4f4 Gregor it Turonenßs
Bellum in-
terSaxoncs
St Suçuos-
Madiaui
perfidiaSc
interims.
Cap. X7- Magn|,*
chariinatl
perimun-
Talchx ci
iebiitio
traditur
miraculo.
D
cdTorem
defignat.
vllo Dei intuitu,auc timoré diripuit. Mérou eus prope du-
vosmenfès,adantcclidam bafilicam refidens > fugaminiit,
& ad Brunichildem reginam vfq; peruenic.fèd àb Auftrafiis
non eft colledus. Pater vero eius exeicitumcontraCampa-
nen(es commouit, putans eum ibidem occultari : fed nihil
nocuitfnec eum potuit reperire.
Et quia tempore iHo quo Alboinus in îtaliam ingreftus
eft,Chlotharius&Sygibcrtus Sueuos.Ôc alias gentes in lo-
! codllo pofîicruntjhi qui tempore Sygiberti regrefïi funt,id
eftquicum Alboinonlerant contra nos confurgunt, volé-
I teseosà rcgione ilia exttudere ac delete. At illi obtulerunt
cis tertiampartem terræ, dicentes, Simili viuere fine colli-
fione poflumus.Sed illi contra cos irati,co q> ipfi hoc antea
tenijiuènt, nullatenus pacificari voluerunt. Dchinc obtulerunt
eis iterum ifti medieratem: poft ha>ç duas partes,fibi
teitiam relinquentes. Nolenribus aut em illi s, obtulerunt
cû terra ofnniapecora, tantum vt à bello ceflarent.Sed nec
hocjlljadquiefccntes, certamen cxpetunt.Et inter le ante
certamen, qualitervxoresoueuorumdiuiderent, &quia
pofteoram exirum acciperec, tradâ t* putantes eos iâ quafi
interfedos habere.Sed domini mifèratio quæ iuftitiam fa-
ci t, in aliam partem voluntatem eorum retorfit. Nam con-
fligentibus illis :eran tau rem vigiuti lex millia Saxonum ,ex
quibus viginti milliacecideruntsSueuorü quoq; lex millia,
ex quib.quadringcnti & odoginta ran tu proftrati funt.reli-
quivero vidoriam obtiuuerunt.illiquoque qui ex Saxoni-
busxemanlerant,dcteftati funt,nullum (è eorum barbam.
neq;capiUosincifurum, nifipriusfède aduerlàriisvlcilce-
rentur.Quibu s iterum d ecertâ ti bus, in maior e excidio cor-
ruerun t:&fic à bello ccflàtum eft.
InBritanniis hæcaclalunt. Macliauus quondam&Bo-
diccus Britannoruincomités, fàcramënruminterfè dede-
rant,vt qui ex eis fuperuiueret, filios partis alteriijs tâquam
proprios defenlàret. Mortuus autem Bodiceus reliquit fili-
Üm Thepdoricum nomine. Quo Macliauus oblicus làcra-
mé ti,expulfo à patria, regnum pat ris eius accepit.Hic veto
multo répare profugus vagufq; fuit. Qui tandem mifèrâce
Deo, colledis fccum à Britannia viris, fèfiiper Macliauum
obeicit,eumquc cum filio eius Iaçob gladio i n teremit,par-
temque règni quamquondam pater eiuscenuerat, infua
p otefta te reftitui t; partem vero aliam Yuaio chu s Macliau i
filius vindicauit.
