ôc benedi-
étionem ex ea fingulis dieb.us fiimens, doneeexpenfâ eft.
IgiturChildericus Aureliann s pugnas egit:Odouacrius
vero cum Saxonibus Andegàuos venir: magna tune lues
populum deuaftauit.mortuus eft autem Egidius&reliquit
filium Syagrium nomine : Quo defunfto Odoüacriusde
Andegauo & aliis loCisbbfidesaccepit. Britanni de Bituri-
ca à Gotliis expulfi fiint, mulris apud Dolenfêm vicum'
peremptis. Paulus vero cornes cum Romanis ac Francis,
Go this bella infulit,& prædas cgit. VenienteveroOdoua-
crio A ndegauos, Childéricus rex fequenti die aduenir, in-
tererhptoque Paulo comite,ciuitatem obtinuir. Magno ea
die incendio domus Ecclefiæ concrc mata^ft.
His ira geftis inter Sâxonès atque Romanos bellum ge-
ftumeft:lèd Saxonesterga vertentes, multbs de fuis, Romanis
infèquentibus gladio reliqnere : infulæ eoram cum
multo populo interemhto, à Francis captæ atque fubuer-
fæ führ. Eo anno menfe nono terra tremuit. Qdouacrius
cum Childericofoedusiniit, Alamannofque, qui partem
Italiæperuafèrantyfubiugamnt.
EoricusautemGothorurrI rex Viélorium ducem fùper
fèptem ciuitates præpofuit anno quarcodecimo regni fui.
Qui protinus Aruêrnos adueniens, ciuitàtéaddere voluit:
vnde & cry ptæ illæ vfque hodie perftant ad bafilicam fan-
éli Iüliani, ôc columnas quæ fiint in æde pofitæ exhiberi
iuffit Bafilicam fànéti Laurentii ÔdandH Gfirmani Licania-
qenfis viciiufïîtædificari* Fuit aurem Arucrnisannisnoué.
Super Euchiriùm vero fènacorem calumnias deubluitique
in carcerepofitum, noéteexrrahiiuflit,ligatiimqueiuxta
parietem antiquum, ipfiim parietem fuper ei#m èlidi iuffit.
Ipfèverodum nimiumelïèt inamore mulieruluxutiofiis,
& ab Aruernis verereturinterficijRomam aufiigit ibiqyfi-
milem tétans éxercerc luxuriS-, kpidibus eft obrutus. Pbft
cùPexcefsü regnauit Eoricus an nos quatuor,' obiit aurem
anno 27. regni fui. Fuit etiam & tune terræmotus magnus.
Defun^o autem apud Aruernos Namatio epffcopo, £- ,
parchius fucceflit vit khdiffi mus atqüe religibfus. fetbüiä
eo tempore Ecdefiaparuä ihfra murbs vrbis pcfTeflioiie
habebat, ipfi facerdoti inipfb quod mbdo Salutatoriu d i-I
citur,manfioerat, atqjadgratias Deo tempore nodurno
reddendas ad älcariüm Ecclefi« donfurgebat. Fa<äum feft
autem,vt node quädam ingrediensiplenamEcclefiaro d^-
monibus reperirCt, ipfiimqi prindpem in rhodtith ornate
nlulleris.inthroni illiils cathedram refidentem.Cui aitpo-
tifex,0 meretrix expcrahda, no fuflicit tibi Ibca cunda va-
riis pollutionibus inficerd, adhuc & Cathedrath a domino
Confedratäitt feetida feflioniS til* acceffione coinquinas?
