A •
gTh*co»do-t i-'
piofluuio
mocicur. *
f 20 Gregory Turonenf
dixit, Quod cccpiftfpcrficitoifaris te vrilitetöportet huius nitebantur. Burguttdiæ Barones vero tarn Epifcopi quam
rei caufàmexpecéte. Ruftica fabula dicitur ,q u o d turn Lit- cçtcri Leades thnêtesBrunichîldem,& odium in earn ha-
pus afctfidiffetin montem, Sccum filii foiiam venari cce- bentes,Vuarnhariiconiïlium iniéntes çra&abantvtueque
pillent, cos ad fe in m onte vocat dicens vquam longe ocu- vnus ex filiisThcodóricieuaderer,fed eis omnibus opprefi
fiveftriin vnamqnamqite partem videre prceunlent, non fis,&Bruriichildemdeferent, & regnum Chtothariiexpe-
habetisamicos hifi paucos.quid e veftrogenerefunt:perfi- terent,quodprobauiteuentus.CumqueiufruBrurtichilde
cite igicurquodcoepiftis. Theodoricus cum exercitu Ar- & Sygoberti filii Thécdorici, exercitus de B?lrgundia&
dennam tranfiens Thofbiacum pefuenit. Theodobertus Auftria contraChlotharium egreditur > venienfque Sygo^
cum Saxonibus, Thuringis, & cæteris gentibus > quod eft bértus in Campaniam Gatalaunenfem fuper fluuium C o-
vltra Rhenum , vel vndique, pferuerat adunare contra, xoriiam, ibique Chlotharius obuiam cum exercitu venit,
Theodoricum Tholbiam perrexit, ibique denuo com m it multos iam de Auftcafiis fecum habens faétione Vuarnha-
fum eftprælium. Fertur à Francis caeterifque gentibus ab rii maioris domus,ficutiam olim tradlauerat > confentien-
Cÿ>-40.
Chlotha- 4
ingreditur.
Cap.i'
D c c o n f i l i i
'pwditionii
filiiTheo~
d o r i c i .
antiquo tam hunquam fuiffe praelium fa&um. Ibi enim
tanta ftrages ab vtroque exercitu fa&a e ft, vt phalanges in
ingreflu certaminis contra fe pr$liantes»oadauera virorum
occifbrum vndique non haberent vbi inclinata iacerent,
' fed ftabant mortui inter exterorum cadauera ftridHquafi
viuentes. Sed domino pcecedente iterum Theodoricus
Theodobertrtm (uperat, & k Tholbiaco vique Coloniam
exercitus Theodoberti gladio trucidatur. Per locahorum
terras cooperuit, ipföque die Goloniam perrexit, omnefq;
thefauros Theodoberti in ibi recepit* Dirigenique T heodoricus
vlrra Rhenum poft tergimrTheodobertiBertha*-
rium cubicularium, qui diligenter Theodobertum cap-
turn Bertharius Coloniam confpedbui Theodofici pr^fen-
.tat, exhibitum vefteregali. Theodobertusexpoliatnr, e-
quuiq1, eius cum ferratura tei totumq$ Berthario a Theo-
dorico conceditur. Theodobertus vinous Cabillono de-
ftinatur,filius eius nomineMerbueus paruulusiufluTheo-
doridapprehenfos pede a quodam ad petram percutitur,
cerebrum eius capite eruptum, amifit ipiritum. Chlotha-
rius ducatum Dentelini, fecundum conuentionem Theodorici,
integrum fiife dirioni red igir. Ob quam rem Theodoricus
a im iam toti Auffaiasdominaretur,nimia indigna-
tione eommotus contra Chlotharium exercitum mouet.
Anno xvm.regoi fiii de Auftria fit Burgundia mouere pr?-
cipit,legationemprius dirigens , vtfe Chlotharius de iam
di&dducatuDentelini^omni modo remoueret, alioquin
nouerit fe exercitum Theodorici vndique in regnum
Chlotharii impuliurum, quod verbum quemadmodum
legarinuntiarantprobauit euentus.
Ipfo quoque anno iam exercitus contra Chlotharium
egrediebatur, cum Theodoricus Metis profluuioventris
moritur. Exerdtus protinus redit ad proprias fedes. Bruni-
childis cum filiis Theodorici quatu or,SigqberdO, Corbo,
Sc Mcroueo Metis refidens, Sygobcrdura in regno patris
inftituere nititur.
