vel rcuelationem Chrifti, & cuangelium Paulipatefadfcum
eft, per teftimoniaprophetarum: quamuisenim hoe ante
prophet* pradicerent,tarnen quomodo futurum efletnëc
ipfi quidèm prophet* fciebant. Po tcrant enim credere eos
tatiquam profelitos admitfendoradfidem. CognitifoUfapi-
enti Deo.Solus h*c ante Deus pfajfciuit: fiüe folus naturali -
ter fapieris. Qupmodo folus to n u s , cum & homo bonus
dicatut.Nos eniiüt dono Dei boni,vel fapientes efleppflu-
mus-ille natüra.Notandum quia non dixit folifapienti patri,
fèdfbli fapienti Deo,qui eft crinitas *tema.Ptrdominum
lefitm ChriftunijCUÏ honor & gloria infcculafèculorum.AmethPct
Iefum Chriftumnonanobis ipfis.
Finis epift. Pauli ai Romanos.
AD CORINTHIOS
EPISTOLA PRIMA.
A R G V M E N TV M.
Corinthii fiint Achaici: & hi firniliterab 4poftolis audierunt
verbumveritatis, & 'fübuerfifunt multifariè dfalfis Apeftolis.Qui-
damdphilo/bphtaverbofrt doquentia.alnfecla legis ludaica,vidu-
fttfunt. Hosreuocat Apoftolus adverdm euangelicatn fapmtiam,
fenbens eiis ab Ephefr. Corintfm metropolis eft, & ideo quodipfis
firibit,Dmni Aihaiaftribtt.
AVLVS.Autoritatis eft nomcn.Vocatus apofto-
luslcfuCbriJli.ln viavoca'tus,vtefIèt apofto-
>lus Per voluutatem Dei. Voluntate Dei voca-
tus &illuminatus crcdidit. Et Softhenesfrater.
Nonapcdlolus , iedex ipfis fciens erat. Ec-
clefid Dei,qua eft Coriimi. Eft Ecclefia & non DeLSanftificatis.
Per baptiimum. In Chrifto lefu. Gratia eiusper quam fal-
uamur. Vocatis fanftss cum omnibus. Oftêndit qu* fit ecclefia
Dei,qu*lauacro falutariablutacft.San&oscorripit, vt
iÜi c*reros arguant,quia nee ipfi fine peccato: fïcut laluator
propter Pharifiedfc difcipulis dicit, Videte, & caüëteabo-
mniauaritia: qui nihil habebartt. Qui inuocant nomen domini
noftri lefu Chrifti in omni loco,ipforum,&noftro.ln\iocave,intns
vocare eft.quod licet ad omnes, led maxime ad facerdotes
pertinet inuocare.ficut ibi,Sicbenedicitis fijfos Iffael, in-
uocantes nomen meum. EtDauidait,Et Samuel inter eos
quiinuocaqt nomen domini. Nam facerdosfuit,qui & fa-
cerdoti fiicceffit,& qui hoftias offerëbat, & de quofecun-
dum hiftoriam di&um e f t, Sufeitabo mihifacerdoté fide-
lem. Gratia vobis érpaxdDeopatre noftro & domino lefuChri-
y?0.Notandu,quia fèmpetgtatiampr*rqittit cum pace Gra-
tiasago Deo meofemper provobis,in gratia Dei,qua data eft vobis in
Chrifto lefu Gratias quidam ago quod habetis fcientiam,fed
vqlo vos fcire qu* fit vera fcientia,qu* cócordat in onmib.
