A
■Rotin t .
1I b iitt n .
ib id tm ,
■Romy.
P Ä 4 4
E xo . t i .
Tj al 81.
B
Jlf&.Iÿ.
i.Ôor.J.
:M a t y . j
lo h a n .i. c
1.C0.4.
M a t.i j . I
i.Gw.x.
pyi.no.
D
T f i r .n o .
E f h i . t .
tione teuocauit, qfotadb duodecim tribitum Ifrael, incèr-
pofuit mcntionera tanqùat» duodednipàtriàirhaSprHrtû
hic inteUigi v o fe n s ,» x x ^m m ftiqpeüofonius vniperlam
Iftaektarutngentemfpecialiterprppagâtam, 6c exquibü's ■
fècundumApoftolutn îPaulufP, reliquiae p e r eiebtioriem'
gratiæ faiüæ tabrie fo n t, adiungefts quoniam non repmit
Dcus piebem foâ.atq; tdeo duodedmpatriàrchas in tonde
portis dcberaus accipere præferrim audientes quod nçp-ta
radicefo portas j fed radix te. EufoePterxnim dicit, & n o -
minafaiptàduodecimtribuirmfikorumlfrael.Hinceniin-
Apoftolusxôiîfidenter clamat. Q u îfu P t cognatimeife-
cundüm caÉttem,quifunt Ifraelicæ, quorum adoptio eftfi-
korurtv, gloria & teftamentum & legislatip & oofequium
& promilfa, quorum patres ôc ex quibu's Chriftus fecttri-
dum camera j«qui eftiîiper omnia Deus benedibhisiii ferula.
Angelos autem hic fîgnificari puto illos fenioresac
naturalij d equo di«ftumineuangelio meminrmus. No d é^ | B
nim ad menluram datDeusfpiritum.io ipfo eniminhabitat ! lob. j.
omnis plenitudo diuimtatiscorporaliter,decùius plenitu- j
dine nos omnes accepimûs,&graciam pro grada-SequituL’
Etqui mecutn loqueb.it ht , babebat amndinem uur earn admen-
farai vrmetitetUrciuiitàre&fortos em& murqseius. &ciui-
tas in quadrato pö/jVrf efl, &iongitttdffim tanta eft quanta &
ladtudô. Süperius fibi iohannes^dreit arundinem datam,
taîiquam prædicationis difpcpßdonem fibi çommiflàm:
Nunc vero angelum qui ei loquebatut, âureâm habere dicit
procere'Sjqùoràmillagéns difpenfetioneacducatttmirâbiw
liter rçgebatur. Quod'fi D e os fiepe d id theminimüsVquid
mirufiangelosappellatecredamus? Applicabitur, inquit»
ad:Deos.&,Ego dixi dij eftis, 6c filij excelfî omnes, v tv n i-
uerfnatem totias ple&isxxjmplexiis oftenderet,quç inprç-
pofitis confiât & populis. Ab oriente partie très > ab aquilone
porta très, abauftro porta très, ab occidente porta très. îilum
hkduodenariumnumcrutç complebritur, qui & in apo-
[ ftolis iimul acfedibus pro vniuerfitatis pleràtudine nobis
i mfintmur fæpefecratus.Sedebitisinquitymecum fuperfe-
desduadedm, iudicantes duodechn’nibuslfraekltnpare-
nirp, ideft, remarias per parein quatemarium multiplica-
tu s, id eft, ter quaterni.duodenarilim faci t.S equi t ùr : Er m ü-
ri ciuitatishzbcnt fundament a duodecim, dr fuper ea, n o m i tu
duodecim apofiolorum &agm. Patriârcharum præmifta men-
tione j apoftolus meraorat. C ura nouerimus ecclefîsm v-
nura tantum fundamentum habere, ideft Chriftum, tnq- j
uerinon debemus quid hic earn duodecim habere dicit.
