Gregorj Turonenf.
Ca p a 6 .
Calixcömi.
is rcfti-
C a p . 47.
Gemäßj ' Sc
Protafij
liquiac.
Caputmu-
tytü ltillat
fangoinc.
D
Sepulchra-
lis pyrus
(anation &
ppeiatîixf
4 ° ______________ ■ .........................r
Circa medium vero noftis cgreflnsab * d e, audiuit vnum
de egenis loquentcm adalium, atque dicentem : Quid pu-
tas ô eompauper.quæ yircusfit huius martyris ? Verumdico.
necfsllor.quiainhacnoaequifquiscaptiüusdommo
per fugam dilabimr.abfolutus in pa triam accedit.hecprormsvltrareperitur.
Hæc Apollinaris verbajqiiauauipicl um
exDeinutu niiffum accipiens.iterumatqSitêrumprouolurusadWmulômartyris.
oratvtvirruteeiuSadmtuSjablq;
impediménto poflît abiçcdere. Moxq; vocato püero.ecmu
flerni pnecepit,dicens: Hôdie ahibluendi llimus a vihculo
iftocuftodise. Et afoendènres ita Alpiurn ingai neq; ahum
congeriorum oppleta multitudine pertranliertmMtq; Ar-
uernum pcrlati funt, virtute béat! juartyris pratcuntc, vt a
nullo inrerrogarétür,quotédercnE,vfelvudeyepirent: tpanifeftumq;
eft eos prafidio beati martyris ab bad. ser«mna
imp.ulfii paganoriiitn,bonis petulei religatus veftigus, per
gradus Gapitolij præcipitatus,praeientem finiuitvitam,capitis
compage difperia. Cuius rebquiæ cum a quibufdam
;religiofîs ih regionem alteram transferrentur, itinecis br-
docontulitvt Briuatenfis pagi fitumin Aruenno tertito-
rio terrainum præterirent : .foie quoque ruente, ad hofpiti-
um cuiuldam pauperis diuertunt, manfionisboftulando
neceflîtatem.Recepti quoque aîjjto m in é,quid exhibeànt
narr ant* At ille fiijmamtatis ihtüitu, & Dei timoré corn-
monitùs,capfiun cum réliquiis in cellam penariam ponit,
ac iuper annonâm quæ erat vafe condita,lbcat. Màne quoque
dato,viriacçeptis p.ignor.ibus gratias agentes Homini,
iter quod coeperantabietunt. Sequent! vero n o d e admo-
netur vir ille,per viiîim dicente fibi,qüodam, Sine,ne mail
eas in hoc loco : iàndificatus eft ènim ,à pignoribus martyris
Sattirnini; ille quoque paruipéndehs vifioncm, nihil
faille fàluatos. . $ T
Eft enim apüd eandem vrbem bafilica S, Lavkennj JLe*
üitæ, cuiüs fuprameminimus> ibique adm irabïli pulchri-
tadine calix cryftallinus habèbatur. A óta vero quad^n io-
lennitate dum per Diaconum ad lànôtum akare ofterre-
tur,elapfus manu interram ru itj& ih frufta çomminutus
eft. At Diaconus pallidus & exfàneuis, c o lk d s diligeptej:
fragmenta yafculi fuperaltarepo(înt,nondiflîfus quod eu.
poffitvilfusmàttyrisfolidare.DeniqueinvigiliiSjlacrymis
atqùe oratione deduôta nóóte, requitkum caiic^m repent
fuperaltarC folidatum. Quæ virtuscum populis nuneiata
fuiflet,tanta animos deitotione fuc édit, vt à facctdptepe-
terent noua in honore eiusDeofolennia celébrari. Tune
Pontifexloci fufpenfofuper altàte alice,exu-ncag?ns&
inpofterumperfingulosannos deuoiiflhne fefta inftitu.it I
celebrari. i,
In hacenimvibebeatorum màrtyrum Gerualij I tota-
fiiq; vi&ricia corpora retinctur, quædiu ficut ipià pajb.oms
narrathiftoria, iub fofïà latuerunt, quæ beato Ambiofio
reuelata,avh j e ab eodera repèrta,in ba fil »Garn quamipie-
proprio ædificauit ftudio oftenfis rniraçulisfuntfèpnlta.