catholic* fidci.Vt folet,primum prouocat. Quja in omnibus
dmitespaftieftis in Ulo. In omnibus doétrinis dono Dei per
iapientiam,qu* prophetas & amieps Dei conftituit. In om-
niverboy&inomni fcientia. T am veteri s teftamenti quam no-
ui.Sicut teftmonium chrifticonfirmatueftin vobis. Teftimoniü
Ghriftiquod dixit„Omnis fcriba d oótus fimilis eft homini
patrifamilias,qui profertde thefauro fiio noua& vetera
vt nihil defitinvlla grat;a.Sicm dicit Salomon, Venerunt mi-
hi omnia fimul cum ea:id eft,cum fapiemia.Expeftantib. re-
uelationem domini noftri lefu Chrifti. Q u i nunc tanquamab-
fèns non videtur.j^«/ & confirmabit vos vfque adfinemfine cri-
mine,in die aduentus domini noftri lefts Chrifti.Sicutsdiprophe-
ta, Co n firma me in verbis tuis,& illud,Pax multa diligent i-
bus nomen tuum,& non eft illis fcandalum.Fide/» Deus, per
quemvocatieftis.Quia confirmauit fidclisDeus.Infiiïetatem
filij eins lefu Chrifti domininoftri.Sodetatemioannes oftêndit
dicens,Quoniara Deus lux eft,& tenebr* in eo null* fiint:
fi dixenmus, quia fbciet^em habemus cum eo, & in tene -
bris ambulamus,mentimur.EtPaulus: Si commorimur,&
conuiuèmus.-fi fuftmemus,& conregnabimus.fifpcii fuerimus
conuerlätionis & paffionum,erimixs focii dt in glorw,
Ob furo autem vqsfratres. Hucvfq; cum laude pr*fatio. Hinc
iam caufäm diffenfionis exequit\it.Pernomendomm noftri lefu
Cbrißi.In quo nomine videbitis figna fieri. Vt idipjum di-
catis omnes,& non ftnt in vobis fcbifinata.Yt vnum fentiatis, v el
confiteamini.S/r« autem perfeltiirieodem fen[u,&in eademftn-
f«»fM.Siynum&fth6iatis &pr0f?ratis,tuncpoteritisefte
perfedi. Significatum eil enim miht de vol isfratresntei ab bis qui
funt Cbloes,quia cotcntiones intervosfunt. Quomodo Apofto-
lus credidit d-e ablentib cum feriptum fttjNop credasaudi-
tui vano:& cetera muka?Sed hanc grati am habebat, y t fcire
t quid abfentes agerent,ficur ad C oloflenfes ai t, E tfi cof-
porc abfens, fpiritupr*fens,gaudens, &videns ordinem
veftrum.Hocautem dico,quodvtiufquiqueveftrumdicit,Egoquidem
fum Pauli,ego autem Apollo, ego Vero Cepha. In apoftoloru
perfona hoc de pfeudoapoftolis dice bat,qui per upiei
mundi circumuencrant eos,quia vnulquifque eius fe dicebat
eflè-,cuius doótrinam diligebat, cum diuerfas haberen t
doärina s , fi ergo nec de veris apoftolis dicendum eft,
quanto magis deulis qui nihil eta.ni}Agoautem Chrifti. Di-
tsifiuett Chriftusi nunquidPaulus crucipxuseftpro vobis fPauci
dicebant ,quod omnes dicere debuillent. Diuiditur
pus , cum membra diftentiunt« Poteft d id illis , qui
Chrifti exemplo Abraham volunt imitari; Nunquid A-
brahamcrucinxus eftpro vobis &illüddomini , in quo
d o c e t, nondeberc nosqu*rere quid alteridifcipulopr*-
cipie t : ait enim Pcrro, Quid ad te ? tu mefèquere. Aut in
nomine Pauli baptizAtieftis ? Habebant ergo ifti baptifmad:
facramentum, fed hoeper contentionem , & zelum in
fcifmavertebant.&carnaliterfapiendo aliter de Deo cre-
de ban t, dum fibi ipfi fenfii carnali Deum qualem voleban t
fingebant, atqueita tantum longe aliter quam Deus eft
credebant,quantum a veritate vanitas diifert: quia animalis
homo nonpercipit ea qu* funtfpiritusDei. De talibus
dicit,Et circuniferuntur omnivento dodrin*. Gratiasago
Deomeo,quodneminem veftrum bapti^aui inifi Griff um, &Ca-
iu»i,ne quts dicat.quod in nomine meo baptizjtn eßis. Baptiftui
autem & Stephana domum. Caterum nefiio fi quem altum bapti-
zjtuerim.Non enim mißt me chrißus baptizjtre,fed t uangel zjtre.