Chlotharius patfdone Amulfi & Pippifti, vel ceteris
proceribus Auftriam ingreditur. Cumque Captonacum
accelfiifetj&Brunichildis cum filiis Theodorici Varmacfe
refideret,legatos his nominibus Chadoindo&Erpione ad
Chlotharium direxit, conteftansei, vtfe de regno Theo-
d o rid Varmaciae refideret, legatos his nominibus Cha-
doindo&Erpionead Chlotharium direxit, conteftansei
v t fe de regno Theodorid quod filiis reliquerat, remoueret.
Chlotharius reipondebat, & per fiios legatos Bruni-
childe mandauit.iudicio Francorum Elecfcorum,quicquid
procedente domino a Francis inter eoldem iudicabitur,
pollicitum elfeimplere. BrunichiidisSygoberram fenio-.
rem filium Theodorici inThoringiam direxit, cum quo
Vuarnharium maiorem domus & Albicnum cum exteris
proceribus deftinauit, vt genres qux vltra Rhenum font
attraherent,quaiicer Chlothario poflent refiftcre, Poftrerfum
indiculum direxit, vt Alboinus cum exteris Vuarn-
arium interficeret, eoquod fe in regnum Chlorharii vellet
transfetre. quo indiculo reli<fto Alboinus diirüptum
proiecit interram, inuentus eft a puero Vuarnharii: foper
tabula cera linita denuo fqliclatuc.-qüo indiculo re lido
Vuarnharius cernens fe vitx periculum habere, deinceps
cogitare ccepit,quo pafto filii Theodorici opprimecencur,
& in regnum Chlotharius eligeretur, gentes qux illicar-
tra d x fueranc confilio fecreco de folario Brunichiidis Sc fi-
lior umTheod ori ci pro cul fed r abeife:& inde regrelfi cum
Brunichilde & filiis Theodorici Burgundiasadpetut, mif-
fls per vniueriam Auftria difeurrentibus, exerdtu mouere
tibus Aletheopatritio, Roccone, Sigoaldo & Eudekne
ducibus^Cumque in congreffu certaminis dcbuilfentcum
expreitu confligcre, priulquam prxliari coepifiènt, figna
dantes exercitus Sygoherri terga vertens redit ad proprias
fedes. Chlotharius paulatim vt conuenerat poft tergutn
cum exercitu fequensvfque Ararim Saogannam fluuium
penienit.CaptisfiliisThcodorici tribus, Sygoberto,Corbo
& Meroueo,quem ipfedefbnteexcepit. Childebercus
fugaciter afeenden s ne vnquaip poftea fiiit reuerfus. Au-
ftrafiomm exercitus redditur propriis fedibus fedione
Vuarnharii maioris domus,cum teliquis maxime proceribus
de regno Burgundix. Brunichiidis ab Erpone come-
ftabulo depago vlrra Iuranos ex villa vrbânacum Tlieu-
delane gerraana Theodorici producicur, & Chlothario in
nouo vico fiiper Vincenna fluuioprxfentatur. Sygobertus
&Corbus filii Theodorici iuflii Chlocharii imerfedii font.
MeioueusfecretiusiufluChlothariiih Neuftriam perdu-
atur,eundemamplaftens amore, quod ipfum*de fando
exceperat laiiacro,in Gobodo Graffioni commendatur^v-
biplurés poftannos-vixit. Chlotharitis cum Brunichiidis
fiio con{pe<5tuiprç,(èntàretur,&odium contra ipfem nimiu
hab ere t,repu tans ei quodx.reges Francorum per ipfem in-
terfeólifuiflent,id eft, Sygobertus, Meroueus,^ genitór
fuûs Chilpéricus, Theodobertus & filins fous Chlotharius
:itcm Meroueus filius Chlotharii, Theodoricus >eiuf-
demq; tres quiàd prxfensexrindi fuerant, per rriduum ea
diueriis tormentis affiidamiubetprius caraelo peromné
exercitum fed entern perducere, poft hxc comam capitis v-
no pede & brachio ad ferociffimi equi cauda ligare, à 'qu o
calcibus & vélodtatè curfiis membratim difiumpitur.