De quorumréliquiisquiamaximeTurpnicavrbsfeniores
Ecclefias continet illuftratas, fèd & per toturn Galljarum
ambimm,Deo propitiq dilatatæ funt. Sermo quadam vice
de his quibufdam religiofis eft habitus,vel qua de caula an-
tediôtæ reliquiae tam condenlàe faerintperlocafinguladii-
tribütæ. Et quæfuper his quodam reference audiui ^ ab-
frirdum nonputaui interere le&ioni, quia non continetur
IrPFuftoriapaflïonis. Aiebat enim, quodquando haeqglOr
riofà corporatranflata in Ecdel :am illam fu-, ru n t, dqm in
honore ipfbrurn mar tyrum ,m ifiàrum falenrua ce lebraren-
tur,cccidiflèè camera tabulamvnam,quæ ilUlàçapitibus
raartÿrum, riuûm fanguinis eïicuerit. De qùo infeda lin-
teamiha, vel pallulae, hue vela Ecclefiaftica, beatus cruor
colledus eft: qiii vfque adeo confluxillè fertur, quoadul-
que linteaniina qua; futeiperent funt reperta. Ex hoc enim
eorum reliquiæ affatim colledae pervniuerfàm Italiam vel
Gallias funtdelata. Ex quibus & fandus Martinus mul-
ta fufeepit, ficut Pauliiii beatiüimi narratEpiftola. De làn-
diveroNazarij ac Celfi puéri artubus, quos apüclEbre- ,
dunenfem Gallia ru in vrbem paflos ledro certaminis nar- I pora iudex inr
rat, ipft corpora,& ita clam propter paganorum infecutio- onm-nnn ner
nem, (êpultaïunt, v.t in,tempora fecuturaobliüioni da-
rentur. Reftrre erat folitus vir ille qui de fiipradidis-lândis
quæ præfatifuimUs enarrauit,notamfuiftè iuper hæc ie-
pulchrai pyrum arborem, & fecifle quendam pauperem
hortellum in hoc locô, qui lianc arborem. contludèbat.
Verum cum poma iu ita m orera tempore defc^to ferret,
qüicunque exinde infirmus qualibefægritudiff?4etentus,
pomumimotdicus decerpfiflèt.mox ablata infirmitate co-
ualefcebat. Vride magnum quæftum pauper ille habebat.
Sedcum ie reuelantes martyres arbore m incidi iuuiftenti
pauper ille in magnis fleti bus pror umpens,incidi arborera
inon finebat. Q u o rem o to fiicciiàpyro,bafiUcamiro ope*
re çdificâta eft:in cui u s etiam älcari beari Genefij Arelaten-
ijfis martyris reliquiae venerantur.'Tantaquc pauper illefide
praelatus eft,vi lacerdotium in hacEccléfia deinceps.prp-
! mereretur. _
1 S aturninus vero m attyr.vt fertttr, ab  poftolorum dii-
. cipulis ordinatus, in vrbém Tololatiumeft diiedus. Qip
de bis,vt habet rufticitas,quæ;admonitùsfuerat, retrada-
uit. Nec mora,ifruit in tædium > ac paruitas façulcatis,eius,
coepkpauîatimminui: vxor veroilfius ab aliolanguoreta-
befcere.Quidpluraîih fra vnum annum in tantam redadus
eft exiguiiatem,vt nihil ci vnde ali aut tegi poflèt j ficut hu-
manadepofcitneceiriras,remàneiet. Tandem conueriùs
ad iè dixit ad coniugem,Peccaui coram Déb & iàndis eins,
qui ab hoc hofpitiolo, ficut fum admoriitus, nonfecefli.
Et icioquqd obh oc nobi s mala quæ patimur,acceiTerunt.
Nuncautem pareamusyifioni quamvidimus,&remoueà-
mus hoc hoipitiolum kloço ifto,vtialuemur. Tuncattio-
to tugurio, ©ratoriuiii ex ligneis formatum.tabulis col-
locauit :in quo quotidie orationem fundens, opembeàti
martyris fiagïtabar. Tandçni cdïàntibus plagis-, aptàUti
manus adoperam, tanta fiuduum confequehriafuit,vcin
modico temporis ipatio amplius quam perdiderat repara-
ret.Hæcinfra noftrüm territorium geftaiunt. Sed nec hoc
filebo adv comprimendam malorum iùpérbiam, quod
.Plato quidam Cblotharij Tegis tempore , ad Paülia-
ceniè monafterium accedens., in cuius oratorio huius
fandi reliquiæ continentbrs proeo quod munus aliquod
ab Abbatenonaccepiifet , dix;lïè fertur , Ego faciam dé
hacEçclcfia domum regis , ineuius vBoangulo équités
alantuf.Etcum furore diftedens,dum ad principemabire
difponit, comprehenfiis à febre die tertiafpiritum exhala-
uit , defçendeUsque velociter ad infemum domumDei
reliquitad cültum eius euius prius fuerat nomine confe-
crata.