Quodficeuenit, vtneminem veftrum bapdzarem | nam
forfitan dixifletis,quodfn nomine meo baptizarem. Nc» in
fapientiAverbi , vr noneuacuet ur crux Chrifti. Euacuantiili
vim crucis, quihumanafapientia gloriantur , quamilla
damnauit. Verbum enim crucis pradicatio euaugelii efï. Chrifti
crucifixi. fereunti. tu quidemftultiiiaeU. Incredulis, &
non intelligentibusyirtutempei,ftultitia videtur, Dei fi-
li>im diccre crucifix um : fideles autem, intelligtint Dei efle
virtutem,cum & diabolum luperauit, & mortem. lisautem
quifalu/ fiuntjdeflnobis, v.rtusDeiefl.Fidem infundedo fal-
uauit.5r?7/> tum eil enim, Pt rd 'am fapientiam fapii ntium, & pru■
dentia prudentiu reprobabo. In ad uentu Chrifti impletum eft
Vbfaptensi Vbifcnbai Eligendopifcatores,philofi)phos re-
probauic. Vbi mquifitorhuius faculi î Quifapientiafim conquinr
cum cæcens de occulns,vt de abditis rebus àe natu -
ris finguloru.Vnde eft h*c fàpientia,quam reprobat Deus,
eu omnis fàpientia à domino Deo fitîfèd ifta iapientia talis,
& fècularis,nô eft de furfùm defcendës?Ièd müdana,idco vt
ft ulta à domino refutatur, quia fè putat aliquid e lle , & p fuâ
fapientiam occulta Dei cognofcere : fed ifta fàpietiaanimalis
6c diabolica eft. De talibus fàpientib. dicit Deus, Quia
abfcondifti hæc à fàpientib,& pmdentib.Ncww ftultamfecit
uit mundus per fapientiam Deum,placuit Deo. Omnia in fapietia
fecit,in qua debuit ipfe cognofciquifecerat, qui etiaipfis
ad cognofcendum eumdederat fapientiam. Perftultitiam
pradicationis fdluosfacere credetes? Q u * apud illos ftulti tia ha-
beretur. Quomodo & ludaifignapetunt.Ex confuetudinc pro-
phetarum,qui turn etiam fine fignis cognofcere debuerut,
videntes non crediderunt. Et Gracijapientiam quarunt. Ra-
tionem human* fapienti*. Nor autem pradicamus Cbriftum
crucifixum. Qftenditmultum diferepare illohimfapfentiS
a doftrina (ua.Iudaisquidem fcandalum. Scandalum eft Iu-
d*is,fi pr*dicamus efle jpfum Chriftum, quem ilficruci-
fixerunc : fcandalum illis eft audire mortuum Chri-
ftu ra , ficut dicebant, Nos audiuimus ex lege ,quiaChriftus
CAP. II.