Gunthcramnus vero duos Magnacharii quondam filios
gladio interemit, pro eo quod in Auftrigihfem reginam,
eiulquçlobolem multa deteftabiliaatque exfecrandapro-
ferrent:facultate(que eorumfilcofuoredegit. Ipfè quoque
duos filiosfiiosfîibit® morbo OpprèlTos perdidic ? de quo-
rumfunerevalde contriftatùs eft, eo quod orbatus ablque
liberis remanfiftèt.Eo anno dubietasPafchæfuit.In Galliis
vero nos cum multi s ciuitatibus, quarrodecim o Calendas
Maias fan&um palcha celebrauimus- aliivero cû Hifpanis,
; duodecimo Calendas Aprihs,fplemniratemhanctenueiût
tamen vt ferunt,fontes illi qui in Hifpaniis nutuDei com-
plentur, in noftro palcha replèri funt. Cainone vero Turo-
1 nico vico, dum ipfo gloriolo Refiirredionis dominicæ die
Millæ celebrarentur, ecclefia contremuit, populufque cô-
détritus àpauore,vnamvoçem dédit dicens, quod Ecclefia
caderet : cudis que ab ea etiam efFradis oftiis per fugâ lap fi
vfiint. magna poft hæc lues populum deuaftaui t. Poll; hæc
Güthcramnus rex adÇhildebertü nepoté fiios legates mit-
ritjpacem pe tens,ac dcprecans èü videre. T une ille cû pro-
ceribu s fuis ad eu venitsqui ad pontéquem Petreum voeât,
coniunéti funt,con(àlutantes atqu e inuicem oiculantes ie.
Gunthcramnu s rex ait, Euenic impulfii peccatorû meoru,
vt ablque liberis remaneré:& ideo peto vc hicnepos meus
mihiut filius^c imp onens eu fiiper cathedram itiâ,cun£lû
ei regnum tradidir, dicens, Vna nos parma protegat,vnaq;
hafta defendat.Quod fi filios habuero, te ninilomilius tan-
quamvnum exhisreputabo, vt ilia cum meis,tecumque
permaneatchantas, qtibi hodieego pollicçortefteDco:
proceres vero Childeberti fimiliter pro codépolliciri fiint.
Et manducantes fimul atq; bibentes, dignisqj fè munerib9
honorantes, pacificidifcefïènüit,adChjlpericjû regemlc-
gadonem mittétes, vtredderet q> de eoru régno minuerat.
QuodfidifFerret, campüpræpararetad bcllum. Quod ille
defpiciens,apud Siielfionas atque Parifios, urcôs æuiticà
re præcepit,eos populis fpeétaculum præbens. .
His ita geftis,audiens Chilpericus , quod Prætextatus
Rothomagenfis Epifcopus,contra vtilitatem fùam populis
mimera daret, eu ad fe arceffiri præcepit. Quo difcufïb,repent
cû eodem res Brunichildisxeginæ commendatas : ip-
| E!
Cap. it.
l’ïærextà-
■tus Egifc. ICothö.ob
périclita*
filq; ablatis, eu in exilio vfque ad facerdotalem audientiam
retineri præcepit.Coniunâo autem concilio,exhibitus efh
erant autem Epifcopi qui aduenerant apud Patifios, in ba-
fihea fànâi Petriapoftoli : cui rexait, Quid tibi vifiim eft ô
Epifcope, vtinimicu meû Meroueu,qhlius elle debuerat,
eu arnica lüa,id eftpatrqi fui vxore,coniungeres? An ignar*
eras, quæ pro hac caufà canonum ftatu ta fànxillènt ? Etiarn
non hic folum exceffiftè probaris,fed etiam cumillo egifti,
datismuneribuSjVtego-interficerer. Hoftem autem filium
patrifècifti, fèduxiftipecuniaplebem, vt nullus mecum fi-
dem habitam cuftodiret:voluiftique regnum meû in manu
alterius trad^re.Hæeeo dicente, infremuit multi tudo Fra-
cörum., voluitque oftia bafilic* rumpere,quafi yt extraélü
fàcerdoté lapidibus vrgeretded rex prohibuit fieri. Cumq;
Prætex ta tus Epifcopus ea quæ rex dixerat,fà<fta negaret,ad-