Quadragintayero 0.6I0 martyrum nomina , quiapud
Lugduiuim.paflidiçunrur, hæciunt: Vedius , Epagatus,
ZaçhariaSiKdaçharius, Alcibiades jSiluius,Primus, Vlpiüs,
Vitalis,.Comrnmius,.Odobet,Philominus, Geminus,Iu-
lia,Albina,Grata,Æmilia, Ppfthumiana, Pope;a, Rodone,
Biblis,Quarta, Materna vElpehipià, Stamas. hiautem be-
ft'iis traditiiunt:Sa.ndm,& Matuf us. Alexander, Ponticus,
Blandina.hifiinr qiii incarcerelpiritum reddidcTuntcArefi;
ciuSjPbotinuSjÇornçliuSjZotimusiTitujjZoticusjIulius,
Æmilia, GamnitÇiPiômpeia, AJûmna,MamiHa,Iùfta,Trifi-
I me,Ântonia, & B. Photinus Ëpiicopus.Quorû lândta cor-
ira iudexiniquus ign! tradi’ præcepit, exuftisque in Ro-
danum pulueres iulfit fpargi.Sed poftquam hæcgefta funt,
cum.Chfiftianimterorem maximum haberent, quafide-
perilfent bearæ reliquiæ,n o d e apparuerunt viris fidelibus
in eo loco quo igni traditi fijnt,ftantes integri acillæfi.'. Et
conuerfiad viros dixerunt èis, Reliquiæ noftræaB hoc col-
Iigantur loço,qùi^ nullus periit ànobis. ex hoc enim tranf-
latifijmusad requiem,quam nobis promifit rex coelorum
Chriftus,pro cuius nomine paffi fiimBs. Hæc renunciân-
tes viri illi reliquis.Chriftianis, gratias egerunt Deo,& con-
fortati funt in fide, colligentesquefàcros cineres, ædifica-
ueruntbafiliçam miræ magnitudinis in eorum honbre. Et
fepelieruntbeâtamgnorafub iàn d o a lta ri, vbiielèmper
vittutibus manifeftis eüm D eo habitare declarauerunt.
Lqcus autem ille in quo paifi lùnt, Athanaco vocatus , id-
eoque & ipfi martyres à quibufdàm vocantur Athana-
cenlés.
Igitur martyrio confiimçiatus gloriofijs-Photinus E-
pifeopus, qrtiLugduhenfipræiuit vrbHâcerdos, percer-
taminisnobilis meritum inuedus eft coelo. C ui & merito
cMira.cu.lor. Liber î.
& fitnditate CottdignuS Icemsus fucccfiit Épifcopus » per
f i l l 1
Lues ingui-
natia Gallî
Epifcopi a
«tionc demartyrium
& ip ft finitüs. Hic in crypta bafilicæbekti loân-
nis lub al tari eft (èpultüs. Et ab vno quidem latere Epipo-
diùs, ab alio vero Alexander martyr eft tumulatus» De
quorum monumentis ftpuluis cümfide colligatUr,eXëm-
plomedeturinfirmis. Magna enim ciaritas in crypta ilia
coutinetür,quæ vt credo,méritum tnartyrum fîgnat.
Bénignus autem dominici nomihis teftis, apüd Diüio-
henfè çaftrum martyrio confiimmatus eft,Et qüia ül magr
n o latcophago poft martyrium conditus fuit,putabânt no-
ftri temporis homines,& prçfertim beatus Gregorius Épi-
fto p u s ib ia liq u em pofitùm fuiflègentilem. Nam ruftiri
votainibi diftôluebant, & quæ pe te b an t, velociter impe-
trabant. Ad hoc ergo bëàti ftpulchrum quidam dum exinde
multabeneficia perciperet,cereum detulitiquoaccen-
fojdomumrediit. Pucrums enim paruulus hæc obferuans,
illoabëunte defeenditad tumulUm, vtardentem cereum
extingueret, & auferret. Quodelcendente, ecceferpens
miræ magnitudinis de alia parte voniens, éeréum dreun-
cingit. Puer autem timens,furfiim rediit, & bis âut tertio
cereumaüferrè tentans, obfiftente angue non potuit» Ta-
lia & his fimilia beato ponrifici n n n d a ta , nullo modo cre-
debat, (èd magis he ibidem adorarent fort ter teftabatur.