&
ftus manetinæternum.Gentibus autemftultitiam.Non intel-
ligentibus mifericordiam Dei efle, quæ ftultitià credeba-
tur. Nifi enim (aitprophetà) ctedideriti's i non ihtelligetis;
Ipfis autem vocatis ludais at que Gratis, Chriftùm Dei virttitem,
& Det fapientiam. Quam non credit 'p rofe^û dùrn nèfcit:
cum autem crcdiderit, quam innrmitatem 'putauéràti iri^
telligit efle virtutëm, quia intelliguht myfterium pietatis
efle dum credunt. Si Chriftus Dei virtus, ëtgb fempittr-
na. Sempiterhus igftur Chriftusi qilia alibi dicit, Serrt-
piterna quoqüé virtus ëiüsj & diuinitas,& fàpienda.Quod
hæreticinonintèmgêntesijpartem ihiperfewûîn blàï|)fie-
mantjdum dicuntfuiflepatrem aliquando fine filib'i ergo,
fuit fine yirtutéjfîne verb6,fine fàpïëhtia,finé iuftitia ,duod
quam ftulte dicunt,agnofcant Dei virtutem.propter figna;
Dei fapientiam propter do&ririam. Quia quod ftultum eft
.,53
yirtfitem eft cbll&ta in hpmihe- Sapienuam loqumur ihttt
fcrfittos. Et nos hàbëimu’s ‘âiuiham fajpiëhtiatn, fed cam vqs
càpërfe nbn poteratis: ’quia adhufc la'öe hufrimmi, '&fn fide
iffa \ero non hum fe(uli,jneque
fprincipum humfàuli. Siue rëgiin^ fiue philblbphofuliiiYel
efertè j^Hhcipóm Iud*brbm ', 'vel çôhtfan* rortitudihis-
QtàdefiruuntÙr. Cùm fàpientia fua, atquë do'^riha, àdüehi-
'CntÇgraH^ Çhrjfti; Scaloquimitr Dei fapientiam. Q u * th ri.
ftus intëlligïtur; qui &pi*dè1^^tusëft, fic'ut diçitad kb-
mmo\, ïnmyfteYio qn'a;db^fnéifae^9q«ampMêmuit Dm
‘(tniefeciila ihglortdmnoftra. Siiie ih pr*fcieh'tia,mie ifire ante
tépora, fiue quia miùlti jpfophet* cujpiëruntvidete, Sc quâ-
quam foigula feierinh hem’o ramen ad plenum cognoui't
Quam némoprincipiïbumjeculi cognouit. Pjlatus 6c Caipiaÿ,
. . . L , ^ Velcërtebmnesÿrihdpcs^derdotu'm,S ^m 'co édmM ,
pei,faptemiuseft hominibus. Quia ftultum videtur Deo , fâ- j nuhquam dominum’glma crucifixijfent. 'sédficut fcripium e ft
piéntius èftomnibüs homfiiibüs : quia ^pientïafuafaluari '
h ó n p b téran t, qui per crucëm domini lîberati fiint : fic'utfi fquafraparam Deus ijs qui düiguht ilium. D objnus maieflatis
^ « S jû p ie n riô r^ ro ife c u s ïèrmo aduocati, quamferino ‘&merito&nàtufa oinhis creatur* dominùs éffeâüscft,
fajMcntiffimi ruÜeani. StültümDëimdicabàhir,quando
àiidiebant Deüm paflum. Sëd hoc erat îàpientius. Br Iproprer quod & DeusiUum exaltauit,&dlonauit illi fio-
qubdinfirmum èft Dei, fortius eft hominibus. Mortem quam mén, qudd eft fiiper dmnë nomen, pro vnifâtfepërft>fi*;‘&
nec gigahtes ëüad'ére “ potuerunt, homo crucifixus, in ' Dëus
Deo affiimptiis, ëûicit. Videje enim vocattotiem veftramfra- quâUo ifta dicebat doinihus in corporeeratin tems.buQ’
fiyr.Iqvobisipfiàprobateqüôddico. Qiiia non rnultïfqpi- hiamërgoChriftuishq'movebs,&Deus‘veWsiëxduprici
eHteifecundum carnem, non multi potentes , nô$ niuXti notites. fubftan'tiaynaperfbha, & homo Dëus, & idéin rex elofïæ,
Quia pauci fapientes crediderunt : per fuperbiam enifii :db?hihùfqjVfÂutum iioii fit crucifikusmro ihuioïabni diuî-