uenerunt falfiteftes, qui oftendebatfpecies aliquas, dicé-
tes>Hæc & hæc nobis dedifti » vt Meroueo fidépromittere
deberemus. Ad hçc fie dicebar,Veru enim dicitis,vos à nié
fiepius muneratos, led non hæc caulâ extitit, vt rex eiieere-1
tur à regno.Nam 8c cum vosmihi&equos optimps,&res
alias prçberetis.nuquid poreram aliud facere,nifi& ego vos
fimili forte remuneraretn ? Recedente vero rege ad metatû
fii um, nos colleâi in vn^im (edebam9 in fècretario bafilicæ
beati Petri. Confabulantibufq; nobis, filbito aduenit Aeti9
Archidiaconus Parifiacæ Ecclefiæ, fàlutatifquenobis,ait,
Audite meôfàcérdotes domini ,qui in vnum colleâi eftis:
aut enim hoc tempore exaltabitis nomen veftrum,& bonç
&mç gratia refulgebitis:aut cèrte null9 vos amodo pro Der
facerdotibuseft habiturus.fi perfonas veftras fàgaciter non
erigitis,autfratrem perire pemiittids. Hæc eo dicéte,null9-
lacer d o tu ei quicqua refpôdit: timebant enim régi næ‘ fiiro-
réjCuius inftinétu hæcagebantur. Quib. intends &oradi-
gito comprimentib9jego aio, Atténti eftote quælblèrmiôr-
nibus meis, Ôfànéti lîîmi làcerdoces Dei, 8c prælèrtim vos
quifamiliariores elle régi videmini; adhibeteeiconfilium
fan cl um atq, làcerdotale,ne exardefeens in miniftrum Dei,
pereat ac ira eius, 8c regnum perdat 8c gloriam.'Hæc me di-
céntôjfilebantomnes.Illisvéro filentibus,adieci,Memen-
tote,dominimei làcerdotes, vefbipropheticiquodait,Si
vident ipeculacor iniquitatem hominis,&nondixerit,re-
us eritanimæ pereuntis.Ergo nolite filere,lèd prædicat e,&
ponite ante oculos regis peccata eius, ne forte aliquid mali
côntin gat, & vos rei litis pro anima eius. An ignoratis quid
nouogeftû fuerit tepore ? quomodo adprehéliim' Sygimû-
dumChlodoroeris rètrufitih carceréîdixitqjei Auic’Dei là-
cerdos, N e iniieias manu in eu, 8c cum Burgundia pe tiens,
viâoriâ obtinebis. Ille vero abnuensquæ ei à làcerdote di-
fuerantabiitdpfumqi cû vxore& filiis interèminpetiic-
| que Burgundfû ibiq; opprelfus àb exercitu,interempt9 eft.
Quid Maximus Imperator ? none cum beatum Mkrtinum
compuli He t comm unicare cuidam homicidæ Epilcopo: 8c
ille quo faciliusaddidos mord liberaret, Regi impiocon-
iènfiflèt,prolèquente Regis æterni iudicio, ab imperio de-
pulfiisMaximus, m orte pellîma condemnatuseftîHæc me
dicente',no relpôdit vllus quicq,lèd eranc omhes intenti 8c
ftupentes. Duo tarnen adulatores exipfis,q»deEpifcopis
dici dolendum eft, nunciaueruntregi,dicétes,quia nullum
maiorem inimicum in fuis gaufis,quam me haberet. Ilhco:
vnusexaulicis curfurapidaad me repræfèntadü dirigitur.
Cumque veniflem, ftafeat rexiuxtatabemaculum ex ramis
fadum,& ad dexteram eius Berthchrammùs Epifcopus,ad
laeuä vero Regnemodus ftabat : &eracante eosfeamnum
pane defuper plenum cumdiuerfisferculis. Vifbq; me rex
ait,0 epilcope,iuftitia cundis largiri debes:&ecce ego iu-
ftitiam à tenon accipio: led vt Video, colentisiniquitad,&
impletur in tepiauerbium illud, q> Coruus oculum corui
nô eruet. Ad hæc ego,Si quis de nobis, ô rex,iuftitiae trami-
tem tranlcendere voluerit, àrc corrigipotelfcfi veto tnéx-
celferis,quis tc corripicttLoquimur cnim tibi,fed fi vohie-
B.Martin
commun
1iomi
d* Epile.