Tandem afiquando Dei martyr beato fe confefibri reue-
lat,& dicityQuid (inquit) agiSynoniblum quod tu delpicis,
verumetiam honorantes me ipernis ? Ne facias quælo,fed
tegmen iuper me vdocius præpata. De qua ille vifione
concuflus,beatum fepulchrum adit, ibique diutlffime pro
ignorantia cum fletü veniam dep recatur. Et quia crypta ilia
juæ ab antiquis inibi tranfiioluta fuerat, diruta erat -t rur-
irmeam beatus pontifex reædificauit, eleganti tranfilol-
uens opere.S ed ianârum fepülch turn nefeio qua càulà faci-
ente,foris euenit. Qu o d ille intus transferre çupién$,con-
uocauit adhocobftqnium Abbatës arque alios religiofos
I viros, in quo conuentu grande miracuïum beatus martyr
|(& pppulis & fiio præftitit éonfeflbri. Erat quippe validuui,
|vt mpra diximuSjillud làrcophagum, vt tale inifto tempo-
re nec tria paria boum trahere poftïnt. Cümque diuriflîme
morarentur,nec inue nirent quali ter ipfiim intus infertent,
fàndlus Gregoriüs iiluminatis cereis cUm grandi plâllentio
adprehenfum à capite martyris (àfCophagiim, St duo pres-
byteti ad pedes mouentes, illud in Cryptam habililfime
detulerunt,& vbiipfis fuit p lac: turn, com po filer un t : quod
non minimum populis fpeófcaculum fiiit. Poft patteos au-
temannos abeuntibusin Italiam paflionis eius hiftoriam
adlatam beatus confeftor accepit. Sed & dçinCeps fândus
martyr multi s fèyirtutibus manifeftauit iri populis. Nec
moratus , fiiper cryptam illam bafilicam magnam iu'fit
ædificari. In proximo autem eft & alia bafilica, inqua Pa-
fchalîa quædam reljgiofa veneratur. Nam vifiim eft eo
tempore ftru&oribus, quandam anüm egrellamfuilîeab
ipià bafilica,rtigra:vefte, cygneo Capite, vultuque decoro,
quæficeffàtaeft-: Eiaftruétores dile&iiîîmi perficiteopus
bonum : eleuantur machinai quibus erigitur hæc ftru-
«ftura , & merito acceleratur quæ talem habet exlècuto-
rem. Nam fi permitteretur vt veftrorum oculorum aCies
contemplaretur, nempe videretisvobisoperantibusfàn-
ûumpræireBenignurà. H*c effata, hafilicam de quae-
grêflà fuerat Ingrediens,nulli vitra comparuit. Autuma-
hant enim eius temporis homines, bcatam ibi àpparuillè
Pafthafiam Super lapidera vero ilium in quo Cum plumbo
remiflb pedes eius confixi fuerunt,faclis loculis^inumaut
ficeram multi infundunt ; vnde fi aut oculi lippitudine
grauati, àutquælibetvulnerafuerintperunifta , protinus
fugatainfitmitate lànantur. Quod ego euidenter expertus
fiwn. Nam eummihi nimia lippitudine oculi grauarentur,
ex hociacrato vnguine taftus, dolore ptorinus carui.Cum
autem ad A*rnernam regionem lues ilia inguinaria aditeni-
ret,quæ iànéHGalli Epifcopi oratione depulfa eft, 8c in fii-
bita contemplatione parie tes do rnolum atque Ecclefia-
rum fignarentur atque caraxarentur, matri meæ apparuit
in vifil n o flis, quafi vinum quod inapotheds noftrisha-
bebatur,fanguis effet effedus. Cui lamentanti , aedi-
centi , V k mibi , quia fignata eft plagæ domus mea,
in Kalendis Nôuembris, paffioBenigni martyris cclebrâ-
bitur?Nöui,ait. Vade,inquit,& vigila totatn nóót em in ho-
npre,acreuoCamiflàs -, &liberaberisiplaga.Expergefa-
ôta autem àfbmno > impleüit quæ fibi raerant imperata,
fignatisque vicinorum domibus domus noftra inuiolata
permanfit.