In Ghriftalcnim apoftoli meruerunt elfe ecelefiæ funda-
menta, de quo ap oftolus Fundamentum, inquit» aliud ne-
mo poteftponere, præterid quod poficam eft Chriftus Ie-
fos. In ipfocciamiux apoftoli elfe dicuntur >jfom eis dicit:
V o sA lu x h u r a s mundi, cum fol Chriftus fît, luxVera
quæ illuminât, omné hominem venienté in huncïriundfo
Chriftus itaq, lumen illuminans, illi autem lumen illumF
natum. Mulca nobis fimilibusdibtis, icriptura lànbfca frequenter
inûnuat. Iacobus denique apoftolus dicit:Yolun-
tariegenuitnos verbovefitatis,-vt fimüs initiumaliqupd
creacuræeius. Secunrs tamen Paulus apoftolus præbeïidi
alloquitur,dicens:In Chrifto Iefo per cuangelium ego vos
genui.Gener^tautem-Dcus peradoprionem gratiæ, générât
veroPaul9 mChrifto vel fàcramëri adrainiftrationè vel
prædicadone dobfeinæ, tnemor tamen diuinæadmonitio1-
nis,quiadicit :Nolite vobis dicere magîftros fuper tefram,
vnus eft enim magiftervefterquiin cælis eftv Similiter &
patres. Idem Paulus alibi dicit : N unquid Paulus pro vobis
orucifixus eft,au t in nommé Pauli baptizati eftisîvt o mniû
fidelium intentionem & fpem ab omnibus fofpendens, in
Deumiàlubri dacftrina dengeret.i Hoc fenfti plalmus quo-
que cecinit, dicens : Leuauiôcuîos meos in montes, vnde
veniataux|Iiummihi. Montes intelligivolensapoftolos&
prophetas,quos foiiuftitiæChrift’ principaliterirradiauit.
Ac ne in n ominibusfidere putareturm'ox lècutus adiunxit:
Auxilium meum-àdomino, qui fecit cælum & terra Sicut
etiam hic duodedm fundamentaapoftolos, m vno tamen
fundamento Iefo Chrifto voçatos dcbemusàgnofcere. Ad
hoc pertinet quod edam hic nomenagni non liluit, dices:»
Et fopereanomiha duodecim apoftoloru& agni.Funda-
tnentaitaq; apoftoli, fed in vno fundamento Ieiu. Et folus
Chçiftus fine apoftolis rare dicitur fundamentum,apoftoli
autem fine Chrifto fundamenta ecclèfiç nullatcflus dicen-
tu n Sic etiamcætera quæ huic loco côpararionis gratia pu^
tauimus applicanda.Meruerüntenim illi in Chrifto fideles
fpiricalicer generarè^quos fine ipüis folus Chriftus,fi yellet,
incomparabiliteradoptaret.Merfierunt etiampopulorum
in Chrifto eflè magiftri atque paftores, fed vt cælçjhpatri,
magilh» atque paftori eorum feruitus militareLllli ftg o fe-
C o r.i,
Sap. 8.
P r o u .i i .
S a p .il.
Epbl. 4‘
E p h t. 3.
' F
Core l.
M a t t y .
fê p h e . 4;
arundinem,vtmeriretur,inquit, ciuiratem & porras eras
& muros.Chriftum itaque oportet intelligi,qui eftlàpien-
tia Deiattingens à fine vfijuead fine for titer, & difponens
omnia fuauiren Inde legimus: Àcqpire fepientiam ficut
auratn. Et reuera foli Chrifto licet metiri eiuitatem qui v-
nicuiquc fidelmm fpiritualium diftribuit dona gratiarum,
qui etiam ficut fegimus omnia3 in numero Sc menfura&
ponderedi^îofoir. Hæc nimirumdimenfio ciuitads. Ab a-
poftolo memoratur, cum dicit : Secundum menfiiram do1-
nationis Chtifti, itemque Mihiminimoomniumfànéto-
r urn data eft hæc gtadain genrib u s euangelizare.Ideo fane
ciüitas in quadrato pofita, & orr ni ex parte æquali dicitur
dimcnfionelocata, qua nullafiniturin æquali djuerfitate
nnitad.Perfeâienimfecundum Apoftolumefïe, idem fit»-
p ere,pacem habere, vere eft infoliditate quadra fubfiftere*
Ipfàeft chiita&quam fiipcr môhtem ædificatam,id eft,fù-,
per fefuiidatam,ineuangelio dominus proteftatur. Ad hoc
& Petroquifiguram toriusgeftabateccfefiæ, dicit:Tu es
Petrus, & fuper hanc peuamædificabo ecclefiajm meam.