Vuarnharius in regno Burgundix fubftituimr maior domus
j iacramenco a Chlothariosccepto, nc vnquam vitx
fox temporibus degradereturin Auftria idemq;hunqgra- j
dum honoris adfiurtpfit. Firmatum eift omne regnum Fian-
corum, ficut a priore Cillothario dominatum fuerat, cum
cuiKäis thefeuris dirioni Chlotharii iunioris fubiicitur,
quod felidter poftxvi .annos tenuit,pacem habens cumo-
mnibus gentibus vidnis. Ifte Chlotharius patientixdedi-
tus.literis erudimsjtimens Deum,Ecdefiarum & facerdo-
turn magnus munerator, pauperibus eleema^nam tri»
buens, benignum fe omnibus & Dictate pieOTm often-
dens:venatione feratum nimia affiduitaoe viens, & poftre-
mum mulierum & puellamm fuggeilionibus nimium an-
nmms, obhoequidem blaiphematur à Leudibus: Gum
anno XXX. regniiui Butgundiam & Auilriie regnum atti-
puiflet.Herponem ducer* genere Francum loco Eudelani
in pago vltra luranos inftittit, qui dumpacem in Ipfo pago
vehementer arripuiifer,fedbäri!nalorumnugacifatem,pre~
mensabipiispagenii bus iniliganre patte aducrtïi conlilio
Aletheipattinid: Leudemundi Epifeopi, & Hcrponisco.
mitis per rebellionis audaciam incetfieimr. Chlotharius
cumin Alferia villam Aurolcgiam cognomento cum Bet-
trade rcgina accefletat, pacem feéteus multos iniqua a-
-gentesgladiotmcidat. . ,
Leudemundus quidem Epifropus Sidonenfc ad Ben-
trudemteginam vcniens.conülio A lethei patriot fecretius
vetbatgnominió&dixit, quod Chlothqriuseodemahnp
omnino migraret dé&sulo>vt riieiaurosquantum noterat
fecretiflimead Sidonisfuamciuitat€transSfemct, eo quod
eifetlocustutifiimus, Alctbeus effetparatus, ftramrélin'
quensvxorem,Berth rudern reginamaccipere.eoquodci-
let regio genere de Burgundionibus, ipfe fub Chlothario
poiEi tegnii adiiimere. ReginaBetthrudis eu hafeaudiflet,
P r u n i c h i ! .
d i s X . r e g e s
CUothaiii
probitas-
I L e u d c m f i -
ldusepifc.-;
lobptognO'
ifticaperii
c l i t a t u r .
Cap. 4f
B
C
Tributa
Longoba
C a p . 46.'
Bercthtu
d i s o b i i t .
C a p . 4 7 .
D a g o b e r -
C a p . 4g .
S a m o n i s
r e g n i i n i-b
jjifî.Pranc.Ltbèr XI. f 2i
verita ne veritas ïiibfiftèi:èt,ihiàchrymàs pronimpens abiic
in cubiculumiLeudernuridiis cernens fe hüiufcëmodi vèr^
bis habere periculum, fugacité^ per noftem Sedahos perrexit
iexinde latence fuga Luxouiumad domum Auftafii
Abbatis peruenit. Poft hxc ab ipfo Abbate ciim domino
Chlothario hisculpis excuiàcur, ad fuam réuèrfiis eftciui-
tatem, Chlotharius Maflplaco villa cum procèribùs refi-
dens,Aletheum ad fe venire prxeepit. Huius confilio ini-^
qui/limo comperto,gIadio tmeidare iuflit. Anno xxxiv.re^
gni Chlotharii VuainhariUm maioré domus ciim vniuer-
lis pontificibusBurgundiç Faionis Bonogelo villa ad fe venire
prxcepitj ibique,cunâisrillorumiulliÿpetitiôhibiis
annuens ,pixccp tionibus roborat.