Simphorianns martyr apüd Augüftidunenfem vrbem
martyrium confummauit» De loco autem illovbi gladio
pereuflus eft,&Emguis eius effluxit, quidam rebgiöfus tres
Iapillos cum ipfo fahgüine leuauit , & in capfà argentea
recondijtos in Ecclefiam ligneis conftrudam tabùlis,apud
Tbigernum eaftrum, Vrbis Atuernæ ihaltarifànôto Ioca-
uit. Tempore autem quo Theodoricus rex Francorüm,
regionem illam euertic,hoc Caftrum ab hoftibus ihcehdio
concremàtur. Cumqueab aliarum domorum exuftione,
domus Dei quæ, vediximus, ligneis erat tabulis fabricâta,
igni adprehenfà coniumeretur j pôpüb plahgentes dice-
bant, Vtinam vel beatæ reliquiæ non periifTent. Interea
cum magnus eilet de ihCendio ader UUs efïeôtusjfubito
aquiîone flante,atque vrente, vehementer fa-
C*t-f i lms
uillæab incendio relidæ per diuerfà iaciuntur , &ecce
capià ilia argentea'in medio copiofi ignisillæfà tèfulgens,
tanquam fidus præclarum apparüiri Colligentes autem
eani qui tune aderanc clerici reqüirentes j nihil de bearis
pignoribus diminumm reperientes j intertam valida in-
cendia fpedem tam tenuem fie fuiflè fàluatam : in quaj vt
itadiCam,non folum hæcjfèd etiam mille libræ argentiaut-
ferri pôtuiflèntiîne mora diffolui. Vere magnaibidem vir*
tus apparuit,quæ populum ad Dei cultum & honorëm fui
npminisroborauic, quifàôta deinceps alia ineodem loco
bafilica,làndas reliquiasin altari pofiieitint.
De beati yero MarcelliGauiUottenfis martyris virtutb ‘
bus paücaadnos mittenda memoriæ monimehta vénérant.
Quæ quamlibet parpa ccnfèantür ih di<5tis5admm rat •
menxeferendafunt qui hæc operatür in fihgulis. Caufà
quædamextiteratjVt Fedàmius Eunomi quondâm Aruet-
ni presbyteri filius Cauillonenfèm vrbem adiret,idettique
apud bafilicam fânéti Martyris Màrcdli hofpitalem babe-
bat,ab Abbate lc d viótus ftipendiaCapjensûpfè ènim quæ
loquot expofuit: Inter dùos,inquit, viros'orta fuit conten-
tio:hisque btigantibus,in hoc lis ipfà fubiit, Vt eâm fàcramento
dirimerennlngreffique bafibeam fànîfti màrtÿris,«-
leuatis homo manibus ad periürandum,cüm nomen fandi
voluiflèt orepatulonominare,hæfitVoxin fàucibus y nec
lingua poterat ad officium reflç&i. Sed ne hoc quidem paruin
videretur,ad beati athlctæ gloriam, ipfè Cum éleüàtis
manibus quafi æneus totus irriguit* T Une oratio faób pro
eo , abfolui diaboli arce vinóhim obtinuitcipfè quoque
poftabfolutionem fèrmone proprio opus (iium confef-
luSjquaïnegligenter^geratemendauit.
Huic martyriadïungitur, & fànguine & agone propin-
quus beatus atbieta Valerianus,qui apüd caftrum Tinord-
enfe,quadragefimo à Caüillonenfi vrbe miUiario,confum-
matocertamine tumulatus eftrigitur Gallus huius'vrbis
cornes, coeliacimorbidblore grauatus, quitotamaluum
nou modatortura,verumetiam tumore ita cönflauerat,vt
bydropicusputaretur,nihil edere, nihilque potus capere
p.ofIèt,fiebatque iuita hoc contâgium vt inediæ mörbo de-
fiqeret, quipropeexanimis, cumfècerneretdefpetatum,
rogatiè deportati ad B.martyris tumulü. Vbi cum jpieóhis
fuiflèt,acceflitad eum Ëpirechius presbyter, quituheip-
lam regebat Ecclefiam, vir vircutüm, & purç mentishomo,
ficut ipfi oculis noftris infpeximusïdixitqüeei, Si vis fanus
fiefi, confide in virtute martyris gloriofi, & vouevtvnam
trabem cum ligaturisfuis ad huius templi teób recuperau-
datranfmittas. Erft enim tibipnefidium, fiea deuotêim»
pleueris quæ promittis. At ille adtenuusorans, vouitquæ
presbyter indicauit : ftatimque (anus faóbiis, trabem nullo
commonenread bafilicam fandi exhiberi præcepit. Fc-
ce quid præftat Dominus Iefiis Chriftus ih tferris martyrib.
fàndis,quos glorificacos adfciuit in ccefcftibüs regnis Nec
immerito>quiafacrum nomen eius corde credentes,in o-
peribus inuocantes, in tentationibus confitentes , non
modo vt fidcles fèrui dominum funt fècuti,verumetiam & j
obn-
guit.
4‘
ait d yir quidam,Nofti,inqiüt, quod poft pridie quod erk alios vtfèquerentur,fuis exemplis incitauerunt.