Ac fi diceret:Süper me ædificabo te.Petra enim erat Chriftus
fie ergo à petra Petrus , ficut d Chrifto Chriftianus.
j Docens vtique fiigienda humani erroris inuenta, Scfo-
ladiuinæ veritatis m unira enta feâanda. Et menfus efi, in-
quit, eiuitatem or undine ftadiorum duodecim wi/'Mjlongitudi-
ne & latitudine & altitudine çqualûHic eftilla foliditâs veritatis
inuidtæ, qua Chrifti eçdefiarite fubnixa, circunferri
non finitur omni vento doéfcinæ. Duo d enarius aute m numerus
centum quadragintaquatuor conficit, p e r fe mb-
iîim matus .duodecies enim decus dipondius, centum qua-
dragintaquatuorfaciunt. Sequitur aute M ums ante dime-
fus eft centuquadragintaquatuor, menfura hominis qua eßangelt.
Angelum hrcecclefiam fiepeponi aperta locorum freque-
tia pro teftatur. Et quoniam ex hominibus conquifita con-
ftat ecclefia, & Chriftipromiffionisfublimata,^ngelcMrum
æqualitatem fperat,omnifque eius intentio eorum fociera-
rifufpirat. Propterea dicit menfiira hominis quæ eft an-
geli,vel quodilla emiras partim ex angelis ibi iatn perpétua
roelicitate manenribus, partim ex peregrinis, id eft, homi-
nibus confiât plenius regnatura. Aliter fiue quiadetraâtü
cælefti habitationi angelornm quodäm numero tränfgref-
forum hominum, numero redemptorum fidimus inftau-
randü. Facile enim huberiöre copia fiibrogabitur, non ta-
men minuetur. Hinc enim in Deuteronomio canitur : Statuit
termines gentium fecundum niimerum angelornm
Dei. 6c c. Etfuitædificatio muri eius ex lapide iafpide. Beatus
petrus plebé exhortatutjivr tanquäiapides vi ui ædificenrar
indomum fpiritualem. Sequitur: Ipfa vero ciuitas ex auro
mundo fimiiis vitro mundo. Ad hoc inconuenienria quoque
memorat, vtbmnibus fimilitudinibuf vnifingularilapidi
Chrifto fingularé dcferéns dignitatem, yt ei omnia doceat
militate. Quis enim nefeiataurum vitro merito differrefic
colore diftmgui ? Et licet nouum non fit aura ecclcfiam fi-
gurari, quæ de in candelabris aureis 6c phialis propter fa-
pientiæ cultum fæpe concepta dcferibitur:hoc tamen per-
mouet quod aurum mundum vitro, mundo confimilat.
Ill ud autem fignificatum exiftimo, quod prædixit Ap ofto-
lus, dicens : N oliteante tempusiudicare. quoad vfque ve-
niat dominus qui & illuminabit abfepndita tènebrarum,
& manifeftabit confilia cordium. Id:vitro enim non a-
liud manifeftatur ex ter in s, quam qüoa continctur interius,
Quocirca illud tempus Jiicliberannuncians, quo fibi in-
uicem cogitationes in alterutrum peripicaciter declaran-
fidenter vitro aurum volufecomparare.„quicquid aucundum
menfiiram quam eis partitus eft Chriftus beneft- ! tem tune inerit cögirarioni fen<5t:orum,iäpiencße folget ho-
ciodominifiii,ipfe autem Chriftus potenriaefingulariter ‘ neftatedecorum,cuimeriEq.eQngruitcpmparatum.Nunc
enim
P p
s+*
la tth . ij.
kl. 138.