Longobardoi um gens quemadmodum tributa xii.mil-i
lia folidorum dirioni Francorum annis fingulis dflïôlue-
bant,refertatn,vel quo o id i ne düas ciuitates, Auguftam &
Siufium cum territoriis à parte Fracorum caflaucrant, non
abfeqndam. Defun6to Cleopioib principe, duces Loflgo-
bardorum x 11. annos fine regibus cranlegerunt. lpioque
tempore^ fîcüt fiipra feriptum legitur, per loca in rcgniim
Francorum proruperunt, pro ea prxfomptione in coiiipon’
fitione Auguftam Sc Siufium ciuitates cum integto illo-r
rum terf itoriô & populo partibus G ünthchramni cradide-
runt.Poft hxc legationëm ad Màuritium Imperatorem di-
rigunt: hi duodecim duceS, fingulos legated os deftinant,
pacem & patrocinium Imperii petentes; iideiriqus & alios
legatariosxii.adGunthchraninum& Childébercum de-
ftinantjVt patrocihium &defenfiohe Francorum habentes
xiié millia folidorum annis fingulis his duobus regibus in
tributa implèrçntjvallemcognomento Ametigis partibus
G unthchràmni cedçntes * his legatis vbi plus congrue bat
patrocinium fibi firmarehhPofthxc integra deùotione patrocinium
eligunt^rânCOtum.Nec morà-, poftpermiflum
Giinthchramni Si. Childeberti cum Chlothario, ducem
fupeir fe Longobardi foblimant in regno. Alius Aurhärms:
idemque dux cum integto file ducatu feditioni tradidit
linperii, ibiquepermanlit : & Autharius rex trib u taq u x
Longobardi ad partem Francorum ipoponderant annis
fingulis reddidit.Port eiusdifceftum fUius eius Ago in regnum
fublimatüs, fimiliter implcife ,4ignofcitur. AnttO
xxxv.regrii Chlotharii legatitres nobilesexgenteLongo-
bardorum,Agiulfus‘,Pompeiüs Sc Guto ab Agone rege ad
Cbiotharium regem deftinafitur,petentes vt ilia xi t.millia
fi)lidörum,qux annis fingulis Francorum xrariis drifolue-
bant,deberentcaflâri .eidiibentesingeniofe fecretius tria
millia folidos,ex quibus Vuarnharius mille, Gundolandus
mille,& Hüniis mille acceperuiiti Chlothario vero trigin-*
ta fex millia 'folidorum infimtil exhibebant. Quare conlilio
fiipra feriptprum qui occulte murieribus donati fuerant,
Chlotharius i'p&tributa à parte .Longobardorum caflàuit,
Sc amicitiarti perpetuam cum LongobardisiaGramentis &
p a â is firmauit. ri
Anno xxx.regniChlotharii Berethrudis reginamorinlr,
quam vtiicoamore dilexeracChlotharius, & omnes Lcu-
des bonitatem eius cernentes vehementer amaiierant.
Anno xxxvni.regni Chlotharii Dagobercum filium fo-
um conlbrtem regni lacit, eumqucper Auftrafios regem
inftituit, rerineiis fibi quod Ardenna & Vofagus verftis
Neuftriam Sc Burgündiam excludebanr.
Annox l. regniChlothariihomo quidam nomine Samo
natione Francos, de pago Sennonagago-plures fec%n
négociantes adduxit,exercendum negotium inSclauos coç;
griomento-Vuinidos perrexit. Sclaui iam contra Auaros
cognomento Hunos,& regem eolumGaganumcoeperant
rebellare.Vuinidi,Befiilci,Huni fiierantiam antiquitus,vt
cum Huni ab exercitu contra, gencé quamlibet aggredie*
b.inturjHuniptO/Caftrisadunatum illommexercitum ftabant,
Vuinidi véro pugnabantfti ad inuicem prxualebant,
fmautemVuinidiiuperabantur,Hunorum auxilio fulri vi*
res refiimebant. Ideo Befulci vocàbantur ab Hunis,eo
quoddupliciin congreflione certamine vtebantur. Huni
i hyemanaum annis fingulis in Sclauos veniebant : vxores
^clauorum 8c filias eorrim ftratu fiimebant »tributa fiiper
aliasoppreffiones Sclaui Hunis foluebant*
Filii Hunomm quos in vxores Sc filias genetauerant,
Biblioth. Vet. Patr.Tom.S.Parsz.
tandem non fufferentes malitiam ferre,&oppreflione Hu~
norutil dominarionem negantes,vt fopra hieminijCceperât
rebellare.Cnm cum exercitu Vuinidi contra Hlirios fuif
fentprogrefti,Samonegotians,dequo memoraui fuperi-
us,cum ipfis in exercitu perrexitubique tanta eius fuerat v-
tilitas, vide Hunis nimia multitudo gladio Vuinidorum
trucidaretur. Vuinidi cetnentes vtilitatem Samonis cum
füpet fe eligunt regem, vbi XXxv.annos regnatiit feelieiter:
pluraprxlia coritia Hunos fiios regimine Vuinidi geftèr fit.