Hiß. Franc. Liber "V. ■m
m
ris,audis:fiautem nolueris,quis te condemmbit, nifiis qui
fè pronundauit effeiuftitiamfAd hæc ille i vt eraeàb âdula-
toribus contra mèaccenfiis,ait, Gum omnib.eniminueni
iuftitiam,& ceCu inuenire non poffiim,fèdfcio quid faciam
' vt noteris i n populis 8c inluftum. te effè omnib.pef patefeat.
Çonuocabo enim populum Turonicu, &dicâeis, yocife-
ramini contra Gregoriumquo<i-fit iniuftus, & nulli hpmi-
num iüftitiam præftet.Illis quoqjhæccïamantib.refponde-
bo,Ego qui rex fum,iuftitia cum ebdé inuenire no poflum,
&vos qui minorés eftis,inuenietis?AdhçG ego,Quodfim-1
iniuftus,tu neleis,fçitenim illé confèicdàm meam, cui oc- I
cul tacordis funt manifefta. -Quod. vero falfb clamorp poj
pulus;tè infill tante vociferâtur, nihil eft, quia fciunt oés à te
hæcemifia.Ideoq;non ego, fèdpotiustuinadclamatione
notaberis.Scd quid plurai’Habes legèm & canones: hæc te
'diligétef 'rimari oportet:& tune quæ præcepèrint,fi no ob -
feruaueris.noueris tibiDéiiüdiciüimminere. Atille, quafi
me demi5lccns,q> dolofe fàçienspùtabat me nonintellige-
reconuerfus a'diufcellum quod corâ erat pofitum, ait Pro-'
peer tehæciufcella.parauiîin quib. nihil ahud prætervola -
tilia,& parumpér cieeris continetur. Ad hæc ego,cofflipf-
ccns adulationes eius, dixi, Nofter cibus efïèdebet meere
voiuntatéDéi,& non hisdehciis deiedari:vt eaquæ præci-
pit nullocafù prætermittamus. Tu vero qui alios de iuftitia
culpas,pollicere prius q> legem&^nonesnonomitras:.&
tüc credimus q? iuftitia profequaris. IlleverppPrredadextèra,
iürauit per omnipotentéDeum,q» eaquæ lex &cano- -
quemdelauacro régenerarionis excepi. Vidés aüt rex Ghir
pericus quod eum hic calumniis fuperare néquiret,adtoni-
tus val de ac cônfcientia côfufus,difceffità nobisivocâuitqj
quofdam de àdulatorib.fiiis', 8c ait. Vidû me verbis Epifeo-
pifatéor,&vera eilè quæ dicitfcio: quidnunc feciam vt reginæ
ne^ edocèbaht,nullo prætermitteret pado. Poft hæcacce-
..pto pane, haüfto etiam vinôdifcelfi.Eavero node,decanta-
us nodurnalib.hymnis,oftium manfionis noftræ grauibas
audio cogi vérbërib; miflbq; puero , nuncios Fredegundis
reginæadftare cognofco. Quibüsintrodudis^lâlutatione
reginæ fhfcipip.Deiilde precantur puai vt in éius caufis co-
trarius nonexiftam, fimulq; dupentas argenti promicturit
libras, fiPrætextatus meimpugnanteopprimeretur, dice-
.bf.nt n. Iam omnium Bpifcoporum promiffionéhabemus,
tam tuni tuaduerfus non incedas. Quibus ego,Si mihimil-
le libras auri argedq;donetis,nunquid aUud facere pofliim,
nifi q, Dominusagi præcipic.? vnûm tantum polliceor, ^ ea
quæ cæteris fècunduni canonû ftatucaconfènfèrint,fèquar.