e nimcpiantacu nque, quis virtu te præcellat,nemofcitho- | necih'cor hpminïs afeendit.Melius ad quo d h ic dixit,exminuÄr
quæftirit hominis, nffiipiritus hominis qm in ipfo
eft. Aliter,vélquod vitrü pro fup modo in genere fko pror-J
fus’ eminrnt* F u n d a r n e n ta a u tem èx o m n i la p td e p re c io fo . Et in
canticb'lçgjmus Tobié: Lapidés preeiofi omnes muri tuî. j
Et in IfeîafièîEeceegofterfiam per ordinem lapides tubs,
6 c fiindabo te in fapphirisi & ponam iafpidem prppugna-
.cula tua, & portas tuas in lapides fculptos,& omnes termi-
nos tuos inljpide.sdefidefäbiles, & quomodo fi expone-
retquod.dfoepat, rie terrenæ fabricæ ^mbitum carnalitef
cogitates, ftfoieçit atque ain Vniuerfos filios tuos do6tos a
Domino, & multitudinem pacis filiis tuis &c. His beatus
Paulus concinens fenfibuSjdi^m Superædifîçati fuper fun-
damentumj apoftoloöim oc prophetaru, ipfo fummo an-
gulari lapide Chrifto Iefu in quo omnis ædificario conftra-
ü a crefeit in templunîfàndû in Domino^rimö fu n d a m e n t
u m ia fp is . Hpç quod dudü dixiÄundamenta autgm ex oni
'lapide precl&fo, hu|enuiqeräs nomiq^tim,excurrit S e c u n d
u m ,fa p h ir u s : t e r tm m t c h a l ç è d o n - . q u a r t u m , f in a r a g d u s : q u in -
tu m ,fa r d o > : ix ; \ e x t u m , f a r d i u s : f e p t im t tm , c h r y fo l itu s : o ä a u u m r, ‘
b i t y l lu f : u o> tum ,tQ p a z ju s :d e c im u , c h r y fip r a fu s : v n d e c im u m ,h y o ~
a n t lm , d u o d e iw u m , a m e t h y ß u s . Iftis fîmiUtudinibus lapidfi
omnium }iftgräficantur decoraacfirmamenta virtuçû qui-
bus &'vnufquifq; fandlorum fpititaliter peromanïr : Et in
ipfo tbta ciuitas iifdem tanquam lapidibus & robore fir-
ina,'&varietatis cultu compta defciibitur. E t¥d u o d e c tm por-
t a s , f tn g u l a e x f in g u l t s m a rg a r n i s l^ u p d d e vno fundamento
Chrifto. ife duo.dedim apoftblisagni farisfuperqj d a r a u s ,
Ho*c ctiarmde vna margarita, id.elt,,Chrifto» quam negoci-
atorinueniens vending omnibus comparauic,dc deftuo-
decimdec,et cönfiderare legentem. E t plateas eius ex auro
limpidoj licuç v i t r u m limpidum. Iamvdixerat ^uod ciuitas
ex auro mundo, fimiiis vitro mundo,vcl quodfbndamen-
eiusfincex omnilapidepreciofb.Quod ad potentes ec-
?clefiææftimo referendum. N unc de plateis adiecit dicens,
& ipfasex auro limpido ficu |^ itrum , inquit, limpidum»
taiîquam plateæad defçripçam dudum non pertineant ci-
uitatem fed illos hicpaniulos fîgnificari comiciö, de q u it9
nünc dicitur: imperfe&um meum viderunt qculi tui,&in
librotuö omnes feribeptur. Item q ;, E t cum fimplieibus
fermodnatioXius, quod feilicet ipfi quoq; höc munere
plicari non potuiri CJaritas, inquiés, Domini illuminât eâ,
6c luccrna eiusagnus eft;quid enim potiffimu daretur vin-
cent i,quam vt ipfum mereatur munerumlargitorempo-
itiri: Ipfo qpippe lumine, fruetur in patriâ, quo nunc tegi-
mur gtadiences in via: eodem informati inter bona & mala
cüfcernimns, quo,tune beatificati fola quæ bona font
cernimus. Et ambulabunt, inquitgewrn in lumine eius, & reges
terra afferent clatitattmfuam in cam. Hoc fane voluit his di-
dlis intelligi, quod idem ipfe agnus fit peregtinanrib.viam
^ u i tunc ciuibus vita. Quicquid enim adepri fuerint dignitatis
, debitis neçeflè eft laudibus honori conférant lar-
gitoris.Reges autem hic fpiritales dicit. de quibuslegim9:
Potens eft,& dat virtutem regibus noftris, & exaltaüit cornu
Chrifti foi. Er porta eius non.clatidentur die, nox enimibi
non eût. Lumen agni perpetuumyimo ipfom pro fomine
fempiternum, inifia ciuitate fiiblato nobtis tempore memorat
prbfoturum, ficut Ifaias: Eric, inquit, eismenfisex
menfe, ôc fàbbatum ex fâbbato, in menfe fignificans lumen,
propterpleniflimumlunæ fulgorem in fabbato per-
petuam requiem. Ac fi diceret: lumen eis ex luminè1, & re-
quiesæteinaeis continuatur exrequie^Quodauté portæ
non claudentur,pleniftïmæfecuritatis fodiciadeclarantur.