ïàpiëntiæ fecularis , mfilti Dei fapienti* volüerünt efTe nitate:&cruçifikusfitifi hominë.bio vnî'tàte berfon*;itaq-1
Gmèâi'-'Sidqit* ftultafunt titundi èlegit Devis , vt confundat birÖ,atq; ihcbgftabili riiodc) jpaflus eft Deus, & non pâfla
fapientes : & infirma mundi elegitpeus ,v t confuhdatfortia : '& tliuinitas. M is autem reülauit De'usjerMtum fuué. Non
ignobilia mundi.&cbntetnptibilia elegit Dmr&ea qùa honfunu memo noftro reuêlauit nobis, fed fiiairatia, qui pèr fidem
vt ea quafunt defttueret. Hoc eft, ëlegïtDeus popülum gen- eiift accëpimus fpiritum fanâum , qui voluntatein Dei
tium, qui non eratpopulus Dei, vt deftrueret populum npbis oftêndit. Spiritus ehim omniaferutatur, et tarn profunda
Iudæorum, qm fe ëfle gloriabatur Dei. Semper .ifto- ; Dei. Qt<ù enim frit homnu^uafintlfomihis, nifiMritushôMnü,
rum tnumglonano arguito^ficùybriptum eft, Non qninipfretèltabquaDeifimnmrio^
glonetur fapiens m Iapientia fua i nèque forcis m forti- pcüteèflèhbfidülriees,qmfadhroltó
tudinefua.hëque diuesin diuiidis fiiis. Ipfe qùoqüe do- Deibcculçafdfèdicitür. Nosaûtemnonjbiritum huius mundi
ramus qttod perprophetam dixërat,uifëad noftram ex- !
emplum impleuit. Demque dura de paupëre riafeitur i re- ! ëft, qui fe mundatósihiiöluit;, èdbpïicàt; ibirituMnuhdi
probatdiuitiàs: dum htetasnon difeit,réfutât fec'tilifapi- habèt:nonhabet:fpïritüm$nàiim. VffrïàmusquadDeAdo*
entiami dum traditur,hôn refiftit, qui poterat, totum j natdfuht nobis,qua & loquimûr. Pet aduëhtum,paflïônëm &
raùndiuh vnofermone fubuërtèrë,humànam tarnen forti- ! fefiurredtóneniéiüs, dóho fpiribis fandi, quietiam yôbis
tuainëm hihil eflè i^hftraüit. Vnde humilient fe Deo, fi anhuntianius; Audidonatai&tacedeberitis. tJonmdo'âis
btt^nafapienti4te^is,frdmâoüririafrirkiss, Mohaphilofo-;
phisrdo'^i,fèd à Dei fjpitit^.Spiritalibiufriritalla comparante)'!
Spiritalibus,qui ëaeapere poflunt afleueràhtes .Animalis au-
temhotnononperciftt etqiufuntJpiritusÙèi Qui fpiriturn Dei
non fijibet, anfmaliseft:;q\iiaritii àniffialium viuit, qui pü-
p t nihil elfe poft mortem, fèd hoefèdebereagere, quoda-
nimalia; id eft, mandticare, & liixuriari, frtïiovi.Stultïtià eft
enim & non poteft tnteüigere ,quid friritaliter examinatur.
Stultitiailli videtur prirnûriatu^Deüs »p^fliisj teiiirreiiÊ:
fecundo conténere qu* tua funt : pr*ftareniaxiilam.‘&c*-
tera. Spiritalisaùtem dijudicat omnia. ludicât vàhüm eflèhii-
iulmodi hominem, prôbatï examinât à^ipfè 4 hullo cacnali
intèfiigitur,^qùoquis^iritiiagat.Eri^rf/7e^r«fi/«drf4r«^
Qÿfsemm cogmuitfreitfum domini, qui Inftruat eum ? Modo timet,
tos, Sc melio res apoftoli s & feducc bant eos in ftiultis erf o--
ribus do&rinarü; quomodo dici poteft contra Pelagianos,
qui dicunt fe fuafapientia e ^ fa lu a to sF r nonglorietur otnnis
faro inconfpettu eius. Carhalës fiint, qui de fuis meritis giöri-
aritur; fed cito cadent,ficut flos foeni.Ex ipfo autem vos eft is in
Chrifto Je)«.Si ergo ëx fpfö ëftis, holitë illos adfiiirari, quois
illenon elègit. Quifu ftus eft fapientia nobis d Deo & iuftitia.