Siio confilio &vtilitate Vuinidifemper fiiperarunt. Samo
Xu. vxöreS eigenere Vuinidorum hab ebat,dc quibus xxi 1.
filios Sc xv.filias habüitt
Ipfoque atino xl. Chlotarii Adaloaldus rex Longobar-
dorum filiiiS Agonis regis cum parti fiio fiicceflîilèt in regno,
legatum Maiiririi Imperatoris nomine Èufebium iti-
geniole ad fe venientem benigne fiifeepic, inunftus in bal-
lieo nefcio quibusVnguenriisabipfo Eufebio perfuadeba-
tiir:&poft hanc vndlione nec quidquam aliud, nifi qliod ab
Eufebio hortabatur,facere pôtérat.Perfiiafiis ab ipfo v t primates
Sc nobiliorëS cundtos in regno Longobardorum in-
terficereordinareKillisextinifHsfe cumomni gente Longobardorum
ImperioMàüritu traderet. Q u i cum iam xiL
ex eis nullis culpis extan tibus gladio trucidafler,reliqui cernentes
eorumeffqvitx periculum.
Charoaldum ducem Taurieflfem qui germanam Ada-
loaldi habeb.it vxorem nomine Gundebertanij omnes fe-
niores Sc nobiliifimi Longobardorum Cohfpiràntes confilio
in regnum eligunt fublimandum. Adaloaldus veneno
in fedtus interiit.Charoaldus ftatim regnum arripuir. Tafo
vnus ex ducibiis Longobardorum cum tenerct Tufcicanä
prouinciam fiipeibiaelatus aduerfus Charoaldum regem
coeperat rebellore.
- Gundcberga regirta Cum effet pulchra afpedlu, benigna
in cundlisj&pictate pleniffimaChriftiana cleemofynas lar-
gapræcellente boni cate eiusdiligebaturà cundtis. Homo
quidam nomine AdaluJfusex genereLongobardorum,cü
in aula palacii ailldue ad obfeqilium régis conuerfitrecur,
quadam vice adrcginàhiveniens i ciim in eins ftaret con-
fpedtu, Gundcbergacumficut& caeteros diligens, dixit,,
Honefta ftatma Adaliilfum fuifte formatum. lile hæc aU-
diensadGundebcrgam fecretius a it, Formam ftarus mei
laudare dignatafes,ftracui tub iiibe me fubiungere. Ilia for-
titerdenegans, eumque defpiciens in feciem expuens. A-
dalulfus cernens iè viræ periculum habere, ad Charoal-
dum regem protinus cucurrit,petens vt quod fecretius ad
filggerendum habebatexponerer. Loco aCcepto dixit ad
regem: Dominamearégina tua Gundebergaapud Tafené
dilcem fecretius tribus diebus jocuta e ft, vt te veneno in-
terficeret, ipfiim fibi coniugatum fiiblimaret in regnum,
Charoaldusrex his mendaciis âuditis credçns.Gundebcr-
gam in Camello caftio in turrem exilio trudir, Chlotharius
legatos dirigens ad Charoaldum regem, inquirens qua de
re Gundebtygam reginam parencem Francorum humiliafi
fet:Charoaldus his verbis mendacibus quafi veritas fobef-
fet refpondit. Tuhc vnus ex legatariis nomine Anfoaldus,
nonquafi iniunbtum habuiflec, fedexfead Charoaldum
dixie,Liberal e poreras déblafphcmia'hac caufam : in be ilium
hominem qui huiiifeemodi verba tibi nuntiairit, a r-
mari,&procedaralius de pärte reginat Gundeberga:, qui-
quearmatus ad iingularc certamèn iudicio Delhis duobus
confiigentibuscognofeeturverum, huius culp£ repuca-
tione fitne Gundeberga irtnoxia, an fortàfle culpabijis. Clique
hæc Charoaldo régi Sc omnibus primaribus Palacii fui
placuiffent, iubet Adalulfum atmatum cpnflidum adiré
certamen,& de parte Gundébergæ procurantibus confo-
brilli«Gundebergæ,Charibertus,homo nomine Pitto entra
Adalulfum armatus egreditur. Cumque confligerent
certamine Adalulfus à Pittone interficitur. Gundeberga
ftadm de exilio poft annos très tegreflà foblimatur in regnum.
Anno XLi.Chlotharii régis, cum Dagobertus iam.vtili-
ter regnaret in Auftria, quidam ex proceribus de gente no-
biUÀuglolfinga,nomineRodoaldus, in offenfem Dago-
berticadenSjinftigantibus beatifîimoviro atquc pontifice
Arnulfo &Pippino maiore domus,feu & cæterisprioribus
Xx . 3 fiibÜ-
Cap. 49*
Adaloaldus
Eulebii
A d a l o a l d u s
v e n e n o p « -
H
Duellum. <