Non enim ibiiam dicitur , Yigilatê,& ora te, vt non intre-
tis in tentationé: fed potius, Yacate Ôc videte quoniam ego
fom Dominus. Ibi honeftediligitur quod videtur,fine cef-
fàtione laudâbitur quod amarur: ibinec marcefcirquifquâ
oçio,nec fatigatur laudis perpetuatæ negocio. Erponent
Honorem& maieftaté^mfi« inea.Eo quod ex omnibus gen-
tibps con|reganda. Et nonintrabit wea omn6 immündü,ér
fattens abommationem vitæînfjt qui feripti funt in libro vita agni.
Futun temporis çircunfcribit ecclefiam, quando non ficut
nunc permixtos cum bonis cohabitantes patitur malos,
quia.foli cum Chrifto boniregnabunt, cum quo & ih quo
eadem Ierufàlera eæleftem matrem omnium fideliter per-
Reg. 1 .
ifa . 6 6 .
M a t t .tO .
P /a l.+ f.
F
M a ta . 4.
l.C o r .i.
manebunt. In eius fehe agni lforo dicit feriptös, qüi dicit:
Gaiidete quia nominaveftraferiptafunt ii|c*lö.Seqüicuf. iwt.io.j
Etoßendttmihidamen aqua vitas, cändiHüni qüafi cryflallü, ' Gap.4z
exiens de fide Dei & agni,per medium pläteam eius. ln flumi-
ne vitae ciuitatis medio per mediante no adhuc celebrätio |
rcunuututtuu s v -w . L J|------------I------- , mdicatur baptifini fed ftu d u s iam ipfiüs reuelafeitur fäcrafraudentur,
foa^ue; cogitationes vice mutuacötemplen- menti. Modo n.in lachrymis feminatur,q>ingäudiötufic J*
tur. Sicut n, place«;inferiori locoppni, fic tales humili vi- ;metetur.Et ideo nftcecclefia feminät in fpiritu vt defpiritri
dentur fouo f äluari; Q u o d fi in plateis latitudo intelljgenda mptat v itam xternam.Cum itaq; experientia pröbauitpus,
eftcharitatis,diuerfis voluit vocabulis fignificare pfe<äps. qüando nos ytilitatis frqbbus inueneritpercepti gratiafä^
J u n e autem iam nullus ibiindignus, null9 inuenietur parT cramenti, tuncmanifeftari inlohanneecclefixperhibetur
uulüs aut inftrmus , licet alius alio praemiorum clarius emi- j flumen aquaevirae candidura quafi cryftallum, ideft, ftabi-
neacdifpariJitatefublimior: ftellaenimab ftella differ tin ' ^
clantate,ait Apoftolus: fic&refurrebtio mortuotum.Tew-
plum autem .in ea non vidi, Dominus enim Deus omnipotens,&
agnus tmpluniillius eß. Sicut mebris fingulis corpus extrui-
tur, fi.cprecictf|s lapidibustemplum, &iquoniam non vult
nos material^pus maehinis de.ditos, carnale aliquid hic ex
inohtaxonfuetudine cogitare, abhac nosiiftentionefuf-r
pendens, dicit: Templum in ea non vidi, Dominus enim
Deus omnipotens & agnus tefo^fö illius eft,Ecclefia enim
prjefer tim remocis iarq zizaniis, infolis elebUs exultans, ip
Domino facrata manet,tanquam in teriiplo tutius requie-
feens, v ta quo exiftedi fumpfic originem,&redemprionis