Vtnos feceret fapientes,&iuftoS,&fan(ftos.Contra Aria-
nqsftcit locus ifte^qui dicunt patrem fuiflealiquando fine
filio,qui eftfitpientia. Effanftificatio & redemptio. Corporis
noftri in refiirfeótiorie. Vt quernadmodum fcriptumeft, Qui
glorïatur in doMlH&glorietur: Non hoe feculo,nec in propriis
meritis, ficut ratilri, quifëChriftianos credunt, & Pelagia-
no errore decipiuntur.
Et ego cum veiïiffem ad vosftatres,veni non pérfublithitaternfer-
monis, autfapkntUannunciansvobisteftimoniim Chrifti:«one-
nmiudicduifrire'me aliquid inter vos. Quia oftenderac non il-
lqs debere admirari numanam fapientiam, fluim ëxem-
plum replitat:qtiianón ipfè per humanam fapientiam pr*-
aicafïèt. Nifiréfiim Chriftum, & hunt crücifixum- Quod apud
hóminesftulèumvidetur.Ef egoininfirmitate, & intimore&
trenroremHltófüiapüdvos. Noniniaëfcantia Ètfermo meus,&
pradkdtfaMetfjiMiripér/uafibiltbusfapientia verbis ,fèdinoften-
ftone Jpiritui (ft virtutis. Quia valdë difpiïtatotes erant jfti
Corinthi), tifnuit neilli refifterent, aut ne illis 6c hoe ali-
quaphilofophia vidétetur, 8cnon credèrënt: idëo magis
yirtutis oftcnd&CVtfidèsVèftranonfittnfapientia hominumfed
invirtute Dei'. Säplentla hiimäfla ad brëiie fëmpüs placet: H l....m —PRUUH gft, qriörtiodó Déüftliéffiifcgfldës pëmtanët, qu* përDei gratiafuerät inchoata: ergo iam valaerantin hohbrem fa-
ne dicaht,totum hóe habët fènfus Dei,quod^riobis di-
volunt & ipfi ëligi ciiöi c^ceris.Sed hoc totu fcbhtra illós dicebat,
qui fe diêebat de gënere facerdotali eife, & legifpéri-
xiftiî id eft, non in me fènfiis-Dei deficit, fèd in vobis.vîrtüs
audiendi.Nosautemfenfum Chriftihabmus.Quifpiritum fan,
dum accipimus.
Éteftofratres nonpotutvobisloqui quafiJpiritalibus,fedquafi u *
carnaltbus.Appellati filiitenim ad qùédarq.modum carnales
iâm renati per fidem, non fie, ficut illi qui adhuc venundati
ëraht fubpeccatoî ac fi diceret^non potüiftis quafi fpiptua-
les,fed quafi carnales caperë ^ loquebar. Animalis enim
homo, id ëft,qui fècundû honiinem fâpit (animalis quippe
dicitur ab anima, carnalis à carne, quia exaniriià & carne
co'ïiftat totus homoj lionpercipit qu* funt fpiritus Dei: ici
ëft,quid gratiæcredentibus crux copferat Chrifti.TVf»^«
paruulishr Chrifto lac vobispotum dedi, non efeam : TSôndiitrie-
nimpoteratisfed nec nunc quide poteft«: Adhuc enim efrfrcarnales,
Nonirt carnaliçtate,fèdin fide Chrifto oftênditproficiétis
i futurum elfe, vrpbflint, quia iam in eis Çiiritâliter natis
1 Biblioth. Vet.Patr. Tom.G.Parsi,