At illi non intelligentes quæ dicebâ,.gratias agentes difcêfi-
fèrunt.Mane aut fado, àliqui de Epifcopis ad me venerunt,
fimile mandatum ferentes;quib;ego fimilia refpondi.Con-
uenientibusaut nobisin bafilicafindi Petri, maherexad- *
de ëo voluntas adimpleatur ? Et ait, Ite, & âccedentes
! ad eum dicite,quafi cofilium ex vobifmetipfîs dantës : No-
| fti quod fit rex Chilpericus pius atq; compundus , &çito
fledatur ad raifeiicordiàmrnumiliare fub eo,^dicito ab eo
obiedaà te perpetrata ihiffè : tune nos proftrati oés coram
i pedibus eius,dare tibi veniam imperrabimus. Hisfedudus
Prætextatus Epifcopus,pollicitus eft fe ita fadurum.Mane
autem fadoyconuenimus ad côfiietum locumiadueniensq;
&rex,aitadEpifi opum-, Simunerapro munerib.his ho-
minjbus eslargituSjCurûcramenta poftulafti,vt fidem Me-
roueo feruarent;-RefponditEpifcopus,Petii, fàteor, amici-
tias eorumhaberi cum eo.& non folumhominem,fed fi fàs
fuiffec, angelum de cælo euocaflèm, qui effet adiutor eiüs;
fïlius n.mihi erat,vtfæpe dixi,fpiritàlisçx lauacro, Cürtq;
hæc altercatio altius coîleretur, Prætextatus Epifcopuspto-
ftratus fplo,ait, Peccaui in cæium & coram te , ô rex muèri-
cordiffime.egofiumhomicidanefandus : egoteinterficere
volui,& filiunï tuum in folio tuo erigere. Hæc eo didente,
profternitur rex coram pedibdàcerdotum, dicens. Audite,
ôpiifljmifàcerdptes,reum crimen exfecrabile confitétem.
Cumq; nos fientes regem eleuaffemus à folo iufïït eum ba-
filicamegredi.Ipfèvcroadmetatumdifceffit, tranfinittens
librum cànonum in quo erat quaternio nouus adnexus.ha-
bens canones qualTapoftoücos,continentes hæc,Epifcopi
in homicidio,adulterio,& periuribdeprehenfiis,àfacerdo-
i cio diuellatur.HisitàlediSjCum Prætextatus ftaret,ftupens
i Berthcramnus Epifcopus ait, Audi ô fiater & coepifcope,
quia regis gratiam nonhabes,ideoque necnoftracharitate
vti poteris.priufquam regis indulgentiam merearis. His ita
geftispetiit rex vt aut tunica eius feinderetur} auteentefi-
mufo&auus pfalmuslquimaledidiones Ifcarioricasconti-
netjfuper caput eius recitaretur s aut certe iudicium Contra
eüm fcriberetur,ne in perpetuum communicatet. Qiubus
conditionibus ego reftiti.iuxta promiflum regis vt nihil extra
canones gereretur.Tune Prætextatus à noftrisrapt’ o-
culis in cüftodiam'pofitus eft.De qua fiigere tentans,nodë
grauiffime cæfîis,in infulâtnaris quod adiacet ciuitati Con-
ftancinæ,in exilium eft detrufiis.Poft hæc fonuit quod Me-
roueus iterum bàfilicam fàndiMartini conaretur expetere:
fuit.diiitq;Epifcopusn.in fordsdcprehenlùsabEpifcppâ- C b% c r^ m o o ^ t o f f l i ^ i u b c ^ ô & d yH a d l
i: . ...JL .... ».-nniî ni.'li officio vt auelktur.canonu audAonrriitraacs ßfannvxiirt.. NNnoKbiistn qnuno-- St
querelpondentib.Qtiis ille facerdos eflet.cui furti crimen
irrogaretufsrejfpondit rex, Vidiflis n.fpecies qiias nobis fur-
to abftulir. Oftenderat n.nobis ante diem tertiam rex dUo
volucra,fpecieb.& diuerfj^prnamentis refertaiqu* ptetia-*
banturamplius qtfiamillialblidorurq. Sed& facculumcu
numifmatis auriponde're tenentem quafi milKa, duoshaw: a.
dicebat rex.fibi aoEpifcopO fuiffe furata.Qui refpodit,Re-
colerevos credo',difcedente a Rothomagenfi vrbe Brunitus.