experta eft lenitatem,in ipfo beatam quoque obeineat ma-
lionem;His enim tribus omnis eiiis fommaperfiqicur efle,
noflefdiligfere. Deus auteip eam condiditiiiformandamr
illumiriaiut vocatam, beacificauit elebtam, cü fe fade pro-
nuHa glorificatiorit habitare perfe<ftam,non iam per fidem
ambulantem, led in fpecie cögaudeilterq.Er ciuitas,inquit,
non egetfile 8c luna, vtluceantei.Wam dar it as Dei ilLuminat eä,
& Uicerna eius agnus eß.Y olens nos ab vfitata’diumi nobtur-
nique lamiiiis vicilfitudinc omninofu(pendere,&ad illud
lumen incemmutäbile reuocare,dicit: nö^eget fole & luna}
nöc eodem ordine illam icradiariafferitduitatem, fed löge
nieliore& incffabililuce, fole feilicet iilftiti»,quem pro-,
pheta memoraiiSj dicit: Etfanitas in pepois eius. Ipfe eft
enim verüsfiltus,CJt d ta xt^na,veraque liix,qu<e illuminat
oninemihdtninem venientem in hunemundu Q u o d qui
iii hocleculainDeitate nec oculus vidit,necauris audiuit,
litas in fide. Qui enim perleuefauerit v% in finem, hic fel-
uus erit. Hoc lignificans, fequitur .Efexvtraq^partefluminis
lignum viUiafferensfruclus duodeenn ,perfingUlos menfesredden-
tesfruttumfuum,&folia tigfiiiti cutatiooem gentium,deque
vllum male dictum iam erit. ihduodec iin menfibus onine
ternpus infinuat,&perpetuitatem omnino defignat.Quo-
pirca vbi vigor atefnus,nulla Vnquam inelle fignificatur fir
niri ariditas: vbi perfeda & ftabilis fanitas,nulla interpellat __
prorfusinfirmitas. Quod prophetapromiftit, dicens: Gau-1
diura&fotitiamobrinebuntyfugietdolor&gemitus.Lig- ' '
num illud eft,quodplancatu legimus fecus deetttfosaqua-
rum,de qu.o& Ieremias dicit: quod ad humorem mittet
radices fuas, in fpem & fiduciain Domino collocat. Aliter
Flupien aquae„vitae &cast. Redeipfe fons vitaeDominusIe-
fus Chrifois ugnificari cognofdtur,de quolegim9:Apudte jpya[ ^ \
eftfo.nsvitae&inluminetuovidebimus lumen. Ipfeeftn.
quemadmodu legimus, Imago maieftatis D e i, omnia po-
tens, &permanens in fe, omnia innouat & per gentes ma-
nimas lanbtas requiefeit, Ille itaqjfons, qui ftuufos: Fons,
eo quod in fe incommutabilis maneat: fluuius,quod aid fo-
cieratemfanbforumfelargiter &iugiterpraebeat. Nam&
vbifonsdicitur,etiamtotrensnommatur.Cumenimpfal- I'otdim.
mus d ilere t, Extoreente deliciarum tuarum potabiseos,
fecutus adiunxit: Qponiamapudte eft fons vitae,&inlu-
m £ cuovidebimuiMmen. Bene autem permediam pla-
team tanquam commune omnibus fanbtis bonumquod
' nulli negetur digno, nulli donetur indigno^.Qui enim habitant
iu Ieruialem, jnontesiucircuitu eiusj&I)ominus ip
pfal.v.
Pfal. 114.
Biblt*th.Vet.Vatr.Tom.6.Pars 2,