abfeed e a döiho D ei, nea te amplius polluatur. Cui ait, Ec
quia mihl mbrefricis nom6 imponi$,mtilcas tibi parabo in-
fidias bb defideria mulieru.Eth^cdicehs,ficut fumüS eua-
hüit. Verlirttahie facerdbs tentatus eft per cömotione ebr-
pöris ad Concilpifcenriair:fed figno crucis fand^ munirtts,
nihil eiiftitnidis nocere potuifFerütetiä ipfiim in ar^eGfi-
tobenhici montiS mohafteriü collöcaffe,vbi nunc oratoriö
eft,&ibife diebus quadragefima* fatid* recludere: didfh-
cem ccen* döminic* cum m^gno p(alientio comitanribus
clericis,cmibufq;,ad eedefiam fua reuertebatur. Quo mi-
grante,Sidonius ex prcefedo fiibftituitnt.vir fecundum ft-
culi dignitateVn nobiliffimus, & de primis Gilliarum ffena-
tbribus: itaytfiliam fibi Aüiti imperatOriS in matrimonib
föciäret.Huius tempore, cum adhuc apud vrbem Aruer*
nam VSdoriu«,anus fupra meriiinirnus, üioraretur, fuit in
.Monafterio beati Cyriaci,vrbisipfius abbasjAbraham nomine
: qui fidb atque operibus Abrahse illiuS ptioris reful-
gebat,ncutmlibroVit*eiusfcnpfinius. Sandtis Vero Sidonius
tanrje facundi* erat,vtplerumqüe ex improuifolu-
Culentiffime q u i voluiflec, nulla obfiftente mora compo-
fieret. Contigit äiitem quadam die, vtad feftiuicatem bafi-
licae thohafterii,cuius fupra meminimus, jijuitatus accede-
tetiablatoquefibi nequiterlibello, per quem factofahda
folenniaagere confueueiat,ita paratus a tempore cundürti
feftiuitatis opusexpficuit, vtao omnibus mitafetur, nec
putareturabadftantibus ibidem hominem locutüih fiiif-
fe,fedangelum. Qiiodin prrefatione libri qUeihde Mifiis
ab eo compofitis, coniunximus, plenius declarauimus.
Cum autem eflet magnifies fanditatis, atque vtdiximus,
ex fenatoribus primis, plerumque nefeiente epniuge, vafa
argentea auferebat adomo,&pauperibus erogabat.Qucd
ülacum cognofeeret-, fcandal&abaturin eum-fed tarnen
dato egenis precio, fpecies domi refticaebat. Cumque ad
officium dominicum fuifTet mancipatus, & fandam age-
tet in feculo & vitam, furrexere contra eum duo prefbyte-
ri,& ablata ei omni poteftate a rebus Ecclefi*,ardum ei vi-
dum & tenuem relinquenres,ad fömmam eum contume-
iiam redegere. Sednohlongi temporis fpacio inultam e-
lus iniuriam diuiha volujt fuftinere clemenria:nam vnus ex
hisnequiffimis&indignisdici prefbyteris, cum ante
dem minatus fuifler dum de Ecclcfiavelle extrahere,fignu
ad matucinasaudiens fuifle commotum, ferues vellc contra
iandurn Dei furrexit, hoc iniquo cor<Je explcre cogi-
tans, quod die praecedente cradauerac. Ingreffus autem in
feceffinh fuura, dum venrreih ^urgare niritur, ^)iritum ex-
halauit.Expedabatenim puer aforis cum cereo dominum
egrefliirum.Iamque aduenerat lux,& fatelles dus ,idefta-
liusprefbyrer,mittitnuncium dicens; Veni netardaueris,
vc quae nobis die hefterna conuenerant, päriter explca-
mus.Sed cum refpdfa dare differret ex^nimis, eleuato puer'
Velo oftii, reperiLdominum fiiper ct llulam feccflus defim-
dum. Vnde indubitatum eft, non minoris ctiminishunc
reum cfle,quam Arrium ilium,cui fimiliter in feceflii fnere
interna depofitaper partes inferioresegefta:quianeciftud
fine haerefl poteftaccipi, vt in Ecclefia hoh oDediat^t facerdoti
Dei, cuiad palcendum oues cornmifl.e funt^oc die
fe ingerat potcftati.cui neque a Deo, neque ab ho mini bus
aiiquid eftcommifliim, Dehincbeatus tacerdos ,\ynoad- 1
hue manente nihilöminüs inimico, fii£ refti t u iciir mkefta-
ti. Fadutn eft autem poft hacc, vr acCedehte febfc ifcgrbtare
caepiflet,qtii rogat fiibS,vtcum 1‘nEccle'fiam fön'cnt.'Cum-
queillucillarns fniflet, CPhueniebatadeurn mulu'tudovi-
rorum ac mulierum, fimulq; etiam Sc infantiupkogemiu
• ____________ ^ afque
turEccle-
fia,quorum pnneeps
Vionatur. I
Eparçhiil
ilgnocrupcliic
jetatipnes.
Cap.ti.
Sidoniu*
deftitutus
mccoletibteuru it. i;
Presbyter
pifeopum
tCiccph.li.
capji.