Cuftodes aute vnum oftium per quod paud derici ad •
officium ingrederentur,relinquétes,reliqua oftia claufà te-
nebant.Quod non fine tædio populis fuit. Curb autem a-
pud Parifios moraremuf,fignain cæloapparuerunt,ideft
yiginti radii à parte aquilonis quiab oriente furgentes * ad
occidentem properabanr.Ex quib.vnus prolixior & aliis fii-
pereminens,vt eft in fublirife elatus.mox defecit;& fic reli-
qui qui fecuti fuerant,çuanuerunt.Credo interitüMerouei
pronundafièiMerouëus vero dum in Remenfi Campania
AdulàtoiÛ
prauum
confilium.
colerevoscreao,anceaencca ivouioiuagcuxiYvuw p - --------7 » n r - , . ' -Tra rahl ann„e„n„fciib_i_is
childe regina. qued venerim ad vos, dixiq; vo>is. quiarcs Iautaret.nec pal.fe Aiiftrafiis credcret,a Tarabannenfibus
eios.id eft quinq; faremas cämendatas haberem:&?requd- , circuma=„f eft.d.ccntib. 9 rehdo patre emsChilpenco,
tiilsaducnircpuctös.eiusadmevCea«cddetem,&noluifi- eidelubiugarent,fiadeosa?cederct.^ivcloaE«adfilrapne
confiliovcftro:tu aütdixiftimihi6 cex,Eiicehackte,& tis feed v.ns fomflim.s.adeosvemt.Hipraparatas detege-
reuertancar ad mulierem res Cox: ne imfflicitiaintetme& tesdolos.invdhmeumqaandaconcluduM.&cj^mfep-
Childebemjxnnepotemeum pro h.srebus debeat pullu- tumcumarraat.s.uunc^spamdingunc.Qqad.Ueaud.es.
lare.Reuerfus ergo ego ad vrbd, vnum voluciü tradidipue- Ülucproperaredefcnat. Sed h^cum m holpitio o quoda
riS:nonn.valeba.lanWsferre; Reuerf. iterum require- retinererur.timensnead vm^aamimreommultolueret
bautaEairerumconfiluimagniHcenciaro yeftnummautd
pr^cepiftidicens,Eiice,eiicenaeeate6 iacerdos, ueiaciac quem,nc&amma&confihu.fiutifMonepariap5mema-
ibandulum. harp cauia.Iterum tradidi eis duo ex his:duo aut . nib. ininucof um tradufed acceprogladio irruas ia me:q> U-
alia remanierunt mecum. Tuautequidnunccalumniaris, !e nec dubuans,cum cultrocofodit. Aduemente aut rege,
& mefbrciarguisjcum bare caüianonad furtum ,iedadcu- mortu^seftrepercus. Ewiterunt tuncq^ferereurvKba
ftodiam d eb^t deputarii Adhaec rex.Si hoc depofitum pe- Mferouebquat iuperius dmm-,i regmafmfle confi^a: Me-
ncs te habebamr ad cWftodiendum.cur folu.ft, vnum exfris 1 roueumveroeiu, fu.iTe mffu damintemmptd^Gadenu ve-
&' limbum aureis concestum filisi n partes dillecafti,fit de- roadprehenihm,abfciffis mantb & pedtb.aurtbus,dc nmtu
dhUpervirosyomearegnodeiicerentPPratresttatuSEpiico- fiimmiEa£ib.&aIusmulrtscmciatibusadreäum,infehehpr
: pus rfcfponditjlam dixi ctbi iuperi”, quia munera eorum ac- necauerunuGrindioneht quo^m^extumrotarmfubUme
ceperara.ideoq-, cum non haberemde prtcfentiqnoddar^ fuftuleruntiGucihonem.quiquondam comes paiamSyg.-
hinc prafumpfi,& eis viciflkudinemmunerum tribui.pro- berei rtgis fuemhabfctHo captte intetfecerunt.Sed & altos
prium mifai ed^e videbatur quod filio meo Meroueo erat, 1 multosquicumeodBvenerant, fcrudchnecedtuerusmor^
P
PfîttéJttàtl
damnadtfi)
sign* io
H
Metoucut
occulitut